کاووس روحی برندق

کاووس روحی برندق

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرّس، تهران، ایران
پست الکترونیکی: 14rohi@gmail.com

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۱۱۳ مورد.
۴۱.

تحلیل لغوی- تفسیری گستره معنایی واژگان مربوط به معاد در قرآن کریم (مطالعه موردی واژگان با بارمعنایی بازگشت)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۱ 31 - 62

کلیدواژه‌ها: معاد تفسیر قرآن لغت نظائر سیاق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۵ تعداد دانلود : ۴۷۶
در حوزه گزاره های مربوط به معاد، واژگان بسیاری (28مورد) در قرآن وجود دارد که از این میان، تنها 17 مورد در این باب استعمال می شود. این مقاله، بار معنایی هر یک از این واژگان و نقاط مشترک و تفاوت های معنایی آنها را از نظر فرهنگ های معتبر عربی و دیدگاه مفسران مطرح مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه دست یافته است که هر یک از این واژگان با واژگان دیگری از این حوزه اشتراک معنایی دارند و بواسطه همین موضوع جزء نظایر قرآنی قرار می گیرند در حالی که در کتب وجوه و نظایر اشاره ای به این لغات نشده است؛ همچنین برخی واژگان متحمل معنای خاصی هستند که با توجه به سیاق آیه نمی توان نظایرش را جایگزین واژه مزبور نمود. نتیجه مهم دیگر تعلق غالب واژگان حوزه معاد به سور مکی است که مرتبط با محتوای سور مکی می باشد.نتیجه مهم دیگر تعلق غالب واژگان حوزه معاد به سور مکی است که مرتبط با محتوای سور مکی می باشد.نتیجه مهم دیگر تعلق غالب واژگان حوزه معاد به سور مکی است که مرتبط با محتوای سور مکی می باشد.
۴۲.

ارزیابی کلامی موارد عملکرد به ظاهر ضد اخلاقی و خشونت آمیز حضرت موسی (ع) در قرآن

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 7 - 41

کلیدواژه‌ها: موسی (ع) عملکرد خشونت آمیز قرآن قتل هارون (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۷ تعداد دانلود : ۲۹۸
ظهور ابتدایی پاره ای از آیات قرآن در موارد متعدّد نشانگر آن است که حضرت موسی (ع) در دو مورد: 1) کشتن فرد قبطی؛ و 2) برخورد به ظاهر تحقیر آمیز با پیامبر الهی، برادر خود هارون (ع) به خشونت آمیزترین عمل ممکن دست زده است. این پژوهش که در روش گردآوری مطالب، کتابخانه ای است و در نحوه استناد داده ها، از شیوه اسنادی پیروی می کند و در تجزیه و تحلیل مطالب، روش آن تحلیل محتوایی از نوع توصیفی تحلیلی می باشد. پاسخ های مربوط به عملکرد خشونت آمیز حضرت موسی (ع) را گردآوری، تحلیل و بررسی و نقد نموده و در دیدگاه برگزیده به این نتیجه دست یافته است که در مسأله قتل، فقط دو پاسخ به قصد دفاع از مظلوم خواه به صورت قتل غیر عمدی و یا قتل عمدی پاسخ موجه می باشند و در زمینه برخورد تحقیر آمیز تنها پاسخ موجه این است که حضرت موسی   (ع) با این کار خود می خواست به صورت عملی، عواقب سوء بت پرستى را به نمایش بگذارد.
۴۳.

مطالعه و تحلیل اصل تفاوت های فردی در تربیت از دیدگاه مفسران قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های علم و دین سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 1-24

کلیدواژه‌ها: اصل تفرد تفاوت های فردی مفسران قرآن تربیت اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۱۲ تعداد دانلود : ۵۲۵
هر انسانی نسخه ای منحصر به فرد است و در عالم وجود هیچ دو انسانی با ویژگی های کاملا یکسان یافت نمی شوند. اندیشمندان حوزه تربیت، تفاوت های فردی را با عنوان "اصل تفرد" بیان داشته اند و این اصل از جمله اصولی است که اکثرا به آن توجه داشته اند. در قرآن کریم آیاتی که به این موضوع اشاره داشته اند، گاهی جز مبانی تربیت و گاهی جز اصول تربیت است. این مقاله با روش توصیفی و تحلیل مفهوم، آیاتی را که به این مقوله اشاره داشته استخراج نموده و دیدگاه مفسران قرآن را مورد مطالعه و تحلیل قرار داده است. اندیشمندان حوزه تربیت اسلامی اشاره ای بسیار گذرا به برخی از آیات داشته اند در حالی که قرآن کریم به تفاوت های فردی میان انسانها که شامل تفاوت های جسمی و روحی و اجتماعی است، صحه گذاشته است و این تفاوت ها را طبقه بندی نموده است و آن را از ویژگی های نظام آفرینش و در برخی موارد آزمایش بندگان معرفی کرده است.
۴۴.

رهیافتی انتقادی در نسخه شناسی کتاب مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال نوزدهم فروردین ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۶۵) 243-264
تعداد بازدید : ۵۹۹ تعداد دانلود : ۵۰۹
مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه کتابی است با مضمون اخلاقی و عرفانی و منسوب به امام صادق (ع) که در برهه های مختلف تاریخی موردتوجه عرفا و صوفیان بوده است و برخی صوفیان شروحی بر آن نگاشته اند. سبک نگارش کتاب نیز ازجهت چینش باب ها و محتوا بسیار شبیه به آثار صوفیانه است. درستی انتساب این کتاب به امام صادق (ع) همواره میان دانشمندان چالش برانگیز بوده است. بررسی بهانه ها و دستاویزهای مخالفان و موافقان نشان می دهد این دلایل در موارد مهمی برپایه بخش هایی از این کتاب است که به هیچ روی از بخش های اصیل آن نبوده و بعدها به آن افزوده شده است و یا بوده و نادیده انگاشته شده است. این موضوع مهم ارزشِ پرداختن به نسخه های خطی این کتاب را دوچندان می کند. ازطرف دیگر، بررسی نسخه های خطی آگاهی های ارزش مندی را درباره تاریخ پیدایش این کتاب به دست می دهد. نسخه های خطی این کتاب دارای چندگانگی های فراوانی است که کم تر در کتاب دیگری یافت می شود. چشم گیرترین اختلاف های موجود در این نسخه ها به اختلاف در مقدمه، تعداد ابواب، محتوای کتاب، و اختلاف در بخش پایانی کتاب بازمی گردد که باید بررسی شوند.
۴۵.

تحلیل قلمرو محتوایی قاعده «خذوا بما رووا و ذروا ما رأوا»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۴ بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۹۱) 3 - 27

کلیدواژه‌ها: بنی فضال امام عسکری (ع) خذوا بما رووا روایت رأی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹ تعداد دانلود : ۹۴
یکی از مهم ترین روایات قاعده ساز، روایت «خذوا بما رووا و ذروا ما رأوا» درباره کتاب های بنی فضال است که از امام حسن عسکری7 نقل شده است. این روایت از گذشته محل مناقشه بوده و برداشت ها و استدلال های مختلف و گاه متناقضی درباره این روایت مطرح شده است. برداشت هایی چون: وجوب رجوع به راویان حدیث، تقلید از میت، توثیق عام، عدم اشتراط ایمان در وثاقت راوی و غیره. نگارندگان در این مقاله درصدند ضمن بیان دیدگاه های مختلف درباره قلمرو محتوایی «خذوا بما رووا»، با شیوه ای توصیفی- تحلیلی محتوای روایت را مطالعه کرده و صحت یا سقم برداشت ها و استدلال های متنوع را تبیین نمایند. مقاله حاضر به این نتیجه رسیده است که علت اصلی اختلافات عالمان در تفسیر روایت، معنای دو فعل «رووا» و «رأوا» است. در این روایت «رووا» به معنای ظاهری خود حمل می شود و تنها اشاره به نقل روایت دارد. «رأوا» نیز به معنای اجتهاد و نظر شخصی بنی فضال است. بر همین اساس، برخی از برداشت ها صحیح و بقیه نادرست است.
۴۶.

تحلیل حقیقت عرش و مراد از حاملان آن با تاکید بر آیه 71 سوره حاقه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و چهارم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۹۱) 29 - 54

کلیدواژه‌ها: عرش حاملان عرش سوره حاقه فرشتگان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۳۰ تعداد دانلود : ۹۱۰
موضوع عرش و مباحث متعلق به آن، یکی از مباحث پیچیده در حوزه شبکه معارف بلند قرآن کریم است که در آیات متعدد به آنها اشاره شده و در این میان، آیه 17 سوره حاقه به حاملان هشت گانه عرش الهی اشاره دارد، ولی مشخص نمی سازد که این حاملان ثمانیه چه کسانی هستند. تنوع معانی ای که برای مفهوم عرش وجود دارد، زمینه ایجاد دیدگاه های گوناگونی از سوی مفسران پیرامون مراد از حاملان عرش الهی شده است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی- توصیفی، به تحلیل و نقد دیدگاه های مفسران در زمینه حقیقت عرش و مراد از حاملان عرش الهی در آیه 17 سوره حاقه پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که عرش حقیقتی عینی و خارجی، مصدر تدابیر الهی و مقام علم فعلی و اجرایی الهی در عرصه هستی است و حاملان عرش الهی در شبکه مفاهیم قرآن و روایات، حقایقی ذومراتب اند که بر خدای متعال، اولیا و فرشتگان الهی اطلاق گردیده است، ولی با توجه به دلایل متعدد، دیدگاه غیر فرشته بودن حاملان هشت گانه عرش الهی در آیه 17 سوره حاقه، تناسب بیشتری با ظاهر آیات و تصریح روایات دارد.
۴۷.

تحلیل بافت متنی آیات «نفخ صور» بر اساس معناشناسی واژگانی، کارکردشناسی حروف و زیبایی شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال هفتم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 141 - 164

کلیدواژه‌ها: زیبایی شناسی کارکردشناسی حروف معناشناسی واژگانی مفسران نفخ صور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۳ تعداد دانلود : ۵۶۶
بیشتر مفسران به تصریح یا تلویحاً به وقوع دو نفخه (إماته و إحیاء) در انتهای عالم هستی معتقدند. گروهی نیز قائل هستند که آیات قرآن از وقوع سه نفخه حکایت دارد و تعداد اندکی نیز سخن از وقوع چهار نفخه به میان آورده اند. در خصوص تقدم و تأخر رویدادهای آستانه قیامت نیز میان صاحب نظران اختلاف نظر وجود دارد. هدف از این پژوهش تحلیل بافت متنی آیات نفخ صور و ارائه تصویری روشن از تعداد نفخه ها و حوادث متعاقب آن است تا در نهایت به این سوال پاسخ دهد که کدامیک از دیدگاه های مفسران با بافت متنی آیات نفخ صور انطباق دارد. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی، از طریق معناشناختی واژگانی صعق و فزع به تفحص گسترده در 212 تفسیر و تحلیل آراء مفسران در خصوص تعداد نفخات و تقدم و تأخر مشاهد الساعه پرداخته است. همچنین با تحلیل کارکردهای ادبی برخی حروف به کار رفته در این آیات، نظیر حرف «فاء» و حرف «ثمَّ» و توجه به عنصر سیاق، قرائن متصل و برون بافت لفظی و معنوی و نیز تحلیل زیبایی شناسی مبتنی بر انسجام واژگانی نشان داده است که قرآن کریم، خبر از وقوع سه نفخه فزع، صعقه و إحیاء در آستانه قیامت داده است و حوادث مسمّی به مشاهد الساعه پس از نفخه اول روی خواهند داد.   
۴۸.

تأثیر دلبستگی ایمن بر شکل گیری سرمایه اجتماعی با تأکید بر اندیشه تربیتی امام موسی صدر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و مطالعات اجتماعی سال هفتم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 90 - 113

کلیدواژه‌ها: دلبستگی ایمن سرمایه اجتماعی امام موسی صدر مادر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۷ تعداد دانلود : ۴۲۲
دلبستگی مادر - کودک پیوند عاطفیِ پایداری است که زمینه های شکل گیری آن پیش از تولد کودک است و در سال های ابتدایی عمر به نقطه اوج خود می رسد. شخصیت و روابط اجتماعی انسان به شدت متأثر از کیفیت دلبستگی او در دوران کودکی است. ﺳﺮﻣﺎیه اﺟﺘﻤﺎعی نیز به عنوان ثروت نامرئیِ جوامع ﺑﺮ رواﺑﻂ اجتماعی میان انسان ها تمرکز دارد و زمینه تداوم و تقویت روابط، همکاری و تعاملات را در ابعاد مختلف جامعه فراهم می سازد؛ بنابراین کیفیت و نوع دلبستگی می تواند در جهت تقویت یا تضعیف سرمایه اجتماعی مؤثر باشد. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی تلاش شده با تأکید بر اندیشه تربیتی امام موسی صدر تأثیر دلبستگی ایمن بر کیفیت سرمایه اجتماعی بررسی شود. با توجه به اندیشه تربیتی امام موسی صدر می توان دریافت او ضمن تأکید بر لزوم شکل گیری «پیوند عاطفی» در خانواده، مادر یا همان «چهره دلبستگی» را ترغیب می کند که در تقویت این رابطه نهایت کوشش خود را داشته باشد. محصول این «پیوند عاطفی» ارتباط محکم بین نسل ها است. او با استناد به منابع و آموزه های اصیل دینی مادر را مصداق بارز «وجه الله» در روی زمین می داند که با فدا کردن جسم و جان خود کودک را غرق در دریای محبت و لطف می کند. بر پایه دیدگاه امام موسی صدر می توان گفت با تشکیل دلبستگی ایمن درکودکی، انسانی مؤمن، متعهد و مسئولیت پذیر پرورش می یابد که می تواند سرمایه اجتماعی عظیمی را تولید کند.
۴۹.

روش های فقه الحدیثی کتاب جامع احادیث الشیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۲ 43-62

کلیدواژه‌ها: آیت الله بروجردی جامع احادیث الشیعه روش های فقه الحدیثی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۶ تعداد دانلود : ۵۱۱
کتاب جامع احادیث الشیعه ثمره عمر آیت الله بروجردی است که بر اساس کاستی های موجود در کتاب وسائل الشیعه تدوین شد. روش های متعدد فقه الحدیثی در این کتاب به کار گرفته شده است تا خواننده بتواند بهره بیشتری از روایت های موجود در این کتاب ببرد. این روش ها عبارت اند از: عدم تقطیع روایات، توجه به خانواده حدیث، چینش روایات، شناخت روایات در پرتو آیات قرآن، حمل روایات بر یکدیگر و رفع تعارض، ذکر معانی لغوی، استفاده از عناوین باب، توجه به مبانی فقهی و کلامی، توجه به اسباب صدور روایات، بهره گیری از قراین متصل و منفصل و توضیحات درباره روایت. برخی از کاستی های موجود در روش های فقه الحدیثی این کتاب عبارت اند از: چینش نامناسب برخی احادیث، اشکال در تقدم و تأخر ابواب فقهی، عدم تناسب برخی آیات با ابواب فقهی و عدم ذکر برخی آیات مربوط، عدم توجه به برخی مبانی کلامی شیعه و استقصای ناقص شروح روایات.
۵۰.

سیمای پیامبر(ص) و جایگاه اهل بیت ایشان(ع) در آیینه دعای ندبه

نویسنده:
منبع: رهیافت فرهنگ دینی سال دوم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۶ 25 - 40

کلیدواژه‌ها: دعای ندبه پیامبر اکرم (ص) اهل بیت (ص)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۳ تعداد دانلود : ۲۸۹
دعای ندبه یکی از دعاهای پرمحتوا و دارای مضامین عالیه در زمینه امام شناسی و ولایت است. این پژوهش با شیوه توصیفی تحلیلی، به تبیین سیمای پیامبر اکرم و اهل بیت ایشان در دعای ندبه پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که دعای ندبه دارای نظم و ترتیب دقیقی است که با حمد و صلوات الهی شروع می شود، بعد از آن به موضوع انبیای الهی اشاره می شود و از ارسال رسولان یعنی از آدم تا خاتم سخن به میان می آید و پس از بیان نقش تاریخی انبیایی که از آنها نام می برد، ما را متوجه نقش تاریخی حضرت محمد(ص)  نموده و در همین راستا از جانشینی بلافصل حضرت علی(ع) و نیز جایگاه ویژه اهل بیت بحث می کند. دقت در مطالب والای این دعا ما را متوجه سرنوشت جامعه بی توجه به جایگاه اهل بیت در طی کردن مسیر هدایت می کند.
۵۱.

تحلیل محتوای کمی و بررسی استناد منقولات روایی و غیرروایی کتاب مصباح الشریعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۲ بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 137 - 153

کلیدواژه‌ها: انتساب روایت تحلیل کمی تحلیل محتوایی کتاب های امامان مصباح الشریعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۰ تعداد دانلود : ۳۹۴
مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه کتابی است حدیثی با محتوای عرفانی و اخلاقی که برای اولین بار از سوی ابن طاووس معرفی شده است. نگارنده این کتاب هیچ گاه مشخص نبوده است. بر این اساس در پژوهش حاضر، با روش تحلیل محتوای کمی و کیفی، عرضه محتوای کتاب به منابع اصیل روایی و تاریخی و عرفانی صورت گرفته تا میزان اعتبار استنادهای آن به دست آید. یافته های مبتنی بر این روش نشان می دهد از صد حدیث ابتدای باب ها هیچ یک در منابع دیگر وجود ندارد و مصباح در نقل آن ها متفرد است؛ از احادیث متن باب ها 68 مورد قابل ردیابی، در منابع دیگر بوده و 45 مورد وجود ندارد؛ و از منقولات غیرمعصومان نیز 12 مورد در منابع دیگر وجود داشته، اما 15 مورد دیگر در کتاب دیگری نیامده است؛ و درمجموع 67 درصد از کل منقولات کتاب در آثار دیگر وجود ندارد. علاوه بر این، در انتساب یک قول به افراد، میان مصباح با سایر کتب اختلافات چشم گیری قابل مشاهده است.
۵۲.

فلسفه ی آفرینش از منظر قرآن کریم؛ مطالعه مورد پژوهانه: آیات مربوط به «آفرینش بحق» آسمان ها و زمین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال نهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۴ 109 - 132

کلیدواژه‌ها: آفرینش بحق غایت حقیقی رجوع إلی الله سیاق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۷ تعداد دانلود : ۳۸۷
قرآن کریم در آیات متعددی به فلسفه آفرینش با تعبیر« بالحق» اشاره نموده است. مفسران دیدگاه های گوناگونی را در تبیین فلسفه آفرینش هستی در ذیل آیات دربردارنده این تعبیر بیان داشته اند که به طور کلی عبارت اند از ؛ 1-آفرینش صواب 2-آفرینش با کلام حق 3-آفرینش حکیمانه 4-آفرینش مبتنی بر عدل و انصاف 5- آفرینش هدفدار، که این دیدگاه ها قابل نقد و بررسی اند، که در میان دیدگاه پنجم، با در نظر گرفتن اصل معنایی و تقابل واژه حق با واژهای با باطل، لعب و لهو در قرآن کریم صحیح می باشد از سوی دیگر از میان موارد چهارگانه ی؛ 1-دلالت داشتن آفرینش بر توحید وکمالِ قدرت خداوند ، 2-آفرینش مبتنی بر دین و تکالیف الهی، 3-آفرینش مبتنی بر منافع و مصالح بندگان و فضل برآنان، 4-آفرینش مبتنی بر غایت حقیقی، که مفسران درتعیین مراد از آفرینش هدفدار بیان داشته اند. مورد چهارم با توجه به اصل معنایی واژه حق و کاربرد و تقابل آن با باطل و لعب در عرف قرآن کریم و از حیث مفاد آیات مربوطه و سیاق آیات قرآن کریم، بهتر از سایر دیدگاه ها می باشد.
۵۳.

اخلاق گفتگو در قرآن و حدیث؛ با تأکید بر مناظره های امام رضا(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی سال ۲۲ بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۷۴) 53 - 74

کلیدواژه‌ها: مراء مجادله مناظره امام رضا (ع) توهین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۱ تعداد دانلود : ۱۰۷
هدف: دوران امامت امام رضا(ع)، دوره طلایی گفتگو و مناظره و اثبات برتری آموزه های قرآنی- اسلامی، به ویژه اسلام شیعی و دکترین امامت و نیاز دین به حجت و واسطه زنده و روزآمد میان خلق و خالق است و مناظره های رضوی(ع) آوردگاه عرضه فکر اهل بیت(ع) از اسلام است. این پژوهش پس از ارائه معیار مراء حق و باطل از دید آیات و روایات، مهم ترین مناظره های بین الادیانی و بین المذاهبی رضوی(ع) را که در ضمن هشت مجلس به نقل شیخ صدوق(ره) در کتاب «عیون أخبار الرضا» تجلّی یافته، با هدف کشف اخلاق مناظره و انحصاراً با رویکرد تأکید بر ترک مراء و مجادله مذموم در طول مناظره با حریف و با تأکید ویژه بر گریز از توهین به رقیب، که از سخت ترین مصادیق رعایت اخلاق به صورت عملی است، مطالعه کرده است. روش: شیوه گردآوری داده ها در این پژوهش، کتابخانه ای است؛ در نحوه استناد داده ها، از شیوه اسنادی پیروی می کند و در تجزیه و تحلیل مطالب، روش آن تحلیل محتوایی از نوع توصیفی- تحلیلی است. یافته ها: در دو مناظره مهم بین الادیانی و بین المذاهبی امام رضا(ع)، 17 مورد که از ظاهر آنها توهین به رقیب استفاده می شود، قابل پیگیری است. نتیجه گیری: این پژوهش نشان داد که هیچ یک از 17 مورد که به ظاهر کژرفتاری هایی از جمله: نسبت جهل و نادانی و نافهمی به مخاطب؛ نسبت غلط به مخاطب؛ نسبت وسواس فکری به مخاطب؛ نسبت مشابهت با یهود به مخاطب؛ نسبت ویل و ویح به مخاطب؛ خندیدن به مخاطب و ... را شامل می شود، عمل ضد اخلاقی و بر خلاف ادب اسلامی نیست.
۵۴.

تحلیل روایی تاریخیِ پرچم داری امیرمؤمنان علی(ع) در غزوات پیامبر اکرم(ص)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال نوزدهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۷۴) 7 - 40

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) لواء رایت پرچم داری غزوه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۷ تعداد دانلود : ۶۵۳
پرچم، یکی از نمادهای اصلی اقوام، قبایل، ملت ها، دولت ها و لشکرهای نظامی است که همواره در تاریخ، اهمیت قابل توجهی داشته است. سپاه پیامبر(ص) ، همچون قبایل عرب پیش از اسلام، دارای پرچم های لواء و رایت بود. لواء، به عنوان نشانه اصلی سپاه نسبت به رایت که نشانگر گروه های فرعی و قومیت ها بود، اهمیت بیشتری داشت. این مقاله، نقش پرچم داریِ امیر مؤمنان، علی(ع) و میزان حضور ایشان به این عنوان در غزوات پیامبر(ص) را مورد پژوهش قرار داده است. نوشتار حاضر با بررسی و تجزیه و تحلیل انتقادی مجموعه ای از مستندات روایی و تاریخی، به این نتیجه دست یافته که بنا بر منابع اهل سنّت، امیر مؤمنان، علی(ع) در 11 غزوه از 29 غزوه، پرچم دار بوده است و از بین 9 غزوه مهمی که به جنگ ختم شده نیز در 6 نبرد این مسئولیت را عهده دار بوده است.
۵۵.

تحلیل ارتباط بینامتنی آیه اطاعت با عمده ترین آیات ولایت و فضائل اهل بیت (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال پانزدهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳۷)

کلیدواژه‌ها: اطاعت اهل بیت (ع) عصمت آیات ولایت روابط بینامتنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۸ تعداد دانلود : ۶۴۴
آیة اولی الامر (نساء: 59)، از مهم ترین ادله مشروعیت اطاعت در حوزه مرجعیت دینی و سیاسی در قرآن است که به مسئله اجتماعی یعنی رهبری امت اسلامی و اطاعت مطلق همه مسلمانان از آنان اختصاص دارد. مفسران و دانشمندان فریقین در طول تاریخ از جهات مختلفی درباره این آیه بحث و گفتگو کرده اند، یکی از جنبه هایی که به آن پرداخته نشده است، ارتباط بینامتنی آیه اطاعت با دیگر آیات امامت، ولایت و فضائل اهل بیت (ع) است. این جستار درصدد است با استفاده از روش توصیفی -تحلیلی و با پرداختن به قواعد روابط بینامتنی بین آیات مذکور، به تحلیل ارتباط بینامتنیتی آیه اطاعت با عمده ترین آیات امامت، ولایت و فضائل اهل بیت (ع) بپردازد. پس از تحلیل و ارزیابی روابط بینامتنی آیه اطاعت با دیگر آیات مذکور به این نتیجه دست یافته شد که مفهوم و مصداق آیه اطاعت که دلالت بر امامت و عصمت اولی الامر (ع) دارد به شکل غیر ظاهر یا پنهان در دیگر آیات امامت، ولایت و فضائل اهل بیت (ع) آمده است. بر اساس قواعد روابط بینامتنی، این ارتباط ها یا از نوع رابطه مصداقی است یا زمینه ساز و تمهید آیه ای دیگر است، یا ارتباط آن سبب و مسببی و لازم و ملزومی و دیگر ارتباط هایی که وجود دارد، همه بیانگر اهمیت آیه اطاعت در میان آیات امامت، ولایت و فضائل اهل بیت (ع) است.
۵۶.

بازخوانی قرآنی- عرفانی گناه ناکرده آدم (ع)؛ دیدگاهی نو در سازگاری دیدگاه صدر المتالهین و علامه طباطبایی

نویسنده:
منبع: اندیشه علامه طباطبایی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۸ 7-30

کلیدواژه‌ها: عصمت حضرت آدم (ع) دستور ارشادی تحریص ترک اولی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۳ تعداد دانلود : ۳۴۵
بر اساس ظهور ابتدایی آیات متعدد قرآن، حضرت آدم (ع) با نافرمانی در برابر دستور الهی مبنی بر عدم نزدیکی به شجره، دچار وسوسه شیطان و ظلم و معصیت شد. این آیات خاستگاه یکی از مهم ترین شبهات مطرح پیرامون عصمت حضرت آدم (ع) گردیده است که چگونه پیامبر خدا که معصوم است دچار چنین خطای فاحشی شده است. این مقاله انواع برون رفت هایی را که توسط دانشمندان اسلامی در پاسخ شبهه نامبرده ذکر شده است، پس از گردآوری و تحلیل، مورد نقد و ارزیابی قرار داده و سرانجام به دیدگاهی نو در این زمینه و به این نتیجه دست یافته است که تنها دیدگاه بی اشکال در برون رفت از شبهه نامبرده تفسیر نهی مورد اشاره در آیات به دستور ارشادی با هدف تحریص و ایجاد انگیزه و ترغیب حضرت آدم (ع) بوده و آن بزرگوار هیچ گناهی را مرتکب نشده است و این دیدگاه در واقع ترکیب دیدگاه صدر المتالهین و علامه طباطبایی می باشد.
۵۷.

نقد انتساب عملکرد ناسازگاربا عصمت به امیر مؤمنان علی (ع)؛ مطالعه موردی اعمالبه ظاهر نامتعادل (خشونت آمیز یا محافظه کارانه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 77-92

کلیدواژه‌ها: امیر مؤمنان علی (ع) عصمت خشونت محافظه کاری کشتار مسلمانان انتقام گیری افراطی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۶ تعداد دانلود : ۳۲۸
عمل غیر معتدل افزون بر اینکه فاقد توجیه اخلاقی است، با عصمت معصومان (ع) سازگاری ندارد، پاره ای از جستارهای نصوص دینی نشانگر آن است که از امیر مؤمنان علی (ع) در برخی موارد اعمال محافظه کارانه و تفریطی و در مواردی عمل خشونت آمیز و افراطی سر زده است. این پژوهش– که در روش گردآوری مطالب، کتابخانه ای است و در نحوه استناد داده ها، از شیوه اسنادی پیروی می کند و در تجزیه و تحلیل مطالب، روش آن تحلیل محتوایی از نوع توصیفی تحلیلی می باشد.–تمامی مواردی را که در زمینه یاد شده امکان ناسازگاری با عصمت امیر مؤمنان علی (ع) می رفت گردآوری و تحلیل نموده و در پاسخ بهشبهه های یاد شدهبه این نتیجه دست یافته است که تمامی این شبهه ها با توجه به حقایق تاریخی که از سوی پشتوانه های عقلی مطابق با مصلحت سنجی معقول، متناسب با زمانه و موقعیت و مطابق و یا مشابه با سیره انبیاء الهی پشتیبانی می شود، قابل پاسخ است.
۵۸.

ارزیابی دیدگاه مفسران در تعیین مصداق «رجال اعراف» با رویکرد سازواری سیاق با روایات تفسیری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال یادهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 5-30

کلیدواژه‌ها: سوره اعراف رجال اعراف پیامبران سیاق روایات تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۹ تعداد دانلود : ۶۱۱
مسأله شناخت اعراف و رجال آن از جمله مسائل چالش برانگیز میان مفسران در تفسیر سوره اعراف است که در باره آن آراء فراوانی از سوی مفسران اظهار شده؛ اما بیشتر آن ها فاقد مستند قرآنی و روایی کافی هستند. نوشتار حاضر، ضمن بررسی آراء مفسران، آن ها را به دو دسته اصلی تقسیم کرده و در ارز یابی و انطباق آن ها با سیاق آیات سوره اعراف و روایات منقول از معصومان(ع)، چنین نتیجه می گیرد که اولاً: کلمه اعراف به معنای کنگره های حجاب میان بهشتیان و جهنمیان است. ثانیاً: ممکن است بتوان اعراف را با صراط تطبیق کرد که نیازمند بررسی بیشتر است. ثالثاً: از میان دو نظر اصلی در باره مصادیق رجال اعراف، یعنی «پیامبران و اوصیای ایشان» و «کسانی که حسنات و سیئاتشان برابر است»، قول اول با سیاق آیات و روایات، انطباق کامل دارد؛ اما نظر دوم، به دلیل ناسازگاری با سیاق آیات سوره اعراف و اضطراب برخی مستندات روایی آن، چندان قابل قبول به نظر نمی رسد.
۵۹.

بررسی تقسیم بندی ملاصدرا از مرگ به اخترامی و طبیعی و ریشه های قرآنی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 45 - 55

کلیدواژه‌ها: مرگ اخترامی ملاصدرا قرآن نفس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۵۴ تعداد دانلود : ۸۲۳
به دلیل میل به جاودانگی داشتن انسان، مسئله مرگ همواره برایش اهمیت داشته است. ملاصدرا، پایه گذار حکمت متعالیه، با ذکر تعریف فیلسوفان قبلی، مرگ را جدا شدن روح از بدن مادی می داند و آن را به مرگ طبیعی و اخترامی تقسیم می کند. این مقاله بر آن است تا چیستی مرگ، انواع مرگ و علت هر کدام را از نظر ملاصدرا بررسی کند و با توجه به اهمیت جایگاه آموزه های اسلامی و قرآنی در فلسفه اسلامی، ریشه های قرآنی برخی از این موضوعات را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. همچنین نقدهایی بر تقسیم ملاصدرا از مرگ به اخترامی و طبیعی ارائه شده که از میان آنها می توان به عدم ارائه ملاکی فلسفی برای وجود مرگ اخترامی و عدم وجود مرزی مشخص میان مرگ طبیعی و مرگ اخترامی اشاره کرد.
۶۰.

بازشناسی احادیث مختص شیعه از میان احادیث مشترک فریقین درباره دجّال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۹ 151-172

کلیدواژه‌ها: دجال احادیث شیعه اهل تسنن تبارشناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۱۵ تعداد دانلود : ۷۸۰
در جوامع روایی اهل تسنن و شیعه، روایات فراوانی درباره دجّال وجود دارد. با این حال پاره ای از روایات به ویژه روایات سنی، به جوامع روایی شیعه راه یافته است. این مقاله با روش گردآوری کتابخانه ای و با مراجعه به منابع شیعه و اهل تسنن و با شیوه توصیفی تحلیلی(تحلیل محتوایی) برای اولین گام در تبارشناسی روایات مربوط به دجّال، به بازشناسی روایات شیعی و سنی در جوامع روایی فریقین در موضوعات وقایع زمان خروج دجّال، مکان خروج دجّال، زمان خروج دجّال، مکان های ایمن از فتنه دجّال و محل کشته شدن پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که درخصوص موضوع فتنه دجّال و ریزعنوان های آن، از میان روایات فراوان موجود در جوامع روایی شیعه، فقط تعداد چهارده روایت، روایت شیعی به شمار می آید و بقیه روایات عامی هستند . نیز تعداد روایات جوامع روایی اهل سنّت بیشتر از روایات جوامع روایی شیعه است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان