محمدرضا زندمقدم

در طول دهه های گذشته، به واسطه اتکا بیش ازحد شهرسازی مدرن به نیازهای حرکت سواره و غفلت از ساماندهی فضاهای پیاده، فرآیند روبه زوال مراکز شهرها شدت گرفته است، امری که برخلاف توسعه پایداری شهر است. ازنظر گرایش به توسعه پایدار شهری باعث شده که شهرسازان تئوری نوشهرگرایی را برای نجات مراکز شهری مطرح کنند و مسئولان امور شهری طرح هایی را در راستای توجه به پیاده مداری که خود به نوعی از بطن نوشهرگرایی برمی خیزد را در دستور کار خود قرار دهند. در این مقاله شاخص های مختلف پیاده راه شامل شاخص های پیاده مداری، شاخص های توسعه پایدار و شاخص گردشگری براساس پرسشنامه ها تدوین شده و با روشهای آزمون فرضیه برابری میانگین یک جامعه t-test ، ضریب همبستگی پیرسون و سپس رتبه بندی شاخص ها براساس وزن آنتروپی و در نهایت با روش TOPSIS. تحلیل داده ها انجام گردیده است وجهت انجام سنجش میزان پیاده مداری از مدل HQE2R استفاده شده است و به منظور تحلیل ظرقیت پیاده رو، سطح سرویس و خدمات پیاده رو ها از دستورالعمل 2016 HCM استفاده شده است. همچنین به منظور دسترسی وساختار حرکتی و بررسی مولفه های راهبردی در خیابان امام از طریق نرم افزار Arc-GIS تحلیل و نقشه های خیابان امام طراحی گردید. نتایج حاصل از تحلیل داده ومدل های استفاده شده در پژوهش حاکی ازآن است شاخص ها در فرآیند بازآفرینی پیاده راه در شهر سمنان به درستی تعریف گردیده و می تواند موثر واقع شود. ولی سطح سرویس در این محدوده پایین است. و برای داشتن توسعه پایدار، محور پیاده در این خیابان اهمیت پیدا می کند و سطح سرویس های بالاتری را می طلبد که با پیاده راه سازی خیابان امام این سطح سرویس به دست خواهد آمد..

شهر به عنوان پیچیده ترین سیستم، با دامنه وسیعی از مخاطرات ازجمله مخاطرات طبیعی همچون زلزله، سیل، آتشفشان، خشکسالی و ... روبرو است. این مطالعه، با هدف بررسی سنجش مخاطرات طبیعی شهر ایلام با رویکرد تاب آوری اقتصادی، سازمانی (نهادی) و زیست محیطی انجام شد. پژوهش حاضر به لحاظ جمع آوری داده و اطلاعات پیمایشی و از نوع تحلیلی است. همچنین این تحقیق بر مبنای هدف از نوع کاربردی می باشد. جامعه آماری شهروندان شهر ایلام تعداد 384 نفر و مسئولین برنامه ریزی شهری به تعداد 30 نفر می باشند. با توجه به هدف اصلی پژوهش، برای دریافت اطّلاعات کمی پژوهش، پرسشنامه ای بر اساس نظرات نخبگان و اساتید برنامه ریزی شهری طراحی شده است. برای تحلیل داده ها از آزمون t تک نمونه ای در نرم افزار SPSS استفاده شده است. با توجه به اینکه نواحی مناطق شهری ایلام در این پژوهش مورد ارزیابی قرار می گیرند، مناطق شهری ایلام از مدل تصمیم گیری چند معیاره ویکور براساس میزان تاب آوری از ابعاد اقتصادی، سازمانی (نهادی) و زیست محیطی رتبه بندی می شوند. نتایج بررسی تاب آوری اقتصادی نشان داد که منطقه 3 تاب آورترین منطقه شهر ایلام است و 50 درصد از مناطق از نظر اقتصادی نسبتاً تاب آور بوده و از نظر تاب آوری اقتصادی وضعیت بهتری دارند. نتایج بررسی تاب آوری سازمانی نشان داد که منطقه 3 تاب آورترین منطقه شهر است و 75 درصد از مناطق از نظر سازمانی نسبتاً تاب آور بوده است. در میان این مناطق، تنها منطقه دو از نظر سازمانی (نهادی) تاب آوری پایینی دارد. نتایج بررسی تاب آوری زیست محیطی نشان داد که منطقه 3 تاب آورترین منطقه شهر است و 50 درصد از مناطق از نظر زیست محیطی نسبتاً تاب آور بوده است. در میان این مناطق، تنها منطقه یک از نظر زیست محیطی فاقد تاب آوری هست

بافت قدیمی هر شهر نشان دهنده تاریخ و هویت گذشته آن است یکی از اقداماتی که می توان برای حفظ آن انجام داد، تبدیل این معابر به پیاده راه  است که می تواند مقصدی جذاب برای  پیاده روی باشد وبه رشد و توسعه پایدار شهر کمک نماید. بنابراین توجه بیشتر مدیران شهری به فضاهای حرکت شهری مانند"پیاده رو"یکی از اساسی ترین بخش های سیاست های شهری برای رسیدن به توسعه پایدار خصوصاً در بافت قدیم دارای ارزش تاریخی شهرها است. در این مقاله با بررسی شاخص های مختلف پیاده راه ازمنظر توسعه پایدار در شهر سمنان شامل  شاخص های توسعه پایدار، شاخص های گردشگری ،در فرآیند بازآفرینی پیاده راه ها  براساس پرسشنامه های تدوین شده با روشهای آزمون فرضیه برابری میانگین یک جامعه  t-test ، ضریب همبستگی پیرسون و سپس رتبه بندی شاخص ها براساس وزن آنتروپی و در نهایت با روش TOPSIS. تحلیل داده ها انجام می گردد و فرضیه ها مورد بررسی قرار می گیرد.و به منظور تحلیل ظرقیت پیاده رو ، سطح سرویس و خدمات پیاده روها از دستورالعمل 2016 HCM  استفاده شده است  . نتایج حاکی ازآن است شاخص ها در فرآیند بازآفرینی پیاده راه در شهر سمنان به درستی تعریف گردیده و می تواند موثر واقع شود. ولی سطح سرویس در این محدوده  پایین است. و برای داشتن توسعه پایدار محور پیاده در این خیابان اهمیت  پیدا می کند و سطح سرویس های بالاتری را می طلبد که با پیاده راه سازی خیابان امام این سطح سرویس  به دست خواهد آمد.

بافت قدیمی هر شهر نشان دهنده تاریخ و هویت گذشته آن است یکی از اقداماتی که می توان برای حفظ آن انجام داد، تبدیل این معابر به پیاده راه است که می تواند مقصدی جذاب برای پیاده روی باشد و به رشد و توسعه پایدار شهر کمک کند. بنابراین توجه بیشتر مدیران شهری به فضاهای حرکت شهری مانند "پیاده رو" یکی از اساسی ترین بخش های سیاست های شهری برای رسیدن به توسعه پایدار خصوصاً در بافت قدیم دارای ارزش تاریخی شهرها است. در این مقاله با بررسی شاخص های مختلف پیاده راه از منظر توسعه پایدار در شهر سمنان شامل شاخص های پیاده مداری، شاخص های توسعه پایدار، در فرآیند بازآفرینی پیاده راه ها بر اساس پرسشنامه های تدوین شده با روش های آزمون فرضیه برابری میانگین یک جامعه t-test، ضریب همبستگی پیرسون و سپس رتبه بندی شاخص ها بر اساس وزن آنتروپی و در نهایت با روش TOPSIS تحلیل داده ها انجام می گردد و فرضیه ها مورد بررسی قرار می گیرد. جهت انجام سنجش میزان پیاده مداری از مدل HQE2R استفاده شده است. نتایج نشان داد شاخص های پیاده مداری، شاخص های توسعه پایدار، شاخص گذران اوقات فراقت در برنامه ریزی شهری و فرآیند بازآفرینی پیاده راه ها شهری از منظر توسعه پایدار در بافت تاریخی شهر سمنان به درستی تعریف شده و می تواند به پیاده راه شهری تبدیل شود.

وجود نابرابری و ناهمگونی فضایی بسیار شدید بین شهر تهران و سایر سکونتگاه های واقع در منطقه شهری تهران موجب افزایش افتراق و کاهش عدالت فضایی در منطقه کلان شهری تهران شده است. ازاین رو پژوهش حاضر در نظر دارد تا عوامل تأثیرگذار در تحقق اهداف طرح مجموعه شهری در نظام مدیریت منطقه کلان شهری تهران را با رویکرد نهادی و با روش فراترکیب استخراج کند. در این پژوهش با بررسی سیستماتیک کلیه ی مقالات منتشرشده در مجلات علمی-پژوهشی با موضوع مجموعه شهری در دوره ی زمانی ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰، یافته های حاصل از ۲۳ مطالعه با روش فراترکیب جمع آوری و مهم ترین عوامل با رویکرد تحلیل محتوای جهت دار شناسایی شدند. به این صورت، نگاه خبرگان به وضعیت موجود مجموعه ی شهری تهران یکپارچه و پیشنهاد ها در دو بعد تغییر نهادی و توافق نهادی دسته بندی شد. نتایج نشان داد که اصلاح ساختار سازمانی مجموعه ی شهری تهران به عنوان ضروری ترین گام مبین تأکید بر رویکرد تغییر نهادی است. از سوی دیگر نتایج در سطح متغیرها بر الگوی توسعه ی چندمرکزی در راستای تغییر نهادی در سیستم های برنامه ریزی، لزوم مدیریت جامع و یکپارچه منطقه کلان شهری و حرکت به سوی حکمروایی منطقه ی کلان شهری، تمرکززدایی و ایجاد یک شبکه ی عملکردی چندسویه، شفافیت و پاسخگویی و تشریک مساعی تأکید دارد.

صنعت گردشگری به ویژه بوم گردی، به عنوان رویکردی جدید برای توسعه هم زیستی انسان و طبیعت، به منظور بهره وری اقتصادی، امروزه درتوسعه مناطق جایگاه چشمگیری یافته است.استان مازندران به سبب طبیعت بکروزیبا، در این راستا از مزیت قابل توجهی برخوردار است.هدف از این مطالعه معرفی استان مازندران به عنوان یکی از قطب های طبیعت گردی می باشد. یافته های تحقیق حاکی از توانایی های این منطقه در زمینه صنعت نوپای اکوتوریسم از جمله موقعیت جغرافیایی خاص خود و داشتن آب و هوایی مطبوع به ویژه درفصل بهار و تابستان و بهره مندی از مناظر چشم نواز طبیعی، ظرفیت تبدیل شدن به یکی ازقطب های طبیعت گردی ر ادارا می باشد .مانع اساسی و ضعف بزرگ در راه رسیدن به این هدف، به تعدد تصمیم گیران، مسائل مدیریتی و ضعف در زیرساخت ها برمی گردد. هدف اصلی این پژوهش شناسائی و تحلیل جاذبه ها و شناخت قابلیت های اکوتوریسم استان مازندران در شاخه های گوناگون این صنعت و سپس سطح بندی استان بر اساس9 شاخص اصلی جهت جذب اکوتوریست می باشد.روش تحقیق در این پژوهش، بر اساس هدف کاربردی و بر اساس ماهیت، توصیفی و موردی می باشدکه ضمن جمع آوری اطلاعات اکوتوریسم استان و دسته بندی آن، توسط  مدل TOPSIS به سطح بندی توانمندی های استان پرداخته شده است.بر اساس امتیاز نهائی تاپسیس از لحاظ توان های اکوتوریسم شهرستان های )ساری، چالوس، سوادکوه، رامسر، نور)در سطح خوب و شهرستان های )جویبار، نوشهر، نکا، قائم شهر(در سطحی ضعیف قرار گرفته اند. نتایج حاصله در این پژوهش بیانگر آن است که در اکثر موارد، استان از لحاظ شاخص های اکوتوریسم در وضعیت خوبی قرار گرفته است

حوادث طبیعی که جزیی از فرآیند زندگی بشر به شمار می رود و هر روزه بر تعداد و تنوع آنها افزوده می شود، به عنوان چالشی اساسی در جهت نیل به توسعه پایدار جوامع انسانی مطرح می باشند. از این رو در حال حاضر دیدگاه غالب از تمرکز بر روی صرفاً کاهش آسیب پذیری به افزایش تاب آوری در مقابل سوانح تغییر پیدا کرده است. هدف از پژوهش حاضر تبیین مولفه های تاب آوری شهری در برابر مخاطرات طبیعی با تاکید بر زلزله در شهر سمنان می باشد. لذا این تحقیق به لحاظ روش تحقیق پژوهش توصیفی - تحلیلی بوده و به لحاظ هدف کاربردی است . برای جمع آوری اطلاعات علاوه بر اسناد و مطالعات کتابخانه ای، از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل دو گروه شهروندان و کارشناسانان ساکن در شهر سمنان می باشد ، که برهمین اساس تعداد 22 نفر از کارشناسان و 376 نفر از شهروندان تعیین شده است. پس از جمع آوری اطلاعات میدانی که با استفاده از ابزار پرسشنامه تکمیل شده با استفاده از تکنیک مدیریت استراتژیک یا سوات SWOT اقدام به بررسی وضعیت و تبیین مولفه های تاب آوری شهری در برابر مخاطرات طبیعی همچون زلزله شده که برحسب محاسبات بعمل آمده در روشهای کمی مدیریت استراتژیک با استفاده از وزن دهی 4 مولفه اصلی ( طبیعی ، کالبدی و زیر ساختی ، اجتماعی و فرهنگی و مدیریت شهری ) و همچنین بررسی عوامل داخلی و یا درونیIFE) )و عوامل خارجی و یا بیرونی EFE) ) علاوه بر ارائه راهبردهای عملیاتی به راهبرد تهاجمی در این شهر دست یافتیم .

مخاطرات طبیعی با انواع گوناگون و گستره ی نفوذشان به عنوان پدیده های تکرار پذیر و مخرب، همواره در طول دوران حیات کره ی زمین وجود داشته اند و پس از پیدایش بشر نیز همیشه خطری جدی برای انسان بوده اند. بنابر این برنامه ریزی پیش از وقوع بحران از جمله مهمترین مسائلی است که امروزه پیش روی مدیران شهری قرار دارد. یکی از شهرهای ایران که بیش از سایر شهرها با این مشکل روبرو است، شهر تهران باشد. منطقه 20 تهران در جنوب این شهر واقع شده و از جمله مناطقی است که بر روی گسل خطرناک ری قرار دارد. به نظر میرسد تلاش های صورت گرفته در یک دهه گذشته به لحاظ ایجاد برخی زیرساخت ها، بر اساس بافت فشرده جمعیتی و بافت فرسوده موجود، کافی نبوده است. در همین راستا پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و از نوع پژوهش های کاربردی و کمی و کیفی به دنبال بررسی نقش فضاهای باز شهری در کاهش آسیب ناشی از وقوع زلزله با تاکید بر مشارکت شهروندان منطقه 20 تهران می باشد . جامعه آماری کلیه شهروندان منطقه 20 شامل 453740 نفر می باشد . به این ترتیب در پژوهش حاضر ، مفهوم مشارکت ، ساختار کالبدی نواحی منطقه 20، ساختار شبکه راه ها و نظر شهروندان در زمینه مشارکت آن ها در فضاهای باز پس از وقوع زلزله مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان داد بین زیرساخت ها، امکانات، گسترش فضاهای باز شهری، مشارکت شهروندان و آسیب های ناشی از وقوع زلزله رابطه معناداری وجود دارد و همچنین، عدم تبلیغات برنامه ریزی شده، عدم اطلاع رسانی از امکانات و موقعیت مکان های فضاهای باز شهری از جمله مهمترین موانع در مشارکت شهروندان در استفاده از فضاهای باز شهری، هنگام وقوع زلزله است

در این تحقیق با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست، تغییرات کالبدی و تراکم ساخته شده شهر ساری به طور همزمان در چهار دوره 10 ساله از 1988 تا 2018 ارزیابی شد. از الگوریتم های طبقه بندی حداکثر احتمال و آنالیز طیف مخلوط نرمال شده به ترتیب به منظور استخراج اطلاعات کالبدی و تراکم ساخته شده از تصاویر ماهواره ای لندست استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که مساحت کالبدی شهر ساری از 1726 هکتار در سال 1988 به 3071 هکتار در سال 2018 رسیده است که بیشترین گسترش کالبدی در جهات شرق، جنوب و جنوب غرب این شهر اتفاق افتاده است. همچنین تراکم ساخته شده نیز از 49 درصد در سال 1988 به 56 درصد در سال 2018 رسیده است که بیشترین افزایش تراکم ساخته شده در جهات شمال شرق (12%)، جنوب (12%) و غرب (10%) مشاهده می شود. علاوه بر این، گسترش کالبدی و تراکم ساخته شده در سال 2028 شبیه سازی شد. نتایج مدل، افزایش 1716 هکتاری مساحت کالبدی شهری ساری با بیشترین مقدار در جهات جنوب غرب و شرق و افزایش میانگین تراکم ساخته شده از 56 درصد به 63 درصد با بیشترین مقدار در جهات شمال، شرق و جنوب غرب در راستای راه های اصلی شهر را پیش بینی کرد.

چشم اندازهای فرهنگی یکی از مهمترین عوامل نهادینه کردن فرهنگ پدافند غیرعامل محسوب می گردند، در این مقاله به انجام یک پژوهش علمی با روش مقایسه ای بین دو محله هاشم آباد و قیام دشت به صورت مقدماتی از دیدگاه منظر شهری با رویکرد انتظامی پرداخته ایم. ناهماهنگی بین ابعاد و ارتفاع ساختمان ها، استفاده از الگوهای طراحی و مصالح و رنگ معابر متفاوت و ناهمگون در عناصر دخیل در سیمای شهر، نماهای ساختمان های مغشوش و ناهمخوان با یکدیگر، کوچه های تنگ و باریک از جمله مصادیق این موضوع هستند که چهره ای نازیبا و آشفته بهاین محلات بخشیده از طرفی در زمان بحران و جنگ به ویژه بمباران هوایی تخلیه جمعیت با مشکل رو به رو خواهد شد و یک درهم تنیدگی و ازدحام و سردرگمی ایجاد خواهد شد کما اینکه در زمان حمله هوایی عراق به تهران شاهد این مسئله بودیم. لذا توجه به این امر خود می تواند از مصادیق پدافند غیر عامل و شهر سازی باشد، از طرفی انواع جرم و جنایت های متعدد را نیز به واسطه همین فضای نامناسب جغرافیایی در دل خود جای داده است. و به نوعی دیگر نه تنها سلامت روانی فرزندان و شهروندان این محله را با مخاطرات جدی رو به رو ساخته است بلکه به عبارت دیگر باعث جرم خیزی منطقه نیز گردیده است که این خود در هنگام بروز بحران و جنگ مشکلات را دوچندان می کند و یک نوع آنارشیست منطقه ای به وجود می آید.

اهمیت نگهداری از مبلمان شهری در بسیاری از شهرهای کشور به عنوان یکی از موضوعات مهم برنامه ریزان و زیبا سازان شهری موردتوجه است. توجه کافی به عناصری همانند طراحی مناسب، ابعاد، جایابی و نظارت های مناسب می تواند در کاهش رفتارهای مخرب اثرگذار باشد. به همین منظور این تحقیق باهدف شناسایی بهتر این عناصر تلاش کرده است تا مدل مناسبی را دراین خصوص طراحی و در اختیار برنامه ریزان و زیبا سازان شهری قرار دهد. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی – همبستگی است. جامعه آماری تحقیق افراد بالای 18 سال ساکن در شهر سمنان در سال 1401 بود و نمونه آماری در بخش دلفی، تعداد 11 نفر خبره از بین خبرگان دانشگاهی و مسئولان سازمان زیباسازی شهری سمنان است. برای آزمون مدل در نمونه آماری بزرگ تر افراد بالای 18 سال ساکن در شهر سمنان به تعداد 386 نفر انتخاب شدند. داده های لازم از طریق ابزار پرسش نامه محقق ساخته گردآوری شد. تجزیه وتحلیل دادهها از طریق نرم افزار SPSS و  تکنیک های دلفی و مدل سازی ساختاری تفسیری انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد که عناصر مؤثر بر تقویت و نگهداری از تجهیزات مبلمان شهری شامل 4 بعد اصلی طراحی، نظارت، عوامل روانی و جایابی مناسب با 16 مؤلفه است. در بخش مدل سازی ساختاری تفسیری نیز مشخص شد، القای حس تعلق تأثیرگذارترین عامل و عوامل شکل، تناسب با نیازها، علائم هشداردهنده، رفع سریع عیوب، همخوانی با محیط، پاسخ به نیازها و سهولت استفاده تأثیرپذیرترین هستند. همچنین نتایج نشان داد هر 4 بعد شناسایی شده توانایی کاهش رفتارهای وندالیسمی را دارد و دراین بین بیشترین تأثیر را عوامل روانی با میزان تأثیر  37/0 بر کاهش رفتارهای وندالیسمی دارد.