غلامرضا دهشیری

تأثیر عملکرد خانواده به ویژه انسجام و انعطاف پذیری بر تنظیم عواطف فرزندان می تواند پیامدهای مهمی برای رشد روابط بعدی آن ها ازجمله روابط صمیمانه اوایل جوانی داشته باشد. هدف از پژوهش حاضر تعیین نقش انسجام و انعطاف پذیری خانواده و تنظیم عواطف در پیش بینی صمیمیت اجتماعی بود. بدین منظور 216 نفر از دانشجویان دختر دانشگاه الزهرا با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و به مقیاس انسجام و انعطاف پذیری خانواده، پرسشنامه سبک عاطفی و مقیاس صمیمیت اجتماعی پاسخ دادند. نتایج نشان داد که صمیمیت اجتماعی با انسجام و انعطاف پذیری خانواده و مؤلفه های تنظیم عواطف رابطه مثبت معناداری دارد. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که متغیرهای انعطاف پذیری خانواده و تنظیم عواطف نقش معنی داری در پیش بینی صمیمیت اجتماعی دارند. به طورکلی، در خانواده های منسجم و انعطاف پذیر فرزندان مجهز به ابزارهای تنظیم مجدد یا متعادل کردن عواطف می شوند که این ابزارها در هدایت موفق زندگی روزمره و برقراری روابط صمیمانه با دیگران به آن ها کمک می کند.

هدف : این پژوهش با هدف بررسی افکار خودکشی بر حسب جنس، سن، وضعیت تأهل و برآورد ضریب توارث پذیری در گروهی از دوقلوهای همسان و ناهمسان انجام شده است. روش : از میان دوقلوهای شرکت کننده در مراسم سالگرد لاله و لادن، 116دوقلو شامل 66 دوقلوی همسان و50 دوقلوی ناهمسان در گروه سنی 11 تا 35 سال به مقیاس افکار خودکشی پاسخ دادند. یافته ها : تحلیل واریانس نشان داد که 80 درصد از تغییرات افکار خودکشی در دوقلوها به واسطه تعامل متغیرهای جنس، سن و وضعیت تأهل قابل تبیین است. میزان افکار خودکشی در میان زنان به طور معنی داری بیشتر از مردان، در نوجوانان بیشتر از جوانان و در افراد مجرد بیشتر از افراد متأهل بود. میزان ضریب توارث پذیری افکار خودکشی در میان دوقلوهای نوجوان و جوان 49/0 بود. نتیجه گیری : زنان، نوجوانان و افراد مجرد به ترتیب در مقایسه با مردان، جوانان و افراد متأهل بیشتر در معرض افکار خودکشی هستند. با توجه به توارث پذیری افکار خودکشی، رصد کردن بستگان افراد دارای افکار و اقدام به خودکشی، بخشی از سیاست های سلامت روان است که باید در حوزه پیش گیری اولیه و ثانویه در نظر گرفته شود.

مطالعه نقش تعیین کننده های شخصیتی و هیجانی در نگرش فرد نسبت به زندگی و رابطه زناشویی به دلیل جایگاه آن در تندرستی و روانشناختی مورد توجه تحقیقات گوناگونی قرار گرفته است. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش خودارزشیابی هسته ای به عنوان یک رگه شخصیتی و احساس تنهایی به عنوان متغیر هیجانی در پیش بینی رضایت زناشویی و رضایت از زندگی زنان متأهل صورت گرفت. روش پژوهش از نوع همبستگی بود. بدین منظور150 نفر از زنان متأهل شهر تهران با روش نمونه گیری دردسترس و داوطلبانه انتخاب گردید. ابزار پژوهش شامل مقیاس احساس تنهایی، سنجش رابطه، رضایت از زندگی و خودارزشیابی هسته ای بود. نتایج حاصل از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون گام به گام نشان داد میان خودارزشیابی هسته ای، رضایت زناشویی و رضایت از زندگی همبستگیِ مثبت معنی دار (0/001 P≤ ) و بینِ احساس تنهایی با رضایت زناشویی و رضایت از زندگی رابطه منفیِ معنی داری (0/001 P≤ ) وجود داشته، خودارزشیابی های هسته ای و مؤلّفه های احساس تنهایی قادرند به طور معنی داری (0/001 P≤ ) تغییرات رضایت از زندگی و رضایت زناشویی را تبیین نمایند. تقویت مؤلّفه های مثبت پایدار شخصیتی می تواند با اشکال مشاوره، مداخله و درمان در آغاز و تداوم زندگی زناشوییِ موفق مؤثر واقع شود.

پژوهش حاضر با هدف بررسی خصوصیات روان سنجی نسخه فارسی مقیاس سنجش رابطه انجام شد. بدین منظور نمونه ای شامل 315 نفر (116 مرد و 199 زن) از افراد متاهل ساکن شهر تهران با استفاده از روش نمونه گیری داوطلبانه انتخاب شدند که به مقیاس های سنجش رابطه، رضایت زناشویی کانزاس، رضایت از زندگی و پرسشنامه شادکامی آکسفورد پاسخ دادند. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی نشان داد که ساختار عاملی مقیاس سنجش رابطه تک عاملی است. همسانی درونی مقیاس در کل نمونه برابر با 0/88 بود. همبستگی معنا دار بین نمرات مقیاس سنجش رابطه با نمرات مقیاس رضایت زناشویی کانزاس، رضایت از زندگی و شادکامی آکسفورد بیانگر روایی همگرای مناسب مقیاس بود. هم چنین نتایج پژوهش نشان داد که بین میانگین نمرات رضایت رابطه مردان و زنان تفاوت معنی داری وجود ندارد. نتایج نشان داد که این مقیاس، ابزاری معتبر و روا در اندازه گیری رضایت زناشویی است.

پژوهش حاضر با هدف مقایسه استرس مادران کودکان پیش دبستانی با و بدون ناتوانی هوشی صورت گرفت. این پژوهش از نوع علّی مقایسه ای بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل همه مادران کودکان پیش دبستانی با و بدون ناتوانی هوشی شهر شیراز بودند که از بین آن ها نمونه ای به حجم 116 نفر (58 نفر از آن ها مادران کودکان پیش دبستانی با ناتوانی هوشی و 58 نفر از آن ها مادران کودکان پیش دبستانی بدون ناتوانی هوشی) انتخاب شدند. از پرسش نامه رویدادها و تغییرات زندگی (مک کابین و همکاران،1996) برای سنجش استرس استفاده شد. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس دوطرفه نشان داد که استرس مادران کودکان پیش دبستانی با ناتوانی هوشی به طور معنی داری بیشتر از استرس مادران کودکان پیش دبستانی بدون ناتوانی هوشی است. هم چنین نتایج آزمون تحلیل واریانس چندمتغیره نشان داد که استرس مادران کودکان پیش دبستانی با ناتوانی هوشی در خرده مقیاس های استرس های درون خانوادگی، استرس های زناشویی، استرس های مالی و تجاری، بیماری و استرس پرستاری، از دست دادن اعضای خانواده و مشکلات قضایی خانواده نسبت به مادران کودکان پیش دبستانی بدون ناتوانی هوشی به طور معنا داری بالاتر است. شایان ذکر است که بین استرس مادران کودکان پیش دبستانی با و بدون ناتوانی هوشی در خرده مقیاس های استرس های ناشی از بارداری و فرزندان، استرس های کاری و تغییر شغلی و کم و زیاد شدن اعضای خانواده تفاوت معنی داری مشاهده نشد. با توجه به یافته های این پژوهش پیشنهاد می شود که مسئولین آموزش کودکان با ناتوانی هوشی، برنامه های آموزش خانواده بهنگام با تأکید بر برنامه های مدیریت استرس برای والدین کودکان پیش دبستانی با ناتوانی هوشی فراهم نمایند تا بر پیشرفت همه جانبه این کودکان تأثیر بگذارند و از پیامدهای زیان آوری که این کودکان را در سنین مدرسه تهدید می کند، پیشگیری کنند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی روند تغییراتِ رضایت زناشویی، رضایت جنسی و بهزیستی ذهنی در 5 ساله اول زندگی زناشویی انجام شد. روش: بدین منظور نمونه ای شامل 200 زن متأهل شهرستان ساری در محدوده سنی 40-16 سال به روش دردسترس انتخاب شدند و به مقیاس های رضایت جنسی هادسون-فرم کوتاه، سنجش رابطه، رضایت از زندگی و پرسشنامه شادکامی آکسفورد- فرم کوتاه پاسخ دادند. یافته ها: نتایج تحلیل روند نشان داد که رضایت زناشویی و رضایت جنسی در پنج سال اول زندگی زناشویی، بیش تر بصورت خطی کاهش می یابد، اما متغیرهای رضایت از زندگی و شادکامی دارای روند غیرخطی درجه دو است، به این صورت که در سه سال اول مشترک کاهش یافته، پس از آن سیر صعودی به خود می گیرد. نتیجه گیری: توجه به عوامل زمینه ساز رضایت زناشویی و رضایت جنسی در زنان می تواند تضمینی برای افزایش رضایت از زندگی و شادکامی در آن ها ایجاد نموده، موجبات تداوم زناشویی را در سال های بعدی زندگی مشترک زوج ها فراهم کند.

زمینه: سازمان جهانی بهداشت اخیراً یازدهمین نسخه تجدیدنظر شده در طبقه بندی بیماری ها را با گنجاندن اختلال تنیدگی پس ضربه ای پیچیده (complex PTSD) منتشر کرده است. در این نسخه، اختلال CPTSD به عنوان یک اختلال متشکل از علائم اختلال تنیدگی پس ضربه ای ساده (PTSD) و اختلال در سازماندهی خود (DSO) مطرح شد. به منظور تشخیص CPTSD، خرده مقیاس های PTSD (شامل؛ تجربه مجدد، اجتناب و تهدید) و خرده مقیاس های DSO (شامل؛ بدتنظیمی هیجانی، خودپنداشت منفی و آشفتگی در روابط بین فردی) باید وجود داشته باشد. با وجود تحقیقات در حال بررسی ساختار عاملی این اختلال، تا به امروز، هیچ تحقیقی در مورد بهترین معرف اختلال تنیدگی پس ضربه ای پیچیده به توافق نرسیده است. هدف: هدف پژوهش حاضر، تهیه نسخه فارسی پرسشنامه بین المللی رویدادهای آسیب زا و بررسی ویژگی های روان سنجی آن در بین زنان ایرانی بود. روش: 259 زن ایرانی با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده و نسخه فارسی پرسشنامه بین المللی رویدادهای آسیب زا (کلویتر، 2015) را تکمیل کردند. داده های به دست آمده با استفاده از شاخص های آلفای کرونباخ، قابلیت اعتماد مرکب و تحلیل عاملی تأییدی تحلیل شدند. یافته ها: ضریب آلفای کرونباخ برای عامل PTSD برابر با 0/83 و عامل DSO برابر با 0/81 و نتایج قابلیت اعتماد مرکب آزمون نیز بالاتر از 8/0 بود. نتایج تحلیل عاملی تأییدی نشان داد که بار عاملی گویه ها بیشتر از 0/4 است و مقیاس از درستی سازه مناسبی برخوردار است. نتیجه گیری: با توجه به مطلوب بودن خصوصیات روان سنجی نسخه فارسی پرسشنامه بین المللی رویدادهای آسیب زا، می توان استفاده از آن را به متخصصان حوزه روان شناسی در موقعیت های پژوهشی و تشخیصی پیشنهاد کرد.

سازمان جهانی بهداشت اخیراً یازدهمین نسخه تجدیدنظر شده در طبقه بندی بیماری ها را با گنجاندن اختلال استرس پس از سانحه پیچیده (complex PTSD) منتشر کرده است.در این نسخه، اختلال CPTSD به عنوان یک اختلال متشکل از علائم اختلال استرس پس از سانحه ساده (PTSD) و اختلال در سازماندهی خود (DSO) مطرح شد. با وجود تحقیقات رو به رشد در رابطه با بررسی این طبقه تشخیصی، تا به امروز هیچ تحقیقی در مورد نشانه ها و عوامل خطرساز این اختلال در ایران انجام نشده است. پژوهش حاضر به منظور شناسایی نشانه ها و عوامل خطرساز در قالب متغیرهای میانجی (ذهنی سازی و پردازش هیجانی) انجام شد. در این مطالعه از طرح تحقیقی مقطعی-توصیفی و پژوهش همبستگی از نوع مدل یابی با تحلیل مسیر استفاده شد. نمونه گیری با روش هدفمند و از جامعه زنان و دختران آسیب دیده 17 تا 60 ساله صورت گرفت و پرسشنامه بین المللی وقایع آسیب زا، چک لیست تجارب آسیب زا، مقیاس ذهنی سازی و مقیاس پردازش هیجانی توسط آنان تکمیل شد. داده ها با استفاده از نرم افزارهای SPSS-26 و AMOS-24 تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد ذهنی سازی و پردازش هیجانی در ارتباط بین تجارب آسیب زا و PTSD و CPTSD نقش میانجی گرانه معناداری دارند. در نتیجه، با توجه به نقش ذهنی سازی و پردازش هیجانی در رابطه بین تجارب آسیب زا و اختلال PTSD و CPTSD، آموزش فرایندهای تنظیم هیجان و تقویت مهارتهای ذهنی سازی در پیشگیری از این دو اختلال و بالا بردن سطح سازگاری می تواند مؤثر باشد.

پدیده فرسودگی والدینی حالتی است که خستگی روانی، جسمی و هیجانی را در والدین ایجاد می کند. مطالعات گوناگون در چند سال اخیر بر پیامد های منفی فرسودگی روی والدین، فرزندان، خانواده و حتی کل جامعه صحه گذاشته اند. پژوهش حاضر با هدف مرور نظام مند سبب شناسی فرسودگی والدینی با جستجوی مقالات نمایه شده در پایگاه های اطلاعاتی اسکوپوس، ساینس دایرکت، گوگل اسکالر، پروکوئست و پاپ مد بین سال های 2017 تا 2023 انجام شد و به منظور روشن سازی جهت پژوهش از نرم افزار کتاب سنجی VOSviewer 1.6.19 نیز استفاده شد. به طور کلی واژگان کلیدی parental burnout، parental exhaustion، burnout maternal، Antecedents of parental burnout، Etiology of parental burnout جستجو شد و براساس داده های حاصل از نرم افزار VOSviewer و براساس ملاک های ورود و خروج و با استفاده از چک لیست پریسما از بین 110 مقاله جستجو شده، 14 مقاله وارد پژوهش شدند. نتایج تجزیه و تحلیل و ارزیابی ها نشان داد، کمال گرایی، عدم تنظیم هیجان و ویژگی های شخصیتی (پایین بودن توافق پذیری و وظیفه شناسی و بالا بودن روان رنجوری) که عواملی زیربنایی و اساسی مرتبط با والدین هستند، در ایجاد فرسودگی والدینی تاثیرگذار هستند. در صورت شناسایی به موقع و صحیح عوامل موثر در ایجاد فرسودگی والدینی پیشگیری، اصلاح و مدیریت آن ممکن خواهد بود. امید است با توجه بیشتر به مفهوم فرسودگی والدینی و بررسی نقش عوامل پیشایند و پیامدهای آن، زمینه پژوهش های بیشتر فراهم شود.

بارداری و مادر شدن از وقایع لذت بخش و تکاملی زندگی زنان محسوب می شود، اما گاهی به دلیل تغییرات متعدد فیزیولوژیک و روانشناختی ممکن است همراه با اضطراب و افسردگی باشد. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش واسطه ای خودشفقتی در رابطه ی میان تصویربدنی و شدت اضطراب و افسردگی زنان باردار انجام شد. روش پژوهش توصیفی- همبستگی بود. جامعه ی آماری را کلیه زنان بارداری که در سه ماهه سوم بارداری قرار داشتند و جهت دریافت مراقبت های دوران بارداری به درمانگاه های زنان بیمارستان های شهر تهران مراجعه کردند تشکیل دادند، که از این میان 140 نفر به روش نمونه گیری دردسترس از سه بیمارستان قدس، هدایت و الغدیر انتخاب شدند و مورد بررسی قرار گرفتند. ابزارهای جمع آوری اطلاعات پرسشنامه ی خودشفقتی نف (2003)، فرم کوتاه اضطراب بارداری (1990)، افسردگی ادینبورگ (1987) و تصویربدن در بارداری (2017) بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل رگرسیون چندگانه و برنامه الحاقی پردازش گر هایس استفاده شد. نتایج حاصل از آزمون ضریب هبستگی پیرسون نشان داد تصویربدنی همبستگی مثبت معنادار با شدت اضطراب و افسردگی دارد و خودشفقتی با تصویربدنی، شدت اضطراب و افسردگی همبستگی منفی معناداری دارد (0.01>P). همچنین نتایج رگرسیون خطی چندگانه، نقش واسطه ای معنادار خودشفقتی در رابطه ی میان تصویربدنی و شدت اضطراب و افسردگی زنان باردار را تایید کرد (P<0.01 و 0.33= R2). باتوجه به یافته ها، توصیه می شود در برنامه ریزی های بهداشتی درمانی جهت بهبود سلامت روان زنان باردار به افزایش خودشفقتی و کاهش نارضایتی از تصویربدنی توجه جدی معطوف شود.

پژوهش حاضر با هدف بررسی و مقایسه اثربخشی درمان شناختی رفتاری فردی و گروهی بر افسردگی نوجوانان انجام شد. روش پژوهش آزمایشی از نوع پیش آزمون- پس آزمون و پیگیری با گروه کنترل بود. بدین منظور 26 نوجوان مبتلا به افسردگی به طور تصادفی انتخاب و در سه گروه درمان شناختی رفتاری فردی، درمان شناختی رفتاری گروهی و کنترل جایگزین شدند. برای سنجش میزان افسردگی از پرسشنامه افسردگی کودکان و مصاحبه تشخیصی اختلال افسردگی استفاده شد. نتایج نشان داد که درمان شناختی رفتاری فردی و گروهی به طور معناداری در کاهش علائم افسردگی در مرحله پس آزمون و پیگیری مؤثر بود. اما بین دو روش فردی و گروهی در پس آزمون و پیگیری تفاوت معناداری مشاهده نشد. به طور کلی نتایج پژوهش حاضر حاکی از آن بود که درمان شناختی رفتاری فردی و گروهی در کاهش افسردگی نوجوانان مؤثر است و می تواند به عنوان یکی از مداخلات بالینی مورد استفاده متخصصان قرار گیرد.

هدف از پژوهش حاضر بررسی خصوصیات روان سنجی فرم کوتاه پرسشنامه شادکامی آکسفورد بود.به این منظور 494 نفر از دانشجویان دانشگاه های شهر تهران به روش نمونه گیری داوطلبانه انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش عبارت از پرسشنامه شادکامی آکسفورد، مقیاس رضایت از زندگی و پرسشنامه عزت نفس روزنبرگ بود. نتایج تحلیل عاملی تأییدی نشان داد که این ابزار، شادکامی را به عنوان سازه ای تک بعدی اندازه گیری می کند. ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه در کل نمونه 71/0 در نمونه دختران 71/0 و در نمونه پسران 70/0 به دست آمد که در حد قابل قبولی است. یافته های همبستگی پیرسون نشان داد بین نمره های فرم کوتاه پرسشنامه با نمره های فرم بلند پرسشنامه شادکامی، رضایت از زندگی  و عزت نفس  رابطه مثبت و معنی داری بود. همچنین میانگین نمره های شادکامی دختران به طور معنی داری بیشتر از میانگین نمره های شادکامی پسران بود. به طور کلی یافته های پژوهش بیانگر این است که فرم کوتاه پرسشنامه شادکامی آکسفورد در جامعه دانشجویان، ویژگی های روان سنجی قابل قبولی دارد و می توان از آن به عنوان ابزاری معتبر در پژوهش های روان شناختی استفاده کرد.