۱.
کلید واژه ها:
ارتباطات خانوادگی ارتباطات تراکنشی تراکنش صمیمیت تراکنش مودّت ارتباطات اثربخش اجتماعی خانواده گسترده ایمانی ابوّت اجتماعی بُنوّت اجتماعی اخوّت اجتماعی سپهر ارتباطی سپهر معنایی
این پژوهش به مطالعه مفهوم «صمیمیت» در اجتماع منزلی به عنوان رمز «اثربخشی ارتباطات خانوادگی» و کمک گرفتن از این مشخصه برای اثربخشی دیگر انواع ارتباطات در اجتماع مدنی انسانی می پردازد. در این مقاله با کمک گرفتن از روش تحقیق تحلیلی استنتاجی نسبتی میان مفهوم «صمیمیت» در اندیشه اندیشمندان حوزه مطالعات خانواده، با مفهوم «ارتباطات تراکنشی» از منظر اندیشمندان علوم ارتباطات و معارف قرآنی و روایی درباره «خانواده» برقرار شده است. ابتدا از منظرگاه «ارتباطات تراکنشی» که از جمله کامل ترین منظرگاه های مطالعه «ارتباطات انسانی» است به مفهوم «صمیمیت» به عنوان اصلی ترین مشخصه «ارتباطات خانوادگی» توجه شده است و فرایند «تراکنش صمیمیت» و در نتیجه حاکم شدن روح صمیمیت در «ارتباطات خانوادگی» بر آن اساس توضیح داده شده است. سپس نسبت آن با مفهوم قرآنی «مودّت» مورد مداقّه قرار گرفته است و «اثربخشی ارتباطات خانوادگی» در سایه «تراکنش صمیمیت» و «تراکنش مودّت» مورد تعلیل واقع شده است. در ادامه راهکار اثربخشی ارتباطات در اجتماع مدنی، تعمیم این دو خصیصه «ارتباطات خانوادگی» به دیگر «ارتباطات اجتماعی» و تشکیل «خانواده گسترده ایمانی» معرفی شده و مفاهیم «ابوّت اجتماعی»، «بُنوّت اجتماعی» و «اخوّت اجتماعی» تبیین شده است.
۲.
کلید واژه ها:
ارتباطات غیرکلامی زبان بدن نهج البلاغه پیام برون زبانی
با وجود نقش و اهمیت بسزایی که زبان یا ارتباط کلامی در تداوم حیات فردی و اجتماعی ما انسان ها دارد، ارتباطات انسانی محدود به ارتباط کلامی نمی شود، بلکه بخش چشمگیری از ارتباطات انسانی از طریق ارتباط های غیرکلامی صورت می پذیرد و شمار زیادی از مفاهیم ارتباطی در تعامل های فردی و عمومی از طریق مکث ها، نگاه ها، اشاره ها، حالت های چهره وغیره مبادله می شود. علاوه بر تجلی ارتباط غیر کلامی در ساحت اجتماع، شاهد توجه متون ادبی و دینی به این ابزار ارتباطی نیز هستیم. چه بسا پیام هایی که افراد با نگاه ها، حالات چهره و ژست ها منتقل می کنند، در متون ادبی به درک و فهم خواننده از متن کمک می کند. خطبه های نهج البلاغه از جمله متونی دینی و ادبی ارزشمندی است که شایستگی بررسی از منظر ارتباطات غیر کلامی را دارد. این پژوهش در تلاش است تا عناصر ارتباط غیرکلامی در خطبه های نهج البلاغه و میزان انسجام این عناصر با مفاهیم مورد نظر حضرت را با روش توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار دهد و از این منظر تحلیلی زیبا از خطبه های نهج البلاغه ارائه کند. نتایج پژوهش نشان می دهد زبان چشم و دست، کارآمد ترین و پُربسامد ترین انواع ارتباط غیرکلامی به کار رفته در خطبه های نهج البلاغه است و کارکرد این نوع ارتباط در خطبه های نهج البلاغه برای انتقال پیام های اخلاقی، تربیتی و کشف پیام های نهفته در متن، سهم بسزایی داشته است.
۳.
کلید واژه ها:
مذهب اندازه دولت شایستگی رستگاری اعتقاد به زندگی پس از مرگ
هدف تحقیق حاضر، بررسی تأثیر نقش مذهب در تعیین اندازه دولت است. بدین منظور مدل ساده اقتصادی سیاسی با پیروی از مطالعه آذی و اهرنبرگ (1975) مبتنی بر مطالعه ملتزر و ریچارد در نظر گرفته شده است و مذهبی بودن به عنوان شدت رضایت حاصل از کمک های خیریه برای کالاهای عمومی مدل سازی شد که در آن هرچه افراد مذهبی تر باشند، رضایتی که از اعانه های داوطلبانه کسب می کنند، بیشتر است. افراد مذهبی در مقایسه با افراد سکولار به منظور صرف قسمت بزرگ تری از درآمدشان برای اعانه های داوطلبانه به سطوح پایین تر مالیات رأی می دهند؛ بنابراین فرایند سیاسی منجر به کاهش اندازه دولت در کشورهای مذهبی تر و به معنای سطوح پایین تر هزینه برای کالاهای عمومی و بازتوزیع است. نتایج تحقیق نشان داد: کشورهای دارای سطح بالاتری از اعتقاد به زندگی پس از مرگ (مذهبی تر) تمایل به داشتن سطح بالاتر بار مالیاتی دارند؛ بنابراین اندازه دولت کاهش پیدا می کند. همچنین کشورهای مذهبی تر، نسبت هزینه دولت به تولید ناخالص داخلی کمتری خواهند داشت که به معنای کاهش اندازه دولت خواهد بود. ازسوی دیگر، کشورهای دارای سطح بالاتر اعتقاد به زندگی پس از مرگ (مذهبی بودن) سطح پایین تری از پرداخت های انتقالی دارند که به معنای اندازه کوچک تر دولت خواهد بود. در نهایت می توان گفت کشورهای مذهبی تر سطوح پایین تری از مالیات و هزینه دولتی داشته باشند و در مقابل انتظار می رود اندازه دولت در کشورهای مذهبی تر کوچک باشد؛ بنابراین مذهب و هزینه رفاهی دولت به نوعی مکانیسم های جایگزین برای تأمین بیمه اجتماعی محسوب می شوند.
۴.
کلید واژه ها:
رسانه های جدید سیاست گذاری رسانه ای صداوسیما تعامل مسئله شناسی
هدف اصلی این پژوهش، شناسایی مسائل صداوسیما در تعامل با رسانه های جدید است. بدین منظور پژوهشگر ضمن مطالعه منابع و اسناد مرتبط، برای دست یافتن به پاسخی برای پرسش اصلی پژوهش، به مصاحبه کیفی نیمه ساختاریافته با تعدادی از مدیران و کارشناسان حوزه فضای مجازی و سیاست گذاری صداوسیما، اساتید و کارشناسان دانشگاهی حوزه ارتباطات و رسانه و مدیران و کارشناسان فعال در عرصه فضای مجازی پرداخته است. در این پژوهش از روش تحلیل مضمون استفاده شده است و طی سه مرحله کدگذاری توصیفی، تفسیری و یکپارچه سازی، سیزده مسئله در پنج بخشِ مسائل مدیریتی، مسائل ناشی از تغییرات محیطی، مسائل مرتبط با قوانین و مقررات، مسائل ناشی از نوع رویکرد و نگاه به فضای مجازی، و مسائل ناشی از ضعف دانش و تخصص شناسایی شدند.
۵.
کلید واژه ها:
خانواده اخلاق شبکه های اجتماعی مجازی رصد کنترل
ورود، فراگیری و دردسترس بودنِ شبکه های اجتماعی موجب بروز آسیب های متعددی به نوجوانان و جوانان و سبب بروز مشکلاتی در عرصه خانواده شده است. ین آسیب ها مستقیم بر نوجوانان و جوانان تأثیر می گذارند که از آن جمله می توان به کلاه برداری، هک، ارتباط با افراد ناسالم و ارتباط با جنس مخالف اشاره کرد. خانواده محلی امن برای تمام اعضاست که وظیفه دارد آسیب های شبکه های اجتماعی را به حداقل برساند. در موارد بسیاری، حفظ فرزندان از خطرات احتمالیِ این شبکه ها با رصد و کنترل آنان امکان پذیر است و این رصد و کنترلِ بدون اجازه، از مصادیق نقض حریم خصوصی فرزندان به شمار می رود. تفکر در مورد مرزبندیِ حریم خصوصی از یک سو و حفظ امنیت و آرامش خانواده ازسوی دیگر موجب شده است تا تعارضی میان این دو وظیفه یعنی حفظ امنیت و عدم نقض حریم خصوصی ایجاد شود. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با رجوع به منابع اصیل اسلامی در پی پاسخ به این پرسش است که آیا خانواده می تواند برای حفظ امنیت خود به سیستم کاربران نفوذ و اطلاعات و ارتباطات آن ها را رصد کند یا خیر؟ مقاله حاضر این یافته را به دنبال داشت که به علت مصالح بیشتر (مصلحت اخروی و تعداد افراد)، مطابقت با اهدافِ اخلاقی و حفظ آبروی افراد، حفظ امنیت خانواده و خود کاربر اصل اخلاقی اَهَم است.
۶.
کلید واژه ها:
جشنواره های فیلم فرصت ها تهدیدها دیپلماسی فرهنگی چانه زنی فرهنگی
برگزاری جشنواره های فیلم که هرساله با عنوان و موضوع خاصی در سراسر دنیا برگزار می شوند، در درون خود موقعیت های خاصی را برای شرکت کنندگان از کشورهای میزبان و میهمان فراهم می سازند. در این رویداد جهانی، دست اندرکاران تولیدات سینمایی و بخشی از مخاطبان حرفه ای و آماتور این امکان را می یابند تا ضمن تماشا، تحلیل و اهدای جوایز، به بحث و تبادل نظر بپردازند. در مقاله حاضر، فرصت ها و تهدیدها و نقاط قوت و ضعف پیش روی سینمای جمهوری اسلامی ایران در جشنواره های بین المللی فیلم که بخشی از دیپلماسی فرهنگی است، بررسی شده است. بدین منظور با استفاده از روش دلفی و مصاحبه با کارشناسان، پرسش نامه ای تنظیم و پس از دو مرحله پاسخ گویی و جمع آوری و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ بالای7 از بین 123 نفر و تحلیل آن با روش SWOT به شناخت موارد یادشده انجامید که نشان داد جشنواره ها با هشت فرصت و هشت تهدید روبه رو هستند و همچنین سینمای ایران دارای 16 نقطه قوت و 15 نقطه ضعف است. در ادامه برای استفاده و بهره برداری از این موقعیت ها چندین پیشنهاد عملیاتی ارائه شده است که با توجه به دیپلماسی فرهنگی سینمای ایران و پیشینه فرهنگ اسلامی و آنچه امروزه در حال انجام است، تحلیل شده اند.
۷.
کلید واژه ها:
مصورسازی پژوهش های اسلامی یهودیت مسیحیت رسانه های اجتماعی دگرسنجه های آلتمتریک
هدف پژوهش حاضر مصورسازی مقالات ادیان توحیدی یا ابراهیمی شامل سه دین اسلام، مسیحیت و یهودیت به منظور کشف و دیداری سازی موضوعات مورد تأکید در پژوهش های دینی است. نوع پژوهش حاضر کاربردی با رویکرد علم سنجی است که با استفاده از روش تحلیل هم واژگانی انجام شده است. جامعه پژوهش شامل مقاله های مرتبط با هریک از ادیان مذکور است که در طول قرن بیست ویکم در پایگاه وب علوم نمایه شده اند. یافته ها نشان داد چهار خوشه شکل گرفته در حوزه اسلام بر سنت ها و تفکرات اسلامی، اسلام هراسی، تجارت و امور مالی از منظر اسلام، و کشورهای اسلامی تأکید دارد. استفاده از بستر رسانه های اجتماعی در بازتاب اسلام ناب ضرورت می یابد. در همین راستا پژوهش های اسلامی به لحاظ بازتاب در رسانه های اجتماعی و استنادهای دریافتی مورد بررسی بیشتر قرار گرفتند. یافته ها نشان داد از 27143 مقاله نمایه شده مرتبط با پژوهش های اسلامی در وب علوم، 4829 مقاله در 16 رسانه اجتماعی بازتاب داشته اند. فعال ترین کاربران توییتر، فیسبوک، رسانه های خبری و اسناد سیاسی از کشورهای امریکا، انگلستان و استرالیا هستند. از میان کشورهای مسلمان، کاربران اندونزیایی فعال ترین کاربران هستند. ایران از نظر تعداد مقاله ها در رتبه هشتم قرار دارد. نمره آلتمتریک اثرگذارترین مقاله های داخلی و خارجی برابر با 768 و 73 است که اولی به موضوع اسلام هراسی و دومی به روزه داری پرداخته است.
۸.
کلید واژه ها:
مقام معظم رهبری تغییرات فرهنگ جنسی صورت بندی گفتمانی تهاجم فرهنگی
غریزه جنسی را می توان پیشران و نقطه عزیمت فرایند معناسازی در اجتماع انسانی قلمداد کرد؛ ازهمین رو معناسازی، تعامل و بازتولید امر جنسی در ارتباط با سایر ابعاد و ساختارهای نظام اجتماعی (فرهنگ، مذهب، اقتصاد، سیاست، حقوق، آموزش، رسانه و...) ازیک سو می تواند به نظم اجتماعی و ازسوی دیگر به آشفتگی و اضطراب اجتماعی منتهی شود. همین موضوع باعث شده است تا رویکردها و گفتمان های متفاوتی حول آن شکل گیرند؛ گفتمان هایی که تغییرات فرهنگ جنسی را در لایه ها و محورهای گفتمانی خود تحلیل می کنند و در تعامل و مواجهه با تغییرات آن، راهبردهایی متناسب با گفتمان خود پیشنهاد می دهند. در نوشتار حاضر تلاش شده است با استفاده از روش عملیاتی تحلیل گفتمان (پدام)، بیانات مقام معظم رهبری به عنوان یک متفکر اجتماعی درباره تغییرات فرهنگ جنسی جامعه ایران، صورت بندی گفتمانی شود، زیرا هر گفتمان تغییرات فرهنگ جنسی را ناظر به تأثیر عوامل، اهداف و راهبردهای مشخصی تحلیل می کند. در این پژوهش، چهار محور گفتمانی ناظر به مؤلفه های معنایی و علل و عوامل تغییرات فرهنگ جنسی جامعه ایران کشف و صورت بندی شده است. بر این اساس پویایی فرهنگ جنسی، خلأ نظری و سیاستی، تهاجم فرهنگی جنسی و مقابله با تهاجم جنسی به منظور سامان مندی فرهنگ جنسی از محورهای گفتمانی مقام معظم رهبری است.
۹.
کلید واژه ها:
انتخابگری کنشگری زن ازدواج تشکیل خانواده خانواده پایدار
اهمیت خانواده از دیرباز حتی در جوامع لجام گسیخته غربی و شرقی امری مهم و بدیهی بوده است، اما به نظر می رسد خانواده امروزی دستخوش تغییراتی شده است؛ به طوری که در خانواده های مدرن نقش خانواده ها در ازدواج بسیار حداقلی شده است. در خانواده سنتی نیز خانواده ها و به ویژه پدر بیشترین نقش را داشتند و دختر نقش بسیار کمی ایفا می کرد. او باید منتظر خواستگاران می ماند و اگر خواستگار مطلوبی نمی آمد یا باید خانواده نامطلوب خود را تشکیل می داد یا تجرد را برمی گزید و در این بین نظر پدر نقش اساسی داشت. بر این اساس، مقاله حاضر به دنبال این پرسش است که آیا کنشگری زن در تشکیل خانواده رجحان دارد یا نه؟. این مقاله با بررسی منابع دینی به «اثبات رجحان انتخاب گری زن با کمک گرفتن از منابع دینی» می پردازد و پس از آن «رجحان انتخاب گری زن با استفاده از نظریات علوم اجتماعی» را اثبات می کند که عبارتند از: ادله ارتباطی (کنش ارتباطی هابرماس)، عقلی (تلازم حق و تکلیف)، تربیتی (رابطه مربی و متربی) و اقتصادی (نظریه تطبیق) و در نهایت به این نتیجه می رسد که در شرایط امروز جامعه، کنشگری زن در تشکیل خانواده نسبت به روش سنتی و مدرن رجحان دارد. در پایان نیز با بررسی آسیب ها، الگوی مطلوب کنشگری زن در تشکیل خانواده را براساس «انتخابگری توسط دختر» و «خواستگاری توسط پسر» پیشنهاد می دهد.
۱۰.
کلید واژه ها:
شبکه های اجتماعی تلگرام اینستاگرام باورپذیری مذهبی مراسم اربعین حسینی
پژوهش با هدف شناسایی نقش شبکه های اجتماعی در باورپذیری مذهبی جوانان تهران مطالعه موردی مراسم اربعین انجام شده است. در بخش کمّی جامعه آماری شامل دو گروه از جوانان ساکن شهر تهران عضو شبکه های اجتماعی تلگرام و اینستاگرام هستند شامل افرادی که در مراسم پیاده روی اربعین سال 1398 شرکت کرده اند و گروهی که شرکت نکرده اند. در نهایت نتایج حاصل از توزیع پرسش نامه در بین 388 نفر مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. در بخش کیفی جامعه آماری شامل روزنامه نگاران، پژوهشگران حوزه عاشورا و کارشناسان مسائل مذهبی و دینی است که پس از مصاحبه با 11 نفر، اشباع نظری حاصل شده است. یافته های کمّی نشان دهنده اثرگذاری و ارتباط مستقیم و معنادار در میزان استفاده از شبکه های اجتماعی توسط جوانان تهران و آگاهی، اعتقاد و افزایش عواطف دینی آنان نسبت به شرکت در مراسم اربعین است. نتایج بخش کیفی پژوهش بیانگر جلب توجه جهان به عظمت قیام و فلسفه ایستادگی امام سوم شیعیان است.
۱۱.
کلید واژه ها:
پالایش اینترنت فیلترینگ پالایش فضای مجازی وجوب نهی از منکر حرمت کتب ضاله قاعده نفی سبیل
اینترنت به‌رغم مزایا و فرصت‌هایش، برای کلیه کشورها به‌ویژه ایران که ویژگی‌های منحصربه‌فرد فرهنگی، دینی و سیاسی دارد، آسیب‌هایی نیز به همراه دارد. یکی از راه‌های مقابله با این آسیب‌ها، پالایش (فیلترینگ) است که از بدو ورود اینترنت به کشور، به شکل جدی دنبال شده است. بررسی ابعاد مختلف نظام پالایشی جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد با «یک سیاست پالایش حداکثری» مواجهیم که البته در عمل به طور ناقص و حداقلی اجرا می‌شود. مبنای اتخاذ این سیاست استناد به برخی ادله فقهی از جمله «وجوب نهی‌از‌منکر»، «حرمت کتب ضاله» و «قاعده نفی سبیل» است که از آن‌ها جواز یا وجوب پالایش نتیجه گرفته شده است. پژوهش حاضر می‌کوشد استنادهای صورت‌گرفته به ادلۀ فقهی را نقد و بررسی کند. این پژوهش نشان می‌دهد از میان ادله، تنها وجوب نهی‌از‌منکر می‌تواند مبنای پالایش قرار گیرد که البته موفقیت آن در مرحله اجرا در گروی پیش‌بینی مقدمات و لوازمی است. مرور آثار و نتایج اتخاذ سیاست کنونی، حاکی از لزوم به‌روزرسانی این سیاست از باب «مصلحت» و «حفظ نظام» است. این پژوهش نشان می‌دهد جایگزین‌کردن یک سیاستِ حداقلی‌تر که به صورت کامل اجرا شود، از سیاست فعلی مطلوبیت بیشتری دارد. در این سیاست پیشنهادی، محدودۀ پالایش متناسب با نیاز عمومی بازتعریف می‌شود، بسترها و رسانه‌های داخلی توسعه می‌یابند و از ظرفیت خانواده‌ها برای حمایت از کودکان استفاده می‌شود. بررسی صورت‌گرفته اثبات می‌کند چنین تغییری از منظر فقهی با مانعی مواجه نیست.
۱۲.
کلید واژه ها:
ترنس مدرنیسم تحلیل گفتمان انتقادی جوامع آینده فیلم پرسی جکسون ماوراءالطبیعه
درحالی که ذهنیت دانشی و اجتماعی جوامع دانشگاهی بیشتر روی مطالعه پارادایم های مدرن و پُست مدرن مستقر است، در عرصه هنر و رسانه با سطح دیگری از آثار سینمایی مواجه هستیم که حاکی از بروز پارادایم متفاوتی از پارادایم های پیش گفته است و گزاره های نوینی را برای آینده های معنوی و فرهنگی جوامع بشری به تصویر می کشد. هنر با استمداد از رسانه، بازنمایی کننده و درعین حال متأثر از تفکر جهانی است که معانی و راه های ممکن نگریستن به جهان را پیش می نهد. این پژوهش درصدد بازنمایی نشانه های ماوراءالطبیعی پارادایم ترنس مدرنیسم در فیلم «پرسی جکسون و دزد صاعقه» ساخته کریس کلمبوس است. جست وجوی فراپیام فیلم، در چهارچوب نظریه تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف و با رویکرد پدام انجام شده است. به منظور شناسایی و صورت بندی مفاهیم و پیش فرض های ماوراءالطبیعیِ پارادایم ترنس مدرن، از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است. یافته های این پژوهش حاکی از ظهور قلمرو معنایی جدیدی برای انسان ذیل پارادایم ترنس مدرن در هزاره سوم است که به بارزترین شکل می توان تأثیر آن را در سینمای هالیوود مشاهده کرد.
