رضا جعفری هرندی

زمینه:تحقیقات نشان داده است علاوه بر هوش،رفتارهای یادگیری نیز بر موفقیت تحصیلی دانش آموزان مؤثر است.هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان پایایی، روایی و تعیین ساختار عاملی نسخه فارسی مقیاس رفتارهای یادگیری (LBS) بر روی دانش آموزان دوره راهنمایی انجام شد. روش: جامعه آماری پژوهش کلیه دانش آموزان دوره راهنمایی شهر اصفهان در سال تحصیلی 88-87 بودند. نمونه پژوهش شامل 380 دانش آموز دوره راهنمایی (198 دختر، 182 پسر) که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده عبارت از مقیاس رفتارهای یادگیری (LBS) مک در موت و همکاران (1999) بود. بحث و نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان داد مقیاس رفتارهای یادگیری (LBS) از پایایی و روایی کافی و مناسب جهت ارزیابی رفتارهای یادگیری اثربخش دانش آموزان دوره راهنمایی برخوردار است. همچنین نتایج تحلیل عاملی نشان داد مقیاس رفتارهای یادگیری (LBS)، یک مقیاس چند بُعدی و دارای چهار عامل انگیزه شایستگی، توجه / پشتکار، نگرش نسبت به یادگیری و راهبرد / انعطاف پذیری می باشد.

این پژوهش با هدف بررسی مشکلات اجرای ارزشیابی کیفی توصیفی در پایه های اول تا سوم مدارس ابتدایی، به روش توصیفی- پیمایشی انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش محدود به معلمان و مدیران آموزشگاه های مجری ارزشیابی کیفی توصیفی در ناحیه ی چهار اصفهان (663 نفر) است. نمونه آماری پژوهش شامل 113 نفر معلم و 27 نفر مدیر آموزشگاه به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم انتخاب گردید. داده ها از طریق پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری شد. روایی پرسشنامه توسط افراد صاحب نظر تأیید و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ به میزان 875/0 تعیین گردید. تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی و به کمک آزمون t مستقل و نیز t تک متغیره برای متغیرهای دو سطحی و آزمون تحلیل واریانس برای متغیرهای چند سطحی انجام شد. یافته های پژوهش نشان داد: میزان مشکلات اجرای ارزشیابی کیفی توصیفی در ارتباط با هر چهار مؤلفه مورد بررسی بالاتر از حد متوسط است. همچنین، بین دیدگاه پاسخگویان با توجه به عوامل جمعیت شناختی(جنس، سمت، تحصیلات و سابقه خدمت)تفاوت معناداری ملاحظه نشده است. مؤلفه های بررسی شده عبارتند از: 1) عناصر برنامه درسی شامل: اهداف، محتوا، روش های یاددهی یادگیری و زمان؛ 2) فراهم سازی پیش نیازها، شرایط، امکانات محیط و منابع آموزشی؛ 3) دانش، مهارت های فعلی معلمان و مدیران و آموزش های ضمن خدمت و 4) روش ها و ابزارهای گردآوری، نگهداری و سامان دهی داده ها هستند.

هدف این پژوهش ارزشیابی برنامه های آموزش از دور در دوره متوسطه شهر تهران از نظر فراگیران بر اساس الگوی NADE-TDEC می باشد. روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی می باشد. ابزارگردآوری اطلاعات، پرسش نامه ای پژوهشگر ساخته برگرفته از الگوی NADE-TDEC به تعداد 40 گویه بسته پاسخ با پایایی 882/0 با طیف لیکرت پنج درجه ای می باشد. جامعه آماری شامل 16275 نفر دانش آموز شاغل به تحصیل در 54 مرکز آموزشی از دور در دوره متوسطه شهر تهران بودند. نمونه آماری شامل 170 نفر از دانش آموزان مراکز آموزش از دور بودند که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب گردیدند. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS در سطح آمار توصیفی و استنباطی (آزمون t تک نمونه ای و t مستقل و آزمون تحلیل واریانس) محاسبه و با توجه به میانگین وزنی سؤال ها و تحلیل استنباطی؛ کیفیت طراحی مطالب و مواد درسی، کیفیت موارد مربوط به آموزش و کیفیت امور اجرایی در حد بالاتر از متوسط می باشد و در همین حال کیفیت فناوری های جدید آموزشی استفاده شده در حد کم تر از متوسط می باشد.

این مقاله بخشی از یک پژوهش کیفی است که با دو روش تطبیقی و توصیفی- تحلیلی به بررسی عنصر هدف در برنامه ی درسی آموزش علوم[1] ایران و چند کشور جهان، پرداخته است. بدین منظور اسناد و مدارک مربوط به اهداف آموزش علوم در کشورهای پیشرو در زمینه ی علوم و فناوری (کشورهای منتخب) گردآوری و به توصیف، تفسیر، همجواری و مقایسه ی آن ها پرداخته شده تا پاسخ سئوال ها آماده شود. مقاله ی حاضر تلاش می نماید، عنصر هدف از برنامه ی درسی آموزش علوم ایران و کشورهای منتخب را مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. نتایج به دست آمده از این پژوهش می تواند به برنامه ریزان، مؤلفان کتاب های درسی، معلمان و سایر علاقه مندان کمک نماید تا با دید وسیع تری نسبت به تدوین بهتر برنامه ی درسی، تغییر برنامه ی درسی و انتخاب مناسب تر هدف های آموزش علوم اقدام نمایند. نتایج به دست آمده، شباهت ها و تفاوت های زیادی را بین هدف های آموزش علوم در بین کشورهای مورد مطالعه و ایران نشان می دهد. شباهت ها بیش تر در اهداف مکتوب برنامه ی درسی یا اهداف قصد شده موجود می باشد؛ به طوری که روح حاکم بر اهداف در کشورهای مورد مطالعه یکی است. همه دارای اهداف دانشی، مهارتی و نگرشی در زمینه های چهارگانه ی علوم شامل فیزیک، شیمی، زیست و زمین شناسی هستند و به دنبال کسب سواد علمی، حل مسأله، تفکر و شناخت طبیعت می باشند. اما در عمل فاصله ی قابل ملاحظه بین کشور ما با کشور های فوق وجود دارد که جای تأمل دارد و ناشی از اجرای برنامه ی درسی است، که در میزان کم اهداف تحقق یافته توسط دانش آموزان خود را نشان می دهد. نتایج آزمون های تیمز مؤید این موضوع است. به هرحال، نتایج پژوهش های بیش تر در این زمینه می تواند موضوع را بهتر مشخص نماید.<br clear="all" /> 1-  منظور از علوم در این مقاله علوم تجربی است.

تحلیل محتوا، یک روش تحقیق علمی و از پرکاربردترین و محبوب ترین روش های تحقیق در علوم اجتماعی، رفتاری و انسانی است. بررسی کتاب های درسی، به دلایلی همچون شناسایی نقاط قوت و ضعف ضروری است. این بررسی روش های گوناگونی دارد که تحلیل محتوا یکی از آنهاست. برای تحلیل محتوای کتاب های درسی اغلب، از دو گروه روش استفاده می شود: ابزارهای فهرستی (چک لیست ها) و فرمول های خوانایی. این مقاله می کوشد چند روش متداول فرمول های خوانایی را همراه ویژگی ها و کاربرد آن تبیین کند. میزان خوانایی یا سطح خوانش، در فهم مطالب کتاب تأثیر بسیاری دارد. از فرمول های ریاضی گوناگونی می توان برای تعیین میزان خوانایی کتاب ها استفاده کرد. این فرمول ها، درجه پیچیدگی زبانی متن کتاب را مشخص می کند. مهم ترین نتایج نشان می دهد که به کمک فرمول های خوانایی می توان مواردی همچون سطح کلاسی، سطح سنی، سطح آموزشی و سبک توصیفی کتاب های درسی را تعیین کرد؛ البته باید هر کدام از فرمول ها برای متن های فارسی بومی شود تا نتایج اعتبار بیشتری داشته باشد.

این مقاله بخشی از یک پژوهش کیفی است که با دو روش تطبیقی و توصیفی- تحلیلی به بررسی عنصر محتوا در برنامة درسی آموزش علوم ایران و چند کشور جهان پرداخته است. بدین منظور، اسناد و مدارک مربوط به این موضوع در کشورهای پیشرو در زمینة علوم و فناوری (کشورهای منتخب) گردآوری و به توصیف، تفسیر، هم جواری و مقایسة آن ها پرداخته شده تا نتایج پژوهش آماده شود. مقالة حاضر تلاش می نماید تا عنصر محتوا از برنامة درسی آموزش علوم ایران و کشورهای منتخب را مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. با مقایسة نتایج مشخص شد که در کشورهای مورد مطالعه، محتوای انتخابی حول زمینه های چهارگانة علوم شامل فیزیک، شیمی، زیست شناسی و بهداشت و زمین شناسی است. به علاوه، محتوا در سه حیطة دانشی، مهارتی و نگرشی تدوین یافته اند؛ هر چند در زمینة میزان و نوع پرداختن به حیطة مهارتی و نگرشی تفاوت قابل ملاحظه ای بین کشور ما و دیگر کشورها وجود دارد. مباحثی در مورد کسب سواد علمی فن آورانه، حل مسئله، تفکر و مباحثی در مورد طبیعت، عمده ترین نکات برجستة محتوا است که در بین کشورهای مورد مطالعه مشترک می باشد. همچنین، نتایج به دست آمده شباهت های قابل ملاحظه ای را بین محتوای آموزش علوم در بین کشورهای مورد مطالعه و ایران نشان می دهد. این شباهت ها بیشتر در اسناد مکتوب برنامه درسی یا برنامه درسی قصد شده موجود می باشد. در این قسمت، برنامه ریزان درسی، برنامه های درسی علوم تعداد زیادی از کشورهای پیشرو در علم و فن آوری را بررسی نموده و نسبت به تدوین محتوا اقدام نموده اند و بنابراین، طبیعی است که حتی در برخی موارد محتوا کامل تر تدوین شده باشد. در عین حال، فاصلة قابل ملاحظه ای بین آموزش علوم کشور ما با کشورهای مورد مطالعه وجود دارد که جای تأمل دارد و شاید بتوان آن را ناشی از اجرای برنامه درسی دانست که در برنامه درسی کسب شده توسط دانش آموزان خود را نشان می دهد.

این پژوهش از نوع مطالعات کیفی است که با دو روش تطبیقی و توصیفی- تحلیلی به بررسی سیر تحول برنامه ی درسی آموزش علوم در جهان، پرداخته است. بدین منظور اسناد و مدارک مربوط به موضوع در کشورهای پیشرو و منتخب در زمینه علوم و فناوری گردآوری و بررسی شده تا نتایج پژوهش آماده شود. مقاله حاضر تلاش می نماید، مراحل مختلف سیر تحول آموزش علوم در جهان و عناصر اساسی هر مرحله شامل هدف ها، محتوا، روش های تدریس و شیوه های ارزشیابی را مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. نتایج به دست آمده، پنج مرحله را در سیر تحول برنامه ی درسی آموزش علوم از نیمه دوم قرن نوزدهم تاکنون، مشخص و معرفی نموده است. در مرحله اول از سال 1850 تا 1920، آموزش علوم صرفاً به دنبال آماده کردن دانش آموزان برای گذراندن امتحانات ورودی دانشگاه ها و ادامه تحصیلات بوده است. در مرحله دوم از سال 1920 تا 1957، آموزش علوم به دنبال آماده کردن دانش آموزان برای انجام کارهای عملی و حل مسایل روزانه زندگی بود. در مرحله سوم از سال 1957 تا 1980، آموزش علوم به دنبال پرورش افراد از دوران کودکی و شناخت محیط و سازش خلاق با آن بوده است. در مرحله چهارم از سال 1980 تا 2000، به فرآیند پژوهش، حل مسئله و طرح و توسعه مهارتهای تفکر در آموزش علوم اهمیت بیشتری داده شد. مفهوم «سواد علمی» مطرح شد. در مرحله پنجم از سال 2001 به بعد، پرورش سواد علمی- فناورانه چند بعدی هدفی اساسی است. تقویت یادگیری مادام العمر نیز مد نظر است. نتایج به دست آمده از این پژوهش می تواند به برنامه ریزان، مؤلفان کتاب های درسی و معلمان و سایر علاقه مندان کمک نماید تا با دید وسیع تری نسبت به تدوین بهتر برنامه درسی، تغییر برنامه درسی و انتخاب مناسب تر اهداف، محتوا، روش های تدریس و شیوه های ارزشیابی اقدام نمایند.

روش تحلیل محتوا یکی از پز کاربردترین روش های تحقیق در مطالعات علوم اجتماعی، رفتاری و انسانی است. در نظام آموزشی فعلی کشور، کتاب درسی مهم ترین ابزار آموزش و در بردارنده محتوای برنامه های درسی است؛ از این رو، بررسی محتوای کتاب های درسی، به دلایل مختلف همچون مطابقت با اهداف برنامه درسی یا شناسایی نقاط قوت و ضعف کتاب های درسی، امری ضروری است. این بررسی می تواند به روش های مختلفی صورت گیرد که تحلیل محتوا از متداول ترین این روش هاست.مقاله حاضر تلاش می نماید، ضمن معرفی تحلیل محتوا، مدل ها، تکنیک ها و روش های متداول در تحلیل محتوای کتاب های درسی را توضیح دهد. در این معرفی تمام مدل ها، تکنیک ها و روش ها در دو گروه کلی فرمول های خوانایی و ابزارهای فهرستی دسته بندی شده اند که مشخصات، ویژگی ها و موارد استفاده ابزارهای فهرستی در این مقاله تشریح می گردد.

در پژوهش حاضر پنج سؤال پژوهشی با هدف تحلیل میزان توجه کتاب های درسی فارسی، دینی، اجتماعی و تاریخ دوره ابتدایی و راهنمایی به محورها و مؤلفه های مفهومی مرتبط با دفاع مقدس، طرح و مورد بررسی واقع شده است. روش پژوهش، توصیفی و از نوع تحلیل محتوا است، جامعه پژوهش نیزشامل چهار عنوان کتاب درسی فارسی، دینی، اجتماعی و تاریخ دوره ابتدایی و راهنمایی تحصیلی چاپ سال تحصیلی 83-82 (در مجموع بیست و چهار جلد کتاب درسی) بوده است که همه آن ها به عنوان نمونه انتخاب و مورد بررسی واقع شده اند. ابزار اندازه گیری، چک لیست تحلیل محتوای محقق ساخته بوده و یافته های پژوهش نیز با بهره گیری از شاخص آماری توصیفی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفته است. عمده ترین یافته های پژوهش بیانگر آن است که: 1. در مجموع چهار عنوان کتاب مورد بررسی 903 مرتبه به مؤلفه های مفهومی مرتبط با دفاع مقدس توجه شده است. روند مذکور در کتاب های فارسی، دینی، اجتماعی و تاریخ به ترتیب 486، 149، 181 و87 مرتبه بوده است، بنابراین در کتاب های فارسی بیش ترین و در کتاب های تاریخ کم ترین توجه به مفاهیم دفاع مقدس شده است. 2. در بین چهارده محور مفهومی مورد بررسی بیش ترین توجه به محور واژه ها و اصطلاحات دفاع مقدس وکم ترین توجه به محور خسارت های اجتماعی بوده است و به دو محور مفهومی؛ ابتکار، خلاقیت و خودکفایی هیچ گونه توجهی نشده است.3. بیش ترین توجه به محور ها و مؤلفه های مفهومی دفاع مقدس به ترتیب در کتاب های درسی پایه تحصیلی دوم راهنمایی، پنجم ابتدایی، چهارم ابتدایی، سوم ابتدایی، سوم راهنمایی، اول راهنمایی، اول ابتدایی و دوم ابتدایی بوده است.4. در کتاب های درسی پایه دوم راهنمایی بیش ترین توجه به مفاهیم دفاع مقدس شده است و در کتاب های درسی پایه دوم ابتدایی هیچ گونه توجهی به این مفاهیم نشده است.

در پژوهش حاضر، عملکرد شوراهای دانش آموزی مدارس راهنمایی شهر اصفهان در جذب دانش آموزان به هشت دسته کمیته های مشارکتی آن شوراها، مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. روش پژوهش توصیفی مشاهده ای و نمونه پژوهش نیز، شامل؛ 30 مدرسه راهنمایی شهر اصفهان بوده که با روش نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم و تصادفی ساده انتخاب شده اند. ابزار پژوهش چک لیست مشاهده عملکرد کمیته های شوراهای دانش آموزی مدارس بوده است. داده های حاصل به دو شیوه توصیفی و استنباطی تحلیل آماری شده اند. عمده ترین یافته های پژوهش نشان داد: 1- میزان مشارکت دانش آموزان در فعالیت های مشارکتی کمیته سیاسی و اجتماعی، در حد کم؛ کمیته های علمی و آموزشی؛ تعاون، امداد و بهداشت در حد متوسط و کمیته های فرهنگی و مذهبی؛ ورزشی؛ اداری و مالی و انضباطی در حد زیاد بوده است. به علاوه، میانگین میزان مشارکت دانش آموزان در کمیته تبلیغات و مراسم در حد خیلی زیاد بوده است. 2- تحلیل های استنباطی، مبین میزان مشارکت موثر و معنادار دانش آموزان در کمیته های فرهنگی و مذهبی؛ ورزشی، تبلیغات و مراسم و انضباطی (بالاتر از حد متوسط) و همچنین، عدم مشارکت موثر و معنادار آنان در کمیته های علمی و آموزشی؛ سیاسی و اجتماعی؛ اداری و مالی و تعاون امداد و بهداشت (کم تر از حد متوسط) بوده است. 3- تحلیل های استنباطی دیگر، مبین برتری معنادار در میزان مشارکت دانش آموزان در کمیته تبلیغات و مراسم بر حسب متغیرهای؛ نوع مدرسه (دخترانه)، سابقه خدمت مدیر (بالاتر از پنج سال)، جنسیت مدیر (زن)، جنسیت نماینده مدیر (زن) و نوع نماینده مدیر در شورای دانش آموزی (مربی پرورشی)، در کمیته تعاون، امداد و بهداشت بر حسب متغیر جنس نماینده مدیر در شورا (زن) و در کمیته انضباطی بر حسب متغیرهای سابقه خدمت مدیر (بالاتر از پنج سال) و جنسیت مدیر (زن) بوده است.

امروزه آموزش و پرورش به عنوان یکی از مهم ترین عوامل توسعه ی جوامع محسوب می شود و کشورهای جهان می کوشند تا در انتخاب نظام آموزشی کارآمد یا کارآمدتر نمودن نظام آموزشی خود کمترین فرصتی را از دست ندهند . اما به راستی کارآمدی یعنی چه ؟ منظور از آموزش و پرورش چیست ؟ چه ملاک هایی برای سنجش کارآمدی وجود دراد ؟ ارتباط کارآمدی ، اثربخشی و بهره وری چگونه است ؟ کارآیی در نظام آموزشی یعنی چه ؟ اتلاف در آموزش و پرورش یعنی چه ؟ عوامل موثر بر کارآیی نظام های آموزشی کدامند ؟ در این مقاله با بررسی سؤال های فوق ، ویژگی های آموزش و پرورش کارآمد با توجه به نتایج تحقیقات و نظر صاحب نظران ارائه می شود