مطالعات میان رشته ای ارتباطات و رسانه

در عصر حاضر بیشتر افراد و سازمان های خصوصی و دولتی برای انجام امورشان تا حدود زیادی به شبکه های اجتماعی مجازی و پلتفرم های پیام رسان موبایلی وابسته هستند و با گسترش کاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در زندگی روزمره شاهد شکل گیری نسل جدیدی از ابزارهای اینترنتی هستیم که امکانات بیشتری را برای روابط دوسویه و چند سویه، فراهم آورده است. حال مسئله این است که کارکردهای سازنده و کژکارکردهای شبکه های اجتماعی مجازی چه هستند؟ کشف پاسخ این پرسش می تواند افزایش اثربخشی و یا اصلاح رویکرد رسانه ها در پیام رسانی و نیز جهت گیری فرهنگی صحیح و متناسب با ارزش ها و هنجارهای ایرانی-اسلامی را به دنبال داشته باشد. بدین منظور پژوهشگر با استفاده از تحلیل کیفی در پارادایم تفسیرگرایی همراه با مصاحبه و به کارگیری تحلیل تماتیک و کدگذاری سه مرحله ای به شناسایی کارکردها و کژکارکردهای شبکه های اجتماعی مجازی و پلتفرم های پیام رسان موبایلی در ایران پرداخته و به این نتایج رسیده است: مهمترین کارکردهای مثبت و سازنده: تغییرِ پوسته ذهنیت ها، آسان سازی تبادل و خلق اطلاعات، نقد و پالایش فرهنگ، آوردگاهِ گفتمان سازی اثربخش، ارتقای حساسیت گرایی دولت نسبت به عملکرد خویش و بسترساز فضای کسب و کار. مهمترین کژکارکردها : انزوایِ فراگیر اجتماعی، ترویج محتویات غیر اخلاقی، آسیب پذیر نمودن بدنه جامعه ایجاد فردگرایی مفرط، گسیخته کردن بنیان خانواده و نابسامانی هویتی.

هدف این تحقیق، تدوین ره نگاشت مواجهه مؤثر و فعال سازمان صدا و سیما در حوزه فضای مجازی است و سؤال اصلی پژوهش به چگونگی ترسیم ره نگاشت در این زمینه و لوازم تدوین آن مربوط می شود. ترسیم ره نگاشت، نیازمند تعیین دو رکن اساسی، یعنی تعیین شاخصه ها و ویژگی های وضع موجود و معیارها و مؤلفه های وضع مطلوب است تا بتوان بر پایه آن، اهداف، راهبردها و گزینه های اقدام- زمان را برای طی مسیر نیل به اهداف، برنامه ریزی کرد. در گام نخست، با استفاده از روش اسنادی، به بررسی نتایج پژوهش های پیشین و مرتبط با موضوع پرداخته شد. سپس با استفاده از روش پنل خبرگان- که در چهار دور تشکیل شد- معیارهای مطلوبیت و شاخصه های مختلف وضع موجود و مطلوب تعیین شدند. در نهایت با بهره گیری از ترکیب پنل خبرگی و تکنیک های کمی مختلف از جمله ماتریس اهمیت- عملکرد مارتیلا و جیمز، تعداد 4 محرک (هدف)، 9 راهبرد و 36 گزینه اقدام- زمان، مشخص و مدل نهایی ره نگاشت ترسیم شد.

این مقاله به تحلیل و بررسی ماهیت زن در سریال سازی غربی براساس آثار بروس میلر می پردازد. هدف پژوهش، کاوشی در نشانه شناسی و چگونگی کاربرد آن بر پایه تحلیل این آثار است. روش نشانه شناسی این نوشتار، براساس نظریه جان فیسک و در سه سطح توصیفی (رمزگان اجتماعی)، بازنمایی (رمزگان فنی) و ایدئولوژیک (رمزگان ایدئولوژیک) است. برای نیل به هدف، نخست به تعریف اجمالی از نشانه شناسی پرداخته و پس از ارائه دیدگاه جان فیسک، مضامین عمده نظریه او را، در قالب رمزگان اجتماعی، فنی و ایدئولوژی در بستر صحنه های منتخب سریال ساخته بروس میلر بررسی نمودیم. روش تحقیق این پژوهش، از نوع کیفی-تحلیل نشانه شناسی بوده؛ و ابزار گردآوری اطلاعات شامل فیش برداری از کتاب ها و مقالات است. با توجه به بررسی انجام شده می توان گفت این اثر با استفاده از قوانین نشانه شناسی به ارائه ی عمیق مفهوم زیست و بقا پرداخته؛ فرآیند نشانه شناسی، ظرفیت های معناشناختی درونی آن را به مخاطب می نمایاند؛ همچنین نشانه شناسی بیانگر این واقعیت است که تصاویر پس از رمزگشایی و تفسیر، ما را به نتایج جدیدی سوق می دهد و این امکان را فراهم می کند که از ظواهر صرف واقعیت فراتر رفته و از ورای دیگری به درون مایه بپردازیم.

داشتن شیوه های خاص دروازه بانی مبتنی بر روش های علمی به اندازه راه اندازی یک رسانه و حتی وقوع رویدادها اهمیت دارد. ازآنجاکه مدل گالتونگ و روژ از جمله مدل های علمی پذیرفته شده برای فرایند انتخاب اخبار خارجی است، این پژوهش با هدف کلی مطالعه و بررسی دروازه بانی اخبار خارجی سازمان صدا و سیما، برمبنای این مدل انجام شد. روش انجام پژوهش، تحلیل محتوای کمی است و جامعه آماری، شامل اخبار خارجی پخش شده از بخش های خبری 21 شبکه اول سیما در بازه زمانی 01/01/1400 تا 31/06/1400 است. در این میان، با استفاده از روش نمونه گیری سیستماتیک، 30 بخش خبری (شامل 140 خبر خارجی) انتخاب شد. براساس یافته ها، گزینشگران و دروازه بانان اخبار خارجی بخش خبری 21، مقدمات اولیه برای استفاده از معیارهای علمی گالتونگ و روژ را تا حدودی رعایت کرده اند، به طوری که از مجموع 140 خبر خارجی بررسی شده، میزان پرداختن به ارزش های «ارجاع یا تمثل به ملل برگزیده، 1/82 درصد»؛ «معنی داربودن، 9/77 درصد»؛ «منفی گرایی، 7/75 درصد»؛ «همخوانی و هماهنگی، 6/68 درصد» و «استمرار، 65 درصد» بیشترین فراوانی را داشته اند. از آنجا که پرداختن مستمر رسانه به خبرهای منفی ملل برگزیده، علت بالا بودن این فراوانی هاست، این نتیجه حاصل شد که رسانه ملی  نگاه متعادلی نسبت به جهان غرب نداشته و این سوگیری در پخش خبرهای خارجی، سبب از بین رفتن اعتماد مخاطبان به رسانه خبری و ریزش مخاطب در درازمدت می شود.

 این پژوهش درصدد فهم شیوه های برساخت و بازنمایی سوژه زن مطلقه در سینمای دهه اخیر ایران است که با بهره گیری از روش نشانه شناسی و تلفیق رویکردهای بارت و فیسک و سلبی و کاودری و چارچوب نظری مبتنی بر ایدئولوژی از منظر آلتوسر و نظریه بازنمایی «هال» صورت گرفته است. با استفاده از نمونه گیری هدفمند 3 فیلم (ناهید، رگ خواب و اینجا بدون من) برای تحلیل گزینش شد. نتایج نشان می دهد که طبقه اجتماعی پایین، در معرض قضاوت قرار داشتن، نگاه مغرصانه مردم به زنان مجرد مطلقه، بی توجهی و سوء ظن جامعه نسبت به زنان مستقل و مطلقه، بازتولید چرخه خشونت از جانب آنها و جامعه، وضعیت رفتاری، معیشتی، اقتصادی و رفتاری نامطلوب و در نهایت نمایش بازیابی زنانگی در محیط هایی مثل آشپزخانه از جمله مهمترین رمزگان ایدئولوژیکی است که در فیلم ها معنا یافته است. همچنین پیروی از ایدئولوژی (مردسالاری) باعث می شود زنان نیز آن را درونی کنند و عامل بازتولید آن گردند مانند زن صاحب خانه در فیلم رگ خواب. همچنین کنش های سوژه زنان مطلقه و پذیرفتن نقش های تحمیلی از جانب جامعه به عنوان یک زن و یک مطلقه آن را تبدیل به سوژه ای از درون تهی شده می کند که نقش های مختلف او را دچار یاس می کند. همچنین ایدئولوژی مردسالارانه چنان در افراد جامعه و مناسبات روزمره مردم، سنت و خانواده ریشه دوانده است که زن مطلقه تبدیل به سوژه منقادشده ایدئولوژی می شود و کنش خلاف جهت آن منجر به بازخواست شدن از جانب افراد مسحور آن ایدئولوژی می شود.

با پیشرفت فناوری های نوین، یکی از انواع رفتارهای انحرافی که رواج پیدا کرده، طفره روی مجازی است. با توجه به نبود ابزار مناسب برای سنجش رفتار انحرافی در داخل کشور، این پژوهش با هدف هنجاریابی پرسشنامه رفتار انحرافی طفره روی مجازی (CLQ) انجام شد. جامعه آماری این مطالعه، شامل تمامی کارکنان ستادی دانشگاه های جامع وابسته به وزارت علوم در چهار سطح تراز عملکرد بین المللی، ملی، منطقه ای و محلی در سراسر کشور بود. در ادامه، 430 کارمند ستادی با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند و داده های تحقیق با استفاده از پرسشنامه طفره روی مجازی، جمع آوری شد. نتایج حاصل از اعتبارسنجی به دو شیوه همسانی درونی و ثبات زمانی نشان داد که اعتبار پرسشنامه طفره روی مجازی براساس آلفای کرونباخ، 89/0 و با استفاده از روش بازآزمایی، 88/0  است. بررسی های مربوط به روایی محتوا، تفکیکی و سازه پرسشنامه طفره روی مجازی (CLQ)، مؤید روایی پرسشنامه مذکور بود. همچنین یافته های حاصل از تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی همانند فرم اصلی، سه عامل همبسته ولی مجزای گشت و گذار بی هدف در اینترنت، دریافت و ارسال پست الکترونیکی نامرتبط به کار و طفره روی اینترنتی تعاملی را آشکار ساخت. نتایج این مطالعه نشان داد که پرسشنامه طفره روی مجازی (CLQ)، ابزاری قابل اعتماد و روا برای سنجش و غربالگری میزان طفره روی مجازی کارکنان ستادی دانشگاه است. در نتیجه، پژوهشگران و محققان حوزه مدیریت سازمان های آموزشی، مطالعات رفتار سازمانی، فناوری های نوین و مدیریت منابع انسانی با کاربست این ابزار کارآمد در حیطه پژوهشی، قادر به تشخیص وضعیت طفره روی مجازی کارکنان خواهند بود.