۱.
تمدنهای بزرگ باستانی همچون تمدنهای هندی و ایرانی به یکدیگر نزدیکاند و ریشه دینی دارند. این تمدنها میتوانند با شناخت درست تمدن غرب، از توانمندیهای آن استفاده نمایند و خلأ موجود در تمدن غربی را، که معنویتگرایی است پر کنند. عرفان شرقی و عرفان اسلامی توانایی پاسخگویی به نیازهای حیاتی بشر را ـ که مدرنیته از پاسخ به آنها ناتوان است ـ دارد. ولی اسلام با مدرنیته درگیر مشکلاتی تاریخی است که از رنسانس نشأت میگیرد.
۲.
مهمترین عامل شکست جنبشهای اجتماعی ایران در دو سده گذشته، قطع پیوند با جنبههای عقلانی سنت اندیشه در ایران است. این سنت را روشنفکری دینی، سیاستزدگی و ایدئولوژیزدگی به بار آورده است. سنتگراییِ متصلب به همان اندازه از سنتگرایی فاصله دارد که سنت ایدئولوژی.
۳.
به نظر آقای سروش عدل و صدق نه تنها لازم و ملزوم یکدیگرند، که همپوشی دارند. ادبِ عدل و ادبِ صدق روی هم میافتند و اگر منابع معرفتی ما صدق را آسان در اختیار بگذارند، چندان نیازی هم به عدالت پیدا نمیکنیم.
۴.
دانش از راههای گوناگون به توسعه دموکراسی میانجامد؛ که یکی حضور اندیشه انتقادی در روشهای علمی، و دیگری پذیرش کثرتگرایی و تنوع آرا و تلاش برای یافتن زمینههای مشترک است.
۵.
انقلاب اسلامی موجب احیای فکر دینی، به ویژه فکر اسلامی و اسلام سیاسی شد. در برابر این فکر دینی، مخالفان به هر وسیلهای متوسل شدند تا اسلام سیاسی را بدنام کنند یا با فشارهایی که بر آن وارد میآورند، آن را از میدان به در کنند.
۶.
مصاحبه حاضر، که در دو شماره مجله ارائه شده است، با این هدف صورت گرفته است که در گام نخست، موارد تعارض و ناهمخوانی احکام دینی و حقوقبشر را «توصیف» کند و در گام بعدی به ارائه «راه حل و تجویز» در زمینه ارتباط میان حقوقبشر و احکام اسلامی، بپردازد. آقای کدیور میان اسلام سنتی و اسلام معاصر تمایز میگذارد و تفاوتهای آنها را بر میشمارد.
۷.
موضوع سخن، نقد کنترل رسمی دین و فرهنگ از سوی حکومت است. نویسنده سعی کرده است پیامدهای منفی کنترل دولتی دین و فرهنگ را در جوامع توسعهنیافته تبیین کند. از دیدگاه ایشان، کنترل رسمی این دو مقوله نه تنها به تقویت مبانی اعتقادی و رفتار دینی و رعایت هنجارهای فرهنگی نمیانجامد، بلکه نهایتا به تضعیف آنها منجر میگردد.
۸.
آقای کدیور در موضوع نحوه اجرای اصول 94 و 96 قانون اساسی، که به انطباق مصوبات مجلس شورای اسلامی بر موازین اسلام و مسئولیت شورای نگهبان در این زمینه مربوط میشود، سخن گفته است. از نظر وی، تنها وظیفه شورای نگهبان، تشخیص عدم مغایرت این مصوبات با احکام است و در این زمینه کافی است که تنها یک فقیه نظری داده باشد تا از مخالف بودن قانون با شرع جلوگیری کند.
۹.
حاصل دیدگاه نیره توکلی، در این گفتوگو، این است که مهمترین پیامد منفی جهانیسازی، پیامدهای اقتصادی آن است که بر زنان نیز تأثیرات عمیقی نهاده، و موجبات فقیر و بیکاری آنان را فراهم ساخته، و حتی در برخی از کشورها تجارت جنسی زنان را گسترش داده است. وی مهمترین اثر مثبت جهانیشدن را برای زنان، شنیده شدن صدای آنان، به دلیل گسترش فنآوری پیشرفته ارتباطات، میداند. همچنین روند جهانیشدن را در ایران تدریجی و کند ارزیابی کرده، در عین حال معتقد است نوعی بیتفاوتی و حتی برخورد مثبت نسبت به جهانیشدن در ایران به چشم میخورد.
