پژوهش در آموزش معارف و تربیت اسلامی

هدف پژوهش حاضر بررسی فرایند تربیت دختران در جهت پذیرش نقش های جنسیتی در نظام تربیت مدرسه ای با نگاهی به آراء و اندیشه های آیت الله خامنه ای است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و براساس نتایج بدست آمده که ضرورت مهارت آموزی برای ایفای نقش های جنسیتی دختران در نظام تربیت مدرسه ای، بر کسی پوشیده نیست و لذا مدرسه باید تربیت جنسیتی دختران را به عنوان اهمّ اهداف خود تعریف نماید. آمادگی برای پذیرش نقش ها تنها با تبیین و توجیه و ارائه واحدهای درسی امکان پذیر نیست، بلکه فرایند تربیت در مدرسه و با مشارکت خانواده باید به گونه ای طراحی شود که دختران در پایان دوره مدرسه و همزمان با آغاز جوانی، برای پذیرش نقش های خود از لحاظ روحی آماده و از لحاظ جسمی توانمند بوده و مهارت های لازم را کسب کرده باشند. این فرایند در برخی مهارت ها از دوره دبستان، و در برخی دیگر، از دوره متوسطه باید آغاز و تثبیت شود.

هدف پژوهش حاضر تبیین نقش سرمایه روانشناختی در تربیت دینی بود. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد سرمایه روان شناختی و مؤلفه های اساسی آن در کنشگری دینی می تواند منبعی برانگیزاننده و استمراربخش باشد و احتمال رسیدن به بهجت درونی و معنوی و قدرت روحی و کسب صفات الهی را افزایش دهد. به عبارت دیگر، سرمایه روانشناختی مسیر رسیدن به خداگونگی افراد - به عنوان غایت تربیت دینی- را هموار می سازد و توان و انرژی روانی لازم را در شرایط دشوار و محدودیت ها، موانع و استمرار فعالیت ها تأمین می نماید. مؤلفه های سرمایه روانشناختی و تربیت دینی به طور مستقیم یا با طیف معانی مؤلفه ها درهم تنیده شده اند؛ به طوری که چهار مؤلفه سرمایه روان شناختی (خودکارآمدی، امیدواری، خوش بینی و تاب آوری) می توانند یکی از پیش آیندهای ایجاد و تداوم رفتار های دینی محسوب شوند و افراد با داشتن این سرمایه، آمادگی لازم را برای ورود به صحنه عمل، پیدا کنند و از پشتکار، مقاومت و سرسختی (صبر) برای دستیابی به اهداف برخوردار شوند.

هدف پژوهش حاضر تحلیل محتوای کتاب هدیه های آسمان مقطع چهارم ابتدایی بر اساس روش های تربیت دینی است. روش پژوهش تحلیل محتوای کیفی بوده، و پس از بررسی نظریات و دسته بندی های ارائه شده از روش های تربیت دینی (اسلامی)، دسته بندی باقری (1396) برای تحلیل محتوا انتخاب شد. یافته های پژوهش نشان دهنده یک سیر دارای افت و خیز در تمرکز بر استفاده از روش های تربیتی دینی در قسمت های گوناگون کتاب هدیه های آسمان مقطع چهارم ابتدایی است. یکی از نقاط قوت کتاب، عدم تمرکز بر یک روش، در سرتاسر کتاب است که به علت وجود موضوعات متفاوت و تفاوت فردی دانش آموزان مناسب تلقی می شود. همچنین با توجه به ویژگی های سنّی این دانش آموزان، توجه خاص به روش های منتج از پنج اصل شامل تحول باطن، آراستگی، تغییر ظاهر، تعقل و تذکر، مناسب به حساب می آید، زیرا این دوره سنی زمان مناسبی برای شکل گیری تربیت مناسب عقلانی-عاطفی است. در مجموع توجه به سایر روش های تربیت دینی در این کتاب به منظور بهبود و ارتقاء آن ضروری است.

هدف این پژوهش، معرفی برنامه درسی ممدوح و مذموم - و کیفیت عناصر آن - از منظر تربیت اسلامی و با تاکید بر اندیشه های تربیتی آیت الله جوادی آملی است. به این منظور و در ذیل این مساله به بررسی انسان و تفکرات حاکم بر جوامع انسانی پرداخته شده است. برای تحقق این هدف از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده گردید. پژوهش حاضر به دو رویکرد ممدوح و مذموم در برنامه درسی توجه دارد که هر یک هدف، روش، محتوا و شیوه ارزشیابی خاصِ خود را دارند. غایت در یک رویکرد اصالت ماده و حس و در دیگری فراتر از ماده، یعنی باور به امور مجرد است. معیار ارزشیابی فعالیت های آموزشی در برنامه درسی مذموم، بر مبنای ملاک های از پیش تعیین شده و در برنامه درسی ممدوح برحسب تأثیر یک محصول تازه تدوین شده می باشد. لذا، می توان اذعان داشت که فلسفه تعلیم و تربیت در جوامع اسلامی این ظرفیت را دارد که نظریه های متفاوتی را در خود برویاند و جامعه بشری را در مقابل افقی نو از اندیشه های تربیتی قرار دهد.

هدف پژوهش حاضر بررسی مبانی تأثیرگذار در تدریس، براساس آموزه های اسلامی است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که هدف از یادگیری و آموزش، تربیت و رشد معنوی بوده که نتیجه آن سعادت و قرب الهی است. این مبانی در سه حیطه شناختی، عاطفی و رفتاری تدریس تأثیرگذار خواهد بود. در این پژوهش، مبانی تأثیرگذاری چون فاعلیت و تأثیر حق در تدبیر انسان و عالم، امانت انگاری علم و متعلم، دو بُعدی بودن انسان؛ برخورداری های فطری، کرامت مندی انسان، نیازمندی انسان به دیگران در شئون حیات، خطاپذیری معارف بشری، تأثیر نیّت در امر آموزش، تفاوت انسان ها در ظرفیت ها و قابلیت ها، اختیارمندی انسان در آموزش، مورد بازخوانی قرار گرفته و تأثیر آن در قلمرو آموزش تبیین گردید.

هدف پژوهش حاضر تحلیل محتوای کتاب درسی هدیه های آسمانی دوره ابتدایی از منظر توجه به اخلاق زیست محیطی است. روش پژوهش از نوع تحلیل محتوا و جامعه آماری شامل کتاب های هدیه آسمانی پایه دوم تا پایه ششم مقطع دبستان می باشد و بدون نمونه گیری به صورت سرشماری محتوای همه کتاب ها مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در کتب هدیه های آسمانی دوره ابتدایی  ۲۰9 مرتبه به اخلاق زیست محیطی اشاره شده است؛ اما در اشاره به مولفه های زیست محیطی، تعادل رعایت نشده است. به ترتیب مولفه های درختکاری و حفاظت از محیط زیست (۲۶ فراوانی) و مولفه رعایت حقوق حیوانات (۹ فراوانی) بیشترین و کم ترین فراوانی را به خود اختصاص داده اند، اما به برخی از مولفه های دیگر هیچ گونه اشاره ای نشده است.