داوود نعمتی انارکی

با ظهور جامعه اطلاعاتی تغییرات چشمگیری در مفاهیم و ساختارهای جامعه به وجود آمده است. انفجار اطلاعات ازیک طرف و پیشرفت های فناوری ICT و پیدایش رسانه های نوین از طرف دیگر چالش های جدیدی را در عرصه دستیابی، درک و استفاده اطلاعات، پیش روی فعالان عرصه خبر قرار داده است. لذا برنامه ریزان خبر یک رسانه برای دستیابی به اطلاعات به توانایی ویژه ای فراتر از سواد پایه ای دانش خبر برای رقابت رسانه ای و بقاء در جامعه اطلاعاتی نیازمندند که از آن به عنوان «سواد اطلاعاتی» نام برده می شود. یکی از راه های ارتقای سطح سواد اطلاعاتی برنامه ریزان خبر، آگاهی از وضعیت سواد اطلاعاتی ایشان است. این پژوهش به ترسیم وضعیت سواد اطلاعاتی دبیران خبر و خبرنگاران معاونت سیاسی خبر صداوسیما با تأکید بر هفت مؤلفه تشکیل دهنده آن بر اساس مدل پاساداس پرداخته و عوامل مؤثر در ارتقای این مهارت را واکاوی کرده است. این تحقیق به روش پیمایش انجام شده و جامعه آماری آن دبیران خبر و خبرنگاران شاغل در معاونت سیاسی در تهران هستند و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 101 نفر تعیین شد. یافته های تحقیق نشان داد که: سواد اطلاعاتی دبیران خبر و خبرنگاران معاونت سیاسی صداوسیما فقط در مؤلفه های (تحلیل و ارزیابی اطلاعات، آگاهی پیرامون مسائل حقوقی، اخلاقی و استفاده اطلاعات) در سطح قابل قبولی قرار دارد؛ اما در مؤلفه های (تعریف نیاز اطلاعاتی، ادغام و یکپارچه سازی اطلاعات و جستجوی اطلاعات) در سطحی متوسط و همچنین در مؤلفه های (مهارت های مدیریت و سازمان دهی اطلاعات و استفاده مؤثر و تولید اطلاعات) در سطح پایینی قرار دارد و درمجموع، میانگین نمره سواد اطلاعاتی جامعه موردمطالعه 6/51 است که در میانه دامنه 0-100 قرار دارد. مطالعات همچنین نشان داد آموزش دوره های زبان انگلیسی و کاربری کامپیوتر (ICDL) رابطه مثبت معناداری با سطح سواد اطلاعاتی دارد.

پلیس جامعه محور، فلسفه ای سازمانی و رویکردی مدیریتی است که هم یاری و همکاری بین اجتماع و پلیس، روش های فعالانه حل مسئله، مشارکت آحاد جامعه در شناسایی دلایل وقوع جرم و دیگر مسائل اجتماعی امنیت را تقویت می کند. در این مسیر، رسانه ها نقش مهمی را ایفا می کنند. راقم این سطور در نظر دارد با بررسی مطالب هشت روزنامه کثیر الانتشار به روش تحلیل محتوای کمّی مشخص کند که نخست، چه تصویری از پلیس ارائه شده است و دوم، روزنامه ها به گفتمان پلیس چه رویکردی دارند. مقطع زمانی بررسی شده دوره پنج ماهه مهر تا پایان بهمن 1394 است که 160 روزنامه در این مقطع زمانی تحلیل شده است.  این پژوهش نتایجی را همراه داشته که مهم ترین آن ها عبارت اند از: بیشترین مطالب منتشر شده درزمینه نیروی انتظامی مبتنی بر گفتمان سنتی تهدید محور است. در واقع، روزنامه ها گفتمان ایجابی و تدبیر محور را با جهت گیری پیشگیری و بازسازی کم مورد توجه قرار داده اند. از دیگر نتایج این پژوهش می توان به این نکته اشاره کرد که حجم بیشتر مطالب، تصویرگر پلیس سنتی است که تنها از الگوی خطی فرمان اجرا پیروی می کند. باتوجه به دیگر نتایج پژوهش می توان اذعان داشت که رسانه ها در تغییر رویکرد پلیس از پلیس سنتی به پلیس جامعه محور نقشی مهم ایفا می کنند؛ بنابراین، بر نیروی انتظامی لازم است تا با اتخاذ راهبردهایی ارتباطی، جریان تعاملات خود با رسانه ها را به نوعی تعریف کندکه مردم پلیس را در کنار خود ببینند از سویی، به بهره گیری از گفتمان ایجابی و رویکرد استفاده از مشارکت نهادهای مدنی و اجتماعی برای ارتباط با مردم توجه شود تا زمینه تحقق پلیس جامعه محور فراهم شود.

این مقاله به دنبال واکاوی فرآیند اعتماد به رسانه است. پاسخگویی به این سوال که چه مولفه هایی اعتبار رسانه را در نزد مخاطب افزایش می دهد و باعث اعتماد وی به رسانه می شود؟ این تحقیق به روش کیفی واز طریق تکنیک مصاحبه با کارشناسان ارتباطات و رسانه انجام شده است. بخشی از نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد؛ مهمترین کارکرد رسانه ها که اعتبار رسانه را به همراه می آورد و افزایش اعتماد مخاطب را موجب می شود، کارکرد خبری آن هاست و اگر رسانه ها به عنوان واسطه ای صادق بین واقعیت ها ومردم عمل کنند، نزد مخاطب اعتبار کسب می کنند و مورد اعتماد خواهند بود. همچنین اگر رسانه ای پیام خودش را در قالب مورد پذیرش جامعه شکل دهد، مخاطب او را خواهد پذیرفت وبرایش اعتبار قائل می شود.در بحث اعتماد به رسانه نیز رعایت مولفه هایی ضروری است؛ دوری از تفاسیر یکسویه، پرداختن به رویدادها از زوایای مختلف، تغییر درنوع دروازه بانی، دوری ازاغراق و تناقض گویی، پرهیز از انعکاس ابهام آمیز موضوعات، دوری از تحریف و سانسور، همچنین این نتیجه نیز حاصل شده که هر چقدر مخاطبان از عمل[1]کرد رسانه ای خشنود باشند، زمان بیشتری را برای توجه به اخبار در طی روزهای هفته،  هزینه می کنند.

هدف این مقاله مطالعه بازنمایی «غرب» در اخبار سیمای جمهوری اسلامی ایران است. برای نیل به این هدف بخش خبری ساعت 21 شبکه یک سیما انتخاب و در بازه ای هشت ماهه نمونه ها موردمطالعه قرار گرفت. چارچوب نظری این پژوهش برگرفته از مفاهیم نظری بازنمایی و گفتمان و همین طور شرق شناسی وارونه است. روشی که در این تحقیق مورداستفاده قرارگرفته روش تحلیل گفتمان تئون ون دایک است. یافته های حاصل از مطالعه گفتمان خبری شبکه یک درباره غرب نشان می دهد که این شبکه عمدتاً بر مبنای مؤلفه های گفتمانی چون «حمایت از تروریسم»، «نژادپرستی»، «نقض حقوق بشر»، «استعمار»، «استکبار»، «اسلام ستیزی»، «خشونت»، و... هنجارها و فضیلت های غربی را به چالش کشیده است. تبیین گفتمان شبکه یک حاکی از این است که اخبار مربوط به غرب به عنوان یک رویه مندرج در دستورالعمل های سازمانی و فرا سازمانی صورت بندی شده است. این صورت بندی نشان می دهد که بازنمایی غرب در گفتمان خبری سیما از چیزی پیروی کرده که شرق شناسی وارونه نام دارد.

سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک سازمان رسانه ای بزرگ، برای پیشبرد سیاست های خود به برندسازی برای جلب توجه و تاثیرگذاری بر مخاطبان نیاز دارد. هدف این مقاله، شناسایی مولفه های اثرگذار بر تصویر برند شبکه های سیمای جمهوری اسلامی ایران است. برای شناسایی این عوامل از روش دلفی استفاده شد. در دور اول، پس از مصاحبه ی عمیق با کارشناسان برندسازی، تبلیغات و رسانه، و مدیران شبکه های سیما، از طریق کدگذاری کیفی 56 عامل شناسایی گردید. این عوامل در سه دسته ی «رسانه»، «مخاطب» و «محیط» طبقه بندی شدند. در دورهای دوم و سوم، به وسیله ی پرسشنامه ی محقق ساخته، از میزان تاثیر هر کدام از این عوامل بر تصویر برند شبکه های سیما پرسیده شد. از آنجا که هدف دورهای دوم و سوم دستیابی به اجماع نظر پیرامون عوامل شناسایی شده بود، مجموعا 47 عامل از 56 عامل اولیه، مورد اجماع بیش از 60 درصدی اعضای پانل قرار گرفت. در پایان براساس مولفه های 47گانه شناسایی شده، الگوی مدور لایه ای عوامل موثر بر تصویر برند شبکه های سیمای جمهوری اسلامی ایران پیشنهاد شد.

هدف اصلی این پژوهش، شناسایی عوامل مؤثر بر سکوت سازمانی نیروهای رسانه ای بر مبنای تجربه کارکنان اداره کل روابط عمومی سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به منظور ارتقای مشارکت کارکنان این واحد بوده است. برای دستیابی به این هدف با استفاده از رویکرد کیفی و روش نظریه پردازی داده بنیاد، این عوامل طی 18 مصاحبه عمیق همراه با مشاهده میان کارکنان این اداره کل و از طریق سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی شناسایی شدند. عوامل فرهنگی و محیطی با چهار کد انتخابی توسعه نیافتگی، سوءپیشینه های فرهنگی، برچسب خوردن، ضعف فرهنگ کار گروهی؛ عوامل فردی با سه کد انتخابی نگرش فردی، انگیزش فردی و متغیرهای فردی و عوامل ساختاری با هفت کد ویژگی های شغلی، رفتار سکوت آمیز مدیران، عوامل ساختاری، عدم مشارکت سازمانی، سیستم نامناسب ارزیابی عملکرد، فقدان عدالت سازمانی و فرهنگ سکوت سازمانی، به عنوان عوامل سکوت سازمانی میان کارکنان اداره کل روابط عمومی سازمان صدا و سیما شناسایی شد و درنهایت با در نظر گرفتن شرایط تعدیل گر تغییر و بحران و بسترهای تعاملات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، مدل مفهومی پیشنهادی پدیده سکوت سازمانی در این واحد از سازمان رسانه ای پیشنهاد گردید.

با هدف بررسی تاثیر شبکه های ماهواره ای بر میزان رضایتمندی زناشویی، نمونه ای از زنان تهرانی بیننده ی شبکه ماهواره ای جِم و زنان تهرانی غیر مخاطب ماهواره، 420 نفر از این زنان در سال 1392 مورد پژوهش قرار گرفتند. پرسش اصلی تحقیق حاضر آن است که رابطه ی میان رضایت از زندگی زناشویی و مشاهده شبکه ماهواره ای جِم چگونه است؟ همچنین رابطه ی میان بهداشت روانی و مشاهده این شبکه ماهواره ای چگونه می باشد؟ در این مقاله جهت تدوین الگوی نظری، از نظریه استفاده و رضامندی، کاشت استفاده شده است. روش تحقیق، توصیفی- پیمایشی بوده و از ابزار پرسشنامه برای جمع آوری داده ها استفاده شده است. برای نمایش یافته ها از آمار توصیفی شامل جداول توزیع فراوانی، آزمون های پارامتری (پیرسون، کرامر، رگرسیون، تاو کندال و کای اسکوئر) استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که زنان بیننده شبکه ماهواره ای جم، از رضایتمندی از زندگی زناشویی کمتر و بهداشت روانی نامطلوب تری نسبت به زنان غیر مخاطب ماهواره برخوردارند. همچنین بین «رضایتمندی از زندگی زناشویی و بهداشت روانی» و "میزان تماشای شبکه ماهواره ای جِم" رابطه معنادار وجود داشت. بین رضایتمندی از زندگی زناشویی و بهداشت روانی زنان شرکت کننده در تحقیق نیز رابطه معناداری وجود داشت.

مهم ترین کارکردی که مبنای تأسیس سازمان رسانه های جمعی است، کارکرد خبری و اطلاع رسانی آنهاست که با پرداختن به رویدادها و وقایع مختلف، مخاطبان را در جریان رویدادها قرار می دهند. در مقاله حاضر، خبر سیما از دید 17 کارشناس اخبار تلویزیون و با استفاده از روش مصاحبه عمیق مورد بررسی قرار گرفته و نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدیدهای این حوزه احصا شده است. مسئله پژوهش این است که چه راهبردهایی به مدیریت خبر تلویزیون کمک می کنند تا به جایگاهی مناسب در وضعیت رقابتی کنونی دست یابد؟ نتایج نشان می دهدکه بین وضع موجود و وضع مطلوب فاصله وجود دارد و برای کاهش فاصله، اتخاذ راهبردهای رقابتی امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. در تعامل فرصت ها و نقاط ضعف؛ راهبرد توانمندسازی حرفه ای دست اندرکاران خبر در کاهش ضعف ها تأثیرگذار است؛ در تعامل فرصت ها و قوت ها؛ راهبرد حمایت و تقویت سازمانی شبکه خبر تأثیر زیادی در تبدیل رسانه ملی به قطب خبری جامعه دارد و در تعامل تهدیدها و ضعف ها؛ انتخاب راهبرد ایجاد رقابت در بخش های خبری، در کاهش تهدیدها و ضعف ها مؤثر است. در نهایت نیز، در تعامل تهدید ها و قوت ها، راهبرد حفظ مخاطب از طریق توجه به نیازهای خبری او و رفع این نیازها، تهدیدها را کاهش می دهد و بر قوت ها می افزاید.

مدیران رسانه ها برای مواجهه مناسب با تحولات نیازمند داشتن تصویری از احتمالات ممکن هستند تا بتوانند با اتخاذ تصمیم های پیش دستانه از غافلگیری مصون بمانند. بدون سناریوها یا تصاویر روشنی از آینده های ممکن، نمی توان برای شبکه های تلویزیونی برنامه ریزی کرد. شبکه جام جم از جمله این رسانه ها است که نیازمند سناریوپردازی است. بر این اساس، هدف این مقاله تدوین سناریوی مطلوب برای دیده شدن، جذب مخاطب و در دسترس بودن شبکه جهانی جام جم است. برای این منظور از روش سناریونویسی «جی بی ان» شوارتز با نمونه گیری هدفمند استفاده شده است. 25 خبره در پژوهش مشارکت داشتند که به این تعداد براساس اصل اشباع نظری اکتفا و برای تبیین این ویژگی های شبکه جام جم از دیدگاه صاحب نظران از روش مصاحبه عمیق استفاده شد. در سپهر رقابت رسانه ای سناریوهای این شبکه برای بسترهای تولید و پخش برنامه ها عبارت اند از: هوشمندسازی رسانه، رسانه پاک، عبور از رسانه منفعل و خط قرمزهای غیرواقعی، برانگیختگی نوستالژیک و رسانه متعامل. شبکه جام جم براساس سناریوهای پیش رو دارای شش ویژگی کلیدی است که می تواند از آن برای تهیه و تولید برنامه ها استفاده کند. از دیدگاه صاحب نظران موارد حیاتی و لازمه فعالیت های این شبکه عبارت اند از: سرعت (نشر و توزیع مطالب)، تنوع (در دسترس بودن)، تجهیز شبکه به فناوری های روز، استفاده مطلوب از ظرفیت فضای مجازی و شبکه های اجتماعی تعامل با مخاطبان (دو سویه و مستمر)،  تحریک احساس (حس نوستالژیک و جریان ساز).

هدف از این پژوهش، بررسی تحلیلی برنامه های ورزشی شبکه های تلویزیون جمهوری اسلامی ایران از نظر شکلی و محتوایی با تأکید بر ورزش بانوان است و سعی شده تا تصویری جامع از شیوه پرداختن به ورزش بانوان در تلویزیون ایران مورد بررسی قرار گیرد. در این پژوهش روش تحقیق، توصیفی، نوع تحقیق کاربردی و روش اجرا تحلیل محتوا می باشد. برنامه های ورزشی شبکه های یک، دو، سه، پنج و خبر به صورت تصادفی انتخاب و در مجموع هر شبکه به مدت سه هفته مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد، سهم بانوان از مدت زمان نمایش برنامه ها 3/3درصد و در مقابل برای آقایان 3/84درصد می باشد، بانوان در 23رشته ورزشی و آقایان در 44 رشته ورزشی در تلویزیون نمایش داده شده اند. در مدت اجرای این تحقیق هیچ گونه مسابقه ورزشی زنده مربوط به بانوان نمایش داده نشده است. در رابطه با مؤلفه های ورزشی بانوان، مؤلفه قهرمانی با بیشترین مدت زمان نمایش در رتبه اول، در رتبه های بعدی مؤلفه همگانی تفریحی، مؤلفه حرفه ای و مؤلفه تربیتی قرار دارند.

ی حاضر که برگرفته از پژوهش نویسنده - درسال 1388 - درارتباط با خبر سیمای جمهوری اسلامی است ، هدف اصلی ارایه الگویی مناسب برای مدیریت خبر تلویزیون است . این پژوهش که با بهره گیری از دیدگاه چهارده کارشناس و با روش دلفی انجام شده در پی پاسخ گویی به سه سؤال عمده است: جایگاه خبرتلویزیون ازدیدکارشناسان چیست؟ الگوی اجرایی مناسب در مدیریت خبر سیما چه میتواند باشد؟ چه متغیرهایی برمدیریت خبر اثر مطلوب میگذار ند؟ نتایج این پژوهش که از سه مرحله دلفی به دست آمده ، نشان میدهد که جایگاه خبر سیما از جهت وضعیت پوشش جغرافیایی مناسب است ، اما از لحاظ اعتبار در وضعیت متوسط قرار دارد و از دیگر نتایج پژوهش میتوان به احصاء هفت متغیر تأثیرگذار بر مدیریت خبر نام برد که اگر مدیریت خبر سیما به آن ها توجه کند به الگویی مناسب دست خواهد یافت . از این متغیرها میتوان به توجه به نیازهای خبری مردم ، نقش های مدیریت و سرعت در انتشار نام برد . مهم ترین نتیجه این پژوهش دستیابی به الگویی اجرایی است که از آن به الگوی سه گام نام برده شده و برگرفته از توافق جمعی کارشناسان پژوهش است . سه گام ""تعیین""، ""تولید"" و "" توزیع"" از مراحل مختلف مدیریت خبر است که اگر توسط مکانیزمی واحد انجام شود در سطوح پایین با تغییرات جزیی همراه خواهد بود و فاصلهی بین تولید و توزیع کاهش مییابد و مهم تر اینکه از دپوی اخبار جلوگیری میشود.

این مقاله، به مطالعه مقایسه ای عملکرد سایت های خبری واحد مرکزی خبر، بی بی سی فارسی و صدای آمریکا پرداخته است و اخبار زنان را از بعد تکنیک های تبلیغی و اقناعی، که در سایت های مذکور در بازه زمانی سال 1388 استفاده شده، مورد تحلیل قرار می دهد. چارچوب نظری این تحقیق، از نظریه برجسته سازی برای مطالعه و تبیین چرایی شیوه های استفاده شده در نوع پوشش خبرهای مربوط به زنان در سایت های مذکور می پردازد. این مقاله با روش تحلیل محتوا به ارزیابی چگونگی برجسته سازی و پرداخت اخبار زنان در سایت واحد مرکزی خبر و بخش فارسی سایت های بی بی سی و صدای آمریکا می پردازد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که تفاوت معنی داری بین سایت های مورد مطالعه در مورد نحوه استفاده از اقناع، رعایت عینیت در خبر و نوع دیدگاه فمینیستی وجود دارد. به لحاظ طرح مشکلات نیز یافته ها حاکی از تفاوت بین سایت ها از نظر پرداخت به مشکلات در خبرهای مربوط به بانوان است. سایت بی بی سی فارسی و صدای آمریکا بیشتر از واحد مرکزی به مشکلات سیاسی، مذهبی، اجتماعی و حقوقی توجه کرده اند و سعی در دامن زدن و پررنگ نشان دادن آن دارند.

سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی، به عنوان مهم ترین سازمان رسانه ای کشور، در سال 1383 با تصویب سند افق رسانه، راهبرد های خود را برای یک دوره ده ساله تدوین کرد. در این سند حوزه های مختلف از جمله «خبر» و «فنی» مورد توجه قرار گرفته اند و تاکید شده است با بهره گیری از فناوری های نوین رسانه ای، الگوی تولید و پخش خبر تغییر یابد. در این مقاله راهبرد های سند در حوزه خبر، مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. هدف اصلی تحقیق شناخت عوامل مؤثر بر کسب موفقیت تلویزیون (سیمای جمهوری اسلامی) به عنوان قطب خبررسانی در کشور بوده است. نتایج این تحقیق که با روش پیمایش در بین کارکنان صداوسیما در سایت جام جم ـ به جز کارکنان خبری ـ انجام شد، نشان داد که در شرایط حاضر، سیمای جمهوری اسلامی، یکی از مهم ترین منابع کسب خبر در جامعه به شمار می رود. چند مؤلفه شامل سرعت در انتشار اخبار، توجه به نیازهای خبری مردم، استقلال حوزه خبر، تنوع خبری و ایجاد رقابت در بین بخش های خبری تلویزیون از مؤلفه های مؤثر بر قطب خبری شدن رسانه ای مانند سیماست. همچنین شبکه خبر، در مقایسه با سایر بخش های خبری شبکه های سیما، از قابلیت بیشتری برای تبدیل شدن به قطب خبری برخوردار است. بین سرعت انتشار اخبار سیما و تبدیل آن به قطب خبری جامعه، رابطه معنادار و مستقیم وجود دارد.