آینده پژوهی انقلاب اسلامی

سرعت تغییر و تحولات، رقابت، مشتریان مطلع و فهیم و نوآوری های روزافزون، چالش ها و عدم قطعیت های جدی پیش روی سازمان ها در آینده می باشد که ضرورت توجه ویژه به موضوع مدیریت دانش و سازگاری آن با شرایط آینده را اثبات می کند. چنانچه در مسیر تعالی مدیریت دانش در یک سازمان، فاقد نگاه آینده پژوهی باشیم، اقدامات توسعه ای مدیریت دانش علاوه بر ناتوانی در حل مسئله، نفعی بر پایه نیازهای دانشی آینده نیز نخواهد داشت. هر دو مفهوم آینده پژوهی و مدیریت دانش درباره شناسایی پیچیدگی و پویایی برخاسته از محیط داخلی و خارجی سازمان ها بوده و به نیازمندی دانشی مدیران برای تصمیم گیری در چنین محیط هایی می پردازند. با نگاه مختصری به نقش آینده در هدف گذاری، برنامه ریزی و تصمیم گیری، می توان به اهمیت آینده پژوهی در مدیریت دانش پی برد. مدیریت دانش یکی از عوامل تأثیرگذار در حوزه آینده پژوهی است. در این پژوهش، سعی بر آن است تا به بررسی رابطه و نقش آینده پژوهی و مدیریت دانش در یک سازمان پرداخته شود. در این تحقیق پژوهشگران با مطالعه موردی با استفاده از مصاحبه عمیق با خبرگان موضوع (که شامل کارکنان، مدیران و اعضای هیئت علمی یک مرکز آموزش عالی نظامی) است، به نحوه پیوند آینده پژوهی با سیر بلوغ مدیریت دانش پرداخته اند که نوآوری آن متکی بر ترکیب روش های آینده پژوهی در مسیر کارآمدسازی الگوی مدیریت دانش سازمانی است. در این مسیر، از روش های مصاحبه، پرسشنامه و مرور ادبیات برای گردآوری داده ها استفاده شده است و از منطق تحلیل چارچوب و گروه متمرکز حول چالش های آینده مدیریت دانش سازمان موردمطالعه به عنوان ابزارهای تجزیه وتحلیل استفاده شده است. با تجزیه وتحلیل روش های آینده پژوهی به مبانی کارکردی آنها، درنهایت مدلی برای توسعه آینده پژوهی برمبنای مدیریت دانش سازمانی به عنوان خروجی پژوهش پیشنهاد شده است.

تراانسان گرایی یک جنبش نوظهور علمی است که رویکردی آینده گرا دارد و با اتکا به تحقیقات علمی خود درصدد ارتقای بیولوژیکی و افزایش کیفیت زندگی بشر است. هدف این پژوهش، تبیین وجوه علمی و آینده گرایانه این جنبش و اهمیت شکل گیری تحقیقات آینده پژوهانه در این حوزه است که با رویکرد کیفی و به روش تحلیلی تفسیری انجام شده است. دستاورد اصلی این مقاله، تبیین چارچوب و حیطه تحقیقات علمی و آینده گرایانه ای است که تراانسان گرایان بر آن متمرکز شده اند. از این رهگذر برخی از مسائل و چالش هایی که درصورت تحقق ایده های این جنبش پدید خواهدآمد و نیازمند تحقیقات آینده پژوهانه است، آشکار شد. هرچند راه تا غایت اهداف تراانسان بسیار طولانی و غیرممکن به نظر می آید، لیکن قدم در این راه گذاشته شده است و  درجاتی از تراانسان گرایی را می توان متصور بود. حتی با محقق شدن کسری از اهداف نهایی تفکرات این جنبش، به حتم شاهد اثرات بسیار بزرگی  بر جنبه های مختلف زندگی بشر خواهیم بود. ازاین رو، پرداختن به تراانسان گرایی ازمنظر آینده پژوهی و وجوه مختلف میان رشته ای آن، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

جنبش اخوان المسلمین ازجمله جنبش های اسلامی مردمی است که بر اثر اختلافات راهبردی و در تقابل با استعمار دولت های اروپایی بر جوامع اسلامی، شکل گرفتند. پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تحول سیاسی عظیمی در  راهبرد جنبش اخوان المسلمین، از نقطه نظر مبارزه با استبداد داخلی و حکومت های وابسته به غرب ایجاد نمود. آینده پژوهی در جنبش اخوان المسلمین در روابط عربستان و ترکیه نسبت به سایر جنبش ها، بنابر دو دلیل از اهمیت ویژه ای برخوردار است. دلیل اول اینکه، جنبش اخوان، جزو مهم ترین و نیرومندترین جنبش ها و حرکت های اسلامی سیاسی در دوره معاصر است و دوم اینکه دارای نقش کلیدی بین کلیه قیام های اخیر در منطقه است. پژوهش حاضر، بر آن است تا با به کارگیری روش توصیفی تحلیلی، هم راهبرد شکل گیری و فعالیت های جنبش اخوان المسلمین را تبیین نماید و هم به بیان تاریخچه ای از روابط عربستان و ترکیه بپردازد تا بتواند پاسخی بر این سؤال بیابد که راهبرد جنبش های اسلامی چیست و این جنبش ها چه تأثیری بر روابط سیاسی ترکیه و عربستان سعودی (باتأکیدبر نقش اخوان المسلمین ) دارند؟ یافته های این پژوهش حاکی از این است که ترکیه مدافع اسلامی معتدل همچون اخوان المسلمین بوده و حال آنکه عربستان ترویج دهنده اسلام افراطی یا همان وهابیت است. درنتیجه، بست انگارگانی جنبش های اسلامی، روابط سیاسی بین ترکیه و عربستان سعودی را هرچه بیشتر به واگرایی می کشاند.

امام خمینی(ره) شخصیت بی نظیر دوره معاصر است. مراجعه به بیانات ارزشمند ایشان و واکاوی در موضوعات گوناگون عمق بصیرت و بینش والای ایشان را روشن تر می کند. این مقاله درپی بررسی آینده اندیشی ازمنظر امام خمینی(ره) است. شخصیت بی نظیری که رهبر بزرگترین انقلاب معاصر است و رفتار، گفتار و منش ایشان تأثیرات شگرفی بر دنیا داشته است که درحال حاضر هم ادامه دارد. ازاین رو، بررسی آینده اندیشی ازمنظر ایشان جایگاه ویژه ای دارد و می توان علاوه بر  برداشت نکاتی پیرامون انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی، رخدادهای جهان را نیز تجزیه وتحلیل کرد و با مداقه آنها تصمیمات کلان مؤثر و بهتری را برای آینده اتخاذ کرد. روش این مقاله، اسنادی است و با استفاده از بیانات امام خمینی(ره) به بررسی موضوع پرداخته شده است. در این مقاله ابتدا به بررسی آینده اندیشی و آینده نگری از دیدگاه اسلام می پردازیم. آینده پژوهی از نگاه اسلام، سیر تمدن بشری را هدف مند دانسته و مهم تر اینکه با بشارت پیروزی صالحان و پرهیزکاران در آینده و ظهور امام حاضر، انگیزه درونی مضاعفی برای تلاش و استقامت، به انسان می بخشد. پس از بررسی آینده اندیشی در اسلام و روایات به بررسی آینده اندیشی ازمنظر امام خمینی(ره) می پردازیم. این نتایج حاصل می شود که در دیدگاه حضرت امام(ره) آینده، ساختنی است و انقلاب و نظام اسلامی زمینه ساز ظهور حضرت مهدی (عج الله تعالی فرجه الشریف) است. سرفصل های ضرورت و اهمیت آینده نگری، ترسیم جامعه آینده، وظیفه اقشار مختلف در آینده، الزامات دستیابی به آینده ازمنظر امام خمینی(ره) و برخی پیش بینی های محقق شده حضرت امام (ره) نیز به ترتیب بررسی شده است.

مطالعه حاضر با هدف بررسی پیشرفت های اخیر درزمینه توسعه روش های مورداستفاده در تحقیقات و پروژه های آینده پژوهی اجرا شد. این مطالعه به صورت کتابخانه ای و با تعیین و انتخاب مقالات منتشره در رابطه با روش های جدید در مجلات معتبر علمی آغاز شد. پس از ارائه شرحی مفصل و مثال هایی از انواع روش های جدید، به بررسی شیوه های انتخاب روش ها برای انجام تحقیقات آینده پژوهی و توضیح گفتمان های مطرح نیز پرداخته شد. روش تحقیق در این مقاله روش کتابخانه ای بوده و محقق با بررسی روش های آینده پژوهی به بررسی روش های جدید پرداخته است. درادامه، روی مفهوم پسانرمال تمرکز کرده و مفهومی تحت عنوان پساروش ارائه شد. پساروش می تواند برای حل مسائل آینده پژوهی در فضای پیچیده پیش رو مفید واقع شود. مبنای این اندیشه آن است که باتوجه به پیچیدگی روزافزون شرایط محلی و جهانی و گسترده ترشدن عوامل مؤثر بر هر مسئله، لازم است تا با گذر از قالب روش های سنتی، مفهوم جدیدی را برای حل مسائل و تعریف جدیدی از روش ها ارائه دهیم که بتواند این پیچیدگی های روزافزون را پاسخ دهد. همچنین بررسی ها نشان داد که پیشرفت های اخیر در روش های مورداستفاده در مطالعات آینده پژوهی متأثر از چهار منبع: فناوری اطلاعات، شبکه جهانی وب، ترکیب روش ها و حرکت به سمت شرایط پسانرمال و به تبع آن پساروش است. نکته قابل توجه آن است که مفهوم پسانرمال و پساروش می توانند پوشش دهنده سه منبع دیگر باشند.

نوع رویکرد مکاتب به آینده،  نشئت گرفته از ایدئولوژی حاکم بر آنهاست و در این بستر، آینده اندیشی  مکاتب شکل می گیرد. در این مقاله برای فهم ایدئولوژی آینده ساز حاکم بر دو مکتب لیبرالیسم و اسلام،  با بررسی سه مفهوم هویت، موعودیت و جهانیت در هرکدام از مکاتب، از مجرای شناخت این سه مفهوم و پاسخ مکاتب به پرسش ها، نوع رویکرد آنها به آینده با هم مقایسه شده است. با توضیح مفهوم و کارکرد هویت، پرسش این است که انسان و هستی چیست و چه ارتباطی با یکدیگر دارند. با توضیح مفهوم و کارکرد موعودیت، پرسش  از وضعیت مطلوب انسان در هستی و چیستی توسعه انسان هست و با توضیح مفهوم و کارکرد جهانیت، به این پرسش ازمنظر  لیبرالیسم و اسلام پاسخ داده می شود که تحصیل وضعیت مطلوب چگونه و با چه ابزاری صورت می گیرد. بررسی پاسخ ها نشان می دهد دو نوع رویکرد درباره آینده جهان و جهانی شدن وجود دارد؛ نخست، جهانی شدن لیبرالی که پیامد آن یکدست سازی سبک زندگی مردم جهان و محو تنوع فرهنگی آنها در آینده است. دوم، جهانی شدن اسلامی که باعث شکل گیری جامعه بین المللی بر پایه گرایش های اخلاقی و نه نفع طلبانه خواهد شد.