سید علیرضا هوشی السادات

هدف:هدف محققان مقاله حاضر، ارائه مدلی برای تبیین دانشگاه اسلامی در دیدگاه مقام معظم رهبری بود. روش: به سبب عدم کفایت مدلهای ارائه شده در ادبیات موجود برای تبیین دانشگاه اسلامی و به دست آوردن داده هایی متناسب با زمینه مطالعه، از روش کیفی نظریه داده بنیاد استفاده شد. این نظریه در سطح وسیع، یک فرایند، عمل یا تعامل را تبیین می کند. این روش، استقرایی و اکتشافی است و به پژوهشگران در حوزه های گوناگون امکان می دهد به جای اتکا به نظریه های موجود، خود به تدوین نظریه از طریق تحلیل مقایسه ای مشاهدات اقدام کنند. داده های مطالعه از متن بیانات مقام معظم رهبری در جمع دانشجویان و اساتید دانشگاهها که در سایت اختصاصی ایشان موجود است، گردآوری شد. یافته ها: با طبقه بندی مفاهیم، مقوله های فرعی و محوری و یافتن مقوله هسته ای با استفاده از روش کدگذاری باز، محوری و انتخابی، مقوله های شکل دهنده دانشگاه اسلامی و روابط بین آنها در قالب مدل پارادایمی ظهور یافت که شامل شرایط علّی(9 مقوله)، مقوله هسته ای(توأمان کردن علم و تقوا)، راهبرد(9 مقوله)، شرایط محیطی(4 مقوله) ویژگی های زمینه ای(4 مقوله) و پیامدها(4 مقوله) است. نتیجه گیری: در این مدل، کانون توجه مقام معظم رهبری(مقوله کانونی) پدیده اصلی؛ توأمان کردن علم و تقوا در دانشگاه است.

مقدمه: هدف پژوهش کیفی حاضر، شناسایی ابعاد و مؤلفه های بومی دانشگاه ناب در دانشگاه فرهنگیان و طراحی الگوی دانشگاه ناب می باشد. روش کار: روش پژوهش حاضر کیفی از نوع داده بنیاد (رویکرد سیستماتیک) می باشد. بدین منظور از نمونه گیری نظری و مصاحبه عمیق با خبرگان استفاده شد و مصاحبه ها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت.. به منظور تحلیل داده ها نیز از سیستم کد گذاری باز، محوری و انتخابی استفاده گردید. یافته ها: تحلیل داده ها نشان داد که شرایط علی از 4 مقوله اصلی (نیازهای ذینفعان، سرمایه انسانی، اصلاح فرایندها، ارزشیابی اثربخش، نظام مندی دانشگاه، حرفه مندی)؛ پدیده اصلی از 2 مقوله اصلی (کاهش اتلاف و ارزش آفرینی)، راهبرد از 6 مقوله اصلی (تأمین و تخصیص منابع مالی، مشارکت، انگیزش، مدیریت تغییر، اعتماد سازی و گزینش حرفه ای)، شرایط محیطی از 4 مقوله اصلی (محیط سیاسی، محیط فرهنگی و اجتماعی، شرایط جهانی و فناوری و محیط اقتصادی)، ویژگی های زمینه ای از 5 مقوله اصلی (ساختار و قوانین سازمانی، فرهنگ و جو سازمانی، فضای کالبدی و تجهیزات، هویت سازمانی، فناوری اطلاعات و ارتباطات) و پیامدها از سه مقوله اصلی (فردی، اجتماعی و دانشگاهی) تشکیل شده است. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که برای ایجاد دانشگاه ناب با حداقل اتلاف و بیشترین ارزشمندی می بایست به مؤلفه های مؤثر بر ناب شدن دانشگاه ها توجه شود. همچنین برای حرکت به سوی دانشگاه ناب باید یک نگرش سیستماتیک و همه جانبه در قالب عوامل و مؤلفه های شرایط علی، راهبردها، عوامل زمینه ای، شرایط محیطی و پیامدها مورد توجه قرار گیرد.

پژوهش حاضر به بررسی اعتبار پرسشنامه ارزیابی کیفیت عملکرد اساتید دانشگاه فرهنگیان با استفاده از نظرات اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان درباره ملاک ها و مولفه های ارزیابی از اساتید و نیز تعیین مراجع ارزیابی مناسب برای هریک از مولفه ها و گویه های ارزیابی عملکرد استاد در محیط دانشگاهی می پردازد. روش پژوهش از نوع پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش را اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان تشکیل می دهندکه با بررسی جامعه آماری و مطابقت شرایط آنها با نیازهای تحقیق تعداد(247) نفر از اساتید به عنوان نمونه آماری به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند.  برای اطمینان از روایی نیز از روش توافق متخصصان حوزه نظارت و ارزیابی و برخی اعضای هیئت علمی دانشگاه استفاده شده است اجرای مقدماتی این ابزار روی یک نمونه 30 نفری انجام گرفت و پایایی پرسشنامه به وسیله آلفای کرونباخ محاسبه شد (87/0 α =). به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی- استنباطی از نرم افزار SPSS استفاده گردید. همچنین جهت استخراج مولفه های پرسشنامه از تحلیل عاملی اکتشافی و نیز برای اعتبارسنجی ابزار از تحلیل عاملی تاییدی استفاده شده است. بر اساس یافته های پژوهش، مولفه های پنجگانه ی؛   اخلاق حرفه ای، الترام عملی، توانایی حرفه ای، توانایی علمی آموزشی و مدیریت و رهبری کلاس  به عنوان مولفه های ارزیابی اساتید شناخته شد. نتایج نشان داد اساتید دانشگاه، معاون آموزشی، مدیر گروه، دانشجویان و خودارزیابی را مراجع ارزیابی مناسب دانسته اند.

با وجود طراحی و برگزاری دوره های آموزشی تخصصی رایگان و اختیاری در زمینه های آموزشی و پژوهشی، استادان دانشگاه فرهنگیان از این دوره ها استقبال زیادی نمی کنند. از این رو، هدف پژوهش حاضر شناسایی بازدارنده های مشارکت اعضای هیئت علمی در فرصت های بالندگی است. پژوهش حاضر کیفی و با استراتژی داده بنیاد است. برای جمع آوری داده ها با 26 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام گرفت. معیار تعداد مصاحبه ها اشباع داده ها بود. داده های با روش شش مرحله ای آرباخ و سیلورستاین، شامل پیاده سازی متن، شناسایی ایده های تکراری و مطالعه متن مصاحبه، شناسایی بخش های مرتبط مصاحبه، شناسایی ایده های تکراری، تم سازی، خلق سازه های نظری، و روایتگری، تحلیل شد. یافته ها نشان داد مهم ترین موانع مشارکت استادان دانشگاه فرهنگیان در دوره های بالندگی حرفه ای عبارت اند از مانع فردی (شامل نگرش فرد نسبت به خود و نگرش فرد نسبت به شغل)، مانع سازمانی (شامل عامل شغلی، عامل دوره آموزشی، عامل فرهنگ سازمانی، عامل اقتصادی، و عامل ساختار سازمانی)، و مانع موقعیتی (شامل موقعیت اجتماعی فرد و موقعیت شغلی فرد). براساس نتایج، موانع مشارکت اعضای هیئت علمی در دوره های بالندگی چندبعدی و درهم تنیده است و در تعامل با هم سبب می شوند، استادان دانشگاه فرهنگیان تمایل به شرکت در دوره های بالندگی حرفه ای و به تبع آن یادگیری را نداشته باشند.

مقاله حاضر در پی مطالعه اثربخشی آموزش های مهارتی کارآموزان زن مرکز فنی و حرفه ای نایین بر اساس نظریه  داده بنیاد بود. داده های مطالعه از طریق مصاحبه هدفمند نظری با 14 نفر از کارآموزان، مدیران و مربیان مرکز فنی و حرفه ای نایین تا رسیدن به اشباع نظری گردآوری شد. داده ها به شیوه «کدگذاری» و «مقوله بندی» در سه سطح کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل شدند. برای تعیین اعتبار داده ها، از روش «سه سوسازی» در قالب راهبردهای تطبیق توسط شرکت کنندگان و بررسی متخصصان پژوهش کیفی استفاده شد. نتایج نشان داد «پدیده محوری» شامل «جایگاه، اهمیت و کیفیت مهارت آموزی زنان» بود. همچنین، «شرایط علّی» شامل چالش آمایش و برنامه ریزی، توجه به سهم و نقش زنان در جامعه، توجه به علاقه، انگیزه و روحیات زنان و حرفه مندی مربیان؛ «ویژگی های زمینه ای» شامل امکانات و تجهیزات و تکنولوژی، ساختار و مدیریت آموزش های فنی، مالیه آموزش های مهارتی، محیط و اقتصاد خانواده، و قوانین و مقررات؛ «شرایط مداخله گر محیطی» شامل عوامل محیط فرهنگی -اجتماعی، سیاسی، سیاست گذاری، و اقتصادی؛ «راهبردها» شامل تبلیغات و آگاه سازی، ارتباطات و به ره گیری از تجارب داخلی و بین المللی، مشاوره و راهنمایی و استعداد یابی، حمایت خانواده و دولت؛ و پیامد ها بیان کننده توسعه فردی و سازمانی، اشتغال و کارآفرینی زنان، رفاه خانواده و جامعه، و ارتقای جایگاه اجتماعی زنان بود.

هدف پژوهش حاضر طراحی الگوی فرایندی تحول و ارتقاء علوم انسانی در دانشگاه از دیدگاه مقام معظم رهبری بود. رویکرد پژوهش کیفی و روش آن نظریهی دادهبنیاد بود. دادههای مطالعه از 34 سخنرانی مقام معظم رهبری در جمع دانشجویان، نخبگان، پژوهشگران، طلاب و اساتید حوزه و دانشگاهها از سال 79 تا سال97، که در سایت ایشان موجود است، گردآوری و مورد تحلیل قرار گرفت. روش تجزیه و تحلیل دادهها، کدگذاری و مقولهبندی بود که در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد. برای حصول اطمینان از روایی پژوهش، از راهبردهای بررسی همکار، مشارکتی بودن و انعکاسپذیری پژوهشگر استفاده شد. در مجموع یافتهها مؤید ابعاد ششگانه نظریهی دادهبنیاد بود. نتایج نشان داد «پدیده محوری» شامل: «بومی و اسلامی شدن علوم انسانی» است. همچنین مهمترین «شرایط علّی» شامل: خودباوری و تلاش مضاعف، آموختن بدون تقلید علم غرب و پرهیز از شاگرد ماندن، حمایت و سرمایهگذاری، نیازسنجی و برنامهریزی دقیق علوم انسانی و نقد و آزاداندیشی و نظریهپردازی بود. به علاوه، «ویژگیهای زمینهای» شامل ماهیت علوم انسانی، جایگاه علوم انسانی، شتاب مناسب، صلاحیت افراد در ایجاد تحول، و «شرایط محیطی» در بردارندهی: جهانبینی غرب، جهانبینی اسلام و سنگاندازی غرب بود. همچنین، «راهبردها» شامل: ایجاد موازنه در صادرات و واردات علم بود. «پیامدها» بیانگر: اصلاح اجتماعی، تمدنسازی اسلامی و گفتمانسازی تولید علم بود. در نهایت میتوان اذعان داشت که نتایج این پژوهش در قالب یک مدل جامع فرایندی میتواند چراغ راه سیاستگذاری در حوزه تحول علوم انسانی در دانشگاه باشد.

مقاله حاضر در پی ارائه مدلی جهت تبیین ارتباط صنعت و دانشگاه از دیدگاه مقام معظم رهبری است. به جهت عدم کفایت مدل های ارائه شده در ادبیات موجود برای تبیین ارتباط صنعت و دانشگاه و به دست آوردن داده هایی متناسب با زمینه مورد مطالعه، از روش کیفی نظریه-ی داده بنیاد استفاده شد. این نظریه در یک سطح وسیع یک فرایند، یک عمل یا یک تعامل را تبیین می کند. این روش استقرایی و اکتشافی است که به پژوهشگران در حوزه های گوناگون امکان می دهد که به جای اتکا به نظریه های موجود، خود به تدوین نظریه از طریق تحلیل مقایسه ای مشاهدات اقدام کنند. داده های مطالعه از طریق متن بیانات مقام معظم رهبری در جمع دانشجویان، نخبگان، پژوهشگران، طلاب و اساتید حوزه و دانشگاه ها که در سایت اختصاصی ایشان موجود است، گردآوری شد. با طبقه بندی مفاهیم، مقوله های فرعی و محوری و یافتن مقوله محوری با استفاده از روش کدگذاری باز، محوری و انتخابی مقوله های شکل دهنده ارتباط صنعت و دانشگاه و روابط بین آنها در قالب مدل پارادایمی ظهور یافت که شامل شرایط علّی (8 مقوله)، مقوله محوری (رفع نیازهای اساسی کشور)، راهبرد (1 مقوله)، شرایط مداخله گر محیطی (1 مقوله) ویژگی های زمینه ای (4 مقوله) و پیامدها (4 مقوله) می شود.

پژوهش حاضر با هدف واکاوی ادراکات مدیران شرکت های دانش بنیان و فناور شهر یزد از علل عدم آمادگی اشتغال پذیری دانش آموختگان دوره کارشناسی صورت گرفت. رویکرد پژوهش حاضر کیفی و از نوع پدیدارشناسی تفسیری بود. تعداد شرکت کنندگان پژوهش ۱۰ نفر از مدیران شرکت های دانش بنیان و فناور پارک علم و فناوری اقبال یزد بودند که به صورت نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته به عنوان ابزار پژوهش مورداستفاده قرار گرفت. داده ها با استفاده از روش اسمیت تحلیل شدند. برای تعیین اعتبار داده ها از روش سه سوسازی (تطبیق توسط اعضاء، بررسی همکار، مشارکتی بودن پژوهش و بازاندیشی پژوهش گر) استفاده شد. کدگذاری نیز توسط پژوهشگر و فرد متخصص دیگری در حوزه کیفی انجام و مورد مقایسه قرار گرفت. درنهایت ادراکات تجربه شده مدیران شرکت های دانش بنیان و فناور از علل عدم آمادگی دانش آموختگان دوره کارشناسی برای اشتغال در قالب 3 مضمون اصلی: ضعف در کسب مهارت های نرم، ادراکی و فنی (11 زیرمضمون) کیفیت نامطلوب آموزش های دانشگاهی (5 زیرمضمون) و ضعف در سیاست گذاری و برنامه ریزی (5 زیرمضمون)، شناسایی شد. بر اساس یافته های پژوهش، سیاست گذاران و برنامه ریزان آموزشی می توانند با شناسایی علل عدم آمادگی اشتغال پذیری دانش آموختگان در شرکت های دانش بنیان و فناور، الزامات آماده سازی آنان برای اشتغال در این شرکت ها را فراهم نمایند.