آینده پژوهی انقلاب اسلامی

آینده پژوهی انقلاب اسلامی

آینده پژوهی انقلاب اسلامی سال سوم تابستان 1401 شماره 2 (پیاپی 9) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

بررسی نسبتِ بین قضایای آینده و علم مطلقِ الهی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: علم الهی تعین ناپذیری شناخت ناپذیری علم پیشینی و پسینی لازمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۵ تعداد دانلود : ۱۸۸
مسئله این پژوهش این است که اگر خداوند عالِم مطلق است و در صورت تعلق علم الهی به چیزی آن چیز محقق می گردد، و از طرفی انسان مختار و صاحب اعمال خویش است؛ پس خداوند چگونه به آن اعمال در آینده (مستقبل)علم دارد و مشخصاً رابطه علم الهی با قضایای آینده چیست؟ آنچه بر این پیچیدگی می افزاید این است که هم خداوند قادر متعال است، یعنی به آنچه بخواهد دست می یابد و بالاتر از آن، حتی نزدش بلافاصله حاضر می گردد؛ از طرفی اختیار انسان به گونه ای ست که اگر درست تبیین نگردد، با علم الهی دیالکتیک تکوینی خواهد داشت؛ از طرفی آنچه که در عالَم وجود مشاهده می گردد، تحقق موجودات در بستر زمان و مکان است. در این میان انسان معاصر با تکیه بر اختیار خویش بعنوان یکی از مبانی انسان شناسی آینده پژوهی، دست به تحقیق در آینده زده است و این امر مهم و پیچیده تبدیل به معمای هستی شناسانه ای برای هستندگان ناطقی(انسان یعنوان حیوان ناطق) شده است که به علم الهی، هستی و انسان، و دیالوگ تکوینی آنها، می نگرند. روش تحقیق در این مطالعه بنیادین مبتنی بر قیاس منطقی، استوار بر استدلال عقلی است که بحثی نظری( نه به مثابه روش های کیفی و نه به هیچ وجه کمّی) را در بر می گیرد. نتیجه تحصیل شده نیز از این قرار است که امور و اعمال اختیاری آینده تعیّن ناپذیرند؛ اما به دلیل علوّ الهی بر زمان در علم الهی موجود اند و با شناخت سبب و مسبات و جریانات تکوینی می توان به شناخت آینده تا حدّ مقدور دست یازید.
۲.

بررسی تطبیقی آینده تشکیل حکومت جهانی در مکتب یهود و اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: موعود آخرالزمان یهود اسلام حکومت جهانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸ تعداد دانلود : ۱۲۰
نگاه به آینده و جهت حرکت مکاتب مختلف دینی نشأت گرفته از ایدئولوژی حاکم بر آنهاست. تشکیل حکومت جهانی در دو مکتب یهود و اسلام نیز برخاسته از این نگاه می باشد. در این مقاله برای فهم این موضوع برای شناخت رویکرد حاکم در هر دو مکتب با روش تحلیل محتوای کیفی پس از بررسی سه مفهوم آرمان شهر، موعود و آخرالزمان، از این منظر که کدام مکتب در سطح جهانی با چه ویژگی هایی بهتر می تواند بشریت را به سمت ساخت آینده مطلوب راهنمایی کند، ویژگی های مهم ادعا شده در تشکیل حکومت جهانی دو مکتب یهود و اسلام استخراج و با یکدیگر مقایسه گردید. مهمترین ویژگی های مشترک شامل هفت ویژگی و مهمترین تفاوت ها نیز شش ویژگی می باشد. در ویژگی های مورد نیاز به منظور برخوردای یک مکتب برای تشکیل حکومت واحد جهانی در آخرالزمان، با بررسی در ویژگی های مطرح شده برای هر دو حکومت جهانی یهود و اسلام در آینده، مکتب اسلام ظرفیت ، استعداد و خصوصیت های برتر و والاتری نسبت به تشکیل حکومت در سطح جهان را دارا می باشد و بدون جهت گیری سیاسی نسبت به قوم و یا نژادی خاص در پی تحقق عدالت در همه شئون جامعه می باشد.
۳.

شناسایی پیشران های موثر در آینده روابط امنیتی ایران و جمهوری آذربایجان با رویکرد آینده پژوهی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایران جمهوری آذربایجان آینده پژوهی میک مک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۶ تعداد دانلود : ۱۲۰
پژوهش حاضر، با رویکرد آینده پژوهی، به شناسایی مهم ترین عوامل مؤثر بر وضعیت آینده روابط امنیتی جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان می-پردازد. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش ترکیبی از روش های اسنادی و پیمایشی و از نظر ماهیت، براساس روش های جدید علم آینده پژوهی، تحلیلی و اکتشافی است که با به کارگیری ترکیبی از مدل های کمی و کیفی انجام گرفته است. بنابراین، با توجه به ماهیت تحقیق، این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که پیشران ها یا عوامل کلیدی موثر بر وضعیت آینده روابط امنیتی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان کدام اند و به چه میزان و چگونه بر یکدیگر تاثیر می گذارند؟ برای پاسخ به پرسش پژوهش، از روش تحلیل ساختاری میک مک و دلفی بهره گرفته شده است. در این راستا، پس از برگزاری جلسات اولیه بحث با پانزده نفر از نخبگان و متخصصان اجرایی و دانشگاهی(جامعه آماری پژوهش)، که تخصص و تجربه کافی پیرامون مسائل امنیتی و روابط بین الملل داشتند، از ایشان خواسته شد تا در چارچوب ماتریس اثرات متقاطع به پیشران ها، بر مبنای میزان تاثیرگذاری و تاثیرپذیری امتیاز دهند. بیست پیشران اولیه در قالب چهار بعد کلی شناسایی شد. سپس، پیشران های اولیه در چارچوب ماتریس اثر متقاطع در نرم افزار آینده نگار میک مک تعریف شد. خروجی صفحه پراکندگی پیشران ها بیان گر ناپایداری سیستم است. در نهایت، باتوجه به امتیاز بالای تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم، شش پیشران کلیدی و اهرمی دارای بیشترین تأثیر بر وضعیت آینده روابط امنیتی ایران و جمهوری آذربایجان شناخته شد.
۴.

فراتحلیل روش سناریونویسی در آینده پژوهی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: روش سناریونویسی فراتحلیل آینده پژوهی سناریو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۴ تعداد دانلود : ۱۹۰
سناریونویسی یکی از روش های بسیار پرکاربرد و از روش های اختصاصی آینده پژوهی است. استفاده از این روش در خصوص پروژه های مطالعه آینده در ایران در سال های اخیر بسیار گسترش یافته است و پژوهشگران در موضوعات مختلف در تحقیقات خود از این روش استفاده کرده اند. این پژوهش به بررسی تمامی مقالات علمی پژوهشی ایران با استفاده از روش سناریونویسی پرداخته و با معیار دارا بودن مطالعه موردی مشخص، ارتبط با آینده و استفاده صحیح از روش، صد مقاله منتشر شده در پنج سال اخیر را به منظور بررسی دقیق و نهایی برگزیده است. سپس با استفاده از روش فراتحلیل مقالات منتخب را مورد بررسی قرار داده و آن ها را با 12 شاخص شامل؛ اکتشافی یا هنجاری، موضوع، افق زمانی، منبع، نوع داده ها، وجود یا عدم وجود سیالیت در استفاده از روش، ترکیب یا عدم ترکیب روش (سناریونویسی) با دیگر روش ها، تک لایه یا چندلایه بودن، تعامل محوری یا خبره محوری، خلاقانه محوری یا داده محوری، تک رشته ای یا چندرشته ای بودن و استفاده یا عدم استفاده از نرم افزار مورد ارزیابی قرار داده و نهایتا توصیه هایی در خصوص استفاده از روش سناریونویسی در انجام پروژه های آینده پژوهی در ایران ارائه داده است.
۵.

سناریوهای مشارکت در دوازدهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: انتخابات سناریو مشارکت مجلس شورای اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۵ تعداد دانلود : ۲۰۷
نظام های انتخاباتی از لوازم بنیادین نظام های سیاسی مردم سالار هستند. جمهوری اسلامی ایران به دلیل ماهیت مردم سالار بودن خود از این قاعده مستثنی نیست در نظام جمهوری اسلامی نیز مشروعیت سیاسی یکی از ارکان شکل دهنده ی نظام است که قوت و ضعف این مسئله نیز ناشی از نقش آفرینی مردم خواهد بود. یکی از تجلی گاه های مقبولیت مردمی نظام انتخابات است که در طی آن هرچه میزان مشارکت بالاتر باشد نشان دهنده ی مقبولیت بالای آن نظام سیاسی خواهد بود. از این جهت مسئله اساسی پژوهش حاضر کسب آگاهی از آینده های محتمل پیش روی مشارکت در انتخابات آینده مجلس شورای اسلامی بوده است. در انتخابات مجلس شورای اسلامی نیز به دلیل ویژگی ها خاص خود، مشارکت اهمیت ویژه تری را خواهد داشت، از این رهگذر اهمیت مطالعه درباره انتخابات مجلس و میزان مشارکت روشن می شود. پژوهش حاضر با هدف شناسایی آینده های محتمل پیش روی مشارکت در دوازدهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی در ایران بر اساس الگویی بومی و بهبودیافته از سناریونویسی که از سوی «شبکه جهانی کسب وکار» معرفی شده است، طراحی و اجرا شد که در نهایت با نظر خبرگان 3 عدم قطعیت کلیدی «وجود و یا عدم وجود نشاط سیاسی»؛ «گشایش و عدم گشایش اقتصادی» و «امنیتی شدن و عدم امنیتی شده فضای انتخابات» 4 فضای سناریوی با عناوین « ایستاده در غبار»؛ «می خواهم زنده بمانم»؛ «به سوی افتخار» و «از نفس افتاده» را به وجود آورده است.
۶.

مقدمه ای بر آینده اندیشی از منظر مسیحیت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آینده اندیشی مسیحیت تصاویر روند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۰ تعداد دانلود : ۱۲۹
در این مقاله با هدف شناسایی نگاه مسیحیت به آینده، به واکاوی ریشه های تاریخی، الهیات و تفکرات مسیحیت پرداخته شد و با شناخت نسبت به تفکرات مسیحی با رویکرد آینده پژوهی، تلاش شد تا چارچوب آینده اندیشیِ مسیحیت احصا و تبیین شود. پژوهش حاضر ماحصل بررسی مقالات و تحلیل محتوای کیفی در خصوص نگاه به آینده و باور به آخرالزمان در آیین مسیحیت است. بر همین اساس تلاش گردید با مدنظر قرار دادن عنصر «زمان» که موضوعی کلیدی در مطالعات آینده پژوهی است؛ و تطبیق آن با الهیات، عقاید، رخداد های تاریخی، مطابق نگاه دیتور مبنی بر پایه های چهارگانه ساخت آینده، مدل مفهومی برای پاسخ به پرسش اصلی پژوهش استخراج گردد. بر این اساس روند های: سکولاریسم، گسترش اسلام و موج مهاجران مسلمان در کشور های مسیحی، فمینیسم و تلاش برای ارائه چهره ای رحمانی و اهل گفتگو و تعامل از مسیحیت احصا شد. تصاویر نیز بصورت تصاویر تاریخی و آرمانی طبقه بندی شد؛ که بر این اساس تصاویر تاریخی شامل: گناه نخستین، تثلیث، حضرت مریم(س)، تقابل پولس و پطرس، عصمت پاپ یا جامعه مسیحیت، آیین یهود به عنوان خاستگاه مسیحیت، مکاشفات، جنگ های صلیبی و مواجهه با اسلام، جام مقدس، رفوماسیون و جنبش اصلاح طلبی مارتین لوتر، جنگ های مذهبی اروپا، تفتیش عقاید و دعوا با علم؛ و تصاویر آرمانی شامل: بازگشت مسیح، دجال یا آنتی کرایست، حکومت صلح جهانی (یا هزاره)، سرزمین موعود، برپایی هیکل سلیمان و آرماگدون استخراج شد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۸