راهبردهای نو در روانشناسی و علوم تربیتی

پژوهش حاضر، باهدف اثربخشی درمان شناختی-رفتاری بر کاهش میزان افسردگی، اضطراب و افزایش سرسختی روان شناختی معلمان شهر کرمانشاه در سال 99-1398 انجام شده است. پژوهش حاضر، جز طرح های آزمایشی و از نوع پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل است. شرکت کننده های گروه آزمایش 8 جلسه درمان شناختی رفتاری و گروه کنترل تحت هیچ مداخله ای قرار نگرفت. تحلیل یافته ها با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیری (مانکوا) نشان داد که درمان شناختی رفتاری باعث بهبود میزان اضطراب، افسردگی و افزایش سرسختی روان شناختی معلمان شده است. مهم ترین نتایج این پژوهش، مؤثر و مفید بودن درمان شناختی-رفتاری بر کاهش میزان افسردگی، اضطراب و افزایش سرسختی روان شناختی معلمان می باشد. نتیجه گیری می شود که درمان شناختی رفتاری بر بهبود نشانه های اضطراب و افسردگی و بهبود میزان سرسختی می تواند مؤثر واقع شود.

بدون شک معلم در تمام نظام های آموزشی دارای نقش کلیدی و اثرگذار است و انتظار جامعه از مدرسه و معلم این است که دانش آموزان را برای زندگی واقعی در جامعه فردا آماده کند. این موضوع باعث شده در سال های اخیر بهبود کیفیت آموزشی و داشتن معلمان واجد شرایط در سراسر جهان ازجمله نظام آموزشی ایران مورد تأکید قرار گیرد؛ پژوهش های متعددی در زمینه ویژگی های معلم اثربخش در کشور انجام گرفته و از دسته بندی های مختلفی برای این پدیده استفاده شده است؛ هدف از انجام این پژوهش مروری بر ابعاد و مؤلفه های معلم اثربخش و کارآمد در آموزش وپرورش ایران و ارائه یک چارچوب جامع در این زمینه می باشد. روش تحقیق از نوع توصیفی–تحلیلی است. در این پژوهش ابعاد و مؤلفه های معلم اثربخش با استفاده از مطالعات کتابخانه ای مانند (مقالات، کتب، مجلات، نشریه ها، پایان نامه ها و نمایه های نوشته شده در این زمینه) استخراج شد. پژوهش حاضر ازلحاظ ماهیت و هدف، کاربردی است و ضمن بیان مفهوم معلم اثربخش، به مهم ترین خصوصیات آن اشاره می کند. در پایان، کلیه عوامل شناسایی شده تحت چارچوبی جامع سازمان دهی شده است. به طورکلی اثربخشی معلمان به عنوان یکی از رویکردهای توانمندسازی آنان محسوب می گردد که می توان از بعد دانشی، بعد مهارتی، بعد نگرشی و بعد شخصیتی به عنوان شاخه های اصلی معلم اثربخش در ایران نام برد که هریک دارای زیرشاخه های فرعی متعددی هستند.

هدف پژوهش حاضر تعیین تأثیر آموزش تکنیک فراشناخت بر ابعاد تاب آوری دانش آموزان خوب می باشد. پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل است. متغیرهای پژوهش شامل یک متغیر مستقل )راهبردهای فراشناختی) و دو متغیر وابسته )تاب آوری و استرس) می باشد. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان دختر پایه نهم می باشد که تعداد آن ها 4292 نفر است و نمونه شامل 60 نفر از دانش آموزان دختر پایه نهم که به صورت هدفمند انتخاب شدند و برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه های تاب آوری کونور و دیویدسون (CD-RISC) و پاسخ به استرس کوه و همکاران استفاده گردید. نتایج حاصل از آزمون مانکوا و تحلیل کوواریانس یک راهه در متن مانکوا نشان داد که آموزش تکنیک فراشناخت باعث کاهش استرس و افزایش تاب آوری در دانش آموزان می شود.

پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی درمان فراتشخیصی بر کاهش علائم و افزایش انعطاف پذیری روان شناختی در نوجوانان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی انجام شده است. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون –پس آزمون با گروه گواه است. نمونه پژوهش شامل 24 نوجوان مبتلابه اختلال اضطراب اجتماعی شهرستان فلاورجان در سال 1399 است که از روش نمونه گیری در دسترس استفاده شد و این نوجوانان به طور تصادفی در دوگروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند (12 نفر گروه آزمایش و کنترل). مداخله طی 12 جلسه 90 دقیقه ای به صورت هفتگی برگزار شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه ی اضطراب اجتماعی (SPIN) کانور و پرسشنامه انعطاف پذیری روان شناختی (AAQ_II) بوند و همکاران استفاده شد و نوجوانان در مرحله پیش آزمون و پس آزمون به سؤالات آن ها پاسخ دادند. برای تجزیه تحلیل داده ها از کوواریانس تک متغیره و چندمتغیره استفاده شد. نتایج نشان داد که بین دو گروه آزمایش و کنترل در نمرات پس آزمون اضطراب اجتماعی و انعطاف پذیری روان شناختی تفاوت معنی داری وجود دارد. بر اساس نتایج این پژوهش درمان فراتشخیصی می تواند در کاهش علائم و افزایش انعطاف پذیری روان شناختی نوجوانان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی مؤثر باشد و می توان از این درمان برای بهبود مشکلات افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی استفاده کرد.

بحران ویروس کرونا به واسطه شیوع گسترده آن در تمام جهان شناخته شده است؛ درواقع با ظهور ویروس کرونا، زندگی و سلامت روانی و جسمانی مردم به خطر افتاد، همچنین با محدودیت هایی که بر سر راه خود گذاشت باعث به وجود آمدن مشکلات مختلفی ازجمله عدم ارائه آموزش حضوری و بهره مندی از امکانات آموزشی، تعارضات زناشویی و افزایش آمار طلاق، اختلالات روانی ازجمله استرس پس از سانحه و وسواسی شد. در مقاله حاضر که مطالعه از نوع کیفی است، تعدادی از مشارکت کنندگان که تمایل به انجام مصاحبه بودند انتخاب شدند و سوالاتی باز و بسته در باب سلامت روانی، رضایت از آموزش مجازی از آن ها پرسیده شد. و در انتهای مقاله به ارائه راه حل های پیشنهادی و روش صحیح برخورد افراد خانواده با یکدیگر برای کنار آمدن با محدودیت های کرونایی و افزایش سلامت روانی و رضایت از زندگی در چنین شرایط بحرانی داده شد.

در دهه های پایانی قرن بیستم، همزمان با گسترش رویکرد روان شناسی مثبت نگر توجه به ساختارهای شخصیتی و سرمایه روان شناختی روندی فزاینده داشته است. هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه ویژگی های شخصیتی با سرمایه روان شناختی معلمان و مقایسه آن با کارمندان دانشگاه بود. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری کلیه دبیران ناحیه دو رشت و کلیه کارمندان دانشگاه گیلان که در سال تحصیلی 95-1394 مشغول به کار بودند که از بین 602 نفر معلم 180 نفر و از میان 303 نفر کارمند دانشگاه گیلان، 90 نفر به شیوه نمونه گیری خوشه ای طبقه ای تصادفی انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه ویژگی های شخصیتی نئو (NEO) و پرسشنامه سرمایه روان شناختی لوتانز (Psy cap) استفاده گردید. داده ها با روش های رگرسیون چندگانه، ضریب همبستگی پیرسون و آزمون t مستقل مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. یافته ها نشان داد که معلمان از ویژگی شخصیتی برونگرایی بالاتری نسبت به کارمندان دانشگاه برخوردارند (0/05>p) و تفاوت انعطاف پذیری معلمان با کارمندان دانشگاه با شرط نابرابری واریانس گروه ها (F=16/22)، با مقدار t مشاهده شده (3/12= t)، ازنظر آماری معنی دار است (0/01 >P). همچنین کارمندان دانشگاه از امیدواری و تاب آوری بالاتری نسبت به معلمان برخوردارند؛ در خودکارآمدی و خوش بینی تفاوت معنی داری باهم ندارند (0/05 ≤ P). بررسی نتایج بیانگر ضرورت توجه به ویژگی های شخصیتی و سرمایه روان شناختی افراد، هنگام گماردن به مشاغل گوناگون می باشد.

ازدواج یکی از پدیده ها و نهادهای مهم اجتماعی است که نقش بسیار حساسی بر تمامی ابعاد زندگی انسان دارد و داشتن آمادگی لازم ازنظر جسمی و روانی و اجتماعی برای آن ضروری است. ازدواج در دوره کودکی و نوجوانی نوعی خشونت علیه کودکان و با حقوق کودک مغایر است و می تواند فرصت رشد و تکامل را از آنان سلب نماید. در این راستا پژوهش حاضر باهدف بررسی نقش خود دلسوزی و فرآیندهای شناختی ناکارآمد «آمیختگی شناختی، اجتناب شناختی، نشخوار فکری» در نشانگان روان شناختی (افسردگی) زنان با ازدواج زودهنگام انجام شد. پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه زنان با ازدواج زودهنگام «زیر ۱۵ سال» شهرستان خواف که تعداد آن ها ۹۱۰ نفر بود. نمونه موردمطالعه بر اساس جدول مورگان ۲۷۰ نفر از زنان با ازدواج زودهنگام شهرستان خواف بود که به روش نمونه گیری خوشه ای و به صورت تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده های این پژوهش شامل پرسشنامه نشخوار فکری باقری نژاد و صالحی فدردی و طباطبایی (۱۳۸۸)، آمیختگی شناختی گیلاندرز و همکاران (۲۰۱۴)، اجتناب شناختی سکستون و دوگاس (۲۰۰۸)، خود دلسوزی نف (۲۰۰۳)، پرسشنامه DASS لاویبوند و لاویبوند (۱۹۹۵) می باشد. تجزیه وتحلیل داده ها با کمک ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه انجام شد. نتایج تجزیه وتحلیل داده ها نشان داد که فرآیندهای شناختی ناکارآمد «آمیختگی شناختی، اجتناب شناختی و نشخوار فکری» می تواند زمینه ساز افسردگی در زنان با ازدواج زودهنگام باشد درحالی که خود دلسوزی می تواند مانع از افسردگی شود. با توجه به نتایج به دست آمده پیشنهاد می شود برای زوجین در آستانه ازدواج کارگاه های آموزش پیش از ازدواج برگزار گردد و آموزش و اطلاع رسانی بیشتر به والدین در خصوص آسیب های ازدواج زودهنگام صورت گیرد.

هدف پژوهش حاضر تأثیر آموزش خودآگاهی بر مهارت های زندگی با روش کمی و از نوع شبه آزمایشی بود. جامعه دانشجویان روانشناسی دانشگاه آزاد واحد یادگار امام (ره)- شهرری در سال تحصیلی99_98 بود. به دلیل شیوع بیماری کرونا، 22 نفر از زنان متأهل و مجرد به روش در دسترس انتخاب شدند. روش گردآوری اطلاعات نیز غیر تصادفی و از نوع در دسترس بود. جلسات آموزشی مهارت خودآگاهی به دلیل شیوع ویروس کرونا به جای کلاس های حضوری، به صورت مجازی تشکیل شد. ابزار پژوهش پرسشنامه مهارت های زندگی بود. روش آماری روشT همبسته بود که با توجه به نمره sig که عدد 0/29 بود و این عدد از 0/05 کوچک تر بود؛ لذا فرض صفر رد و فرض خلاف تائید گردید، درنتیجه با احتمال95 درصد رابطه معنادار است. با آموزش مهارت خودآگاهی فرد به بینشی دست پیدا می کند که می تواند مسیر یادگیری دیگر مهارت ها را برایش هموار کند و از پس چالش های زندگی برآید و کامل این مسئله در نتایج این پژوهش مشهود بود.