پیاده راه شهری

موضوع «جابجایی پیاده در شهر» پارادایم کنونی پروژه های شهری و منظرین است. امروزه در بسیاری از کشورهای اروپایی خصوصاً فرانسه، شاهد راه اندازی پروژه هایی برای ساماندهی مسیرهایی در مقیاس شهر و حتی کلان شهر هستیم. در این مقاله در ابتدا برای فهم بهتر جایگاه موضوع تفرجگاه های شهری و فراشهری مرور تاریخی مختصری از موضوع آورده شده است. سپس در ادامه برای تبیین گفته های نظری، سه پروژه که مبتنی بر ایده جابجایی پیاده در شهر اجراشده اند؛ تحلیل شده اند. در این پروژه ها که در مقیاس های متفاوت شهری و کلان شهری هستند، متخصصین منظر دخالت مؤثر داشته اند و ارزش های منظرین نقش تعیین کننده ای در تصمیمان اتخاذشده ایفا کرده اند. این نمونه ها، از یک سو گواه تحولات شکلی در پروژه های منظر، و از سوی دیگر نشان دهنده نقش ساختاریِ جابجایی، به مثابه کانسپت و کاربردِ پروژه های منظر در مقیاس های مختلف هستند. با شرح این سه نمونه، دو محور اصلی در زمینه جابجایی شهری قابل بیان است : اول، آگاهی فرد پیاده از عمل جابجایی و تجربه حاصل از آن و توانمندی او در تولید منظر؛ دوم، روشی که نوع جابجایی برای مشارکت در راهبرد بازتولید شهری اتخاذ می کند. همچنین می توان گفت میانه گرایی [رفت و برگشتی بودن] جوهر اصلی پروژه های منظر است؛ خواه موضوع تغییر منظر باشد خواه مدیریت آن.

در تاریخ شهرسازی ایرانی – اسلامی مولفه های وحدت، تعادل، توازن، زیبایی، همزیستی انسان با طبیعت و توسعه پایدار شهری همواره مورد توجه بوده است. یکی از ویژگی ها و اهداف شهر آرمانی ایرانی _ اسلامی حضور انسان و تعاملات اجتماعی فرهنگی آن در محیط های شهری از جمله پیاده راههای شهری بوده که نقش مهمی در سرزندگی شهرها داشته است. پژوهش حاضر در پی دستیابی به چگونگی ساماندهی کاربری های محور پیاده راه میدان امام حسین (ع) و هفده شهریور به منظور ارتقای کیفیت محیط شهری است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و جامعه آماری 442 نفر از کسبه شاغل محدوده پیاده راه است. روش جمع آوری داده ها به صورت پیمایشی با بهره گیری از فن ترکیبی SWOT و AHP است. یافته های پژوهش با توجه به ماتریس به دست آمده نشان می دهد که در حال حاضر وجود کاربری های خاص از جمله مسجد امام حسین (ع)، ساختمان شهرداری منطقه 12 و بافت تاریخی با وزن 178/0 و موقعیت اقتصادی شامل بازارچه های واقع در حواشی میدان امام حسین (ع) و بازارچه شهرستانی در محدوده با وزن 166/0 به رونق پیاده راه کمک می کنند، اما کاربری های فوق نمی توانند پویایی کل فضای پیاده سازی را منجر شوند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که عوامل اقتصادی، حمل و نقل و دسترسی و توسعه فعالیت های اجتماعی _ فرهنگی به عنوان مهم ترین عوامل ﻣﺆثر در رونق پیاده راه مورد مطالعه می باشند. مهم ترین استراتژی ارتقای کیفیت عملکردی پیاده راه، توجه به نقش اقتصادی و در مراحل بعد نحوه دسترسی و نقش اجتماعی آن است؛ بنابراین جهت پویایی فضای پیاده راه باید به تجمیع و ترکیب بعضی از کاربری ها و تغییر آنها به کاربری های تجاری و خدماتی جاذب سفر ازجمله کاربری های فرهنگی، آموزشی، اداری، گردشگری، رفاهی و غیره پرداخته شود.

در پیاده راه ها همواره باید زندگی اجتماعی در جریان باشد و سرزندگی از وی ژگی های اساسی و اصلی آن است. دو کیفیت مهم که منجر به س رزندگی پیاده راه ها می شود تنوع و نفوذپذیری این فضاهاست. یکی از سیاست های رسیدن به تنوع در طول مسیر با توجه به اینکه مسیر پیاده مختص حرکت عابر پیاده طراحی می شود، نماد و نشانه های شهری است که یا برگرفته از کالبد موجود یا براساس شرایط موجود و ارزش های بافت طراحی می شود، که به خوانایی مسیر می افزاید و آن را به نماد تبدیل می کند. پژوهش حاضر، پژوهش توصیفی-تحلیل می باشد که برای جمع آوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای شامل کتاب ها، مقالات علمی و ... استفاده شده است. همچنین در مرحله بعدی به برداشت میدانی از پیاده راه خیام در ارومیه پرداخته شده است. برای روایی و پایایی پرسشنامه از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شده و برای آزمون فرضیه ها از آزمون همبستگی اسپیرمن و میانگین یک جامعه در نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان دهنده این است که شاخص اختصاص دادن فضای خیابان به پیاده بیشترین میانگین را در بین دیگر شاخص ها کسب نموده است، همچنین میزان سرزندگی پیاده راه خیام ارومیه با میانگین 3.55 دارای سرزندگی متوسط و رو به بالا می باشد و میزان کیفیت محیط بعد از طراحی مجدد با میانگین 3.95 نشان دهنده کیفیت متوسط و رو به بالای طراحی جدید است. در نهایت بین 3 عامل اختصاص دادن فضای خیابان به پیاده راه، وجود کاربری های مختلف و وجود کاربری های تجاری رابطه مستقیم وجود دارد بطوریکه در کنار یکدیگر می توانند باعث افزایش سرزندگی پیاده راه خیام در ارومیه شود.

پیاده مداری یکی از قابلیت های شهرها و فضاهای شهری سنتی و مدرن بوده که علاوه بر ابعاد اجتماعی و ایجاد کیفیات حسی در فضاهای شهری، موجب کاهش اثرات سو زیست محیطی ناشی از زندگی ماشینی می گردند. هر چند این قابلیت پس از نفوذ و سلطه زندگی ماشینی در شهرها به دست فراموشی سپرده شد، اما در چند دهه اخیر به دلیل بروز مشکلات زیست محیطی و اجتماعی در فضاهای شهری این موضوع مجدداً به یکی از رویکردهای اصلی برنامه ریزی شهری تبدیل شده است. این پژوهش به بررسی تاثیر برخی عوامل کالبدی و فعالیتی یک فضای شهری در توسعه و ارتقای سطح کیفیات حسی برای استفاده کنندگان از یک فضای پیاده مدار شهری می پردازد. به همین منظور در ابتدا با استفاده از شیوه های تحلیلی و توصیفی و با ارائه یک مدل مفهومی، برگرفته از ادبیات نظری تحقیق، چهارچوب کلی عوامل کالبدی و فعالیتی و آثار آن ها بر ایجاد کیفیت حسی محیط تبیین شده است. سپس به منظور سنجش معیارهای استخراج شده و با استفاده از روش تحقیق پیمایشی، اقدام به طراحی پرسشنامه بر اساس طیف لیکرت برای هر یک از معیارها گردیده است. تعداد پرسشنامه ها نیز بر اساس حجم نمونه گیری با روش جدول مورگان و بر اساس مشاهدات تعداد استفاده کنندگان از فضا در یک ساعت از روز در یک مقطع خاص از فضا، تعداد کل 220 عدد در نظر گرفته شد. سپس با روش تحلیل آمار استنباطی، به تحلیل داده ها و امتیازات نمونه ها پرداخته شد. بر اساس تحلیل نتایج حاصل از تحلیل پرسشنامه ها در نرم افزار SPSS، معیارهای فعالیتی محیط با ضریب همبستگی 0/81 و معیارهای امکانات و تسهیلات محیطی با ضریب همبستگی 0/78، بیشترین تاثیر را در توسعه و ارتقای کیفیات حسی محیط را داشته اند.

فضای شهری با راهبردهای اجتماعی درگیر است و همین عامل آن را بیش از جوانب کالبدی–فیزیکی اش، به یک پدیده اجتماعی مبدل کرده است. در این راستاست که برنامه ریزی و طراحی فضاهای شهری مردم مدار از ابتدای شکل گیری دانش برنامه ریزی شهری از لابلای اظهار نظرهای صاحبنظران این رشته قابل ردیابی بوده است. هدف پژوهش حاضر ارزیابی میزان مطلوبیت پیاده راه سبزه میدان شهر زنجان از منظر همپیوندی بین مردم و فضا و تعیین مولفه های موثر بر مطلوبیت بخشی همپیوندی پیاده راه سبزه میدان شهر زنجان می باشد. روش پژوهش توصیفی و تحلیلی بوده و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و پیمایشی انجام یافته است. نمونه آماری پژوهش متشکل از 120 نفر از شهروندان در حال پیاده روی در محدوده پیاده راه سبزه میدان شهر زنجان می باشد. آماده سازی و پردازش داده های مورد نیاز نیز از طریق نرم افزارهایSPSS ,ArcGis و lisrelانجام شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که غالب شاخص ها به سمت ناپایداری و نسبی بودن در حال حرکت هستند و مهمترین راهبرد برای مطلوبیت پیاده راه سبزه میدان، ایجاد رفاه و آسایش محیطی بواسطه توسعه بهداشت و ایمنی در محور پیاده راه سبزه میدان می باشد.

بافت قدیمی هر شهر نشان دهنده تاریخ و هویت گذشته آن است یکی از اقداماتی که می توان برای حفظ آن انجام داد، تبدیل این معابر به پیاده راه است که می تواند مقصدی جذاب برای پیاده روی باشد و به رشد و توسعه پایدار شهر کمک کند. بنابراین توجه بیشتر مدیران شهری به فضاهای حرکت شهری مانند "پیاده رو" یکی از اساسی ترین بخش های سیاست های شهری برای رسیدن به توسعه پایدار خصوصاً در بافت قدیم دارای ارزش تاریخی شهرها است. در این مقاله با بررسی شاخص های مختلف پیاده راه از منظر توسعه پایدار در شهر سمنان شامل شاخص های پیاده مداری، شاخص های توسعه پایدار، در فرآیند بازآفرینی پیاده راه ها بر اساس پرسشنامه های تدوین شده با روش های آزمون فرضیه برابری میانگین یک جامعه t-test، ضریب همبستگی پیرسون و سپس رتبه بندی شاخص ها بر اساس وزن آنتروپی و در نهایت با روش TOPSIS تحلیل داده ها انجام می گردد و فرضیه ها مورد بررسی قرار می گیرد. جهت انجام سنجش میزان پیاده مداری از مدل HQE2R استفاده شده است. نتایج نشان داد شاخص های پیاده مداری، شاخص های توسعه پایدار، شاخص گذران اوقات فراقت در برنامه ریزی شهری و فرآیند بازآفرینی پیاده راه ها شهری از منظر توسعه پایدار در بافت تاریخی شهر سمنان به درستی تعریف شده و می تواند به پیاده راه شهری تبدیل شود.

پیاده راه بخشی از فضای شهری است که حرکت پیاده در اولویت بوده و حرکت سواره در تمام یا بخشی از ساعات شبانه روز در آن حذف می شود. پیاد راه علاوه بر تأمین دسترسی، فضایی سرزنده، امن و راح ت را ب رای حضور گروه های مختلف اجتماعی، برقراری تعاملات اجتماعی و انجام فعالیت های اختیاری ایجاد می کند. این پژوهش با هدف ارائه الگوی پیاده راه سازی در سطح شهر خرم آباد و با رویکردی نظری _کاربردی متکی بر مطالعات مدلی و نرم افزاری انجام پذیرفته است. برای دستیابی به اهدف پژوهش چهار دسته شاخص از طریق الگوریتم درخت پوشای کمینه در محیط نرم افزار Matlab 2016 استاندارد و برای شاخص گذاری استفاده شده است. در ادامه برای تحلیل فضایی شاخص ها از فرآیند تحلیل شبکه  به دست آمده در محیط نرم افزار ArcGIS استفاده شده است. نتایج نشان می دهند که 43/29 درصد از مساحت بافت شهری خرم آباد وضعیت کاملاً مناسب، برای احداث پیاده راه دارد. تحلیل فضایی شهر خرم آباد نشان می دهد، پنج مسیر بهینه برای توسعه پیاده راه سازی منطبق بر الگوی های نظری حاصل از پژوهش شامل: معیارهای اجتماعی اقتصادی، کالبدی فضایی، ترافیک و دسترسی در سطح شهر قابل دستیابی است. بهترین پیاده راه سازی مسیر حد فاصل میدان 22 بهمن، بلوار ولایت، بلوار 60 متری و بلوار شرق به سوی کوی انقلاب شناسایی شد.

مقدمه: با اختراع خودروی شخصی و تولید روزافزون آن، چهره شهرها و نوع زندگی مردم دچار تغییرات اساسی شد؛ به طوری که تا آن زمان فضای شهری براساس مقیاس انسانی و باتوجه به حرکت کند عابر پیاده و سطح ادراک او تعریف می شد؛ اما با تبدیل به پیاده راه، احساس امنیت و هویت و حیات اجتماعی را برای ساکنین شهر به همراه می آورد.داده و روش: این پژوهش، از نوع همبستگی و در چارچوب روش های تحلیلی است. در جمع آوری اطلاعات، از ابزار پرسشنامه طیف لیکرت پنج سطحی استفاده شده است. جامعه آماری، به صورت نمونه گیری خوشه ای از بین کارشناسان و شهروندان انتخاب شد و پرسشنامه ها بر اساس فرمول کوکران بین 264 نمونه توزیع و همچنین پایایی پرسشنامه براساس ضریب الفای کرونباخ 0.871 محاسبه شد. به همین منظور در این پژوهش سعی شده روابط علّی بین متغیر مستقل احساس امنیت و متغیر وابسته کیفیت فضای شهری با استفاده از مدل معادلات ساختاری است.یافته ها: نشان دهنده آن است ریسک و مخاطره (ریسک اعتماد کردن) با ضریب مسیر 0.908 اولین تبیین کننده احساس امنیت در کیفیت فضای پیاده راه شهری است. نتایج ضریب همبستگی بین متغیر احساس امنیت بر کیفیت فضای پیاده راه شهری 0.9 و دارای سطح معناداری بسیار زیاد (0.000=Sig): است، یعنی هر چقدر میزان احساس امنیت افزایش یابد، کیفیت فضای پیاده راه شهری نیز افزایش می یابد. باتوجه به مقدار ضریب تعیین تعدیل یافته 80 درصد از تغیرات کیفیت فضای پیاده راه شهری توسط احساس امنیت در پیاده راه فرهنگی- تاریخی شهر همدان قابل تبیین است.نتیجه گیری: نشان دهنده میزان ریسک اعتمادکردن و بی نظمی اجتماعی را در سطح بالایی ارزیابی کرده اند. در ارتباط با متغیر حمایت اجتماعی؛ اکثر پاسخ دهندگان نسبت به کمک دیگران در مواقع اضطراری امیدی نداشتند و امداد و یاری آن ها در امر اجتماع را در سطح پایین می دانستند.