داریوش احمدی

مردمان باستانی جنوب غرب ایران، شامل ایلامیان و سپس پارس ها، از دیرباز به اهمیت راه های ارتباطی و مواصلاتی جاده ای و دریایی میان شرق (شبه قاره هند) و غرب (میان رودان جنوبی، شبه جزیره عربستان و شام) پی برده و بهره بسیاری از بازرگانی در این مسیر برده بودند؛ اما خلیج فارس که بزرگ ترین مرز و پهنه آبی ایران و مسیر باستانی چنان ارتباطی بود، در چشم انداز سیاسی و نظامی و اقتصادی و ایدئولوژیک پادشاهی هخامنشی، مهم ترین و بزرگ ترین پادشاهی برآمده از جنوب غرب ایران، جایگاه ویژه ای داشت؛ زیراکه سیطره بر آن و عبور از آن به فتح سرزمین های دوردست و ناشناخته ای می انجامید که برای شهریاران فاتح پارسی، اعتباری ایدئولوژیک و نیز منابع سرشار انسانی و مادی به همراه می آورد. یادکرد برخی از مردمان ساکن در کرانه های خلیج فارس در کتیبه های سلطنتی و لوحه های باروی تخت جمشید و نیز نوشته های تاریخ نگاران و جغرافی نگاران یونانی نشان می دهد که آنان مردمانی گمنام و بی تأثیر در سرنوشت پادشاهی هخامنشی نبودند و چنان که مواد فرهنگی یافته شده از کرانه ها و جزیره های خلیج فارس آشکار می سازد، برهم کنش های پایدار و گسترده ای میان آنان و دولت مرکزی پارس وجود داشته است. از سوی دیگر، ایجاد و احداث مراکز سلطنتی-اداری در پس کرانه های خلیج فارس مانند تموکن/ تئوکه (منطقه برازجان کنونی)، نشان دهنده برنامه ریزی دقیق و حساب شده هخامنشیان نخستین برای بهره گیری از موقعیت راهبردی خلیج فارس و قابلیت های ویژه آن برای چیرگی بر دورترین نقاط شرق و غرب جهان آن روزگار به یاری نیروی دریایی مقتدری بود که فتح آتن و ممفیس را در دورترین مرزهای غربی ممکن ساخته و آشکار کرده بود که «نیزه پارسی» چه دریاها و صحراهایی را درنوردیده است تا بر جهان شناخته شده آن روزگار نظم و همبستگی و هماهنگی و رفاهی را که شهریاران هخامنشی بدان باور داشتند، برقرار و حاکم سازد.

مادها مردمانی ایران زبان بودند که نامشان برای نخستین بار در سده نهم پیش ازمیلاد در لبه غربی فلات ایران آشکار می شود. اگرچه یافته های باستان شناختی خاستگاه و مسیر مهاجرت این مردمان نوآمده به فلات ایران را هنوز با دقت و اطمینان نشان نمی دهد، به واسطه داده های زبان شناختی و انسان شناختی موجود می توان خاستگاه این مردمان و ویژگی های فرهنگی اولیه آنان را با احتمالی بیشتر بازشناخت. آن بخش از فلات ایران که مادهای آغازین در هزاره نخست پیش ازمیلاد بدان گام نهادند، سکونتگاه گروه های قومی و زبانی پرشمار و گوناگونی بود. اگرچه از این مردمان بومی اغلب به جز چند نام و واژه، داده های زبان شناختی دیگری در دست نیست، به نظر می رسد که کاسی زبانان در شرق این گستره و اورارتو حوری زبانان در غرب آن دست بالا را داشته اند که هرکدام خانواده زبانی مستقلی را تشکیل می دادند. توانایی بالای مادها در همزیستی و همکاری با این مردمان بومی و درنهایت دست یابی به قدرت و برتری سیاسی منجر به آن شد که سراسر این منطقه به تدریج فرمان بردار سرکردگان ایرانی زبان ماد شود. این موقعیت جدید طی سده های بعد به فرایند ایرانی سازی این بخش از فلات ایران چنان شتاب و شدتی بخشید که دست کم آن گاه که هخامنشیان پارسی در سده ششم پیش ازمیلاد بر سراسر ایران فرمانروا شدند، از مرکز ایران زمین تا شمال غرب آن (برابر عراق عجم و آذربایجان در ایران سده های میانه) نامی جز «ماد» نداشت و در آنجا به جز زبان ایرانی، اثری از زبان های ناایرانی و پیشاایرانی برجا نمانده بود. آشکار است که مادها در ایرانی سازی بخش بزرگی از فلات ایران و شکل دادن به هویت ایرانی، نقشی ویژه، قاطع و مؤثر داشته اند.

با آنکه مادها در جهان باستان مردمانی پرکنش و درگیر در فعالیت های نظامی و تجاری و تولیدی بودند، امپراتوری آشور را به یاری نوبابلی ها برانداختند، از درآویختن با همسایگانشان پروایی نداشتند و نیروی شمشیر و غنای حکمت ایرانیان باستان را در آناتولی به رخ جهان یونانی کشیده بودند، اما دوران آنان یکی از کم شناخته ترین دوره های تاریخ ایران باستان است. کمبود یافته های باستان شناختی، ناسازگاری روایت های کلاسیک یونانی با اسناد هم زمان میان رودانی و در دست نبودن مجموعه اسناد بومی از مادها ابهامات بسیاری را در شناخت این مردمان و این دوران پدید آورده است. اگرچه در دو سده اخیر ملاحظات و تأملاتی درباره هویت و تاریخ مادها صورت گرفته است، تاریخ شناسی مادها عموماً مبحثی حاشیه ای نزد پژوهشگران بوده و ابهامات بسیاری همچنان بی پاسخ مانده است. ازجمله مهم ترینِ این ابهامات، چندوچون پادشاهی مادها و نمودهای آن، مانند پایتخت و مرکز سیاسی است. در این جستار کوشش شده است که ابهامات مربوط به پایتخت مادها مطرح و رویکردهای موجود به این مسئله و پاسخ های ممکن، بررسی شود.

مانی، پیام آور ایرانی، در سده سوم میلادی دینی را بنیان نهاد که تا چند سده بعد، از چین تا اروپا را درنوردید. یکی از دلایل موفقیت مانی، تبلیغاتی گسترده با بهره گیری از ابزارهایی هنری همچون شعر و حکایات تمثیلی، خوش نویسی، تذهیب و نقّاشی و نیز به کارگیری انواع زبان های رایجِ آن روزگار بود. او برای ماندگاری و تأثیرگذاری اندیشه ها و آموزه هایش و حفظ اصالت آن ها، کتاب های متعدّدی را به زبان های گوناگون روزگار خود نوشت و پیروانش نیز این سنّت را ادامه دادند. شاپورگان به احتمال نخستین کتاب مانی بود که به منظور خوانده شدن و دریافته شدن در دربار ساسانی و قلمرو ایرانشهر به زبان پارسی میانه نوشته شد. مانی در این کتاب شرحی از رسالت خود و آموزه هایش را با بهره گیری از تعابیر و اصطلاحات و انگاره های آشنا در جهان ایرانی زرتشتی به تحریر درآورد. در این جستار براساس متون اصیل مانوی و منابع دست اول تاریخی، نخست شرحی درباره زندگانی و آموزه های مانی ارائه شده است و در ادامه، برپایه پاره های برجامانده از کتاب شاپورگان مانی و اشارات منابع تاریخی و ادبی، نشان داده شده که این کتاب چه آموزه هایی را منتقل می کرده، چه محتوا و کارکردی داشته و فرجام و سرنوشت آن در دوران اسلام چه بوده است. این مقاله توجّه می دهد که شاپورگان کهن ترین کتابی است که بخش هایی از آن عیناً از روزگار ساسانیان برجای مانده و ازاین رو گواهی است ارزنده بر زبان، ادبیّات و انگاره های فرهنگی و دینی ایرانِ اوایل عصر ساسانی.

هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر توانمندسازی کارکنان بر توسعة سازمانی با نقش میانجی گری حمایت سازمانی ادراک شده در دانشگاه شیراز بود. روش تحقیق توصیفی همبستگی و مبتنی بر مدل سازی معادلات ساختاری بود. جامعة آماری همة کارمندان زن و مرد (1044 نفر) دانشگاه شیراز و روش نمونه گیری، تصادفی ساده بود. به منظور انجام دادن پژوهش، از بین کارمندان دانشگاه یادشده، نمونه ای به حجم 122 نفر انتخاب شد. ابزار پژوهش مقیاس های توانمندسازی کارکنان، حمایت سازمانی ادراک شده و توسعة سازمانی بود، که پس از محاسبة روایی و پایایی آن، بین نمونه توزیع و گرد آوری شد. داده ها با نرم افزارهای SPSS و Lisrel، و با روش های آماری ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر تحلیل شد. یافته ها نشان داد بین توانمندسازی کارکنان، حمایت سازمانی ادراک شده و توسعة سازمانی رابطة معناداری وجود دارد. توانمندسازی کارکنان به طور مستقیم بر توسعة سازمانی تأثیر معناداری دارد. توانمندسازی کارکنان به طور مستقیم بر حمایت سازمانی ادراک شده تأثیر معناداری دارد. حمایت سازمانی ادراک شده تأثیر مثبت و معناداری بر توسعة سازمانی دارد. همچنین، توانمندسازی کارکنان با میانجی حمایت سازمانی ادراک شده، بر توسعة سازمانی به طور غیرمستقیم تأثیری معنادار می گذارد. در نهایت، توانمندسازی کارکنان می تواند به طور مستقیم توسعة سازمانی را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین، توانمندسازی کارکنان می تواند به طور مستقیم حمایت سازمانی ادراک شده را تحت تأثیر قرار دهد. با توجه به این دو نتیجه، توانمندسازی کارکنان به طور غیرمستقیم و با واسطة حمایت سازمانی ادراک شده می تواند توسعة سازمانی را تحت تأثیر قرار دهد.

ارائه خدمات بهینه به گردشگران یکی از پایه های اساسی در زمینه جذب و رضایت گردشگران است، چرا که لازمه ی گریز از پیامدهای نامطلوب گردشگری و دست یابی به الگوی بهینه توسعه مقصد گردشگری، دسترسی گردشگران به خدمات و تسهیلات گردشگری است. هدف پژوهش حاضر، پهنه بندی کانون های گردشگری استان فارس به منظور تعیین مناطق بهینه خدمات گردشگری می باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و متغیرهای پژوهش شامل 19 شاخص در زمینه خدمات گردشگری بوده که از طریق فن دلفی بدست آمده و سپس با تحلیل سلسله مراتبی و مدل کوپراس که یکی از مدل های تصمیم گیری چندمعیاری است، کانون های بهینه خدمات گردشگری رتبه بندی و در نهایت به دو سطح فرا توسعه و فرو توسعه تقسیم بندی شدند. نتایج پژوهش بیانگر آن است که قلمرو تحقیق با توجه به جاذبه های گردشگری متعدد دارای توزیع نامتعادل و نامناسب از لحاظ دسترسی به خدمات گردشگری می باشند و بخش هایی همچون بخش مرکزی شیراز، آباده، فسا و نی ریز که از لحاظ جاذبه های گردشگری دارای پتانسیل بیشتر بوده به همان نسبت خدمات گردشگری بیشتری را طلب می کنند و باید برنامه ریزان و مسئولان امر توجه ویژه ای به این مناطق نشان دهند، این مناطق را در اولویت توسعه قرار دهند. از سویی بخش های جنوب و جنوب غربی استان همچون محمله، خشت، افزار، پشتکوه و ... با توجه به آب و هوای گرم و خشک و وجود جاذبه های گردشگری کمتر در اولویت آخر از نظر توسعه قرار گرفته اند.

گردشگری جنگ نوعی از گردشگری است که هدف از آن بازدید از مناطق جنگی و کاوش در خاطرات زمان جنگ است. پیشینه گردشگری جنگ به دوره بعد از جنگ جهانی دوم بازمی گردد که افراد برای بهبود بخشی به زندگی و معاش مردمانی که در مناطق جنگی به سر می بردند، به این مناطق سفر می کردند. این گونه از گردشگری در ایران نیز چندی پس از پایان جنگ تحمیلی ایران با عراق آغاز گشت. این نوع از گردشگری که در حیطه ی گردشگری فرهنگی قرار می گیرد از شاخه های تخصصی و با اهمیت گردشگری است که با نشان دادن ویرانی های ناشی از جنگ علاوه بر بیدار کردن حس جنگ ستیزی و عواطف بشر دوستانه در گردشگران به حفظ تاریخ معنوی و حماسی یک کشور کمک می کند. گردشگری جنگ می تواند کارکردهای اجتماعی و فرهنگی گوناگونی را در جامعه دنبال کند که تسهیل در جریان هویت بخشی به جامعه به ویژه جوانان از مهم ترین این کارکردهاست. یکی دیگر از مزیت های بزرگ گردشگری جنگ در ایران، همراه بودن آن با معنویت و انسانیتی است که مدیون رشادت های رزمندگان بی شماری است که جان در راه اهداف خود گذاشته و عهد خویش را با خون خود امضا نمودند. افراد با سفر به این مناطق با دور شدن از دنیای مادی، راهی برای جستجوی معنویات می یابند و خود را از قید این دنیا حتی برای لحظاتی رها می کنند. استان خوزستان یکی از استان های اصلی در مسیر جنگ بوده است که آثار جنگ در این منطقه به عنوان جاذبه گردشگری مطرح می شود. جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران از جمله جنگ هایی است که در تاریخ، آثار، حماسه ها و رشادت های آن ثبت شده است و برای گردشگران جذابیت های خاص خود را دارد. این آثار در حال حاضر شاید تنها هدف سفر کاروان راهیان نور باشند، اما این ظرفیت را دارند تا مانند سایت های باقی مانده از دوران جنگ جهانی دوم که گردشگران بسیاری را به خود جذب می کنند، مورد بازدید گردشگران مختلف داخلی و خارجی قرار بگیرند. بنابراین پژوهش حاضر در راستای استفاده از منافع سرشار گردشگری و خصوصاً گردشگری جنگ بر آن است تا به شناسایی موانع توسعه گردشگری دفاع مقدس در استان خوزستان پرداخته و راهبردهایی برای توسعه گردشگری دفاع مقدس در این استان ارائه نماید. رویکرد حاکم بر این پژوهش توسعه ای – کاربردی و روش تحقیق به شیوه توصیفی، تحلیلی و پیمایشی است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از تکنیک تحلیل مسیر و تحلیل رگرسیون خطی ساده استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که بین تعدد مراکز تصمیم گیری؛ ضعف بازاریابی؛ کمبود امکانات زیربنایی و خدمات گردشگری؛ ضعف فرهنگ پذیرش گردشگر و توسعه نیافتگی گردشگری دفاع مقدس رابطه وجود دارد.