افشین عابدی نیا

هدف: هدف پژوهش حاضر طراحی و اعتبارسنجی الگوی معلم رهبری در نظام تعلیم و تربیت بود. روش: این پژوهش به روش آمیخته اکتشافی انجام شده است. در بخش کیفی پژوهش از روش فراترکیب، برای شناسایی مؤلفه های معلم رهبری استفاده شد. جامعه آماری این بخش، شامل مقالات منتشر شده در حوزه معلم رهبری طی سال های 2012 تا 2024 است که 49 پژوهش به روش نمونه گیری هدف مند، با توجه به میزان ارتباط با موضوع و پرسش های پژوهش، روش مطالعه، زمان و زبان مطالعه و کیفیت انجام پژوهش انتخاب شدند. داده های کیفی با جست وجو در پایگاه های اطلاعاتی داخلی و خارجی گردآوری شدند. مقالات منتخب با استفاده از روش کدگذاری تجزیه و تحلیل شدند. پایایی کدگذاری ها با استفاده از ضریب توافق کاپا در نرم افزار اس پی اس اس 22 به مقدار 763/0 تأیید شد و روایی آن نیز به تأیید پنج نفر از اساتید آموزش عالی استان اردبیل رسید. بخش کمّی پژوهش، برای اعتبارسنجی الگوی معلم رهبری به روش هم بستگی مبتنی بر مدل معادلات ساختاری انجام شد. جامعه آماری بخش کمّی، شامل معلمان مدارس دوره ابتدایی شهر تالش به تعداد 658 نفر است که مطابق جدول مورگان، 243 نفر به روش نمونه گیری تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده های کمّی، پرسش نامه پژوهش گر ساخته است که روایی آن از طرف اساتید صاحب نظر تأیید و پایایی آن نیز به روش آلفای کرونباخ 89/0 محاسبه شد. داده های کمّی با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی و مدل معادلات ساختاری با نرم افزارهای اس پی اس اس 22 و اسمارت پی ال اس 24 تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: یافته های پژوهش نشان دادند که معلم رهبری در نظام تعلیم و تربیت دارای 5 مؤلفه اصلی و 15 مؤلفه فرعی است که عبارتند از: مشارکت جویی (همکاری جمعی، تسهیم تجارب و تصمیم گیری مشارکتی)، رشد و بهبود مستمر (بهبود یادگیری دانش آموزان، رشد حرفه ای معلمان، بهبود مدیریت کلاس درس و تدریس)، ظرفیت سازی (تسهیل تغییرات، حمایت همه جانبه و ارتباط فراکلاسی)، رفتار رهبری (توسعه چشم انداز، الهام بخشی و تأثیر و نفوذ) و اخلاق حرفه ای (ملاحظات اخلاقی، تعهد و قدردانی). نتیجه گیری: دست اندرکاران تعلیم و تربیت می توانند از این مدل، جهت کاربست معلم رهبری در مدارس و بهره گیری از مزایای آن استفاده کند.

این پژوهش با هدف الگو سازی تأثیر رهبری تحول آفرین با میانجی گری فرهنگ مدرسه بر خودکارآمدی معلمان دوره ابتدایی شهرستان تالش انجام شده است. روشِ پژوهش توصیفی – همبستگی با تأکید بر معادلات ساختاری بود. جامعه آماری پژوهش را مدیران و معلمان ابتدایی شهر تالش، به تعداد 78۵ نفر، تشکیل دادند که بر مبنای جدولِ مورگان نمونه ای به حجم ۲۵۷ نفر به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از سه پرسش نامه استاندارد، رهبری تحول آفرین باس و آولیو (2000)، فرهنگ مدرسه گرونرت (2005) و خودکارآمدی معلمان اسچانن موران و وولفولک (2001) به ترتیب با ضریب آلفای کرونباخ 0/83، 0/88 و 0/87 استفاده شد. تجزیه وتحلیل داده های پژوهش با استفاده از روشِ الگوسازی معادلات ساختاری و نرم افزار اِس پی اِس اِس (SPSS) و لیزرل (LISREL) انجام شد. بر اساس یافته ها، الگوی علّی مفروض برازشِ مناسبی دارد و تعمیم پذیر به جامعه پژوهش است. اثر مستقیم رهبری تحول آفرین بر فرهنگ مدرسه (0/93) و بر خودکارآمدی معلمان (0/63) مثبت و معنادار است. همچنین اثر مستقیم فرهنگ مدرسه بر خودکارآمدی معلمان (0/43) مثبت و معنادار است. اثر غیرمستقیم رهبری تحول آفرین با میانجی گری فرهنگ مدرسه بر خودکارآمدی معلمان (0/40) مثبت و معنادار است. با توجه به یافته های آماری، فرهنگ مدرسه رابطه میان رهبری تحول آفرین با خودکارآمدی معلمان را به صورت معناداری میانجی گری می کند. لذا رهبران تحول آفرین باید با ایجاد فرهنگ سازنده و قوی در مدرسه زمینه را برای ارتقای سطح خودکارآمدی معلمان، برای عملکرد بهینه، فراهم کنند.

هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل مؤثر بر اثربخشی راهبران آموزشی و تربیتی مدارس چندپایه استان گیلان بود. پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و به روش توصیفی– همبستگی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه معلمان کلاس های چندپایه دوره ابتدایی استان گیلان به تعداد 1945 نفر بود. بر مبنای جدول مورگان، نمونه ای به حجم 322 نفر به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شد. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی آن توسط اساتید صاحب نظر تأیید و پایایی نیز با استفاده از آلفای کرونباخ 91 / 0 به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. براساس نتایج تحلیل، عوامل مؤثر بر اثربخشی راهبران آموزشی و تربیتی به ترتیب در هشت عامل خلاصه شدند: ویژگی های فردی و شخصیتی راهبر؛ نظارت و راهنمایی؛ دانش فنی و مهارتی راهبر؛ جو سازنده و مشارکتی مدرسه؛ ایجاد انگیزش و حمایت از همکاران؛ ارتباط مؤثر؛ رشد و توانمندسازی همکاران؛ شرایط محیطی و اقتضایی مدرسه که در مجموع 32 / 73 درصد از واریانس کل را تبیین می کنند. از بین این عوامل، ویژگی های فردی و شخصیتی راهبر با 15 / 11 درصد داری بیشترین سهم در اثربخشی راهبران آموزشی و تربیتی است. بنابراین، افرادی که به دنبال نظارت و راهبری اثربخشی در آموزش و پرورش هستند باید این عوامل را مد نظر قرار دهند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر آموزش به روش معکوس بر انگیزش تحصیلی درس ریاضی دانش آموزان ابتدایی صورت گرفته است. روش پژوهش از نوع نیمه آزمایشی بود که در گروه کنترل روش آموزش سنتی بود و در دو گروه آزمایش روش کلاس معکوس اجرا شد. جامعه آماری پژوهش را دانش آموزان پسر و دختر پایه ششم ابتدایی شهرستان تالش در سال تحصیلی 99- 1398 تشکیل می دادند. نمونه این پژوهش شامل 42 نفر دانش آموزان پسر و دختر پایه ششم ابتدایی، شامل 23 نفر گروه آزمایش و 19 نفر گروه کنترل می باشد، که با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده اند. بدین صورت که ابتدا دو مدرسه از بین مدارس ابتدایی شهرستان تالش که در دسترس بوده اند انتخاب و سپس از هر مدرسه کلاس پایه ششم که شامل دانش آموزان پسر و دختر بودند و حجم تقریبا برابری داشتند انتخاب شدند. دانش آموزان هر کلاس در دو گروه آزمایش معکوس و گروه کنترل مورد بررسی قرار گرفتند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه انگیزش تحصیلی هارتر استفاده شد. ضرایب پایایی پاره مقیاس های این ابزار با استفاده از فرمول 20 کودر-ریچاردسون بین 05/0 تا 830/0 گزارش شد. همچنین برای بررسی داده ها از آزمون آماری آنالیز کواریانس چند متغیری استفاده شد. یافته ها نشان داد که فرضیه های پژوهش مبنی بر اثربخشی آموزش معکوس بر انگیزش تحصیلی دانش آموزان مورد تأیید قرارگرفته است و دانش آموزان گروه آزمایش نسبت به دانش آموزان گروه کنترل در پس آزمون، انگیزش تحصیلی بیشتری داشتند. بنابراین، می توان نتیجه گرفت که روش آموزش معکوس بر انگیزش تحصیلی درس ریاضی دانش-آموزان، اثربخش است.

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی رابطه سبک مدیریت مدیران بارضایت شغلی وانگیزه شغلی معلمان ابتدایی شهرستان تالش بود. پژوهش حاضر توصیفی از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری آماری این پژوهش را 680 نفر از معلمین و 168 نفر از مدیران مدرسه در شهرستان تالش تشکیل داده اند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 362 نفر به دست آمدند. گردآوری داده های اولیه موردنیاز این پژوهش، از طریق پرسشنامه سبک سنج مدیریت باردنز ومتزکاس ، انگیزه شغلی هاکمن واولدهام ورضایت شغلی لینز بود. تجزیه وتحلیل داده هااز طریق نرم افزار SPSS انجام گرفته است که ضریب الفای کرونباخ به ترتیب بررسی ها نشان داد: که بین سبک مدیریت رابطه مداربا رضایت شغلی وانگیزه شغلی رابطه مثبت ومعنی داری و بین سبک مدیریت وظیفه مدار با رضایت شغلی وانگیزه شغلی رابطه منفی ومعنی داری وجود دارد .همچنین بین رضایت شغلی وانگیزه شغلی رابطه مثبت ومعنی داری وجود دارد.

پژوهش حاضر، با هدف مطالعه کیفیت خدمات راهبران آموزشی و تربیتی از دیدگاه مدیرآموزگاران و معلمان مدارس چندپایه شهرستان تالش انجام شد، روش تحقیق توصیفی- پیمایشی بود. جامعه آماری پژوهش را کلیه مدیرآموزگاران و معلمان مدارس چندپایه شهرستان تالش به تعداد 214 نفر (45 نفر زن و 169 نفر مرد) تشکیل دادند و نمونه آماری شامل 134 نفر (28 نفر زن و 106 نفر مرد) است که به شیوه نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته با 28 گویه استفاده شد. پایایی سوال ها به روش محاسبه آلفای کرونباخ برابر با 89% محاسبه گردید نتایج با استفاده از روش های آمار توصیفی چون جداول فراوانی، درصد میانگین و آزمون t تک نمونه ای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که کیفیت خدمات راهبران آموزشی و تربیتی از دیدگاه مدیرآموزگاران و معلمان مدارس چندپایه در مقوله های برقراری رواب ط ان سانی (5/30)، رشد صلاحیت های حرفه ای معلمان (2/28)، نظارت و راهنمایی (6/26) بالاتر از حد متوسط می باشد و در مقوله برنامه ریزی آموزشی و درسی (3/19) پایین تر از حد متوسط (21) است.

پژوهش حاضر، با هدف تعیین رابطه بین سبک های رهبری راهبران آموزشی و تربیتی با رضایت شغلی معلمان مدارس چندپایه دوره ابتدایی شهرستان تالش انجام شد. روش پژوهش از نوع توصیفی- همبستگی می باشد. جامعه آماری پژوهش را کلیه معلمان مدارس چندپایه دوره ابتدایی شهرستان تالش در سال تحصیلی 99- 1398 به تعداد 214 نفر (45 نفر زن و 169 نفر مرد) تشکیل می دهند. نمونه آماری براساس جدول مورگان به تعداد 134 نفر (28 نفر زن و 106 نفر مرد) به شیوه نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. جهت گردآوری اطلاعات از دو پرسشنامه سبک رهبری باس و الیوا و رضایت شغلی مینه سوتا استفاده شده است. روایی صوری و محتوایی هر دو پرسشنامه توسط خبرگان و کارشناسان و متخصصان تایید و پایایی آن ها به روش آلفای کرونباخ به ترتیب 81/0 و 87/0 محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش های آمار توصیفی، آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه به وسیله نرم افزار SPSS انجام شد نتایج نشان داد: بین سبک رهبری خدمتگزاری (82= r، 05/0>sig ) سبک رهبری اقتضایی (79= r، 05/0> sig)، سبک رهبری تحول آفرین (83= r، 05/0> sig) و سبک رهبری کاریزماتیک (88= r، 05/0> sig) با رضایت شغلی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. در ضمن سبک های رهبری 84 درصد از رضایت شغلی را تبیین می کنند به طوری که سبک رهبری کاریزماتیک نسبت به سایر سبک ها، پیش بینی کننده بهتر رضایت شغلی می باشد. به راهبران آموزشی و تربیتی پیشنهاد می گردد که با بهره گیری از سبک های رهبری جدید موجبات رضایت شغلی معلمان مدارس چندپایه را فراهم آورند.

مقاله حاضر به بررسی رابطه بین درس پژوهی با توسعه حرفه ای معلمان ابتدایی شهرستان تالش می پردازد. این پژوهش کاربردی و روش آن توصیفی از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه معلمان مقطع ابتدایی شهرستان تالش، به تعداد 768 نفر بود. لذا یک گروه 74 نفری از معلمان به صورت تصادفی انتخاب گردید و پرسشنامه در بین آنها توزیع شد. در انتخاب معلمان از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم استفاده گردید. در این پژوهش از پرسشنامه محقق ساخته توسعه حرفه ای در 23 سؤال در قالب پنج مؤلفه (مدیریت کلاسداری، توانایی برقراری ارتباط با دانش آموزان، برنامه ریزی درسی،تعهد سازمانی و فاوای آموزشی) با مقیاس پنج درجه ای لیکرت (کاملاً موافقم تا کاملاً مخالفم) استفاده شد. ضریب پایایی پرسشنامه از طریق آلفای کرونباخ 89/0= α برآورد گردید که معنادار بود. جهت سنجش روایی پرسشنامه ها از روایی محتوایی استفاده گردید. تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از این پژوهش با استفاده از نرم افزار آماری Spss در دو سطح توصیفی و استنباطی انجام شد. یافته ها نشان بین درس پژوهی و مؤلفه های توسعه حرفه ای، رابطه مثبت و معناداری وجود داشت.