فرهنگ ایلام

یکی از حوادث طبیعی و غیرمترقبه ای که انسان های گذشته و امروز با آن مواجه بوده و همیشه سعی کرده اند به طرق مختلف آن را مدیریت کنند، زلزله است. هنگام وقوع بلایای طبیعی، سکونتگاه های انسانی به ویژه در شهرها با خطرهای بیشتری مواجه هستند. تاب آوری توانایی بازیابی پس از شرایط یا رویدادهای غیر منتظره و شدت اختلالی است که سیستم می تواند آن را جذب کند قبل از اینکه ساختار سیستم از طریق تغییر متغیرها و فرایندهایی که رفتار آن را کنترل می کنند، به ساختار متفاوتی تبدیل شود. این تحقیق با هدف سنجش تاب آوری دهستان های استان ایلام در برابر زلزله انجام شد. سؤال اصلی تحقیق نیز عبارت بود از: وضعیت سنجش تاب آوری در برابر زلزله در دهستان های استان ایلام چگونه است؟ این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی - تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و بررسی های میدانی بود و اطلاعات مورد نیاز در دو مرحله، از طریق مطالعه منابع موجود و در دسترس و آراء خبرگان گردآوری شد و با استفاده از روش دلفی ادغام گردید. پس از استخراج شاخص ها، وزن شاخص ها با استفاده از مدل چندمتغیره AHP- FUSSY به دست آمد؛ سپس به وسیله نرم افزار GIS مدل CoKriging، تجزیه و تحلیل شد. تحلیل یافته ها نشان داد که سنجه گسل اصلی با وزن 507/0 بیشترین ارزش وزنی را در بین سنجه های تحقیق دارد. سنجه های گسل فرعی و کانون زلزله نیز به ترتیب با اوزان 252/0 و 241/0 اولویت های بعدی را به خود اختصاص داده اند. تحلیل یافته ها با استفاده از مدل کوکرجینگ نشان داد که مورموری، آب انبار، بیجنوند، شباب، سراب باغ و هندمینی، آسیب پذیرترین و هجدان دشت، زردلان، ابو غویر، زرنه و سید نصرالله ایمن ترین دهستان ها هستند و از آسیب پذیری کمتری برخوردارند. برنامه ریزی اصولی و منطقی با توجه به ویژگی ها و امکانات منطقه که به کاهش آسیب پذیری و تلفات جانی و مالی منجر شود، امری ضروری و حائز اهمیت به نظر می رسد، همچنین با برنامه ریزی صحیح بر روی کاربری زمین و توجه به ضوابط تفکیک زمین، تعیین کاربری ها با توجه به مشخصات زمین ساختی ناحیه، جلوگیری از ساخت و ساز در حریم گسل و ... می توان از شدت آسیب ها و تلفات کاست.

استفاده از تناسبات و هندسه در کالبد و اجزای مهم بنا از متداول ترین روش های معماران ایرانی برای طراحی درست و مهندسی شده به منظور رسیدن به زیبایی و کارایی مناسب است. قلعه میرغلام هاشمی مربوط به دوره قاجاریه می باشد که در روستای هاشم آباد از توابع شهرستان دره شهر در استان ایلام قرار دارد. ویژگی های منحصر به فرد معماری این بنا بیانگر آن است که معمار در ساخت بنا از اصول هندسی و نظام دقیق تناسبات ایرانی بهره گرفته است. پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که: کاربرد هندسه و تناسبات طلایی در ساخت و شکل گیری عناصر کالبد فضایی قلعه میرغلام هاشمی به چه صورت بوده است؟ روش پژوهش حاضر موردکاوی و تحلیلی است و برای گردآوری اطلاعات، از مطالعات کتابخانه ای و اطلاعات میدانی بهره گرفته شده است. در این مقاله، نقشه های قلعه، همچون پلان ها، نماها و مقاطع با فرض قرار دادن نقاط کانونی چون حیاط مورد تحلیل هندسی قرار گرفت؛ سپس نتایج تحقیق با نرم افزار SPSS26 سنجش و ارزیابی شد. نتایج تحلیل هندسی نشان می دهد که از تناسب زرین بیشتر در مکان یابی فضاهای قلعه و از تناسبات طلایی بیشتر در تعیین ابعاد فضاهای قلعه استفاده شده است. نتایج حاصل از تحلیل نرم افزار نیز حاکی از آن است که «طراحی معماری و ساخت قلعه» رتبه اول، «مکان یابی و جانمایی فضاهای معماری» رتبه دوم و «ابعاد و اندازه فضاهای معماری» رتبه سوم را از لحاظ کاربرد و تأثیرپذیری تناسبات طلایی و زرین از نظر متخصصان و کارشناسان کسب نموده اند.

امروزه در ژئومورفولوژی زمین ساخت، از تجزیه و تحلیل های مورفومتریک به طور گسترده به عنوان روشی سودمند برای شناسایی فعالیت چین ها و طاقدیس ها از نظر رشد جانبی و عمودی استفاده می شود. در این پژوهش، تأثیر فعالیت های زمین ساخت در طاقدیس بایه با استفاده از پارامترهای گوناگون مربوط به هشت شاخص ژئومورفیک (VF, AR, FMF, SMF, FSI, FFS, FD, ED)، نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی، تصاویر کوئیک برد و DEM 5/12 متر در بستر GIS مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت و یافته های به دست آمده با شواهد میدانی کنترل شد. منطقه مورد مطالعه در جنوب باختری زرنه در ایوان غرب واقع در استان ایلام و در منطقه زمین ساخت فعال زاگرس چین خورده قرار گرفته است. یافته های به دست آمده برای شاخص های مورد بررسی در طاقدیس بایه نشان داد که ساختار این طاقدیس جوان است و نیروهای زمین ساختی در آن تداوم دارند و هنوز به تکامل نرسیده اند. علاوه بر ارزش های عددی محاسبه شده برای این شاخص ها، شواهد ژئومورفولوژیکی موجود در منطقه، از جمله: جبهه های کوهستانی خطی، مستقیم و پرشیبِ گسلی، دره های ژرف، باریک و V شکل، اشکال مثلثی بزرگتر با درازای قاعده بیشتر، یال کوتاه تر و پرشیب تر و درصد بخش های بریده شده کمتر و بریده نشده بیشتر جبهه کوهستان در یال جنوب باختری، گویای وضعیت زمین ساختی فعال تر این یال نسبت به یال شمال خاوری طاقدیس است. یافته های به دست آمده از این شاخص ها فهم مناسبی از وضعیت زمین ساخت موجود در طاقدیس بایه را آشکار کرد؛ به عبارت دیگر، یافته های به دست آمده از شاخص های ژئومورفیک اهمیت استفاده از مجموعه داده ها و اطلاعات گردآوری شده از منابع گوناگون و هم پوشانی آنها در یک بستر نرم افزاری نیرومند و توانا، همچون سامانه اطلاعات جغرافیایی را برای ارزیابی میزان فعالیت های نسبی زمین ساخت در طاقدیس بایه و دیگر مناطق به روشنی نشان داد.

پژوهش حاضر که به طراحی و ارائه مدل سیاست گذاری فرهنگی به منظور تقویت (ارتقای) هویت فرهنگی جوانان استان ایلام پرداخته، از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، تلفیقی از روش های کیفی و کمی است. در مرحله اول از روش کیفی تحلیل محتوا (قیاسی) جهت جمع آوری اطلاعات استفاده شد. جامعه آماری در این مرحله، حدود 80 منبع در حوزه هویت فرهنگی جوانان بود که به صورت هدفمند انتخاب شد. در ادامه، متون مطالعه شده و گزاره های معنادار با سؤالات تحقیق انتخاب گردید و کد مفاهیم مرتبط با موضوع هر پاراگراف استخراج شد؛ سپس کد مفاهیم استخراج شده در دسته های هم مفهوم قرار گرفت. درنهایت برای دسته های هم مفهوم، نام و عنوان مناسب که بیانگر تم اصلی پژوهش است تعیین شد. پس از آن، جهت تعیین ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های تقویت (ارتقای) هویت فرهنگی جوانان استان ایلام از تکنیک دلفی استفاده گردید. در این تحقیق 15 نفر از خبرگان و اعضای هیئت علمی دانشگاه های استان ایلام (تمام وقت و حق التدریس) در رشته های جامعه شناسی و مدیریت فرهنگی، به عنوان نمونه آماری با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند از نوع گلوله برفی جهت تعیین روایی مرحله کیفی در نظر گرفته شدند. در پایان مرحله اول، مدل کیفی تقویت (ارتقای) هویت فرهنگی جوانان استان ایلام در 6 بعد هویت فرهنگی، دیانت، جغرافیای فرهنگی، زبان، حافظه فرهنگی و پوشاک ارائه شد.  در مرحله دوم، جامعه آماری تحقیق را جوانان استان ایلام تشکیل دادند که مطابق اطلاعات سامانه استانداری حدود 300 هزار نفر بودند. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 380 نفر برآورد شد و پس از گردآوری داده ها، تجزیه و تحلیل آماری داده های پژوهش در دو سطح توصیفی با استفاده از شاخص های آماری (نظیر فراوانی، درصد و میانگین) و سطح استنباطی تحلیل عاملی تأییدی با استفاده از Spss 22 و Lisrel8.54 صورت گرفت. معناداری ضرایب و پارامترهای به دست آمده ابعاد مدل تقویت (ارتقای) هویت فرهنگی جوانان استان ایلام، هویت فرهنگی، دیانت، جغرافیای فرهنگی، زبان، حافظه فرهنگی و پوشاک نشان داد که تمامی ضرایب به دست آمده، معنادار هستند.

مناسک مرگ بیانی از تصورات در زمینه مفهوم مرگ، نحوه گذار از فقدان متوفی و تداوم حضور اوست؛ با این حال نحوه برگزاری و ساخت فضای آن نیز نشانه ای از سلسله مراتب تشرف به فضا در سوگ است. یکی از مهمترین و رایج ترین این آیین ها «چمر» است  که هدف آن، یادبود فرد یا افراد متوفی و تجلیل از مقام آنهاست و در حال حاضر در مناطقی از استان های ایلام، لرستان، کرمانشاه و خوزستان برگزار می شود و بررسی آن می تواند دریچه ای به شناخت ابعادی از فرهنگ ایشان باشد. این آیین بسته به موقعیت جغرافیایی محل برگزاری آن، حاوی نشانه های کالبدی مانند اشیاء و محوطه برگزاری است. روش تحقیق در این مقاله، مردم شناختی بوده و اطلاعات آن از طریق مشاهدات شخصی و مطالعات کتابخانه ای به دست آمده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که مراسم چمر نشانه ای از تفکیک فضایی و نوعی ویژه از ساخت فضا بر مبنای تداوم حضور و پاسداشت جنبه عمومی مناسک است. جهت تفکیک و فضاسازی از رنگ بندی، چیدمان افراد مانند رووه کرها و ...، اشیاء، حیوان و درخت، شدت موسیقی و تنوع مضامین موسیقی و آواز استفاده می شود.

استفاده از فناوری های نوین در صنایع از مدت ها پیش در کشورهای توسعه یافته آغاز شده است. یکی از این فناوری ها اینترنت اشیا می باشد. رهبران اینترنت اشیا برای ایجاد بستر فرهنگی نوآوری باید از مردم شروع کنند. اینترنت اشیا حاصل تکامل در فناوری اینترنت است که امکان اتصال اشیا به هم را فراهم می سازد و می تواند به شکلی گسترده فرایندها و نحوه خدمات دهی را تغییر دهد. با وجود کاربردهای فراوان اینترنت اشیا در صنعت، موانع زیادی بر سر راه استقرار آن قرار دارد. در این مقاله ابتدا به شناسایی موانع به کارگیری اینترنت اشیا در صنایع کوچک و متوسط استان ایلام، اعم از موانع اقتصادی، فرهنگی، مالی، فنی و ...  با استفاده از تکنیک دلفی فازی پرداخته شد؛ سپس روابط بین آنها با استفاده از مدل سازی ساختاری تفسیری مورد سنجش قرار گرفت. جامعه آماری پژوهش 15 نفر از خبرگان آشنا به موضوع بودند. 16 مانع به عنوان موانع اصلی به کارگیری اینترنت اشیا در صنایع کوچک و متوسط استان ایلام شناسایی شد و ارتباط بین آنها در 6 سطح طبقه بندی و در یک شبکه تعاملی ترسیم گردید؛ درنتیجه نبود سه عامل  حمایت های دولت، تحریم و عدم ارتباط و کمبود دانش فنی در بین برنامه ریزان در بالاترین سطح قرار گرفتند، فرهنگ سازی در سازمان ها یکی از راهکارهای رفع این موانع است.

مقاله حاضر، پیمایشی - توصیفی از نوع علی - مقایسه ای است که با هدف تحلیل تطبیقی نیازهای فرهنگی دانشجویان دختر و پسر مراکز آموزش عالی استان ایلام انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه های استان ایلام به تعداد 16714 نفر در سال تحصیلی1400-1399 بود که با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران و به شیوه نمونه گیری طبقه بندی، نمونه مورد بررسی به تعداد 374 نفر تعیین شد. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته بود که پس از اطمینان از روایی آن با بهره گیری از نظر متخصصان (15 نفر کارشناس) و محاسبه پایایی خرده مقیاس های آن به روش آزمون مجدد و روش همسانی درونی، تکثیر شد. ابزار تجزیه و تحلیل داده ها، آمار توصیفی و تحلیل واریانس چندمتغیره (MANOVA) بود. یافته های توصیفی نشان داد که میزان نیاز فرهنگی دانشجویان دختر نسبت به دانشجویان پسر بیشتر است. نتایج تحلیل واریانس چندمتغیره نیز نشان داد که جنسیت دانشجویان، حداقل بر یکی از نیازهای فرهنگی تأثیر می گذارد؛ به طوری که در بین پسران و دختران، بین نیازهای ادبی - هنری و نیازهای تفریحی – ورزشی، تفاوت معناداری وجود دارد؛ اما بین میزان نیازهای دینی - مذهبی و نیازهای سیاسی - اجتماعی در بین پسران و دختران، تفاوت معناداری وجود ندارد؛ همچنین جنسیت به ترتیب به میزان 9/7 درصد و 6/4 درصد واریانس نیازهای ادبی - هنری و نیازهای تفریحی - ورزشی را تبیین می کند.

به دلیل نقش مهم گردشگری در روند رشد و توسعه کشور، مدیران صنعت گردشگری همواره با چالش جذب گردشگر و جلب رضایت مندی مواجه هستند. پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر رویدادهای فرهنگی و درگیری ذهنی بر تصویر و قصد بازدید از مقصد در بین گردشگران بخش سراب میمه انجام شد. جامعه آماری این پژوهش را گردشگران بخش سراب میمه در استان ایلام در بهار 1400 تشکیل دادند که به علت نامشخص بودن تعداد گردشگران در منطقه مذکور، 385 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شد که بالاترین حجم نمونه است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، پیمایشی از نوع همبستگی مبتنی بر معادلات ساختاری بود. داده های مورد نیاز با ابزار پرسشنامه جمع آوری شد. پرسشنامه روایی و پایایی قابل قبول داشت. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش معادلات ساختاری با نرم افزار Smart Pls نشان داد که رویدادهای فرهنگی و درگیری ذهنی بر تصویر و قصد بازدید از مقصد در بین گردشگران بخش سراب میمه، تأثیر مثبت و معنا داری دارد. درواقع تصویر مناسب کلی و قصد بازدید مجدد از بخش سراب میمه، مستلزم توجه به برند رویداد، مؤلفه های ساختاری، رویدادهای فرهنگی، برند مکان، درگیری ذهنی گردشگر، تصویر کلی، تصویر شناختی و تصویر عاطفی از مقصد است و مدیران و بازاریابان گردشگری باید به این عوامل اساسی و مهم، توجه ویژه ای داشته باشند.