تأملی بر سخنان پاپ؛ دفاع از عقلانیت اسلامی

پاپ در دو نکته مورد اعتراض است: 1. ادعای غیر عقلانی بودن برخی از تعالیم اسلامی؛ 2. دین اسلام را خشونت طلب معرفی کرده است. آنچه مسلم است، پاپ مبلّغ و حافظ مرزهای مسیحیت است و وی قطعا در موضع‏گیری‏های مربوط به سایر ادیان به نحوه دفاع از مسیحیت و حفظ شأن و مقام آن در عالم امروز می‏اندیشد. بنابراین اعتراض به پاپ به دو نکته باز می‏گردد: عدم خشونت‏طلبی اسلام و عقلانیت اسلام. وقتی دهها رسانه غربی در همه کشورها، صحنه به آتش کشیدن تندیس پاپ و پرچم آلمان را نشان می‏دهند و خبر تهدید القاعده را برای حمله به واتیکان پخش می‏کنند، اولین چیزی که به ذهن هر رشد یافته در فرهنگ غربی می‏رسد، این است که گسترش اسلام به معنای شیوع خشونت‏طلبی و فقدان آزادی اندیشه و اظهار نظر و از دست رفتن اندیشه تسامح و تساهل است و در ذهن اکثریت مردم کشورهای غربی این نکته القاء شده که دشمن امنیت، آرامش و نظم دنیای معاصر، افراطیون مسلمان هستند؛ ولی اهل سیاست با وجود همه این واقعیت‏ها باید روشی برای سخن گفتن با این وضع اتخاذ کنند که این ذهنیت را تشدید نکند. به هر حال اولین برخورد مورد انتظار از سوی اولیای طراز اول مسلمان آن است که پاپ را به گفت‏وگو دعوت کنند و آن را فرصتی برای گشودن باب گفت‏وگوی جدل با مسیحیت تلقی کنند. نمایندگان دو دین به بحث تاریخی و ا ستدلالی بپردازد و میزان عقلانی بودن هر یک را از دو دین به بحث گذارند. از سویی حفظ تقدسات و حریم هر دین را لوازم دین‏داری است و طبیعی است که متدینان به هر دین، در صورت تعرض به مقدسات و اصولشان از خود واکنش نشان می‏دهند و نکته مهم، نحوه نشان دادن واکنش و حفظ حریم تقدسات است که به تدریج جریان‏های افراطی نقش هدایت اکثریت مسلمانان را پیدا می‏کنند و بسیاری از جریان‏های اسلامی درک عمیقی از فرهنگ مدرن و شرایط جهان معاصر ندارند و تنها به برخورد خشن و تهاجمی در مقابل غرب می‏اندیشند و چاره‏ای جز تفکیک جریان‏های عقلانی معتدل در جهان اسلام، از جریان‏های غیرعقلانی خشن نیست. کوشش برای احراز نقش نمایندگی جهان اسلام به‏وسیله متفکران و شخصیت‏های معتدل، فهیم، آشنا به تاریخ و سایر فرهنگ‏ها از ضروریت دنیای امروز است. نحوه واکنش مسلمانان نه تنها تأثیر بر وضع ملت‏های مسلمان، بلکه تأثیری قاطع در نظام و مناسبات جهانی به‏طور کلی دارد. این وضع مقتضی اندیشیدن به مصالح مسلمین و مصالح جهانی توأمان است.