نجلا حریری

هدف: یکی از عوامل تسریع کننده چرخه دانش، ترجمان دانش نام دارد که به معنای تبادل، سنتز و کاربرد یافته های پژوهش به واسطه سیستم پیچیده ای از ارتباطات بین پژوهشگران و استفاده کنندگان از دانش است. این پژوهش با هدف تدوین ابزار خودارزیابی ترجمان دانش برای پژوهشگران علوم انسانی صورت گرفته و طی آن تلاش شده است تا ابزاری برای ارزیابی فعالیت های ترجمان دانش حاصل از پژوهش این دسته از پژوهشگران، شناسایی و استخراج شود. روش شناسی: این پژوهش از نوع پژوهش های کیفی پدیدار شناسی[1] و ابزار مورد استفاده در آن، مصاحبه نیمه طراحی شده است. مصاحبه شوندگان در پژوهش حاضر، 21 عضو هیئت علمی گروه های علوم انسانی دانشگاه های تحت نظارت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از رشته های مختلف علوم انسانی بودند که بیشترین تعداد پژوهش را در حیطه علمی خود داشتند. روایی یافته ها با روش های تطبیق، توسط اعضا و بررسی همکار تضمین شده است. یافته ها: پس از کد بندی، طبقه بندی، تجزیه و تحلیل اطلاعات، ابزاری با توجه به پنج بخش اصلی مسئله پژوهش، نتایج پژوهش، انتقال دانش، اشتراک دانش و کاربرد دانش طراحی شد. در تدوین گزینه های این ابزار برای نشان دادن میزان تناسب هر گزینه با وضعیت مناسب در ارزیابی ترجمان دانش، از طیف پنج تایی استفاده شده است. این تحقیق اصول مورد نیاز و همچنین حلقه های واسط از «تولید دانش» تا «استفاده از دانش» را تبیین می کند که از طریق آنها می توان با فواصل موجود بین «استفاده از دانش منتج از پژوهش» و «تولید دانش» آشنا شد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف آگاهی از چگونگی استفاده اعضای هیات علمی از پایگاه های اطلاعاتی و مجلات الکترونیکی و همچنین خدمات Alert قابل دسترس از طریق وب سایت کتابخانه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اجرا شده است. روش: روش پژوهش، پیمایشی توصیفی و ابزار گرداوری داده ها پرسشنامه ای است که در بین نمونه ای هدفمند متشکل از 92 نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی که بنا به اظهار خود از خدمات Alert استفاده می کنند، توزیع گردید. یافته ها: یافته ها نشان داد که 2/52 درصد نمونه پژوهش، جستجو و دسترسی به مقالات را از پایگاه اطلاعاتی PubMed آغاز می کنند و مراجعه به موتورهای کاوش، دومین گزینه و پایگاه های اطلاعاتی مورد اشتراک دانشگاه سومین گزینه ان ها برای شروع کاوش است. 7/46 درصد از اعضای هیات علمی 2-3 صفحه از نتایج بازیابی را مرور می کنند. بر اساس سایر یافته ها، عدم وجود پیوند به متن کامل برخی مقالات از جمله مشکلات مهم در استفاده از مقالات آنلاین است و 2/90 درصد کاربران در مشاهده مقالات، فرمت PDF را ترجیح می دهند. مهم ترین دلیل استفاده اعضای هیأت علمی از خدمات Alert، اطلاع از مقالات جدید در زمینه علمی مورد نظر، و اولین اقدام آن ها پس از دریافت Alert، مطالعه چکیده مقاله است. دسترسی به اصل مقالات از طریق مجلات مورد اشتراک دانشگاه انجام می شود. نتیجه گیری: از آن جا کهPubMed نقطه شروع کاوش های علمی اکثریت نمونه مورد پژوهش در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است و پایگاه های اطلاعاتی مورد اشتراک دانشگاه در وهله سوم یعنی پس از موتورهای کاوش عمومی مورد مراجعه کاربران قرار می گیرند، شناساندن و آموزش پایگاه های مورد اشتراک دانشگاه به عنوان یک اقدام ضروری، می تواند در بهره وری هزینه صرف شده برای این پایگاه ها نقش مؤثری داشته باشد. خدمات Alert نیز در صورتی که از طرف کتابخانه به اعضای هیأت علمی معرفی و سودمندی آن توجیه شود، موجب اطلاع بهنگام کاربران از جدیدترین مقالات مورد نیاز آن ها خواهد بود.

بررسی همکاری های علمی در میان دانشمندان، از مباحث مطرح در حوزه علم سنجی است. پژوهش حاضر با هدف ترسیم شمایی از همکاری های علمی و پژوهشی میان پژوهش گران ایرانی و پژوهش گران هفت کشور در حال توسعه طی سال های 2012 2000 و راهکارهایی برای توسعه همکاری های علمی میان آن ها صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که کشورهای ترکیه، ایران و مالزی سه کشور اصلی تولیدکننده علم جهانی (در میان کشورهای در حال توسعه) به حساب آورده می شوند. همچنین با آن که در سال های اخیر همکاری های علمی پژوهش گران ایران با سایر کشورهای در حال توسعه روند رو به رشدی را طی کرده است، اما به طور کلی میزان همکاری های علمی در سطح پایینی قرار داشته و درصد بسیار ناچیزی از تولیدات علمی پژوهش گران ایرانی با پژوهش گران هفت کشور مورد بررسی، منتشر می شود. به نظر می رسد که برنامه ریزی برای شناخت و از میان برداشتن موانع و مشکلات، بها دادن مسئولان و سیاست گذاران علمی کشورهای درحال توسعه، گسترش تفاهم نامه ها و روابط میان دانشگاه ها و مراکز آموزشی و پژوهشی این کشورها و نیز تبادل دانشجو و انجام فعالیت هایی از این قبیل، به بهبود وضعیت و نیز توسعه همکاری های علمی ایران و سایر کشورهای در حال توسعه کمک فراوانی خواهد کرد.

هدف پژوهش حاضر، تعیین تأثیر زبان نمایه سازی بر رتبه بندی تصاویر در موتور کاوش گوگل است. به منظور نیل به این هدف، چگونگی رتبه بندی نتایج جست وجو در نمایه سازی تصاویر با استفاده از زبان آزاد و زبان کنترل شده در موتور کاوش گوگل بررسی شده است. روش: پژوهش به روش تجربی انجام شده است. جامعه پژوهش، 30 تصویر از تمبرهای قدیمی ایران مربوط به سال های 1331 تا 1357 بود. برای اجرای این پژوهش، دو سایت با استفاده از دو حساب کاربری در محیط گوگل ایجاد شد و این تصاویر در هر دو سایت بارگذاری شدند، با این تفاوت که عناوین تمبرها در سایت 1 بر اساس زبان کنترل شده و در سایت دو بر اساس زبان آزاد درج شدند. نمایه سازی بر اساس زبان کنترل شده در این پژوهش، با همکاری و مشورت ویراستاران اصطلاح نامه مواد گرافیکی کتابخانه کنگره آمریکا انجام شد. پس از گذشت یک بازه زمانی 40 روزه، تصاویر در بخش جست وجوی تصاویر موتور کاوش گوگل جست وجو شدند و رتبه تصاویر بازیابی شده در هر دو گروه بررسی شد. یافته ها: درتجزیه و تحلیل توصیفی، امتیاز رتبه های تصاویر بازیابی شده در دو گروه محاسبه و در تجزیه و تحلیل استنباطی برای مقایسه رتبه بندی نتایج جست وجوی تصاویر از آزمون t مستقل استفاده شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که استفاده از زبان نمایه سازی آزاد در مقایسه با زبان کنترل شده در بارگذاری تصاویر در اینترنت، تأثیر مثبتی در رتبه بندی نتایج جست وجوی این تصاویر به وسیله موتور کاوش گوگل دارد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین وضعیت مدیریت استعداد و جانشین پروری در کتابخانه های واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی مستقر در شهر تهران انجام گرفته است. روش پژوهش: روش پژوهش پیمایشی تحلیلی و جامعه ی آماری آن شامل کتابداران کتابخانه های واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی مستقر در شهر تهران به تعداد 146 نفر است. مدل مورد استفاده در پژوهش مدل ستاره ای هفت سو است و برای گردآوری اطلاعات از پرسش نامه ی راث ول با عنوان ویژگی های برنامه ریزی جانشینی سازمان استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها در سطح آمار توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم افزار آماری SPSS انجام شده است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که بین وضعیت موجود کتابخانه های واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی مستقر در شهر تهران برای اجرای مدیریت استعداد و جانشین پروری در همه ی ابعاد هفت گانه ی مدیریت استعداد و جانشین پروری با وضعیت مطلوب تفاوت معناداری وجود دارد؛ به نحوی که در همه ی ابعاد هفت گانه، وضع موجود کمتر و پایین تر از وضع مطلوب قرار دارد. بر اساس سایر یافته ها در بررسی وضعیت کلی مدیریت استعداد و جانشین پروری در کتابخانه های واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی مستقر در شهر تهران، وضعیت موجود با میانگین 07/2 با وضعیت مطلوب با میانگین 29/4 تفاوت معنی داری دارد. نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش، لزوم اجرای برنامه ی مدیریت استعداد و جانشین پروری نظام مند و هماهنگ با برنامه ریزی استراتژیک کتابخانه به منظور شناسایی، استخدام، پرورش، ارتقا و نگهداری افراد مستعد و جوان مورد تأکید قرار می گیرد.

هدف: این پژوهش با هدف سنجش رابطه حمایت سازمانی ادراک شده و بی تفاوتی سازمانی در کتابداران شاغل در کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی تابعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مستقر در شهر تهران انجام شد. روش: روش پژوهش پیمایشی تحلیلی، و ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه حمایت سازمانی ادراک شده آیزنبرگر و دیگران (1986) و پرسش نامه بی تفاوتی سازمانی سالاریه (1389) بود. جامعه آماری مورد مطالعه شامل تمامی کتابداران دارای حداقل مدرک دیپلم شاغل در بخش های مختلف کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی تابعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مستقر در شهر تهران در سال 1392 به تعداد 219 نفر بود که پس از توزیع پرسش نامه از این تعداد 177 پرسش نامه جمع آوری و سپس تحلیل آماری با استفاده از نرم افزار spss انجام شد. یافته ها: در بین کتابداران جامعه آماری، میزان حمایت سازمانی ادراک شده پایین تر از حد متوسط و میزان بی تفاوتی سازمانی نیز پایین تر از حد متوسط است و بین حمایت سازمانی ادراک شده و بروز بی تفاوتی سازمانی در کتابداران جامعه آماری رابطه معکوس معناداری وجود دارد.

هدف: هدف پژوهش حاضر، ارزیابی عملکرد کتابخانه های وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران با استفاده از مدل سیرز است. روش: روش پژوهش، پیمایشی تحلیلی و جامعه پژوهش شامل 42 کتابدار و نمونه ای به تعداد 191 نفر از کاربران کتابخانه هاست. جهت گرداوری داده ها بر اساس مدل سیرز از 8 پرسشنامه متفاوت استفاده شده است. یافته ها: میانگین رضایت شغلی (19)، خودباوری (6/49) و تعهد سازمانی (9/99) کتابداران، در سطح بالاتر از متوسط و میانگین عملکرد کتابداران (2/74) نزدیک به سطح متوسط است. یافته ها حاکی از کیفیت بالاتر از متوسط خدمات کتابخانه (2/55 و 3/26) است که در نتیجه، رضایت (7/54) بالاتر از متوسط کاربران و وفاداری آنان (7/17) به استفاده از خدمات کتابخانه های دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران را به دنبال داشته است.

هدف: هدف از انجام این مطالعه بررسی انتظار دانشجویان دکتری دانشگاه محقق اردبیلی از فرایند جست وجو و بازیابی اطلاعات و شناسایی الگوهای اطلاع یابی آنهاست.روش پژوهش: پژوهش حاضر کاربردی است و به روش ترکیبی(کمی و کیفی) اجرا شده است. در بخش کمی از روش نیمه تجربی و در بخش کیفی از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. ابزار گردآوری داده ها در بخش کمی پرسشنامه و مشاهده و در بخش کیفی مصاحبه نیمه ساختاریافته است. جامعه آماری شامل 48 نفر از دانشجویان دکتری است که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. داده ها با استفاده از آمار توصیفی، فراوانی، انحراف معیار و آزمون تی تک متغیره تحلیل و در آزمون فرضیه از همبستگی پیرسون استفاده شده است.یافته ها: انتظار دانشجویان از توانمندی و موفقیتشان در جست وجو و بازیابی اطلاعات بالاتر از سطح متوسط (3) است. دانشجویان با انتظار بالا از جست وجو و بازیابی اطلاعات استراتژی ها و فنون مرتبط و دانشجویان با انتظار پایین استراتژی و فنون بیشتر، غیر مرتبط و تکراری استفاده می کنند و زمان بیشتری صرف می شود تا نتایج بازیابی شده بررسی شوند.نتیجه گیری: نظام های اطلاعاتی انگیزشی نظام هایی هستند که بر مبنای انتظارات افراد طراحی می شوند. انتظار فرد از نظام های اطلاعاتی بر مبنای خواسته های ذهنی وی از نتایجی است که از رفتار احتمالی او نشات می گیرد. انتظارات مطلوب سبب بروز رفتار اطلاع یابی انگیزه مند و انتظارات کم از جست وجو و بازیابی اطلاعات بروز رفتار انگیزه مند اطلاعاتی را به حداقل می رساند.

هدف: امروزه دانشگاه هایی که درصدد ارتقای سطح آموزشی خود در یک مقیاس جهانی و قابل قبول هستند، در کنار نظام سنتی خود، شرایط ایجاد محیط آموزش مجازی و بهره گیری از روش های آموزشی مختلف را فراهم کرده اند. آموزش مجازی مهم ترین کاربرد فناوری اطلاعات است که در قالب نظام های مختلف مثل یادگیری رایانه محور، یادگیری برخط، یادگیری شبکه محور ارائه می شود؛ بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر توسعه آموزش مجازی سواد اطلاعاتی از دیدگاه کاربران در وبگاه کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی ایران انجام گرفته است.روش : روش این پژوهش آمیخته (کمی و کیفی) است. در بخش کیفی ازنظر هدف توسعه ای و در بخش کمی کاربردی و ازنظر روش تحلیل داده ها توصیفی- پیمایشی از نوع همبستگی است. در راستای هدف پژوهش، از روش کتابخانه ای و مطالعات پیشین استفاده شده است؛ ابتدا با روش کیفی پژوهش با استفاده از روش فراترکیب شاخص های موردنظر شناسایی و درمجموع 122 کد استخراج شد که در 14 مقوله فرعی و 7 مقوله اصلی دسته بندی و کدگذاری شدند. در مرحله بعد در بخش کمی، با استفاده ازنظر خبرگان، شاخص های نهایی استخراج و پرسشنامه نهایی تنظیم گردید. سپس پرسشنامه تهیه شده بین جامعه آماری توزیع شد. جامعه آماری شامل کلیه کاربران (دانشجویان) آموزش های مجازی سواد اطلاعاتی دانشگاه های علوم پزشکی کشور بود که با روش نمونه گیری غیر تصادفی در دسترس تعداد 384 پرسشنامه تکمیل و سپس مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS 25 و اسمارت پی ال اس (SmartPLS 3) تحت تحلیل عاملی اکتشافی قرار گرفتند. روایی صوری پرسش ها را گروهی از متخصصان مرتبط بررسی و تأیید کردند و پایایی پرسشنامه نیز از طریق انجام پیش آزمون و سپس از آلفای کرونباخ، معیار پایائی ترکیبی (CR) و روایی همگرا (AVE) محاسبه شد.یافته ها: نتایج پژوهش در مرحله فراترکیب نشان داد عوامل مؤثر بر توسعه آموزش مجازی سواد اطلاعاتی از دیدگاه کاربران در وبگاه کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی ایران شامل عوامل فنی، عوامل راهبردی، مؤلفه مدرسین، عوامل ساختاری، عوامل آموزشی، عوامل محتوایی، عوامل سنجش و ارزیابی بوده است. نتایج پژوهش در مرحله کمی پژوهش نیز نشان داد که مقوله عوامل ساختاری رتبه اول با میزان 0/842؛ عوامل آموزشی با میزان 0/831، عوامل راهبردی با میزان 0/763، عوامل فنی با میزان 0/726 ، مؤلفه مدرسین با میزان 0/613 و عوامل سنجش و ارزیابی با میزان 0/564 و عوامل محتوایی با میزان 0/518 رتبه های بعدی را به خود اختصاص داده است. نتایج این پژوهش نشان داد که متغیر عوامل ساختاری با آموزش مجازی مهارت های سواد اطلاعاتی بیشترین مقدار ارتباط را دارد. سایر متغیرها همچون عوامل آموزشی با آموزش مجازی مهارت های سواد اطلاعاتی، عوامل راهبردی با آموزش مجازی مهارت های سواد اطلاعاتی در وبگاه کتابخانه های علوم پزشکی ایران از دیدگاه کاربران، عوامل فنی و آموزش مجازی مهارت های سواد اطلاعاتی، مؤلفه مدرسین و آموزش مجازی مهارت های سواد اطلاعاتی، عوامل سنجش و ارزیابی و آموزش مجازی مهارت های سواد اطلاعاتی، متغیر عوامل محتوایی و آموزش مجازی مهارت های سواد اطلاعاتی به ترتیب در رتبه های دوم تا هفتم را به خود اختصاص دادند.نتیجه گیری: نتایج حاکی از این است که عوامل ساختاری آموزش مجازی مهارت های سواد اطلاعاتی در وبگاه کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی ایران ازجمله طراحی و تدوین، تهیه و تولید، عوامل آموزشی، عوامل مربوط به شیوه آموزش، عوامل مربوط به قالب های مورداستفاده برای آموزش دارای اهمیت و موردتوجه است.