مهنا شاهمرادی

از آنجایی که تحقق برنامه ها و توسعه متوازن، مستلزم به کارگیری تفکر سیستمی و توجه به ویژگی ها، محدودیت ها و مزیت-های هر منطقه در تصمیم گیری های کلان کشور می باشد، پژوهش پیش رو، در راستای بهره گیری از ظرفیت های منطقه ای، استان کرمانشاه را به عنوان یکی از مناطق مستعد توسعه ی صادرات محصولات کشاورزی مورد توجه قرار داده است. با توجه به اینکه به نظر می رسد توسعه ی صادرات در بخش کشاورزی این استان منطبق با توانایی ها و پتانسیل های موجود، صورت نگرفته است، پژوهش حاضر با هدف مسئله شناسی راهبردی توسعه صادرات بخش کشاورزی استان کرمانشاه با استفاده از روش کیفی و بهره گیری از مدل الماس پورتر (عوامل درونی، شرایط تقاضا، صنایع مرتبط و پشتیبان، استراتژی، ساختار و رقابت، نقش دولت و حوادث پیش بینی نشده)، انجام شد. جامعه ی مورد مطالعه این پژوهش را 31 نفر از افراد صاحبنظر در زمینه موضوع مورد بررسی تشکیل دادند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند از نوع موارد شناخته شده (افراد متخصص و مطلعین کلیدی) انتخاب شدند. گردآوری داده ها با مصاحبه های نیمه ساختارمند فردی تا زمان رسیدن به اشباع داده صورت گرفت. تجزیه و تحلیل محتوای مصاحبه های میدانی با استفاده از روش تحلیل محتوا با رویکرد قیاسی و بهره گیری از نرم افزار MAXQDA، انجام شده است. بر اساس یافته های به دست آمده، نداشتن قیمت رقابتی، ضعف زیرساخت های مرتبط با اطلاع رسانی، عدم آگاهی در مورد استاندارد، تغییرات مکرر قوانین و مقررات مرتبط، ضعف مدیریت صادرات بخش کشاورزی، حضور کمرنگ تشکل های تخصصی، تنش های سیاسی و تحریم ها، در عدم توسعه ی مطلوب صادرات بخش کشاورزی استان بیش ترین نقش را داشته اند. با این حال با حمایت و برنامه ریزی صحیح جهت رفع موانع و کاستی های موجود و تدوین قوانین و ضوابط تولید، فرآوری و بازاریابی و توسعه زیرساخت های مرتبط، می توان صادرات محصولات بخش کشاورزی استان کرمانشاه را استمرار بخشید.

گردشگری روستایی راهکاری جدید در نظریه های توسعه برای توانمندسازی و ظرفیت سازی در مناطق روستایی به شمار می رود. در این راستا پژوهش حاضر با هدف شناسایی چالش های گردشگری روستایی استان کرمانشاه با بهره جستن از پارادایم کیفی و روش نظریه بنیانی در بازه زمانی بهار و تابستان سال 1396 انجام شد. جامعه موردمطالعه پژوهش را کارشناسان و متخصصان گردشگری استان کرمانشاه تشکیل می دهند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند ترکیبی، 15 نفر از آنان انتخاب شدند. گردآوری اطلاعات با استفاده از مصاحبه عمیق و نیمه ساختارمند صورت گرفت که تا رسیدن به سطح اشباع نظری ادامه یافت. تجزیه وتحلیل داده ها طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد. پدیده ناشناخته ماندن فضای گردشگری روستایی استان کرمانشاه، موضوع اصلی بود که پژوهشگران در مرور و بازخوانی یادداشت های میدانی خود، مکرراً با آن برخورد داشتند. همچنین در این بررسی با بهره گیری از مدل پارادایمی شرایط زمینه ای، شرایط علی (همچون: ناکارآمدی فرآیند هدایت سرمایه گذاران و کارآفرینان در حوزه گردشگری روستایی، ناکارآمدی فرآیند هدایت سرمایه گذاران و کارآفرینان در حوزه گردشگری روستایی، کمبود امکانات زیرساختی در روستاها)، شرایط مداخله گر (نظیر: سالخوردگی و کاهش جمعیت روستایی، مالکیت خصوصی اراضی و مسائل و مشکلات امنیتی)، راهبردها و پیامدهای مرتبط با این پدیده همچون مهاجرت روزافزون به شهرها، افزایش تقاضا برای مشاغل غیرمفید و کاذب و رکود اقتصادی روستاها، نارضایتی از شرایط زندگی و زیست اقتصادی و ناشناخته ماندن ظرفیت های طبیعی، فرهنگی و گردشگری روستاها، مورد واکاوی قرار گرفت.

هدف کلی این پژوهش ترکیبی، بررسی فهم و درک دانشجویان رشته های کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی از تنوع زیستی و عوامل مؤثر بر آن بود. با توجه به کاهش روزافزون تنوع زیستی و نقش انسان در کاهش روند آن، این پژوهش، دانشجویان رشته های کشاورزی و منابع طبیعی که با کشاورزان و تنوع زیستی ارتباط بسیاری دارند را مورد بررسی قرار داد. این پژوهش از نوع ترکیبی کیفی-کمی به توالی اکتشافی بود. طرح تحقیق در بخش کیفی، مطالعه مورد و در بخش کمی، توصیفی-همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش در بخش کیفی، صاحب نظران تنوع زیستی در استان کرمانشاه بود که نمونه گیری به روش گلوله برفی انجام شد. جامعه آماری در بخش کمی شامل دانشجویان کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری رشته های کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی بود (1718=N) که 323 تن از آنها به عنوان نمونه و به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی، مصاحبه عمیق نیمه ساختارمند و در بخش کمی، پرسش نامه محقق ساخته بود. نتایج بخش کیفی نشان داد که برای بررسی فهم دانشجویان از تنوع زیستی 5 مقوله اصلی شامل مفهوم تنوع زیستی، اهمیت تنوع زیستی، حفاظت از تنوع زیستی، تهدیدهای تنوع زیستی و مسئولیت انسان در قبال تنوع زیستی باید بررسی شود. نتایج بخش کمی نشان داد که دانشجویان وضعیت نامطلوبی از فهم تنوع زیستی و مقوله های آن دارند. از نظر رشته تحصیلی، مقطع تحصیلی، سن و تأهل، تفاوت معنی داری بین فهم دانشجویان از تنوع زیستی وجود داشت.

اگر چه در سال های اخیر سازمان آموزش فنی و حرفه ای نقش مهمی در ایده پردازی در روستاها داشته است، اما شواهد متعدد حاکی از آن است که تعداد معدودی از این ایده ها به مرحله عملیاتی رسیده اند. از این رو، بررسی چالش های فراروی عملیاتی کردن ایده های کسب وکار از نگاه مهارت آموزان زن روستایی، هدف اصلی پژوهش حاضر است. رویکرد پژوهشی به کار گرفته شده از نوع روش شناسی کیفی بر مبنای نظریه بنیانی است. جامعه موردمطالعه زنان و دختران روستایی شرکت کننده در دوره های برگزار شده توسط سازمان فنی و حرفه ای استان کرمانشاه می باشند که با استفاده از روش نمونه گیری کیفی- هدفمند 50 نفر از آنان به عنوان نمونه موردمطالعه قرار گرفتند. فنون مورداستفاده برای جمع آوری اطلاعات شامل مصاحبه های فردی و تشکیل 10گروه متمرکز بود. یافته های پژوهش نشان داد، نبود تخصص و تجربه لازم در زمینه تدوین طرح کسب وکار، بازاریابی، دانش حقوقی؛ کمبود سرمایه شخصی و عدم تأمین اعتبار مالی مناسب جهت سرمایه گذاری؛ عدم دسترسی به اطلاعات و منابع اطلاعاتی به روز؛ نبود حمایت همه جانبه از آغاز تا پایان عملیاتی سازی ایده؛ ریسک پذیری پایین و ترس از شکست و موانع خانوادگی از مهم ترین چالش های فراروی عملیاتی کردن ایده های کسب وکار از دیدگاه جامعه موردمطالعه است.

در کشور ما، موانع متعددی در راستای تحقق مشارکت پویای دختران روستایی در توسعه وجود دارد. شاید بتوان اذعان داشت که دختران روستایی کم نصیب ترین افراد جامعه روستایی هستند. شناسایی مسائل دختران روستایی می تواند زمینه ساز رفع موانع توانمند سازی بخشی از نیروی جوان روستایی باشد، لذا هدف این پژوهش شناسایی مشکلات دختران روستا با بهره گیری از روش تئوری بنیانی تعیین شد. جامعه مطالعه شده، دختران روستایی شهرستان کرمانشاه بودند. داده های این تحقیق با روش مصاحبه عمیق و مشاهده مستقیم جمع آوری شد که تا زمان رسیدن به اشباع تئوریک ادامه پیدا کرد. یافته های پژوهش نشان داد دختران روستایی جامعه مطالعه شده با مسائل و مشکلات متعددی روبه رو هستند که در این بررسی، پدیده بیکاری به منزله مقوله هسته ای شناسایی شد و زمینه، علل ایجاد کننده، مداخلات و استراتژی های مرتبط با این پدیده واکاوی شد. همچنین، به پیامدهایی اشاره شد که در صورت عدم ساماندهی وضعیت موجود دیر یا زود، تبعات مخرب آن را در جامعه روستایی و به طور قطع در جامعه شهری شاهد خواهیم بود.

مطالعۀ حاضر  با بهره جستن از پارادایم کیفی و  نظری ۀ بنیانی با هدف بررسی موانع داخلی و خارجی در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سازمانی تعاونی های مرغ تخم گذار استان کرمانشاه و ارائۀ راهکارهای مناسب در خصوص فعال سازی و توسعۀ این واحدهای تولیدی انجام گرفت. داده ها از طریق انجام مصاحبه عمیق و نیمه ساختارمند با  مدیران عامل تعاونی ها و مسئولان اتحادیۀ مرغ تخم گذار در استان کرمانشاه جمع آوری شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل مقایسۀ مداوم به شیوۀ استراووس و کوربین (1380) انجام شد. بر اساس یافته های تحقیق، ع دم اس تفادۀ بهینه از ظرفیت تولید؛ نبود صنایع جانبی در استان؛  نوسان قیمت نهاده های مورد نیاز؛ نبود شبکه مناسب توزیع و فروش و سیستم خرید تضمینی تخم مرغ؛ دولتی بودن تصمیمات؛ تعدد مراجع تصمیم گیری و سیاست گذاری در صنعت طیور؛ نبود تشکلی مناسب و واحد جهت ه دایت و حمایت از تولیدکنندگان مرغ و تخم مرغ و نبود ابزارهای لازم برای حمایت از صادرات تخم مرغ مهم ترین چالش های رودرروی تولید کنندگان تخم مرغ در استان کرمانشاه به شمار آمدند. براین اساس، مهم ترین راهکارها در کاهش مشکلات موجود در صنعت مرغداری استان عبارت بودند از: اصلاح و بهینه سازی ظرفیت های موجود در صنعت مرغداری؛ رفع مشکلات نقدینگی واحدهای مرغداری از طریق ارائه تسهیلات لازم توسط مؤسسات اعتباری و بانک ها؛ متمرکز نمودن مراکز تصمیم گیری، سیاست گذاری و حمایتی؛ ساماندهی نظام تأمین نهاده های مورد نیاز و اختصاص مشوق صادراتی.

احیا و ترویج ورزش های بومی و محلی در میان اقشار مختلف جامعه روستایی، نیازمند شناسایی و معرفی بازی ها و ورزش های بومی و محلی و برنامه ریزی دقیق در سطح راهبردی و عملیاتی است؛ اما متأسفانه تاکنون در استان کرمانشاه و حتی در کشور، پژوهشی کاربردی متناسب با این هدف به اجرا در نیامده است. ازاین رو با توجه به ضرورت مسئله، پژوهش حاضر با هدف تبیین و تحلیل وضعیت موجود در خصوص ورزش های بومی و محلی و برنامه ریزی راهبردی در خصوص کاربرد آنها، با رویکردی کیفی- کمی، در قالب تکنیکAHP - SWOT و با بهره گیری از نرم افزار Expert choice انجام گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که سهولت اجرای ورزش های بومی و محلی، پیوند با ساختارهای فرهنگی روستا و برخورداری ورزش های بومی و محلی از تنوع و گوناگونی، به ترتیب مهم ترین قوت ها؛ و عدم رعایت نکات ایمنی و بهداشتی در برخی از ورزش های بومی و محلی مهم ترین ضعف ورزش های بومی و محلی مناطق روستایی شهرستان کرمانشاه است. در عین حال، وجود زمینه برگزاری جشنواره های ورزش بومی و محلی و حمایت ناکافی از ورزش های بومی و محلی از جمله مهم ترین فرصت ها و تهدیدها در زمینة ورزش های بومی و محلی مناطق روستایی شهرستان کرمانشاه به شمار می آید.

توسعه منابع انسانی عامل کلیدی و پیش شرط لازم برای دستیابی به توسعه پایدار روستایی به شمار می رود. در این بین توجه به زنان و دختران روستایی، به منزله نیمی از منابع انسانی بالقوه فعال جوامع روستایی، بر کسی پوشیده نیست. از این رو، جهت تحقق رشد و توسعه بلندمدت در این جوامع، پرداختن به مسائل و مشکلات آنان ضرورتی انکارناپذیر است. بنابراین، این پژوهش با هدف آسیب شناسی چالش ها و مشکلاتدختران در جوامع روستاییانجام گرفت. جامعه مطالعه شده در این پژوهش را دختران دهستان ماهیدشت شهرستان کرمانشاه (3600N=) تشکیل دادند. سپس، با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی، 132 نفر از آنان برای نمونه تحقیق انتخاب و به صورت انتساب متناسب این تعداد نمونه در میان 10 روستای این دهستان توزیع شدند. ضریب پایایی تحقیق نیز با استفاده از آلفای کرونباخ 7 / 0 به دست آمد. طبق نتایج به دست آمده از تحلیل عاملی، پنج عامل آسیب های روانی، فقر آموزشی رفاهی، آسیب های اجتماعی، فقر اقتصادی بهداشتی، و چالش های فراروی ازدواج، 53 / 65 درصد مشکلات دختران روستایی را به خود اختصاص داده اند.