میترا پشوتنی زاده

در این پژوهش تلاش شده با بررسی تعداد 617 , 22 رکورد حوزه کشاورزی که در پایگاه «وب‌آوساینس» در محدوده زمانی 2000 تا 2008 نمایه شده­اند و با استفاده از فنون تحلیل استنادی، نویسندگان و مؤسسات کلیدی و میزان همکاری گروهی بین آنان، مجلات هسته، نرخ رشد تولیدات علمی، قالب و زبان انتشارات، و کشورهای پیشرو در این حوزه مشخص شوند و نقشه تاریخ‌نگاشتی علم کشاورزی ترسیم گردد. محاسبه مقدار متوسط نرخ رشد سالانه انتشارات برای این سال‌ها، عدد 7% را نشان داد. بررسی نوع مدارک نشان داد که مجموع 617 , 22 رکورد، در 15 نوع قالب مختلف ارائه شده­اند. این رکورد­ها به 25 زبان زنده دنیا و با همکاری 173 کشور به رشته تحریر درآمده‌اند. تمامی مقالات کشاورزی بازیابی‌شده از پایگاه «وب‌آوساینس» در 3256 مجله منتشر گردیده و از سوی 852 , 14 مؤسسه مختلف ارسال شده­اند. تعداد 655 , 51 نویسنده از سال 2000 تا 2008، مقالات خود را در حوزه کشاورزی به رشته تحریر درآورده و در پایگاه «آی‌اس‌آی» به ثبت رسانده­اند و در کل تعداد 381 , 658 منبع را مورد استناد قرار داده­اند. خوشه­های شکل‌گرفته در نقشه تاریخ­نگاشتی بر اساس LCS و GCS نیز شامل 5 خوشه بود.

امروزه اینترنت استفادة روزافزون یافته است. یکی از گروه­هایی که به سرعت به سوی این رسانه کشیده می­شوند، کودکان و نوجوانان هستند. با توجه به نیازها و ویژگیهای خاص این گروه، به نظر می­رسد آنها نیازمند اطّلاعات ویژه­ای در وب­سایتهای مخصوص خود هستند و تعیین ویژگیهای محتوایی مهم برای قرارگیری در وب­سایتهای مخصوص آنها، می­تواند برطرف­کنندة نیازهایشان باشد و از ورود آنان به وب سایتهای غیرعلمی و غیراخلاقی جلوگیری نماید. به علّت نگرانی و حساسیت بیشتر بر روی ردة سنی 12ـ14 سال و حد واسط بودن این دوره در میان دیگر دوره­های سنی کودکان و نوجوانان، ردة سنی فوق به عنوان جامعة مخاطب انتخاب و وب­سایتهای انگلیسی­زبان و فارسی­زبان مخصوص نوجوانان 12ـ14 ساله تحلیل محتوا گردیده است و سپس به علّت تفاوت در فرهنگ هر کشور، با استفاده از سیاهة وارسی، نظرات صاحب­نظران و نوجوانان 12ـ14 ساله ایرانی را جویا شده و با احتساب درصد فراوانی، مهمترین ویژگیهای محتوایی را برای قرارگیری در وب­سایت نوجوانان 12ـ14 ساله ایرانی، تعیین و معرفی کرده­ است

این پژوهش، با استفاده از روش تحلیل استنادی، به بررسی الگوی رفتار استنادی مؤلفان مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز در فاصله ی زمانی 1380-1385 در مورد چگونگی استفاده از منابع علمی پرداخته است. در این پژوهش، سعی شده با تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده، ابتدا توصیفی کلی از مقاله های مورد بررسی ارائه گردد؛ در مرحله بعد، به بررسی میانگین استنادها، نوع و زبان منابع مورد استفاده بر اساس تفکیک موضوعی مقاله ها، بررسی نیم عمر منابع و بررسی میزان تمایل نویسندگان به استفاده از انواع مختلف منابع اطلاعاتی پرداخته است. نتایج نشان داد که، مجموع 221 مقاله مورد بررسی، دارای 5240 استناد می باشد، که بالاترین استنادها به طور کلی از جنبه زبانی و نوع مدرک، به ترتیب مربوط به زبان انگلیسی (55%) و کتاب (2/57%) می باشد. میانگین استناد در هر مقاله، 7/23 می باشد. نتایج این تحقیق نشان داد که، بالاترین نیم عمر به کتاب عربی در زمینه موضوعی زبان و ادبیات فارسی با 23 سال و 8 ماه، و پایین ترین نیم عمر، مربوط به نشریه فارسی در حوزه حقوق با 3 سال و 3 ماه تعلق دارد. مطالعه تطبیقی بین نیم عمر منابع فارسی و انگلیسی زبان نشان دهنده آن است که، منابع فارسی نسبت به منابع انگلیسی، به طور روزآمدتر مورد استفاده قرار گرفته است.

امروزه اینترنت با تمامی ویژگی ها و جذابیت های خود، وسعت و گستردگی روزانه و تنوع اطلاعاتی و بسیاری موارد دیگر توانسته خود را به عنوان معتبرترین و روزآمدترین منبع اطلاعاتی در دسترس همگان قرار دهد. آگاهی و توجه به این نکته که هر کسی می تواند بدون هیچ‌گونه بازنگری و کنترلی به انتشار هرگونه مطلبی در این شبکة عظیم بپردازد، می تواند هشدار و تذکر کوچکی در نحوة استفاده و یافتن اطلاعات معتبر از اینترنت باشد. خوشبختانه برای این کار ابزارها، معیارها و سیاهه های متفاوتی برای گروه های سنی و افراد مختلف تهیه شده است. یکی از این گروه ها کودکان و نوجوانان هستند که مقید کردن آنها به مطالعة کتاب و دیگر محمل های سنتی در عصر اطلاعات و ارتباطات، منطقی به نظر نمی رسد. بنابراین در این پژوهش ابتدا اهمیت آشنایی با روش‌ها و ابزارهای متعدد ارزیابی صفحات وب بیان شده و سپس ابزاری برای آموزش نحوة ارزیابی تارنما ها به کودکان و نوجوانان، معرفی شده و در نهایت کتابداران را با معیارهای گزینش مناسب ترین تارنما ها برای این گروه سنی آشنا می نماید.

انتشار فزایندة مجلات علمی تخصصی، شناسایی و بازیابی سریع و یکجای مقالات را برای محققین با مشکل مواجه ساخته و از طرف دیگر با افزایش هزینة اشتراک نشریات، امکان اشتراک فردی را از بسیاری از محققین یا حتی کتابخانه‌‌های کوچک گرفته است. پژوهش حاضر به منظور بررسی میزان اهمیت ایجاد پایگاه متن کامل مقالات فارسی در کتابخانة دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز از دیدگاه دانشجویان مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشکدة مذکور صورت گرفته است. یافته‌‌های تحقیق نشان داد که میانگین سودمندی پایگاه‌های متن کامل مقالات از دیدگاه دانشجویان با توجه به تجربة آن‌‌ها در مورد پایگاه‌های اطلاعاتی، «زیاد» اعلام شده است و در حدود 61 درصد از پاسخ‌دهندگان موافقت خود را با دیجیتالی شدن مقالات، «زیاد» و «خیلی زیاد» اعلام نموده‌اند. در نهایت با توجه به مزایای پایگاه‌های متن کامل مقالات، میزان موافقت پاسخ‌دهندگان با ایجاد چنین پایگاهی «زیاد» اعلام شده است.

رشد و توسعه فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی باعث تحول بخش مرجع و ظهور خدمت جدیدی به نام میز مرجع دیجیتالی شده که جایگاه خاصی در کتابخانه‌ها پیدا کرده است. در خدمات مرجع دیجیتالی، نیازهای کاربران از طریق محمل‌های ارتباطی بین کاربر و کتابدار متخصص (محمل‌هایی از قبیل فرم مفصل پست الکترونیکی، فرم وبی، گفتگوی اینترنتی، ارتباط ویدیویی، و ...) به کتابخانه ارسال می‌شود و کتابدار متخصص به سؤالات پاسخ می‌دهد. در مقاله حاضر ابتدا اهمیت و جایگاه میز مرجع دیجیتالی در کتابخانه‌های تخصصی بررسی می‌شود و سپس با تأکید بر ارائه خدمات مرجع از طریق پست الکترونیکی و فرم وبی، رهنمودهایی برای طراحی نرم‌افزار مرجع دیجیتالی ارائه می‌گردد.