مطالعات ایران شناسی

این مقاله به مسئله گفتگوی تمدن ها که در عصر حاضر از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است، می پردازد. نویسنده با روش توصیفی و کتابخانه ای و نیز بر اساس تجارب شخصی، ضمن ارائه پیشینه تمدنی و جغرافیای تمدنی از ایران، به تقابل و تعامل ایران با تمدن های باستان(شرق و غرب) و تمدن اسلام پرداخته است. وی معتقد است با شناخت فرهنگ و تمدن ایران که از راه بررسی تحولات تاریخی و باستان شناسی محیط زیست و جغرافیای جامعه و ارزش های موجود در آن قابل حصول است، می توان ایران را به عنوان یکی از پیشگامان گفتگوی فرهنگی و تاریخی در تاریخ معرفی کرد.

زبانهای ایرانی را از دیرباز به سه گروه ایرانی باستان، ایرانی میانه و ایرانی نو طبقه بندی کرده اند. این تقسیم بندی صرفاً بدلیل سهولت تجزیه و تحلیل زبان های مذکور است. زبان های ایرانی باستان مربوط به دوره مادها و هخامنشیان و زبان های ایرانی منسوب به عصر اشکانیان و ساسانیان است.زبان های ایرانی نو را متعلق به دوره اسلامی تا امروز می دانند. نوشتار حاضر با روش توصیفی، نگاهی کوتاه به زبان های ایرانی و شاخه های آن، آنها را مهمترین عامل همبستگی میان اقوام  ایرانی می داند.

این مقاله با مروری بر سیر تحول دانش مردم شناسی در ایران به مطالعات فرهنگ عامه و روند تغییرات رویکردی در شناسایی، آگاهی افزایی، ارتقا و انتقال بین نسلیِ میراث فرهنگیِ ناملموس پرداخته است. میراث فرهنگی ناملموس- که یکی از بهترین داشته های ارزشمند فرهنگی ملتها در جهان شناخته می شود- می تواند بنا به ظرفیت سیال و مرزنوردش، جوامع را بسوی همگرایی و وفاق سوق داده و ارمغان آور صلح پایدار جهانی باشد. بنابرین شناخت صحیح، معرفی و آگاهی افزایی درباره آن، ضامنی در حفاظت و مدیریت انتقال بین نسلی خواهد بود. توجه به این وجه از میراث بشری در جهان بسیار نوپاست و بعد علمی و سیستماتیک آن به بعد از کنوانسیون 2003 .م یونسکو باز می گردد؛ اما در سالهای اخیر مطالعات در مورد آن به طور فزاینده ای درمیان ملت ها با اقبال ویژه ای مواجه شده است. نویسنده در این مقاله درصدد است تا با بررسی روند مطالعات مردم شناسی (با هدف صیانت و تغییر عنوان در ادبیات فرهنگی و تاریخی) ضمن اشاره به مطالعات میراث فرهنگی ناملموس کشور، ظرفیت ها و چالش های پیشرو را در عرصه پژوهش های مربوط به حفاظت از آن معرفی کرده و راه کارهایی جدی و اجرایی برای آن پیشنهاد دهد. وی همچنین تلاش میکند تا بر اساس نمونه های موفق و تجربیات و آزموده های پرثمر ملی و بین المللی، صور فرهنگ بشری و جلوه های میراث ناملموس آن را منطبق با استانداردهای خلاقانه تعیین شده از سوی سند کنوانسیون جهانی 2003 .م یونسکو نشان داده و مشارکت برپادارندگان و حاملان و ناقلان این وجه از میراث زنده بشری را به طور فزاینده ای جلب کند. در پایان این پژوهش به اکوموزه گیلان، به عنوان نمونه ای از برترین اقدامات پاسدارانه از میراث ناملموس فرهنگی توجه شده است.

این مقاله به تعارف و نظام ادب در رفتار و تعاملات ایرانیان اشاره کرده است. نویسنده معتقد است، رعایت ادب کلامی، فردی و اجتماعی، تعارف و گفتگوهای روزمره، شامل احوالپرسی، دعوت، درخواست و غیره از نظام مشخصی تبعیت می کنند. وی با انجام پژوهش میدانی و ضبط داده ها و تحلیل و مقایسه آنها نتیجه گرفته است که این مناسبات همگی در زیرمجموعه اصل فراگیر آداب و تعارف از سه ریشه احترام، تواضع و صمیمیت ایرانی ناشی می شود.

زیارت مکان های مقدس و منسوب به بزرگان و نیکان یکی از سنت های فرهنگی ایرانیان است که از دیرباز اهمیت و اعتبار خود را حفظ کرده است. این اماکن در سراسر سرزمین ایران با تنوع موقعیت قومی، جغرافیایی ومذهبی پراکنده اند و کمتر شهر و روستایی را می توان یافت که سهمی از این بناها نداشته باشد. با عنایت به تنوع و گونه گونی اماکن مقدس در مجموع می توان این اماکن را به قبور سادات، علما، مشایخ و قدمگاه و یا نظر کرده تقسیم بندی نمود. نوشتار حاضر با تکیه بر پژوهش میدانی و بررسی منابع کتابخانه ای، مقدمه ای است تاریخی، بر تطور زیارت مکان های مذکور در ایران و تأثیری که از حاصل آن در فرهنگ مردم این کشور ایجاد شده است.

در دوره سلجوقیان هنر و معماری ایران از رشد و تحول چشمگیری برخوردار شده بود. این دوره را میتوان سرآغاز استفاده از کاشی های رنگارنگ در معماری و زمینه ای برای رونق و پیشرفت تزئینات در دوره های بعدی خواند. همچنین آجرکاری، گچبری و رنگ آمیزی در معماری و نیز ایجاد نقوش متفاوت در پوشش بناها از جمله هنرهایی بودند که در معماری عصر سلجوقی کاربرد گسترده ای یافتند. از این رو، گرایش به تجمل گرایی در آثار این دوره عامل مهمی در پیدایش رنسانس هنری محسوب می شود. این مقاله با اتخاذ روش توصیفی ضمن معرفی معماری دوره سلجوقی، به بررسی ویژگی ها و اسلوب معماری اسلامی قرون پنجم و ششم ه.ق، در قلمرو هنر و معماری ایرانی می پردازد.