حمید فرهادی راد

انقلاب صنعتی چهارم شرایط جوامع، سازمان ها و نهادهایی مانند دانشگاه را با تحولات بنیادینی روبرو نموده است و برای دانشگاه ها ضرورت دارد با رویکرد ناشی از مبانی نظری آن آینده نگری نمایند. بر این اساس، هدف از این پژوهش، شناسایی و تحلیل ساختاری پیشران های مؤثر بر آینده نظام آموزش دانشگاهی ایران در فضای انقلاب صنعتی چهارم است. پژوهش ازنظر هدف، توسعه ای-کاربردی و ازلحاظ ماهیت، توصیفی-اکتشافی است که از مدل آمیخته (کیفی-کمی) برای جمع آوری داده ها استفاده گردید. پس از طی مراحل انتخاب جامعه و نمونه آماری تعداد 59 سند علمی و 8 نفر خبره به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شد. در تجزیه وتحلیل داده ها، برای شناسایی پیشران ها از ابزار داده کاوی و برای تحلیل ساختاری پیشران های شناسایی شده از تکنیک دلفی و نرم افزار میک مک استفاده گردید. در مرحله اول یافته ها، تعداد 9 پیشران شناسایی گردید و در مرحله دوم نیز، نتایج تحلیل ساختاری نشان از 2 پیشران تأثیرگذار، 3 پیشران دووجهی، 3 پیشران وابسته و 1 پیشران قابل حذف داد. نتایج پژوهش نشان داد، متغیرهای «آموزش و یادگیری شخصی سازی شده»، «کلان داده»، «رویکرد آموزشی موک » و «ادغام دانش و مهارت» به عنوان عوامل کلیدی و شکل دهنده به آینده نظام آموزش دانشگاهی ایران هستند. انتظار می رود نتایج این پژوهش در ارائه تفسیری ساختارمند و سیستمی از متغیرهای اصلی اثرگذار بر آینده نظام آموزش دانشگاهی ایران و روابط بین آن ها گام اثربخشی باشد.

هدف اصلی این پژوهش، شناسایی مولفه های دانش دبیران در آموزش و پرورش شهر اهواز بود. پژوهش مذکور از نظر هدف در حیطه پژوهش های «نظری-کاربردی» و به لحاظ روش، آمیخته از نوع اکتشافی متوالی(کیفی و کمّی) است. در بخش کیفی بر اساس قاعده اشباع نظری 11 نفر از دبیران شهر اهواز به روش نمونه گیری هدفمند و با استفاده از الگوی موارد مطلوب انتخاب شدند و در این پژوهش مشارکت کردند. حجم نمونه برای بخش کمّی بر اساس فرمول کوکران 346 نفر برآورد شد و از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی برای انتخاب آنها استفاده شد. برای جمع آوری داده های کیفی از روش مصاحبه نیمه ساختمند و برای داده های کمّی، از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. در بخش کیفی به منظور تجزیه و تحلیل مصاحبه ها، از روش تحلیل محتوای استنتاجی مصاحبه ها و برای تجزیه و تحلیل داده های کمّی، از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان داد که مولفه های دانش دبیران شامل دانش مهارتی (مهارت در تدریس، مهارت ارزشیابی و ...)؛ دانش شناختی (شناخت دانش آموزان، شناخت قوانین و مقررات و ...)، دانش رویه ای (تدریس عملی، دانش ارزشیابی و ...)؛ دانش ارتباطی- تعاملی (تعامل با مدیر، تعامل با اداره و ...)؛ دانش مدیریت و برنامه ریزی (رهبری و مدیریت کلاس و ...) و دانش فن آوری (توانایی استفاده از محتوای الکترونیکی، کامپیوتر و اینترنت) می باشد.

هدف از اجرای پژوهش حاضر، تبیین روابط بین مؤلفه های رهبری همکارانه مدیر، حرفه ای گری معلم و فشار آکادمیک و توضیح چرایی اثرگذاری و عدم اثرگذاری هر یک از این مؤلفه ها بر شکل گیری، رشد و گسترش رفتار شهروندی سازمانی مدیران و معلمان در مدارس ابتدایی و متوسطه شهر اهواز می باشد. در همین راستا، از روش پژوهش آمیخته (کمی و کیفی) استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش را کلیه معلمان و مدیران مدارس دو مقطع ابتدایی و متوسطه شهر اهواز تشکیل می دهند. به اقتضای روش پژوهشی ترکیبی، در بخش کمی از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای و در بخش کیفی با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند تا زمانی که به سؤالات پژوهش پاسخ داده شد و اشباع نظری بدست آمد فرآیند نمونه گیری ادامه یافت. داده ها با استفاده از دو پرسشنامه در بخش کمی و در بخش کیفی مصاحبه نیمه ساختمند جمع آوری گردیده است. نتایج نشان دهنده اثرگذاری مؤلفه های رهبری همکارانه مدیر و حرفه ای گری معلم و عدم تأثیرگذاری مؤلفه فشار آکادمیک بر شکل گیری رفتار شهروندی سازمانی مدیران و معلمان مدارس مورد مطالعه می باشد. در پیگیری نتایج، با تجزیه و تحلیل مصاحبه ها بر مبنای رویکرد تحلیل محتوای کیفی به روش استقرائی، دلایل اثرگذاری و عدم اثرگذاری هر یک از مؤلفه ها تبیین شده است.

آموزش مداوم کارکنان، اقدامی راهبردی است که در سطح فردی، باعث ارتقای کیفیت شغلی و در سطح سازمانی، عامل تعالی و توسعه سازمان و در سطح ملی، موجب افزایش بهره وری می شود. این مقاله با هدف بررسی سیاست ها و استراتژی های سازماندهی آموزش مداوم در شرکت فولاد مبارکه اصفهان انجام گردیده است. روش تحقیق مورد استفاده، روش کیفی بر پایه تحلیل محتوای قیاسی از اسناد و مدارک موجود در شرکت و متن مصاحبه ها بود. مشارکت کنندگان این پژوهش را اعضای کمیته تحول منابع انسانی واحد آموزش و توسعه منابع انسانی شرکت تشکیل می دادند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، هفت نفر از اعضای این کمیته انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل اسناد و مدارک و مصاحبه نیمه ساختمند بود. نتایج یافته های تحقیق، حاکی از این است که شرکت فولاد مبارکه اصفهان، استراتژی ها و سیاست های خود را بر مبنای درک نیازها و انتظارات توأمان ذی نفعان و محیط بیرونی و مبتنی بر درک قابلیت ها و عملکردهای درونی تدوین می کند. اهمچنین از آنجایی که شرکت، مدل تعالی سازمانی را پیاده سازی کرده است و به تبع آن، شرکت را تبدیل به یک سازمان یادگیرنده نموده است، شرایط برای آموزش مداوم مهیا شده و از این رو، مؤلفه های آموزش مداوم در شرکت از وضعیت خوبی برخوردار است. براساس یافته های این تحقیق، به کارگیری سه استراتژی آموزشی، ارتباطی و مشارکتی توانسته است شرایط مناسبی را برای آموزش مداوم مهیا نماید.

بدون تردید می توان گفت که اجتماعی سازی یادگیری یکی از عوامل مؤثر بر بهبود کیفیت زندگی تحصیلی و اجتماعی یادگیرندگان است. با توجه به چند بعُدی و فرایندی بودن اجتماعی سازی یادگیری و کمبود پژوهش های تبیینی در مورد این مسئله، پژوهش حاضر درصدد کشف و تبیین فرایند اجتماعی سازی یادگیری در محیط های یادگیری به کمک روش « نظریه داده بنیاد» بود. مشارکت کنندگان این پژوهش را معلمان علوم و صاحب نظران دانشگاهی دارای تجربه در زمینه اجتماعی سازی یادگیری تشکیل می دادند و با 13 نفر از آن ها که به شیوه هدفمند و با استفاده از روش نمونه گیری نظری انتخاب شدند مصاحبه انجام شد. ماحصل مرحله ی کدگذاری باز، بیست و یک طبقه ی اصلی بود. شرایط علّی عبارت بودند از: مشارکت فعال دانش آموز، طراحی محیط یادگیری دانش آموز محور، بسترسازی برای آموزش دانش آموز محور، پیوستگی آموزش و تجربه و یادگیری تعاملی. شرایط زمینه ای شامل دو طبقه ی اصلی توسعه حرفه ای معلّمان، رفع موانع ساختاری، اداری و فضای فیزیکی بود. نظام آموزشی مکانیکی و کمیت گرا، کیفیت معلّم، کیفت یادگیرندگان و کیفیت خانواده شرایط مداخله گر را تشکیل می دادند. همچنین، راهبردهای پژوهش در پنج طبقه ی تعامل اجتماعی در یادگیری، تأکید بر پرسش و پژوهش، هنر برانگیختن، خودراهبر کردن یادگیرندگان و تناسب میان محتوا، مکان و زمان آموزش جای گرفتند. پنج طبقه ی اصلی اثرات مثبت بر یادگیری و دانش، افزایش انگیزه و اعتماد به نفس در محیط یادگیری، تقویت توانایی ها و مهارت های سطح بالا، بهبود کیفیت زندگی اجتماعی و تغییر در نگرش یادگیرندگان نیز تشکیل دهنده پیامدها بودند. سازنده گرایی اجتماعی الگوی اجتماعی سازی یادگیری به عنوان پدیده مرکزی داده ها، شکل دهنده ی یافته های پژوهش حاضر بود.

هدف از انجام این پژوهش کاربردی، بررسی رابطه ی بین اثربخشی دوره های آموزش ضمن خدمت با موفقیت کارراهه شخصی در یکی از سازمان های وابسته به وزارت نیرو است که با روش تحقیق آمیخته ( کمی - کیفی) بررسی گردید. در بخش کمی، از پرسشنامه Homayoonia ( 2006) و پرسشننامه Gattiker & Larwood (1986) و در بخش کیفی از تحلیل اسناد و مصاحبه برای جمع آوری داده ها استفاده گردید. برای بخش کمی تحقیق با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای، 290 نفر از کارکنان رسمی و پیمانی شرکت به عنوان نمونه انتخاب شدند. در بخش کیفی نیز از روش نمونه گیری هدفمند که با شیوه موارد مطلوب انتخاب شده بودند، استفاده شد و با 10 نفر از کارکنان که دارای سابقه خدمت بیشتر از 20 سال بودند مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد. به منظور تجزیه وتحلیل داده های کمی از روش های آمار توصیفی و آمار استنباطی و برای تجزیه وتحلیل داده های کیفی از روش تحلیل محتوا استفاده گردید. بعد از تحلیل نتایج مشخص شد که اثربخشی دوره های آموزشی به جز با موفقیت بین فردی، با موفقیت شغلی، موفقیت مالی و موفقیت سلسله مراتبی رابطه معنادار و مثبتی داشته است؛ ولی بین اثربخشی دوره ها و بهبود عملکرد افراد، رابطه معناداری مشاهده نشد. می توان چنین ادعا کرد که دوره های برگزارشده توانسته اند در جهت رشد کارکنان مؤثر باشند ولی افرادی که از کانال های دیگری در سازمان رشد داشته اند، دچار افت شدید مداوم شده اند. شاید افراد در فرایند کارراهه ذهنی، زمانی که در سازمان جایگاه خود را تثبیت شده می بینند .

پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل اثرگذار بر پایبندی به موازین اخلاق نشر در نظام پژوهشی وزارت عتف با روش تحلیل لایه ای علی تنظیم شده است. این مطالعه، یک پژوهش کیفی، با رویکرد و هدف اکتشافی و از نظر بعد نتایج پژوهش کاربردی است. در اجرای پژوهش، به منظور شناسایی عوامل اثرگذار بر پایبندی به موازین اخلاق نشر از روش مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد. همچنین جامعه پژوهش عاملان و کنشگران نظام پژوهشی وزارت عتف بودند. در مجموع تعداد 22 نفر از کنشگران طبق قاعده اشباع نظری به پژوهش وارد شدند. به منظور اجرای مصاحبه با کنشگران نظام پژوهشی «بسته مصاحبه»، به عنوان ابزار پژوهش، آماده سازی شد. این بسته مصاحبه حاوی؛ 1) فرم رضایت آگاهانه، 2) فرم راهنمای مصاحبه و 3) تعاریف مفهومی و عملیاتی از متغیرهای پژوهش بود. همچنین در جریان تنظیم سوالات مصاحبه، روش «تحلیل لایه ای علی» مدنظر قرار گرفت. این روش و لایه های آن یعنی لایه لیتانی/ عینی، لایه بافتار/ علل اجتماعی، لایه گفتمان/ جهان بینی ولایه اسطوره/ استعاره به عنوان یکی از روش های آینده نگاری معرفی شده است. در پایان جهت تحلیل داده ها، فایل متنی هر مصاحبه به نرم افزار مکس کیو. دی. ای. نسخه 20 انتقال داده شد. سپس از رویکرد سه مرحله ای «تحلیل مضمونی»، جهت کدگذاری باز و محوری عوامل اثرگذار استفاده شد. براساس نتایج پژوهش، در مجموع 1055 کد باز از مصاحبه ها استخراج شدند که از میان آن ها، 345 کد به لایه لیتانی، 315 کد به لایه علل اجتماعی، 301 کد به لایه گفتمان یا جهان بینی و 94 کد به لایه اسطوره یا استعاره اختصاص داشت. همچنین در هر لایه به تفکیک، مقوله «رصد نظام پژوهشی» (با 82 کد) از لایه لینانی، مقوله «شفاف سازی قوانین و مقررات به لحاظ اجرایی» (با 35 کد) از لایه علل اجتماعی، مقوله «جهت دهی به گفتمان های اجتماعی حاکم با فرهنگ سازی» (با 43کد) از لایه جهان بینی و مقوله «همبستگی آموزش و پژوهش» (با 15کد) از لایه اسطوره و استعاره بیشترین فراوانی را داشتند. بنابراین، هرچند در مسیر آینده ناشناخته های بسیاری وجود دارد اما می بایست با اتخاذ تصمیم ها و راهبردهای به موقع و اجرای اقدامات لازم به ویژه از سوی سیاست گذاران سطح کلان، مسیر دستیابی به نظام پژوهشی اخلاق مدار را هموار نمود. از اقدامات ضروری اعطای استقلال کافی به دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی است. در این میان حلقه های میانی پژوهش نیز مانند مراکز اطلاع رسانی، اجتماعات و انجمن های علمی و کتابخانه ها در گسترش استقلال دانشگاه ها و رشد الگوهای درون زا و تفکرات خودتنظیمی میان پژوهشگران نقش کلیدی دارند.

هدف اصلی پژوهش حاضر، آگاهی از امکان پیاده سازی دانشگاه مدل کارآفرین در دانشگاه شهید چمران اهواز و تبیین چرایی و چگونگی آن بود. روش پژوهش، آمیخته از نوع تبیینی بود. مشارکت کنندگان، اعضای هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز بودند که در بخش کمی با روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی ، تعداد 120 نفر، بر اساس فرمول کوکران انتخاب شدند. نتایج داده های کمی حاکی از آن بود که ازنظر اعضای هیئت علمی، امکان پیاده سازی همه ی مؤلفه های دانشگاه کارآفرین در دانشگاه شهید چمران وجود دارد. در بخش کیفی از روش نمونه گیری هدفمند با شیوه ی انتخاب موارد مطلوب استفاده شد و با 12 نفر از مسئولین و اعضای هیئت علمی مرتبط با کارآفرینی و صنعت، مصاحبه نیمه ساختاریافته صورت گرفت. کفایت نمونه ها بر مبنای اشباع نظری بود و مصاحبه ها با روش تحلیل محتوای کیفی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. درمجموع، نتایج تحقیق نشان داد که اعضای هیئت علمی ضمن پذیرفتن مشکلات و موانع دانشگاه و نبود زیرساخت ها و بسترهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مناسب در کشور، معتقدند دانشگاه دارای توانمندی ها و زمینه های مناسبی است و می تواند با اعمال راه کارهایی، در مسیر تبدیل شدن به دانشگاه کارآفرین حرکت کند.

هدف اصلی این مقاله مطالعه ی متغیرها و عوامل مؤثر و مرتبط با سازگاری سازمانی دانشگاه با محیط بیرونی و در نهایت ارائه ی مدلی برای اندازه گیری میزان سازگاری دانشگاه های دولتی شهر تهران می باشد. اطلاعات مورد نیاز تحقیق بر اساس یک رویکرد آمیخته (کمی و کیفی) استخراج شده و داده های کمی با استفاده از نرم افزارهای SPSS, SMART PLS تجزیه و تحلیل شده اند. متغیرهای تأثیرگذار بر سازگاری سازمانی دانشگاه با محیط بیرونی از ادبیات موضوع، مصاحبه با اندیشمندان حوزه ی آموزش عالی و پیمایش دلفی استخراج شده اند. میزان کفایت داده ها[1] برابر 82/0 و همچنین نتایج آزمون بارتلت نشان دهنده ی کفایت داده ها برای تحلیل عاملی می باشد. 53/70 درصد واریانس سازگاری سازمانی دانشگاه با محیط را 9 عامل مدیریت محیط، یادگیری، فرهنگ سازمانی، روابط سازمانی، مشارکت جمعی، استراتژی محوری، مسؤولیت پذیری، خودسازماندهی و هدفمندی تبیین می کنند. جامعه ی این تحقیق دانشگاه های دولتی شهر تهران و 370 نفر از اعضای هیأت علمی دانشگاه های فوق بر اساس روش نمونه گیری خوشه ای و نسبتی انتخاب شده اند. شاخص های برازندگی مدل که بر اساس رویکرد مدل های تکوینی استخراج شده اند (شاخص افزونگی 0024/0، ضریب تعیین 993/0، شاخص برازندگی کلی مدل =98/0، مقیاس اطلاعات بایزین[2] =48/227 و مقیاس اطلاعات اکیکی[3] =06/353 نشان می دهد که مدل اندازه گیری سازگاری سازمانی دانشگاه، با داده های این پژوهش برازش مناسبی دارد. <br clear="all" /> [1]-  KMO [2]-  Bayesian information criterion. [3]-  Akaike's information criterion.

هدف از اجرای پژوهش حاضر، شناسایی عوامل، ملاک ها و نشانگرهای اعتبارسنجی به منظور تضمین کیفیت آموزش در مدرسه های متوسطه نظری بود. روش پژوهش، چندروشی[1] بود که از دو روش اسنادی و پدیدارشناسی استفاده شده است. برای دسترسی به داده های غنی پس از تحلیل اسناد (7 سند داخلی و 17 سند خارجی مرتبط با کلیدواژه های منتخب)، از مصاحبه با صاحب نظران استفاده شد. مشارکت کنندگان در پژوهش بر اساس رویکردی هدفمند و با استفاده از روش موارد مطلوب، از بین خبرگان تعلیم و تربیت، متخصصان اعتبارسنجی و مسئولان اجرایی آموزش و پرورش برگزیده شدند. اشباع نظری به عنوان شاخص کفایت داده ها پس از مصاحبه نیمه ساختاریافته با 35 نفر از مشارکت کنندگان، به دست آمد. برای گردآوری داده ها از تحلیل اسناد و مصاحبه از نوع نیمه ساختاریافته بهره گرفته شد. نتایج نشان داد چارچوب اعتبارسنجی مدرسه های متوسطه نظری دارای 7 عامل (ساختار سازمانی، ساختارفیزیکی، عوامل فردی معلم (کادر اداری و آموزشی)، عوامل فردی دانش آموزی، عوامل سیاسی، عوامل فرهنگی و هسته فنی تدریس و یادگیری) است. 60 ملاک و 266 نشانگر متناسب با ویژگی های مدرسه های متوسطه نظری برای عوامل هفتگانه فوق، شناسایی و درنهایت چارچوب پیشنهادی اعتبارسنجی مدرسه های متوسطه نظری معرفی شد.

هدف: هدف پژوهش حاضر ارائه مدلی از خدمات مشاوره مدرسه است بر اساس شرایط و پیامدهای نظریه زمینه ای تا به مشاوران مدرسه کمک کند خدمات مناسب را جهت رشد یکپارچه دانش آموزان به کار گیرند. روش: روش پژوهش از نوع پژوهش کیفی بود که با استفاده از رویکرد نظریه زمینه ای انجام شد. گردآوری داده ها در این پژوهش، به دو روش مصاحبه نمیه ساختار یافته و ترجمه اسناد معتبر مشاوره مدرسه بود. شرکت کنندگان در این پژوهش 8 مشاور تخصصی مدرسه با درجه دکترای تخصصی مشاوره بودند که بیش از 10 سال در مدارس به عنوان مشاور مدرسه کار کردند. یافته ها: یافته های این پژوهش بر اساس حوزه های نظریه زمینه ای شامل مفاهیمی از عوامل و پیامدهای خدمات مشاوره هستند. این مفاهیم عبارت اند از: نیازهای رشدی دانش آموزان، صلاحیت حرفه ای مشاوران مدرسه، ضرورت آگاهی خانواده ها، بافت فرهنگی، سبک زندگی خانواده ها، خط مشی آموزش و پرورش، پدیده کنکور، روان پزشکان و تجویز دارو، نگرش درمانی به جای نگرش پیشگیرانه، مؤسسات و مدارس غیر دولتی، استانداردهای دانش آموزان، استانداردهای مشاوران، خدمات مستقیم، خدمات غیر مستقیم. نتیجه گیری: یافته های پژوهش نشان دادند که ارائه خدمات مشاوره مدرسه باید بر اساس نیازهای رشدی دانش آموزان باشد، بافت فرهنگی و سبک زندگی خانواده ها در نظر گرفته شود، مشاوران مدرسه استانداردهای لازم را برای ارائه خدمات داشته باشند و نهایتاً، خدمات مستقیم و غیر مستقیم مشاوره مدرسه به صورت تخصصی و در چارچوب منظمی ارائه شوند تا رشد یکپارچه دانش آموزان که شامل رشد شخصی، رشد تحصیلی، رشد هیجانی/اجتماعی، و رشد شغلی است، تسهیل شود.