منصور اسماعیل زاده

جهت بقا و پاسخ سریع و کارآمد به چالش های محیط های پویا، نامطمئن و غیرقابل پیش بینی امروزی، انعطاف پذیری یک ضرورت غیرقابل انکار است. برای تبدیل شدن به یک سازمان منعطف، انعطاف پذیری تولید و داخلی به تنهایی کافی نیست و همه اعضای زنجیره تامین باید انعطاف پذیر شوند. با افزایش انعطاف پذیری زنجیره تامین (SCF) است که می توان به سطوح بالای عملکرد دست پیدا کرد. در پژوهش حاضر با هدف درک بهتر روابط بین ابعاد انعطاف پذیری زنجیره تامین به طراحی مدل علّی SCF در صنعت کاشی پرداخته شد. با توجه به ماهیت چندبعدی آن، در ابتدا با بررسی پیشینه پژوهش 25 بعد شناسایی شد. در مرحله بعد با استفاده از روش دلفی فازی، بومی سازی این ابعاد در صنعت کاشی انجام و نهایتا 11 بعد تایید شد. سپس با استفاده از تکنیک دیمتل فازی درجه تاثیرگذاری، تاثیرپذیری و تعامل این ابعاد محاسبه شد. همچنین ابعاد علت و معلول مشخص و شبکه علّی روابط بین ابعاد ترسیم شد. نتایج نشان داد که ابعاد حجم، ساخت و محصول مهم ترین ابعاد SCF در صنعت کاشی هستند که باید بیشتر از سایر ابعاد مورد توجه قرار گیرند. خروجی پژوهش بینش قابل توجهی به متخصصان و مدیران جهت درک و ارتقای انعطاف پذیری زنجیره تامین می-دهد.

تتولیدکنندگان، بمنظور توسعه ی تامین کنندگان استراتژیک خود، آنها را بخش بندی می کنند. بخش بندی تامین کننده موجب ایجاد ارزش و هم افزایی در ارتباط با تامین کننده می شود. هدف این مقاله، ارتباط توسعه ی تامین کننده و بخش بندی تامین کننده با استفاده از سیستم استنتاج عصبی-فازی انطباقی در صنعت خودروسازی ایران است. برای تحقق این هدف، ابتدا برای مقوله های توسعه ی تامین کننده، با استفاده از سه روش، سه سیستم عصبی-فازی طراحی می شوند. سپس با استفاده از دو روش کلاسیک و چهار الگوریتم تکاملی، آنها را بهینه سازی و مناسبترین سیستم عصبی-فازی انتخاب می شود. در مرحله بعد نمره ی توسعه برای 53 تامین کننده از تامین کنندگان استراتژیک صنعت خودرو در چهار مقوله پیش بینی می شود، براساس نمره های بدست آمده، تامین کنندگان بخش بندی می شوند. در نهایت، فعالیتهای لازم برای توسعه ی هرکدام از تامین کنندگان پیشنهاد می شوند. نتایج نشان می دهدکه صنعت خودروسازی ایران در توسعه ی مقوله های ناملموس و محیطی، عملکرد قابل قبولی داشته اما، در توسعه-ی مقوله های ملموس و روابط ضعیف عمل کرده است. بر این اساس، تولیدکنندگان صنعت خودروسازی ایران، باید بترتیب اولویت بکارگیری فعالیتهای مرتبط با توسعه ی روابط، قابلیتهای ملموس، قابلیتهای ناملموس و قابلیتهای محیطی را رعایت کنند. با توجه به اینکه در این حوزه، مطالعات اندکی صورت گرفته است، در پایان، ضمن مقایسه ی این مطالعه با یکی از مطالعات خارجی انجام گرفته، پیشنهاداتی برای صنعت خودروسازی ایران و همچنین پژوهشهای آینده ارائه می شود.

عملکرد تامین کننده می تواند توسط معیار های مرتبط با توسعه تامین کننده تحت تأثیر قرار گیرد. بنابراین، شناسایی و اولویت بندی معیارهای مرتبط با توسعه تامین کننده می تواند از اهمیت ویژه ای برای صنایع مختلف و به ویژه صنعت خودروسازی برخوردار باشد که شناسایی و مقوله بندی معیارهای مرتبط با توسعه تامین کننده در پژوهش های قبل، اما اولویت بندی آنها در این مقاله با استفاده از روش بهترین-بدترین محقق می شود. بدین منظور ابتدا ماتریس مقایسات زوجی معیارها در مقوله های چهارگانه ملموس، ناملموس، روابط و محیطی با نظرسنجی از خبرگان صنعت خودرو استخراج و پس از مدلسازی آنها بر اساس روش بهترین-بدترین و حل مدل های بهینه سازی، اوزان معیارها در مقوله های چهارگانه به دست آورده می شوند. نتایج نشان می دهد که در مقوله های ملموس، ناملموس، روابط و محیطی به ترتیب معیارهای قابلیت کیفیتی، اعتماد، همکاری و دارا بودن استانداردهای زیست-محیطی به عنوان بهترین معیارها و قابلیت تحویل، تمایل، شفافیت و مشارکت در فعالیت های توسعه سبز به عنوان بدترین معیارها هستند. معیارهای دیگر از لحاظ اهمیت در بین بهترین و بدترین معیارها قرار می گیرند. بحث و نتیجه گیری و همچنین پیشنهادات برای صنعت خودروسازی بر اساس اوزان معیارها در هر مقوله انجام شده است. باتوجه به اینکه پژوهش های گذشته و به ویژه پژوهش های داخلی به ندرت به موضوع توسعه تامین کننده پرداخته اند، نتایج این پژوهش می تواند برای شرکت های فعال در صنعت خودروسازی ایران به منظور تخصیص منابع به معیارهای با اهمیت و تدوین سیاست های مدیریت روابط با تامین کنندگان مفید واقع شود.

این مقاله به دنبال طراحی و تنظیم سیستم های عصبی-فازی توسعه تأمین کننده، تعیین درجه اهمیت مقوله های مختلف آن و پیشنهاد فعالیت های مناسب، براساس نتایج به دست آمده برای توسعه تأمین کنندگان صنعت خودرو است. برای طراحی سیستم ها از سه روش منقطع سازی شبکه ای، خوشه بندی کاهشی و سی-میانگین فازی و برای تنظیم آنها از روش های پس انتشار و هیبرید و الگوریتم های فراابتکاری کلونی مورچگان، تکامل تفاضلی، ژنتیک و ازدحام ذرات استفاده می شود. با مقایسه نتایج سیستم های تنظیم شده، مناسب ترین آنها انتخاب و براساس آن نمره توسعه تأمین کننده در مقوله های مختلف و همچنین، توسعه تأمین کننده برای ۵۳ تأمین کننده از تأمین کنندگان استراتژیک صنعت خودرو پیش بینی می شود. برای تحلیل حساسیت مقوله های توسعه تأمین کننده، از یک رویه پنج مرحله ای استفاده شده است. نتایج مقایسه روش ها نشان می دهد روش طراحی سی-میانگین فازی نسبت به دو روش دیگر، روش های فراابتکاری نسبت به دو روش سنتی و الگوریتم های کلونی مورچگان، تکامل تفاضلی و ژنتیک نسبت به الگوریتم ازدحام ذرات، نتایج بهتری به دست می دهد. نتایج تحلیل حساسیت نشان می دهد مقوله توسعه قابلیت های محیطی، حساس ترین مقوله است و مقوله های توسعه قابلیت های ناملموس، توسعه قابلیت های ملموس و توسعه روابط، به ترتیب در رتبه های دوم، سوم و چهارم قرار دارند. نتایج همبستگی بین خروجی سیستم توسعه تأمین کننده و میانگین نمره های خبرگان نشان می دهد سیستم طراحی شده، دقت زیادی دارد؛ براساس یافته ها، فعالیت های مناسب برای توسعه تأمین کنندگان در مقوله های مختلف، پیشنهاد می شود.

امروزه، برای سازمانها دشوار است که بدون بهبود عملکرد تامینکننده و روابط با تامینکننده بقا یابند و یا مزیت رقابتی کسب کنند، بنابراین برای تحقق نیازهای شرکت تولیدکننده، تامینکنندگان باید مدیریت و توسعه داده شوند. از طرفی توسعهی تامینکننده نیازمند معرفی معیارهایی دقیق و جامع است. هدف این مقاله، شناسایی ابعاد و مقولههای توسعهی تامینکننده براساس معیارهای مرتبط با آن، با استفاده از روش فراترکیب است. بدین منظور، ابتدا با انتخاب 102 مطالعه از 136 مطالعهی یافت شده و کدگذاری متون آنها با نرم افزار اطلس تی آی ، 23 مفهوم برای معیارها شناسایی شدند، سپس به کمک تحلیل ادبیات و خروجی نرمافزار وی او اس ویوور ، مفاهیم شناسایی شده در چهار مقوله-ی ملموس، ناملموس، روابط و محیطی و دو بعد درونی و بیرونی طبقهبندی شدند. برای بررسی روایی، از مثلثبندی منابع داده و پژوهشگر استفاده شده است. با نظرسنجی از خبرگان صنعت خودرو، ضریب روایی محتوا و شاخص روایی محتوا محاسبه شدند که 4 معیار بطور مستقیم حذف و تعدیلات و تلفیقاتی در معیارها صورت گرفت و در نهایت 17 معیار برای توسعهی تامینکننده در صنعت خودرو نهایی شدند. مقدار ضریب کاپای بدست آمده، پایایی معتبری را برای معیارهای شناسایی شده نشان میدهد. در پایان برای معیارهای مرتبط با توسعهی تامینکننده یک مدل دوبعدی ارائه شده است. باتوجه به فقدان مقولهبندی معیارهای مرتبط با توسعهی تامینکننده در پژوهشهای قبل و بویژه پژوهشهای داخلی، معیارهای شناسائی شده و مقولهبندی آنها میتواند برای پژوهشگران این حوزه مفید واقع شود.

توسعه تأمین کننده یک نوع همکاری بین شرکت های تولیدکننده و تأمین کننده است. پس از آگاهی تولیدکننده از وضعیت تأمین کنندگان خود براساس معیارهای مرتبط با توسعه تأمین کننده، لازم است که فعالیت هایی مناسب برای توسعه تأمین کننده ارائه و اجرا شوند. در این مقاله، با استفاده از روش فراترکیب، ابتدا 102 مطالعه از 136 مطالعه یافت شده، انتخاب و سپس متون آن ها با نرم افزار اطلس تی آیی، کدگذاری شده است، در پایان 39 مفهوم برای فعالیت ها شناسایی و در چهار مقوله ملموس، ناملموس، روابط و محیطی و دو بعد درونی و بیرونی طبقه بندی شدند. قابل ذکر است که بیش از 93 درصد فعالیت های شناسایی شده، توسط مطالعات مربوط به صنعت خودرو نیز معرفی شده اند. برای بررسی روایی و پایایی فعالیت های شناسایی شده بترتیب از مثلث بندی منابع داده و پژوهشگر و ضریب کاپا استفاده شده است. براساس نظر خبرگان صنعت خودرو و محاسبه ضریب روایی محتوا و شاخص روایی محتوا، 12 فعالیت حذف و با اعمال تغییرات مورد نظر خبرگان در فعالیت ها، 27 فعالیت برای توسعه تأمین کننده در صنعت خودرو نهایی شدند. جامع بودن فعالیت های شناسایی شده در این مقاله، می تواند برای پژوهشگران این حوزه در صنایع مختلف و به ویژه صنعت خودروسازی مفید واقع شود.