رویا کرمی

کشاورزی یکی از ارکان اساسی اقتصادی ایران است. توسعه ی کشاورزی، بدون توان مندسازی و مدیریت منابع انسانی در این بخش امکان پذیر نیست. یکی از مشکلات بخش کشاورزی در سال های اخیر، مواجهه با پدیده ی پیرگرایی و بالا رفتن متوسط سن کشاورزان است. بنابراین یک چالش اساسی برنامه ریزان کشاورزی، یافتن راه کارهایی برای جذب، آموزش و ورود نیروهای جوان به این بخش است. از آن جا که زنان سال های متمادی نقش های مهمی در بخش کشاورزی ایفا نموده و می نمایند، نمی توان جای گاه آن ها را نادیده انگاشت. یک بخش کشاورزی پویا، باید بتواند از ظرفیت های نیروی انسانی جوان دختر و پسر به طور هم زمان استفاده کند. با توجه به کم علاقه گی جوانان برای پذیرش شغل کشاورزی، این تحقیق با عنوان بررسی عوامل مؤثر بر انگیزش دختران روستایی کرمانشاه برای مشارکت در فعالیت های کشاورزی انجام شده است. بدین منظور، با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ئی تصادفی، 187 نفر دختر روستایی از 6 بخش و 11 روستای شهرستان انتخاب و با آن ها مصاحبه شد. این بررسی نشان داد که انگیزش دختران روستایی برای مشارکت در فعالیت های کشاورزی در حد متوسط است. بر اساس تحلیل رگرسیون، 21 درصد از تغییرات متغیر وابسته، یعنی انگیزش، توسط 5 متغیر تبیین می شود که مهم ترین آن ها میزان مشارکت در امور کشاورزی است. سطح تحصیلات مادران بر انگیزش دختران تأثیر منفی دارد. کلید واژه: دختران روستایی؛ انگیزش؛ کشاورزی؛ مشارکت؛ جوانان.

کشاورزی شهری با اهداف کلانی چون حفظ و استفاده بهینه از منابع طبیعی، تولید محصولات سالم و ارگانیک و غنی سازی اوقات فراغت، در صورت اجرای صحیح به عنوان یکی از راهکارهای توسعه پایدار شهری است. این مطالعه ابتدا، نشانگرهای نوع شناسی کشاورزی شهری را شامل مکان های مستعد، مجریان و شرکای مستعد، نیازهای آموزشی، کانال های ارتباطی و گیاهان مستعد توصیف می نماید. سپس نقش آموزش در توسعه کشاورزی شهری و اثر آن بر توسعه پایدار شهری به روش علی-ارتباطی تحلیل می شود. پژوهش حاضر با استفاده از روش پیمایش در استان زنجان اجرا شده است. جامعه هدف شامل 367 نفر از کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان است. تعداد نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان و نمونه گیری با روش خوشه ای انجام شد و از مجموع هشت شهرستان به صورت کاملاً تصادفی سه شهرستان به علاوه ستاد استانی سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان انتخاب شد. ابزار پژوهش پرسشنامه بود که روایی ظاهری، محتوایی و همگرایی آن بررسی و مورد تأیید قرار گرفت. پایایی ابزار با استفاده از آزمون کرونباخ آلفا و پایایی ترکیبی با مقادیر بالای 7/0 مورد تأیید قرار گرفت. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای SPSS 24 و AMOS 24 انجام گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که آموزش تأثیر معنی داری بر توسعه کشاورزی شهری دارد و توسعه کشاورزی شهری نقش قابل توجهی در توسعه پایدار شهری ایفا می کند. همچنین آموزش و توسعه کشاورزی شهری 30% از تغییرات توسعه پایدار شهری را تبیین نمودند؛ بنابراین فرهنگ سازی و آموزش جهت توسعه کشاورزی شهری مورد پیشنهاد است.

ارزیابی راهبردهای اجرایی در بخش کشاورزی می تواند زمینه را برای شناخت کاستی های فرآیند توسعه ملی فراهم سازد. از این رو، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی میزان اولویت و اثربخشی دو راهبرد ارتقای بهره وری آب و توسعه همه جانبه بخش کشاورزی در برنامه های اول تا پنجم توسعه کشور در استان قزوین انجام شد. داده های مورد نیاز از طریق به کارگیری روش های اسناد پژوهی، فرا تحلیل و مطالعه موردی گردآوری شدند. همچنین، جامعه آماری پژوهش، در بخش میدانی، کارشناسان و خبرگان بخش کشاورزی استان قزوین بودند که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. نتایج تحلیل سوات (SWOT) در بازه زمانی 98-1397 نشان داد که در هر دو زیربخش، اولویت نقاط ضعف بیش از نقاط قوت و نیز اهمیت تهدیدها بیش از فرصت هاست. از سوی دیگر، یافته های پژوهش نشانگر اهمیت زیاد و اثربخشی متوسط راهبردهای برنامه ریزی برای افزایش راندمان انتقال آب، مدیریت منابع آب کشاورزی، افزایش تولید و کاهش هزینه ها، هم سویی فعالیت های کشاورزی با توسعه پایدار، افزایش سهم بخش کشاورزی از بازار پول و سرمایه و بهبود سطح معیشت تولیدکنندگان بود. تبیین استانداردهای بهره وری کیفی آب، برنامه ریزی مشارکتی و همچنین، اجرای برنامه های آموزشی- ترویجی در راستای ارتقای بهره وری منابع آب می تواند به افزایش اثربخشی راهبردهای ارتقای بهره وری آب بینجامد. ارزیابی و نظارت مستمر بر فرآیندها، شناسایی چالش ها و ارائه راهکارهای عملی همراه با به کارگیری راهبردهایی همچون کشاورزی هوشمند و کشاورزی چندکارکردی نیز می تواند موجبات توسعه همه جانبه بخش کشاورزی را فراهم سازد.

مطالعه حاضر با هدف بررسی آثار اقتصادی و اجتماعی یارانه مصرفی با بهره گیری از رهیافت کمی در جامعه خانواده های روستایی شهرستان زنجان انجام شد. نمونه گیری به روش خوشه ای صورت گرفت و حجم نمونه با استفاده از رابطه کوکران معادل 270 نفر برآورد شد. ابزار تحقیق پرسشنامه بود، که روایی آن توسط پنل متخصصان و پایایی آن در یک مطالعه پایلوت بررسی شد. نتایج تحلیل عاملی نشان داد که ابعاد تبیین کننده و معنی دار اثرات اقتصادی یارانه، به ترتیب اهمیت، عبارت اند از بهبود درآمد و قدرت خرید، توسعه فعالیت های کشاورزی، و افزایش هزینه ها. نتایج در خصوص اثرات اجتماعی یارانه ها نشان داد که پنج بعد با اولویت احساس امنیت روانی و اجتماعی دارای سهم سازنده و معنی دار هستند. بر اساس نتایج، پیشنهادهایی ارائه شد مبنی بر آنکه پرداخت یارانه مصرفی به صورت هدفمند به خانوارهای آسیب پذیر انجام شود و همچنین، به منظور هدایت مصرف و فرهنگ سازی، برگزاری دوره های آموزشی حضوری و رسانه ای در دستور کار قرار گیرد.

یکی از بزرگ ترین چالش های فراروی بشریت، دستیابی به رژیم های غذایی سالم برای همه افراد با توجه به منابع طبیعی محدود در سطح جهانی است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تحلیل اثرات مهم ترین مؤلفه های تأثیرگذار سیستم غذایی بر ابعاد امنیت غذایی در قالب محیط غذایی و زنجیره تأمین مواد غذایی صورت پذیرفت. به لحاظ روش شناختی، این تحقیق از نظر میزان کنترل متغیرها، غیرآزمایشی و توصیفی، از نظر روش گردآوری داده ها، میدانی و درنهایت به لحاظ قابلیت تعمیم یافته ها، از نوع پیمایشی به شمار می آید. جامعه آماری این پژوهش 304837 خانوار روستایی استان آذربایجان غربی می باشد. با استفاده از فرمول کوکران تعداد 482 خانوار به روش نمونه گیری طبقه ای چندمرحله ای به عنوان حجم نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار تحقیق شامل پرسشنامه ای است که در سه بخش تدوین گردیده است. بخش اول، سؤالات مربوط به ویژگی های اجتماعی و اقتصادی خانوار، بخش دوم، سؤالات مربوط به امنیت غذایی در قالب ابعاد چهارگانه و درنهایت بخش سوم پرسشنامه سؤالات مربوط به فعالیت های سیستم غذایی پایدار در قالب محیط غذایی و زنجیره تأمین مواد غذایی تشکیل می دهد. روایی محتوایی ابزار تحقیق با نظر پانل از کارشناسان و متخصصان در زمینه موضوع موردپژوهش مورد تأیید قرار گرفت. برای تعیین پایایی ابزار تحقیق، از ضریب آلفا کرونباخ استفاده شد که مقدار آن برای بخش مربوط به سؤالات امنیت غذایی 74/0 و بخش مربوط به سؤالات فعالیت های سیستم غذایی 78/0 محاسبه گردید. به منظور سنجش عملکرد فعالیت های سیستم غذایی بر ابعاد امنیت غذایی از روش تحلیل حداقل مربعات جزئی (PLS) استفاده شد. نتایج در رابطه با آزمون اثر فعالیت های سیستم غذایی بر ابعاد امنیت غذایی نشان داد، مؤلفه قیمت و توان مالی مربوط به زیر بخش محیط غذایی و مؤلفه ذخیره و توزیع مواد غذایی مربوط به زیر بخش زنجیره تأمین مواد غذایی اثر منفی و معنی داری بر ابعاد امنیت غذایی داشته اند این در حالی است که سایر مؤلفه های مورد ارزیابی اثر مثبت و معنی داری بر ابعاد امنیت غذایی خانوارهای روستایی منطقه موردمطالعه داشته اند. به طورکلی تمامی فعالیت های موردبررسی تبیین کننده 79% از تغییرات امنیت غذایی است. 

حفظ و توسعه منابع انسانی در محیط کشاورزی پرخطر، مستلزم رعایت اصول ایمنی کشاورزی است. در این راستا رفتار حفاظتی باغداران شهرستان زنجان با تأکید بر نقش میانجی مؤلفه های مدل اعتقاد بهداشتی و تبیین مسیر شکل گیری رفتار حفاظتی از طریق تأثیر دانش بر نگرش به عنوان هدف این مطالعه انتخاب شده است. مطالعه ازنظر هدف کاربردی و به روش توصیفی همبستگی انجام شده است. جامعه موردمطالعه، باغداران شهرستان زنجان می باشند. تعداد نمونه طبق فرمول کوکران 293 نفر محاسبه و نمونه گیری به روش طبقه ای چندمرحله ای انجام گردید. این پژوهش پیمایشی با استفاده از ابزار پرسشنامه اجرا شد که روایی و پایایی آن بررسی و مورد تأیید قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان داد باغداران پوشیدن لباس و کفش مناسب را به عنوان تجهیزات حفاظتی در حین کار با مواد شیمیایی معمولاً موردتوجه قرار می دهند، اما سایر تجهیزات حفاظت فردی مانند ماسک، کلاه، دستکش و عینک کمتر موردتوجه قرار می گیرد. همچنین اگرچه باغداران دانش در حد متوسط تا کمی نسبت به رفتار حفاظتی دارند، اما بستر نگرشی نسبتاً خوبی در خصوص نیاز به انجام اقدامات حفاظتی وجود دارد که همین امر اجرای برنامه آموزشی و پذیریش آن را تسهیل می کند. آزمون فرضیه های مطالعه نشان داد که 41% از واریانس نگرش باغداران پیرامون رفتارهای حفاظتی تحت تأثیر دانش آنان شکل می گیرد. همچنین تأثیر نگرش بر تمامی مؤلفه های اعتقاد سلامت معنی دار بوده و تقریباً نیمی از تغییرات حساسیت درک شده، شدت درک شده، منافع درک شده، خودکارآمدی و راهنمای عمل را تبیین می کند. تحلیل مسیر حاکی از تبیین 58 درصد از تغییرات رفتار حفاظتی بر اساس مدل پیش بینی شده است؛ بنابراین آموزش می تواند ضمن افزایش دانش و تأثیر بر نگرش، درک باغداران از رفتارهای حفاظتی را تحت تأثیر قرار داده و زمینه را برای اجرای رفتارهای ایمن فراهم نمود.