حسن کریمیان

حسن کریمیان

مدرک تحصیلی: دکتری باستان شناسی فضاهای شهری و بافتهای کهن، دانشگاه برادفورد، انگلستان
رتبه علمی: استاد تمام، گروه باستان شناسی دانشگاه تهران
پست الکترونیکی: hkarimi@ut.ac.ir
لینک رزومه

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۵۳ مورد.
۲۱.

تأثیر وقف بر شکل یابی فضاهای شهری زمان قاجار در شهر ری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: باغ نظر سال سیزدهم بهمن ۱۳۹۵ شماره ۴۴

کلیدواژه‌ها: ری در دوران اسلامی موقوفات شهر ری بافت تاریخی ری موقوفات حضرت عبدالعظیم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۳ تعداد دانلود : ۹۲۵
ارزش های دینی را می توان یکی از مؤثرترین عوامل در شکل یابی و توسعه فضاهای شهری در دوران اسلامی به حساب آورد. سنت وقف به عنوان یک ارزش والای دینی، باعث ایجاد فضاهای گوناگون با عملکردهای مختلف در بافت شهرهای ایران در این دوران شده است. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که نقش بناهای وقفی بر فرم یابی و گسترش فضاهای شهر ری در دوره قاجار آغاز به چه میزان بوده است؟ فرض بر آن است که به واسطه جایگاه کلیدی واحدهای وقفی شهر ری، حذف هر یک از آنها گسیختگی این بافت تاریخی را در پی خواهد داشت. به منظور پاسخ گویی به پرسش های پژوهش، بناهای وقفی دوره قاجار در بافت تاریخی شهر ری شناسایی، با مستندسازی و ثبت اطلاعات آنها، نقش وقف بر فرم گیری و گسترش این شهر و همچنین ارتباط و پیوستگی معماری آن مورد سنجش قرار گرفته است. در انطباق اطلاعات مأخوذ از منابع مکتوب و نتایج بررسی های میدانی روشن شد که بی هیچ شائبه ای می توان وقف را به عنوان نیرویی فضا آفرین و گسترش دهنده در ساختار شهر ری در عهد قاجار به حساب آورد. در این شهر شاخص ترین عناصر وقفی به صورت متشکل و اغلب در بخش تجاری جای داشتند و نقش آنها در سازمان فضایی شهر تا بدانجا بود که با حذف آنها شیرازه بافت تاریخی شهر کاملاً از هم گسیخته می شود.
۲۲.

حدود و ثغور منطقه ی بلادشاپور در دوره اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال چهل و هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ 207 - 225

کلیدواژه‌ها: بلادشاپور کوره ارجان کهگیلویه جغرافیای تاریخی بلادشاپور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۸ تعداد دانلود : ۵۳۸
منطقه ی «بلادشاپور» یکی از رستاق های مهم کوره ی قباد خوره (ارّجان) بود که از ایالات مهم فارس در عصر ساسانی و دوران اسلامی محسوب می شد. این منطقه که از دوره ی ساسانی به دلیل بنا کردن شهری توسط شاپور اول در آن، به «بلادشاپور» معروف گردید، تا دوره ی قاجار منطقه ی مهمی با همین نام (بلادشاپور) بوده است. هدف از تحقیق حاضر مشخص نمودن تغییرات مرزی منطقه بلادشاپور و روند تحولات آن ها طی دوران اسلامی است. پژوهش پیش رو با روش توصیفی تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و بررسی های سیستماتیک میدانی صورت گرفته و در پی پاسخ به سؤال زیر است: مرز های سیاسی و اداری منطقه ی بلادشاپور از سده های اولیه اسلامی تا دوره ی قاجار دستخوش چه تغییراتی شده است؟ نتایج بدست آمده نشان می دهد که موقعیت و حدود و ثغور منطقه ی بلادشاپور در ادوار مورد مطالعه همواره متغیر بوده و چندین بار بین کوره ها و ایالات فارس جا به جا گردیده است.
۲۳.

ضرابخانه ساوجبلاغ مُکری: شواهد تاریخی و سکه شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال چهارم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۱۳ ۹۷-۱۱۸

کلیدواژه‌ها: فلوس دارالضرب ساوجبلاغ مکری مُکریان مهاباد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۶ تعداد دانلود : ۵۲۰
«مهاباد» یا سابقاً «ساوجبلاغ مُکری» یکی از مهم ترین شهرهای شمال غرب ایران در حوضه جنوبی دریاچه ارومیه است که توسط بوداق سلطان از فرمانروایان مُکری همزمان با حکومت شاه سلیمان صفوی پایه گذاری شد و به مدت چهار سده به مرکزیت ولایت مُکریان تبدیل گردید. در دهه های گذشته تعدادی سکه مسی در شهر مهاباد توسط مردم محلی یافته شده اند که مطابق کتیبه روی آن ها ضرب همین شهر بوده اند. در نوشتار حاضر تلاش بر آن است تا دلایل و زمینه های ضرب سکه در این شهر مورد بررسی قرار گیرد و تعلق آن ها را به ضرابخانه ساوجبلاغ نشان دهیم. پرسش های پژوهش عبارتنداز: 1- دلایل سیاسی و اجتماعی ضرب سکه در ساوجبلاغ مُکری چه بوده است؟ 2-افلوس های ضرب شده در ساوجبلاغ مُکری به کدام ضرابخانه و کدام حاکمان مُکری تعلق دارند؟ فرض بر آن است که واقع شدن ساوجبلاغ در مسیر ارتباطی بغداد و تبریز، توسعه بازار و مراکز تجاری آن را در پی داشته و ایجاد دارالضرب در آنجا را ضروری نموده است. به علاوه کشف و شناسایی سکه های مسی در شهر مهاباد و مناطق اطراف، نشان دهنده ضرب آن ها در دارالضرب ساوجبلاغ است. پژوهش پیش رو به روش کتابخانه ای و میدانی و به شیوه توصیفی و تحلیلی به سرانجام رسیده، و نتیجه این پژوهش مؤید آن است که در مقایسه اشکال ضرب شده بر این مسکوکات و سایر نمونه ها می توان آن ها را به دوره حاکمیت فرمانروایان مُکری تا اواسط دوره قاجار و زمامداری شیخ علیخان، بوداق خان و عبدالله خان نسبت داد. هم چنین وجود ضرابخانه در این شهر از اهمیت سیاسی، نظامی و اقتصادی آن در سده های گذشته حکایت دارد.
۲۴.

کارکردهای کمال الدین بهزاد با توجه به نگاره های وی در دوره تیموری بر اساس گفتمان روایی ژپ لینت ولت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های بین رشته ای ادبی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 103-124

کلیدواژه‌ها: تیموریان بهزاد روایت نگارگری کارکردهای نگاره گر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۲ تعداد دانلود : ۵۰۷
هروایت هنری از جمله هنر نگارگری که توسط روایت گران آفریده می شوند، شامل مجموعه ای از گفته هایی است که در طی روایت به آن ها هویت داده می شود و صدایی از درون دنیای نگاره ها که متعلق به نگارگر است، آن ها را برای دنیای بیرون نقل می کنند. نگارگر برای انتقال ذهن هدفمند خود از بیرون و درون نگاره ها از انواع زاویه ی دید برای روایت داستان، برخورداری جسته است؛ همچنین با توجه به راویتگر بودن خود، در سیر روایت پردازی نقش هایی را عهده دارد که شامل: کارکردهای (بازنمایی، کنترلی و تفسیری) است. پژوهش حاضر، در پی پاسخ گویی به این پرسش هاست، نگارگر بر اساس گفتمان روایی ژپ لینت ولت از چه کارکردهای در نگاره های خود، درمواجهه با مخاطب برخوردار است؟ کدام کارکرد بر کارکردهای دیگر می چربد؟ تأثیرکارکرد غالب در نگاره ها چگونه است؟ پژوهش حاضر با بررسی و مطالعات کتابخانه ایی بین رشته ایی ادبیات و هنر باستانی به صورت توصیفی- تحلیلی انجام شده است برای پاسخ به پرسش های فوق با بررسی نگاره هایِ اثر کمال الدین بهزاد هراتی در دوره تیموریان، به این نتیجه می رسد در عمل روایت پردازی توسط نگارگر، کارکرد تفسیری بر کارکردهای دیگر غلبه دارد و دلیل آن را نیز می توان جنبه ی اخلاقی و تعلیمی بودن آن آثار دانست که بر ژانر محتوای تصویر، بسیار تأثیرگذار است و نگارگر از طریق کارکردها و مسئولیت های خود، مخاطب را به جنبه ی اخلاقی و تعلیمی بودن نگاره ها سوق می دهد.
۲۶.

حاکمیت وُلات عباسی در تبرستان براساس گاهنگاری سکه ها و منابع مکتوب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۰ (پیاپی ۱۰۵) 79 - 107

کلیدواژه‌ها: سکه های عرب- ساسانی سکه های عرب- تبرستانی ولات عباسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۴ تعداد دانلود : ۷۱۶
تبرستان پس از حدود یک و نیم سده مقاومت در برابر عرب های مسلمان سرانجام در زمان منصور عباسی (158-137 ه.ق) گشوده شد و از آن پس توسط ولات عباسی اداره گردید. آگاهی ما از والیان این ولایت برگرفته از منابع تاریخی و شواهد سکه شناختی است. اما علیرغم وجود منابع مذکور تعیین زمان دقیق زمامداری هر یک از والیان به دلیل عدم همخوانی متون با شواهد سکه شناختی دشواری هایی را فرا روی پژوهشگران قرار داده است. هدف از پژوهش حاضر پاسخ به این پرسش است که چه عواملی سبب تفاوت اطلاعات مندرج در منابع تاریخی و سکه های ضرب شده توسط ولات عباسی در تبرستان گردیده اند؟ برای پاسخ به این سوال از رویکرد و روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. نتیجه مطالعات حاکی از آن است که اوضاع آشفته سیاسی و اجتماعی در این دوران به دلیل نارضایتی مردم و خاندان های محلی در منطقه و همچنین سلسله مراتب اداری حکومت عباسیان منجر به عزل و نصب های دائمی ولات از طرف خلفای عباسی می شده که می تواند دلیلی بر گزارش ناقص یا بعضاً اشتباه در متون تاریخی باشد. از همین رو سکه ها را می توان به عنوان منابع دست اول و ملاکی دقیق و متقن برای گاهنگاری حکومت ولات عباسی مورد بررسی قرار داد. با بررسیِ تحلیلی در پژوهش حاضر علاوه بر یافتن پاسخی بر دلایل آشفتگی در گاهنگاری حکومت ولات، فهرست جدید و دقیقی از والیان و زمان حکومت هر یک از آنها در تبرستان نیز ارائه شده است.
۲۷.

گونه شناسی تزیینات منازل روستایی اصفهان در عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره بهار ۱۳۹۶ شماره ۴۱ 67 - 79

کلیدواژه‌ها: خانه های قاجاری روستاهای اصفهان تزیینات وابسته به معماری تنگ بری شیرسر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۰ تعداد دانلود : ۱۴۷۸
بی تردید می توان سطوح دیوارها را در دسترس ترین عرصه انعکاس تفکرات مردمان گذشته به شمار آورد. عینا بدین سبب است که دیوارنگاره ها و سایر تزئینات مورد استفاده در بناها را شواهد بی بدیل فرهنگی ادوار گذشته به شمار آورده اند. در تحقیق حاضر تلاش گردیده تا الگوهای تزیینی بکار رفته در خانه های عهد قاجار، که در روستاهای حاشیه اصفهان شناسایی گردیده اند، مورد مطالعه قرار گیرند. همچنین سعی بر آن است تا به این پرسش پاسخ گفته شود که گونه های تزیینات منازل روستایی عهد قاجار اصفهان کدام است و چه مضامینی را منعکس ساخته اند؟ از آنجائیکه متروکه ماندن بسیاری از بناهای قاجار تزیینات آنها را بسیار آسیب پذیر ساخته است، بیم آن می رود که این شواهد فرهنگی به سرعت حذف گردند. بدین سبب، معرفی، گونه شناسی و تحلیل محتوایی این عناصر می تواند توجه مسئولان ذی مدخل را بدانها جلب نموده و بقاء آن ها را به ارمغان آورد. پژوهش حاضر به شیوه ای توصیفی- تحلیلی انجام شده است. در نتیجه این تحقیق روشن گردید که تزئینات منازل روستایی اصفهان با مولفه های فرهنگی، اعتقادی، منزلت اجتماعی، شیوه معیشت و قدرت اقتصادی ساکنانشان بستگی تام داشته اند. پژوهش حاضر همچنین مشخص داشته است که ممکن است هنرهای عامیانه و بومی نظیر تزیینات خانه های روستایی، از کیفیت بصری و هنری بالایی برخوردار نباشند، لیکن در مطالعه فضای فرهنگی حاکم بر زندگی ساکنان روستاهای اصفهان عهد قاجار بسیار مفید واقع گشته اند.
۲۸.

ارائه چارچوب توصیف گذار حوزه های فنّاورانه بر اساس رویکرد تحلیل چندسطحی: (مطالعه موردی: گذار انرژی های بادی و خورشیدی در ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: بهبود مدیریت سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۴۰) 141 - 176

کلیدواژه‌ها: توصیف گذار فنّاورانه تحلیل چندسطحی مراحل گذار انرژی های تجدیدپذیر ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۹ تعداد دانلود : ۴۰۹
با افزایش نیاز جوامع امروزی به ویژه جوامع درحال توسعه نظیر ایران به حامل های انرژی و با توجه به پایان پذیری سوخت های فسیلی و همچنین تأثیرات زیست محیطی این نوع سوخت ها، ضرورت کشف و استفاده از منابع انرژی جدید بیش ازپیش اهمیت یافته است. انرژی های نو و تجدیدپذیر به عنوان منابع انرژی تمام نشدنی، رایگان، دوستدار محیط زیست و قابل دسترس در اغلب نقاط، می توانند مکمل مناسبی برای سوخت های فسیلی باشند. در کشور ایران نیز با توجه به دلایل بیان شده، تمرکز بر این حوزه فنّاورانه بیشتر شده است. در این راستا، هدف از این مقاله توصیف فرآیند گذار انرژی های تجدیدپذیر در ایران است تا بتوان به این سؤال پاسخ داد که آیا گذار در انرژی های تجدیدپذیر در ایران در حال وقوع است یا خیر؟ درواقع در این مقاله، روند توسعه انرژی های تجدیدپذیر در ایران با تکیه بر مطالعات گذار، براساس سطوح آشیانه، رژیم و دورنما توصیف شده است. ابتدا رویدادهای مهم در این حوزه از شروع تا به امروز در سه سطح آشیانه، رژیم و دورنما تشریح شده است و درنهایت، مراحل گذار انرژی های تجدیدپذیر در ایران در چهار مرحله با ترکیب رویکرد چندسطحی و چندمرحله ای توصیف شده است. بر اساس نتایج به دست آمده از این مطالعه مشخص می شود که اولاً ایران هم اکنون در ابتدای شروع فرآیند گذار و در مرحله اوج گیری است. همچنین در کشورهای درحال توسعه بهتر است دسترسی به آشیانه های بالغ به جای وجود آشیانه های بالغ در این کشورها مدنظر قرار گیرد تا بتوان تحلیل دقیق تری از گذار در این گونه کشورها ارائه کرد. ضمن اینکه جدای از عوامل فشار محیط کلان و دسترسی به آشیانه های بالغ دیگر کشورهای توسعه یافته، جایگزینی سیاست های معطوف به بازار به جای سیاست های تحریک طرف عرضه بدون توجه به بازارسازی، در مراحل اخیر گذار، یکی از عوامل اثرگذار بر تسریع روند شروع گذار در این نوع از فناوری ها در ایران بوده است.
۲۹.

قلات موت آباد پیرانشهر: گاه نگاری، سازمان فضایی، فرم و عملکرد با اتکاء به مطالعات باستان شناسانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال پنجم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱۵ ۲۱۳-۲۲۸

کلیدواژه‌ها: قلات موت آباد شکل و ساختار معماری نقشه ستاره ای شکل پیرانشهر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۶ تعداد دانلود : ۶۸۰
محوطه تاریخی قلات موت آباد در منطقه پیرانشهر به لحاظ مستندات متعدد تاریخی و فرهنگی ازقبیل: آثار سفالی، بقایای معماری، آجری و به خصوص از جهت نقشه معماری بسیار حائز اهمیت است. وجود نقشه موسوم به «ستاره ای» در طراحی حصار بیرونی محوطه، بیانگر اهمیت و نقش محوری این محوطه در دشت پیرانشهر است. این محوطه در جوار یکی از شعب رودخانه زاب کوچک قرار گرفته است که در اثر گذر زمان، استفاده از آن به عنوان پایگاه نظامی در دوره معاصر و حفاران قاچاق به تدریج تخریب شده است و هم اکنون شواهد آوار معماری در سطح محوطه قابل مشاهده است. نمونه هایی از طراحی نقشه ستاره ای شکل در نقاط مختلف ایران و هم چنین قلعه های اروپایی قابل مشاهده، و از این حیث با نقشه قلات موت آباد قابل مقایسه است. مسأله اصلی این نوشتار، بررسی این محوطه با تکیه بر مدارک و شواهد موجود است تا ضمن دستیابی به یک تاریخ گذاری نسبی محوطه، اهمیت ساختارهای نظامی در دشت پیرانشهر را مورد مطالعه قرار گیرد؛ بنابراین پرسش هایی مطرح است: 1- بنای قلات موت آباد متعلق به چه دوره زمانی، و دارای چه ساختار و نقشه ای است؟ 2- قلات موت آباد پیرانشهر به لحاظ فرم و ساختار معماری دارای چه ویژگی و کارکردی است؟ بر این اساس، نتایج تحقیق با توجه به مطالعه منابع مکتوب تاریخی، مقایسه نمونه های مشابه و هم چنین آثار مادی در سطح محوطه، می توان بیان کرد که محوطه در دوره صفویه، افشار یا اوایل قاجار، با نقشه ای موسوم به ستاره ای شکل، با کارکرد و عملکردی نظامی و الهام گرفتن از عناصر معماری غربی بنا شده است. روش تحقیق پژوهش حاضر تاریخی، توصیفی-تحلیلی است و جمع آوری یافته ها با مطالعه منابع تاریخی، مستندنگاری میدانی و تحلیل تصاویر هوایی و داده های حاصل از آن فراهم شده است.
۳۰.

هم سویی با شاهنامه در تجدید حیات هنری و احیا هویت ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی تاریخی سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 1-36

کلیدواژه‌ها: شاهنامه تجدید حیات هنری سنت های روایی هویت ملی ایرانیان هنرمندان قرون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۹ تعداد دانلود : ۵۴۹
شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی (۳۲۹ - ۴۱۶ ھ .ق) نه تنها سند احیای هویت ملی ایرانیان، که رکن مهم دوام بسط و نشر فرهنگ و هنر پربار ساکنان این سرزمین است. فردوسی بزرگ نوشتن این کتاب را تلاشی به منظور زنده کردن دوباره مردم ایران معرفی می کند. مقاله حاضر درپی پاسخ به این پرسش است که آیا حکیم طوس به تنهایی بر احیای سنت های گذشته این مرز و بوم همت گمارده و یا سایر اقشار نظیر هنرمندان و صنعت گران این سرزمین نیز در احیا سنت ها و فرهنگ پیش از اسلام ایران تلاش داشته اند؟ فرض بر آن است که خالقان هنرها و صنایع نیز در تلاشی هم سو با احیاگر زبان فارسی نسبت به تجدید حیات هنری ایران اهتمام ورزیده اند. در نوشتار حاضر تلاش بر آن است تا با اتکا به شواهد باستان شناسانه مورد استفاده در پژوهش، میزان مشارکت هنرمندان و صنعت گران (به ویژه سفالگران، کاشی کاران و گچ بران) ایران در هم سویی با حکیم طوس به منظور تجدید حیات هنری و احیای سنت های روایی عصر ساسانیان مشخص گردد. بدین منظور، تزیینات نمونه هایی از اشیا سفالین، کاشی ها و گچ بری های قرون میانی اسلامی مورد مطالعه قرار گرفت. در نتیجه مشخص گردید که با وجود تأکید حاکمان عرب بر ممنوعیت شرح حال شخصیت های اسطوره ای ایران پیش از اسلام، بیشتر مردم ایران در تلاش بوده اند تا به هر نحو ممکن فرهنگ و سنت های گذشته خویش را بر آثار و مصنوعات خویش منعکس نمایند.
۳۱.

مطالعه و تحلیل تزیینات معماری مسکونی اواخر عصر قاجار و دوره پهلوی شهر مهاباد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگارینه هنر اسلامی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۸ 17 - 40

کلیدواژه‌ها: مهاباد تزیینات بنا قاجار پهلوی بناهای مسکونی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۴ تعداد دانلود : ۳۳۳
از اواخر عصر صفویه تا اوایل دوره پهلوی شهر مهاباد رشد و توسعه بسیاری یافت و به مرکز بخشی از کُردستان ایران بنام مُکریان تبدیل گشت. در حال حاضر بیشترین آثار تاریخی باقی مانده از دوره قاجاریه و پهلوی مهاباد را بناهای مسکونی اشخاص متنفذ شهر تشکیل می دهد. در بسیاری از این ابنیه که متعلق به طبقات مرفه شهر بوده اند، تزیینات بسیار متنوعی به کار رفته، از این روی هدف اصلی مقاله حاضر پرداختن به ویژگی ها و انواع تزیینات به کار رفته در بناهای مسکونی ادوار مزبور در این شهر است. در نیل به این هدف پاسخ به پرسش هایی در خصوص سبک های هنری و الگوهای مؤثر بر فرم یابی این تزیینات ضرورت می یابد. از آنجائیکه تاکنون در ارتباط با تزیینات و سبک معماری بناهای مهاباد هیچ گونه پژوهش منسجمی صورت نگرفته است، لذا مطالعه آن ها می تواند درک وسیع تری از تلاش هنرمندان این منطقه در ایجاد سکونتگاه های مطبوع به دست دهد. در نتیجه پژوهش حاضر مشخص گردید که بیشترین عناصر تزیینی بر نمای بناهای اشخاص مرفه نقش بسته و به دلیل شرایط جغرافیایی منطقه بسیاری از تزیینات این ابنیه با مصالح آجر و سنگ به اجرا درآمده است. اگرچه طرح های تزیینی مورد استفاده به آنچه در شهرهایی مانند سنندج به اجرا درآمده شباهت دارد، لیکن در اجرای آن ها از هنرمندان بومی منطقه مُکری استفاده شده است.
۳۲.

Iranian Cities after the Collapse of Sasanian Kingdom: A Case Study of Darabgird(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: The International Journal of Humanities, Volume ۱۸, Issue ۲ (۲۰۱۱) 51-62
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۳۶۴
Darabgird is one of the ancient cities in Fars province. According to Iranian mythology, Darab Shah (Dariush, the Great) found the city in the Achaemenid period. But, due to the fact that 1.21% of total ceramics gathered from the city belongs to the Parthian era, we can accept that the city remained in use since Parthian period to the Islamic era. Data analysis shows that the city had a strong and intensive settlement during Sasanians, After the Arab conquest and the collapse of Pars province, some changes occurred in the function of urban spaces. Accordingly, the main settlement shifted to the north of the city. Apparently, the southern half of the city was abandoned in Islamic era. Finally, according to some other early Islamic cities, apparently in this period, the main settlement of the city shifted to outside of Sasanian city (in this case, north of the Sasanian fortifications) and we should survey this area to discover available evidences of this period. Unfortunately, this area is presently being used for agricultural purposes.
۳۳.

بررسی مسیر هرمز به جنوب شرق ایران بر اساس آثار موجود و منابع مکتوب در قرون میانه اسلامی

نویسنده:
منبع: مطالعات خلیج فارس سال چهارم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 25-34
تعداد بازدید : ۴۹۲ تعداد دانلود : ۴۴۸
با توجه به اشارات مکرر نویسندگان ادوار مختلف اسلامی به اهمیت و ویژگیهای برتر جیرفت درگذشته احتمالا مسیرهای مختلفی در شهر جیرفت برای ورود و خروج کاروانیان تجار وجود داشته است.متاسفانه این مسیر با وجود اهمیت، اعتبار و اشتهاری که در طول حیات خویش داشته، کمتر مورد توجه مورخین، محققان و باستان شناسان دوران اسلامی قرار گرفته است. جیرفت یکی از مراکز عمده تجاری جنوب شرق ایران بوده است که با سرزمینهای مجاور شرقی و همچنین سرتاسر جنوب و مرکز ایران ارتباط داشته است. این شهر مهم از طریق بارانداز مشهور خود هرمز به خلیج فارس راه پیدا میکرد. مسیر کاروان رو جیرفت به بندر هرمز از شاهراه های اصلی سده های میانه بوده و گستره پراکندگی عوامل فرهنگی در این مسیر نشان از آبادی، رونق و اهمیت آن در ایالت کرمان دارد. علت اهمیت این مسیر، ارزش فوق العاده تجاری آن بوده است. تحقیق پیش رو تلاش دارد مسیر ارتباطی جیرفت به هرمز را تا منزل مغون شناسایی کرده و ارزش و اعتبار آن را مشخص نماید. این امر بر اساس ره یافتهای تاریخی از جمله متون تاریخی و جغرافیایی و گزارشهای باستانشناسی و نیز یافته های حاصل از بررسی های روشمند باستان شناختی در سه محوطه جیرفت، چشمه شاه و کلاتک بلوک انجام شد. بر اساس یافته های این پژوهش مسیر جیرفت به بندر هرمز از جیرفت، چشمه شاه، بلوک و فاریاب که از لحاظ فرهنگی با یکدیگر در ارتباط بودند، عبور میکرده و سپس به بندر هرمز میرسیده است. مطالعات انجام شده بر روی سفالهای بدست آمده از بررسی های باستانشناسی نشان میدهد که این محوطه ها در دوران میانه اسلامی بخصوص دوران سلجوقی رونق داشته و سپس در دوره های بعد از رونق آنها کاسته شده است.
۳۴.

سازمان فضایی، فرم و عملکرد قلعه های کوهستانی استان تهران، مطالعه موردی: قلعه-شهر فیروزکوه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال پنجم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۸ ۱۵۸-۱۳۳

کلیدواژه‌ها: قلعه های کوهستانی تهران قلعه فیروزکوه متون تاریخی مطالعات باستان شناختی تاریخ گذاری و عملکرد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۶ تعداد دانلود : ۳۰۰
درمیان گونه های مختلف معماری ساکنان فلات ایران، قلعه ها در زمره یکی از شگفت انگیزترین و در عین حال پرشمارترین آن ها به شمار می روند. این بناها که با هدف تأمین امنیت ساکنان این سرزمین در نقاط مختلف آن شکل گرفته اند، با گذشت ایام توسعه و تکامل یافته و متناسب با مکان ساخت، اهداف سازندگان و عملکردشان، از سازمان فضایی و فرم خاصی برخوردار هستند. بی شک پرشمارترین قلعه ها را می توان در قلمرویی که ری کهن و تهران امروز را در خود پرورانده، نمود؛ به ویژه آن که تأمین امنیت این دو پایتخت ایران، احداث تأسیسات دفاعی را ضروری می ساخت. در مطالعات میدانی نگارندگان، تعداد قابل توجهی از این قلعه ها شناسایی گردید که بخشی از آن ها بر ارتفاعات البرز مشرف بر دشت تهران استوار گردیده اند؛ بدین سبب تعیین سازمان فضایی، فرم و عملکرد این قلعه ها موضوع پژوهشی قرارگرفته که نتایج آن در این نوشتار ارائه شده است. در نیل به این هدف، پاسخ به پرسش هایی درخصوص توزیع مکانی و زمانی، الگوی حاکم بر سازمان فضایی، فرم و عملکرد و نیز کانون تمرکز این استحکامات دفاعی ضرورت یافت. در مطالعات میدانی، که با بررسی و مستند سازی تمامی نمونه ها صورت پذیرفت، از 159 قلعه و بنای دفاعی شناسایی شده، 69 قلعه (قریب 40%) در ناحیه کوهستانی تهران و متعلق به ادوار پیش از اسلام و دوران اسلامی هستند. یکی از این نمونه ها که در مرکز شهر فیروزکوه واقع است، قلعه ای است با همین نام (قلعه فیروزکوه) که بزرگ ترین و مهم ترین قلعه کوهستانی تهران به شمار می رود. در نوشتار حاضر تلاش گردیده تا با اتکاء بر اسناد و منابع معتبر تاریخی و پژوهش های میدانی باستان شناختی، این نمونه بسیار شاخص و ناشناخته نیز معرفی گردد.
۳۵.

شناسایی مسیر گذار فناورانه انرژی های تجدیدپذیر (انرژی های بادی و خورشیدی) در ایران بر اساس رویکرد تحلیل چند سطحی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مدیریت نوآوری سال ششم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۲۲) 63 - 98

کلیدواژه‌ها: گذار فناورانه انرژی های تجدیدپذیر تحلیل چند سطحی مسیرهای گذار ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۸ تعداد دانلود : ۲۳۸
به منظور توسعه انرژی های تجدیدپذیر و جایگزینی آن ها با بخشی از سوخت های فسیلی در ایران لازم است سیاست های مناسبی اتخاذ گردد. اتخاذ سیاست های مناسب، نیازمند شناسایی و تبیین درست تغییرات فناورانه است. از طرف دیگر، با استفاده از مفاهیم مطرح در ادبیات گذار های فناورانه، مشخص می گردد که برای بروز تغییرات فناورانه، تنها تغییر فناوری کفایت نمی کند و تغییراتی در زمینه های اجتماعی، قانونی، صنعتی و اقتصادی نیز لازم است. تحلیل همزمان این تغییرات در یک ساختار اجتماعی با عنوان «گذار فناورانه» شناخته می شود. بنابراین پیش از سیاست گذاری لازم است تا ابتدا، نوع این تغییرات فناورانه، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی شناسایی گردد تا بتوان با اتخاذ سیاست های مناسب، مسیر گذار را هموار کرد. نوع شناسی این تغییرات، «مسیر های گذار های فناورانه» نامیده می شود. در مقاله حاضر، سعی شده است تا با سنجش کیفی مولفه های تعیین مسیر های گذار های فناورانه، مسیر گذار فناورانه انرژی های تجدیدپذیر در ایران شناسایی و تبیین گردد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که در مراحل چهارگانه گذار انرژی های تجدیدپذیر در ایران (پیش از دهه 1370 تاکنون)، مسیر گذار فناورانه در ایران در مراحل دوم و سوم گذار، از جنس مسیر «دگرگونی (لایه بندی)» است و در مرحله چهارم در حال تغییر از «مسیر دگرگونی» به مسیر «جایگزینی فناورانه» است.
۳۶.

تأملی بر ساختار فضایی و الگوی کالبدی خانه های دوره قاجار شهر نطنز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معماری ایران بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۹ ۱۳۶-۱۱۵

کلیدواژه‌ها: نطنز خانه های تاریخی ساختار معماری قصبه افوشته

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۵ تعداد دانلود : ۴۷۳
آنچنان که نتایج مطالعات مرتبط با شهرهای ایرانی روشن ساخته است، اقلیم و فرهنگ را میتوان دو عامل اثرگذار کلیدی و در شکل یابی و توسعه استقرارگاه های بشری و فضاهای زیستی به شمار آورد. این تأثیر تا بدان حد است که بسیاری از پژوهشگران، بافت های کهن شهری را به مثابه آیینه ای دانسته اند که فرهنگ ساکنانشان را منعکس می سازند. در شهر نطنز، خانه های سنّتی متعددی وجود دارد که متعلق به دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی هستند. این خانه ها که عناصر کارکردی متمایزی نسبت به دیگر بناهای مسکونی دارند، با ساختار پیچیده و متفاوت خود، به این شهر هویتی فرهنگی بخشیده اند؛ بدین سبب است که مطالعه ساختار فضایی و الگوی کالبدی این خانه ها موضوع پژوهشی مستقل شدند. پژوهشی که نتایج آن در نوشتار حاضر ارائه میشود، در پی آن است تا ضمن معرفی خانه های تاریخی شهر نطنز به این پرسش پاسخ گوید که عناصر و ویژگی های کالبدی فضایی خانه های تاریخی این شهر چیستند؟ هدف آن است که اصول و ارزش های فرهنگی حاکم بر معماری «خانه» در بافت کهن این شهر معلوم و چرایی و چگونگی ساختار این بناها مطالعه شود. پژوهش حاضر با رویکردی تاریخی و با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و بررسی های میدانی مستندنگاری صورت گرفته است. در دستیابی به این هدف، ده خانه شاخص تاریخی در محله های قصبه و افوشته متعلق به دوره قاجار به لحاظ عناصر کالبدی بررسی شدند. در نتیجه این پژوهش روشن شد که معماران و شهرسازان نطنز در عهد قاجار توانسته اند هماهنگی منطقی چشمگیری در ترکیب فضایی خانه های و نوع اقلیم منطقه به وجود آورند. به طور کلی، جهت گیری متفاوت بناها و تفاوت در ساختار کالبدی معماری خانه ها بر محور حیاط به عنوان نقش هماهنگ کننده و ارتباط دهنده میان سایر عناصر بنا به عنوان الگوی قابل تأمل در شهر نطنز است.
۳۷.

بازیابی ساختار فضایی شهر همدان در دوره قاجار با اتکاء به منابع مکتوب، آثار معماری و شواهد باستان شناسانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال ششم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۰ 326-293

کلیدواژه‌ها: شهرهای عصر قاجار بافت تاریخی همدان ساختار فضایی منابع مکتوب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۶ تعداد دانلود : ۳۱۵
با وجود اهمیت، جایگاه و نقش والای شهر همدان در تحولات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران در عصر قاجار، مطالعات هدفمندی که سازمان فضایی و ساختار اجتماعی این شهر را در آن دوره مشخص کند به انجام نرسیده و پرسش های فراوانی درخصوص چگونگی تحولات بافت تاریخی آن بی پاسخ باقی مانده است. پژوهش حاضر در پی آن است که با اتکاء به منابع مکتوب، آثار معماری و شواهد باستان شناسانه به پرسش هایی درخصوص تحول و توسعه ساختار فضایی شهر همدان در عهد قاجار پاسخ گوید. در نیل به این هدف، تلاش شده ضمن بهره برداری از کلیه منابع مکتوب مرتبط با این شهر در دوره مذکور تحولات بافت شهری و ویژگی های ساختاری فضاهای آن مشخص و عوامل اثرگذار بر رشد و توسعه شهر در این دوران مشخص شود. دستاورد این پژوهش، روشن ساخت که همدان به واسطه پیشینه کهن، موقعیت خاص جغرافیایی، بهره مندی از قابلیت های زیست محیطی مناسب ازقبیل منابع آب فراوان و نیز به دلیل قرارگیری در مسیر راه های مهم تجاری-زیارتی در دوره قاجار، ازجمله شهرهایی بوده که اهمیت و جایگاه اجتماعی و اقتصادی شایسته ای کسب کرده و جمعیت بالنسبه زیادی را در خود جای داده و توجه گروه های مختلف اجتماعی، به ویژه بازرگانان را به خود جلب کرده است؛ بدین ترتیب شرایط مناسبی جهت احداث و پیدایی آثار و یادمان های متعدد معماری با کارکردهای مختلف (تأسیسات دفاعی، محله های مسکونی، میادین و میدانچه ها، بازار و کاروان سراها، مساجد، مدارس، حمام ها، کلیساها و...) به وجود آمده و فضای شهری، به ویژه به جوانب جنوب و جنوب شرق توسعه و گسترش چشمگیر یافته است.
۳۸.

تعیین ادوار رونق محله های شهر نطنز با اتکاء به کتیبه های بناهای تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگارینه هنر اسلامی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۰ 189 - 202

کلیدواژه‌ها: شهر تاریخی نطنز معماری دوران اسلامی کتیبه های تاریخی مجموعه شیخ عبدالصمد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۴ تعداد دانلود : ۵۱۸
شرایط مطلوب زیست اقلیمی منطقه نطنز، جایگاه آن در شبکه ارتباطی جنوب به فلات مرکزی و بویژه دو شهر استراتژیک کاشان و اصفهان، زمینه ی شکلیابی استقرارگاه های متعدد و آثار معماری متنوع و ارزشمندی را فراهم آورده است. علیرغم جایگاه بارز تمدنی و فرهنگی تاریخی شهر نطنز در تمدن این سرزمین، مطالعات مرتبط با علل موثر بر شکل یابی و توسعه فضاها و محلات تاریخی آن بسیار اندک است. این نقص بویژه زمانی آشکار می شود که حتی آثار شاخص معماری این شهر از جمله بقعه شیخ عبدالصمد، مسجد جامع، آرامگاه سید واقف و سایر بناهای مذهبی، تجاری و عام المنفعه نیز به نحو بایسته مستند سازی و گاه نگاری نگردیده اند. با عنایت به نقش بی بدیل کتیبه های بناهای تاریخی در گاه نگاری مطلق و تشخیص نام آمرین و چگونگی ساخت این بناها و همچنین تعیین تحولات تاریخی آنها، در پژوهش حاضر تلاش گردید تا با استفاده از این شواهد متقن، به این پرسش که در ادوار مختلف تاریخی نحوه شکل گیری، گسترش و رونق محله های شهر چگونه بوده پاسخ گوید. هدف آن است تا ادوار رونق محله های شهر را با استفاده از کتیبه های بناهای تاریخی مشخص و اطلاعاتی غیر قابل انکار از محله های تاریخی شهر نطنز در دوران اسلامی ارائه گردد. در نیل به این هدف، تمامی کتیبه های تاریخی بناهای ارزشمند این شهر شناسایی و مستند سازی گردیده اند. تهیه طرح کتیبه ها نه تنها خوانش دقیق آنها را میسور ساخته، بلکه مواد لازم را برای مطالعات مرتبط با شکل گیری و سیر تحول محله های تاریخی شهر نطنز را فراهم آورده است.
۳۹.

نقش دانش های بومی در مدیریت منابع آب در پایداری سکونتگاه ها و معیشت آن ها (مورد مطالعاتی: منطقه هورامان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش های بومی ایران سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۷ 249 - 287
تعداد بازدید : ۳۴۰ تعداد دانلود : ۲۵۷
در نوشتار حاضر با هدف بررسی و ارزیابی فرهنگ مادی به جای مانده در پهنه فرهنگی منطقه هورامان، به اهمیت مسئله آب در این منطقه کوهستانی و نحوه مدیریت و کنترل آن پرداخته شده است. در پژوهش های میدانی که نتایج آن در این نوشتار انعکاس یافته تلاش بر آن بود تا به این پرسش ها پاسخ گفته شود که اصول و شیوه های مدیریت منابع آب در منطقه هورامان چگونه بود؟ و انواع منابع آب و سازه های آبی چه نقشی در شکل گیری سکونتگاه ها و شیوه معیشت جوامع منطقه داشته اند؟ در نتایج این پژوهش مشخص گردید که منابع آب های سطحی(رودخانه سیروان) و نزولات جوی به ویژه برف با وجود شیب تند منطقه هورامان، نقش مؤثر و مهمی در پویایی منظر فرهنگی هورامان داشته است. بر این اساس با ایجاد شبکه های مدیریت وانتقال منابع آب در دل سنگ و عمق دره ها و انتقال از طریق حفر یا احداث کانال، تأسیساتی آبی را به وجود آورده اند که ضمن تداوم و توسعه سکونتگاه ها، زمینه ارتباطات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی جوامع منطقه، همراه با معیشتی پایدار در هورامان از گذشته تا به امروز را فراهم آورده است.
۴۰.

مطالعه گونه شناسی و سازمان فضایی قلعه ها و استحکامات دفاعی دامنه های جنوبی البرز مرکزی (محدوده استان تهران) در قرون میانی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اثر دوره ۴۲ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۹۴) 423-406

کلیدواژه‌ها: قلعه ها ی تهران گونه شناسی سازمان فضایی فرم قرون میانی اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۰ تعداد دانلود : ۲۸۲
در دامنه جنوبی کوهستان البرز مرکزی در پهنه استان تهران، قلعه ها، دژها و تأسیسات دفاعی زیادی از ادوار مختلف تاریخی پراکنده اند که تا پیش از انجام این پژوهش، چندان مورد مطالعه قرار نگرفته و اطلاعات اندکی از آنها در دست بود. این پژوهش ب ه روش تحلیلی، برای پاسخ به پرسش هایی همچون تعداد و پیشینه ساخت قلعه های تهران چگونه بوده؟ از نظر گونه شناسی به چند دسته تقسیم شده؟ الگوی حاکم بر سازمان فضایی قلعه ها چیست؟ انجام شده است. فرض بر آن بود که در استان تهران به دلیل شرایط اقلیمی، موقعیت جغرافیایی و شرایط سیاسی و اجتماعی، قلعه هایی از دوران پیش از اسلام و اسلامی بر پا شده و به دو گونه اصلی کوهستانی و دشت تقسیم می شوند. قلعه ها متناسب با مکان ساخت، اهداف سازندگان از سازمان فضایی خاصی برخوردار بوده و از نظر فرم شامل دو دسته هندسی منظم و نامنظم و از نظر عملکرد نیز به انواع مسکونی و نظامی تقسیم می شوند. روش انجام این پژوهش بدین ترتیب بود که پس از مطالعات کتابخانه ای، مطالعات میدانی با پیمایش سطحی و سنجش از راه دور به انجام رسید و داده های فرهنگی مورد نیاز مستندسازی، ثبت و ضبط شدند. در پژوهش حاضر، که به شناسایی و مستندسازی ۱۵۹ اثر و بنای دفاعی در استان تهران انجامید، مشخص شد که قلعه سازی در استان تهران از دوران مادها آغاز و در دوران اشکانی و ساسانی توسعه یافته و در دوران اسلامی به ویژه قرون میانی به اوج می رسد .

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان