سفینه

سفینه

سفینه سال هفدهم زمستان 1399 شماره 69 «ویژه قزن و خانواده» (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

جستاری در حسن خلق و آثار آن از منظر قرآن و حدیث با تأکید بر اصلاح سبک زندگی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حسن خلق اصلاح سبک زندگی قرآن و حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 132 تعداد دانلود : 860
آموزه های آسمانی از جمله اصول و مصادر دین اسلام اصلاح سبک زندگی را مورد تأکید قرار داده و راهکارهایی از جمله حُسن خُلق را در این راستا به آدمی معرفی کرده است.. حسن خلق همچنین یکی از مهم ترین ضروریات رفتاری برای رشد و نیل به زندگی سعادتمند است. خداوند سبحان در قرآن کریم، جذب دل های مردم را نتیجه حسن خلق و نرم خویی پیامبر اکرم 6 دانسته است. پژوهش حاضر که به شیوه کتابخانه ای و بهره مندی از روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، نشان می دهد که برخی عوامل، زمینه ساز و پشتوانه حسن خلق محسوب می شود؛ از جمله عنایت الهی، وراثت، تربیت خانوادگی، عقلانیت و خردمندی و آراستگی باطنی. هم چنین مهم ترین دستاوردهای اصلاحی حسن خلق بر سبک زندگی انسان از حیث فردی و اجتماعی عبارت است از: آرامش درون، سلامت جسم، غلبه بر مشکلات، ایجاد عزم و اراده در جهت خواست پروردگار، اطمینان قلبی، افزایش توان روحی، تحکیم روابط اجتماعی به ویژه تعالی روابط زوجین، موفقیت، تألیف قلوب، رفاه اقتصادی، ایجاد صلح و امنیت و در نهایت، سعادتمندی در هر دو سرا.
۲.

مطالعه روند تولیدات علمی کشورهای اسلامی در حوزه جنسیت، زنان و خانواده در پایگاه وب آو ساینس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تولیدات علمی کشورهای اسلامی جنسیت زنان خانواده وب آو ساینس علم سنجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 411 تعداد دانلود : 729
هدف از این مطالعه، تعیین وضعیت تولیدات علمی کشورهای اسلامی در حوزه جنسیت، زنان و خانواده در پایگاه وب آو ساینس و تعیین جایگاه ایران به منظور برنامه ریزی جهت ارتقای جایگاه و تعیین اولویت های پژوهشی کشور در این حوزه است. پژوهش از نوع کاربردی بوده و روش آن، علم سنجی است. جامعه پژوهش شامل 1852 پیشینه از برون دادها و تولیدات علمی پژوهشگران حوزه جنسیت، زنان و خانواده در کشورهای اسلامی در پایگاه وب آو ساینس است. تاریخ انجام جستجو 5/9/1398 تحت پوشش این پایگاه بوده است. کشورهای اسلامی مورد مطالعه در پژوهش 57 کشور اسلامی بودند که در سازمان کنفرانس اسلامی، عضویت دارند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که سال 2010 بیشترین تولید علمی در کشورهای اسلامی صورت گرفته است. کشور ترکیه، نیجریه و ایران دارای رتبه اول تا سوم در بین کشورهای اسلامی و قالب مقاله بیشترین میزان را به خود اختصاص داده است. دانشگاه univ Nigeria سهم نخست در تولیدات علمی و دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز پیشتاز در تولید علمی در حوزه زنان بوده اند. مجله JOURNAL OF HOME ECONOMICS RESEARCH و Anyakoha بیشترین تولید را به خود اختصاص داده اند. حیطه های موضوعی زنان، جنسیت، شیوع، بهداشت و سلامت و خشونت خانگی نیز دارای بیشترین تولیدات علمی هستند.
۳.

بررسی مسئله تعدد زوجات و ارتباط آن با فطرت زنانه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن روایات تفاسیر فریقین زنان تعدد زوجات ازدواج موقت فطرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 923 تعداد دانلود : 973
یکی از دلایل جاودانگی وجامعیّت اسلام، تطابق احکام آن با فطرت بشری است. برخی افراد این شبهه را مطرح کرده اند که جواز تعدد زوجات تا چهار همسر، با فطرت زن و حس انحصارگرایی او که تمایلی به حضور همسر دوم در کنار خویش ندارد، مغایر است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، با مطالعه منابع تفسیری و روایی فریقین وبررسی آیات و روایات ناظر بر مسأله، درپی دست یابی به پاسخ صحیح بوده و به این نتایج دست یافته است: با توجه به اهمیتی که اسلام برای حفظ بنیان خانواده در نظر گرفته، بنای اسلام بر تک همسری است و تعدد زوجات، به منظور حفظ جامعه از انحطاط و فساد در موارد ضرورت، تشریع شده و این حکم مغایرتی با فطرت زنانه ندارد. حس انحصارگرایی که در زنان نسبت به همسرشان وجود دارد، در راستای حفظ کانون خانواده بوده و این مسأله درآیات قرآن کریم مورد توجه قرار گرفته است.
۴.

واکاوی ادبی، تاریخی، دینی در برخی اخبار زندگی حضرت سکینه سلام الله علیها با رویکردی تحلیلی و ناقدانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: حضرت سکینه ادبیات عرب تاریخ عاشورا نقد.

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 796 تعداد دانلود : 879
اخبار حضرت سکینه در کتب تاریخ و ادب از ابهامات، تحریف ها، اکاذیب و اتهاماتی برخوردار است که از نام، نسب، سن و ازدواج ایشان گرفته تا میادین شعر و ادب؛ حتی وفات او را شامل می شود. این مقاله با استناد به منابع ادبی و تاریخی و بهره گیری از قرآن و احادیث، بخشی از اخبار حضرت سکینه که به نام، نسب، و سنّ ایشان مربوط می شود را در بوته تحلیل و نقد قرار داده، به نتایجی معقول، منطقی و قابل قبول دست یافته که با عرف غلط شایع در برخی جوامع دینی و ادبی مسلمانان متفاوت است؛ ولی با واقعیت ادبی و تاریخی منطبق بوده، حفظ شئونات خاندان حسینی و شخصیت های حاضر در صحنه کربلا را در بر دارد. رفع اشتباه دایره المعارف اسلامی در باره جد مادری حضرت سکینه، تلفظ صحیح نام سکینه و عمر نسبتاً دقیق ایشان در سفر کربلا، از جمله دستاورد های این پژوهش می باشد.
۵.

جایگاه شأن نزول آیات در استنباط احکام شرعی با تأکید بر آیات ناظر بر بهداشت خانواده(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شأن نزول بهداشت خانواده آیات پزشکی اختلال مزاج انحرافات جنسی خطابات مشافهه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 228 تعداد دانلود : 171
توجه به شأن نزول آیات الاحکام ناظر بر بهداشت جسمی، جنسی و روانی خانواده، ما را در فهم درست احکام مربوط به مراودات زناشویی و روابط خانوادگی یاری خواهد رساند. لذا در این نوشتار تلاش نموده ایم ، به بررسی تأثیر شأن نزول در برداشت های فقهی از آیات با تأکید بر آیات مرتبط با علوم پزشکی و بهداشت جسمی و روانی خانواده بپردازیم. پژوهش حاضر تحقیقی کاربردی بوده و با شیوه توصیفی- تحلیلی و روش مطالعه کتابخانه ای و استنادی صورت گرفته و با کنکاش در آیات الاحکام و بهره گیری از روایات مستند و تحلیل نظرات فقها، اهداف تحقیق دنبال شده است. در قرآن کریم قریب به سیصد آیه مرتبط با علوم پزشکی و بهداشت وجود دارد. پزشکی مشتمل بر «درمان و معالجه» و بهداشت به معنی «پیشگیری» است. اما اکثر مطالب علمی قرآن درباره بهداشت و پیشگیری است. از این روی، شناخت و بررسی شأن نزول آیات قرآن در برداشت های فقهی از آیات الاحکام مرتبط با بهداشت جسمی و روانی خانواده نقش بسزایی دارد. تعیین مصادیق احکام کلی در آیات (در این نوشتار آیات مرتبط با بهداشت خانواده)، تشخیص تخصیص حکم به سبب نزول یا عموم مکلفین، تمییز صحیح ناسخ از منسوخ و دستیابی به تناسب میان احکام مندرج در آیات قرآن، تقیید و تحدید مفهوم و مصداق آیه بر افراد، تبیین فلسفه ی احکام الهی در راستای شناخت مصالح و مفاسد احکام شرعی و تبیین واژگان مبهم در آیه را می توان به عنوان نمونه هایی از تأثیر شأن نزول آیات که ممکن است در راستای استنباط صحیح احکام شرعی از آیات قرآن راه گشا باشند، برشمرد.
۶.

بازکاوی گزارشهای ترکاشوند از آراء فقهی سه فقیه شیعی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حجاب شرعی در عصر پیامبر (کتاب) نقد و بررسی امیر حسین ترکاشوند نقد دیدگاه ها بحار الانوار (کتاب) معتصم الشیعه (کتاب) مجمع الفائده و البرهان (کتاب) احمد اردبیلی محسن فیض کاشانی محمد باقر مجلسی حجاب شرعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 332 تعداد دانلود : 765
در این گفتار، ابتدا کتاب حجاب شرعی در عصر پیامبر نوشته امیرحسین ترکاشوند به صورت مختصر معرفی می شود، آنگاه فهرست و درونمایه چند نقد که بر آن نوشته شده گزارش می شود. آنگاه نگارنده به تفصیل، سه مطلب از آراء فقهی سه فقیه شیعه؛ علامه محمد باقر مجلسی، مولی محسن فیض کاشانی و مولی احمد اردبیلی، به ترتیب در کتابهای بحار الانوار، معتصم الشیعه و مجمع الفائده و البرهان، را با گزارش ترکاشوند از این آراء مقایسه می کند و خطای او را در تبیین این آراء روشن می سازد.
۷.

پیوند معنایی آیات هر سوره بر محور غرض سوره؛ با تأکید بر سوره تحریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اصل تناسب آیات پیوند معنایی آیات غرض سوره سوره تحریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 283 تعداد دانلود : 125
تلاش های قرآن پژوهان نشان می دهد که آیات هر سوره در مسیر غرض اصلی سوره حرکت می کند و نظم ویژه ای بر ساختار سوره حاکم است. نظریه تکامل یافته اصل تناسب، «پیوند معنایی آیات» در هر سوره است که مفسران از سبک های متعددی برای نمایش آن استفاده کرده اند که سبک نمودار درختی نسبت به سایر سبک ها برتری دارد. در این مقاله ضمن ارائه گزارشی از «پیوند معنایی آیات» در هر سوره، فواید آن و معرفی سبک نمودار درختی که پوشش دهنده سایر سبک ها است، این سبک بر سوره تحریم اعمال شده است تا نمونه عینی و مصداقی قابل تطبیق برای این سبک باشد. با اعمال سبک نمودار درختی بر سوره تحریم نمایان می شود که آیات سوره نظم یکپارچه ای دارند و بر مدار محوری مشخص چیده شده اند. محور سوره آن است که همسران رسول خدا 6 باید رفتاری مناسب، به دور از خود خواهی و حسادت داشته باشند تا دست آوزی برای سودجویی دشمنان پیامبر 6 (منافقان و کفار) قرار نگیرد و نمونه و الگویی برای تمام مردم در همه اعصار باشد
۸.

حکمت حجاب در اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن سنت حجاب حکمت حجاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 221 تعداد دانلود : 311
حجاب از جمله مفاهیم پر کاربرد در جامعه است که در زندگی بشر تأثیر ویژه دارد. اهمیت حجاب اسلامی تا جایی است که در قرآن از آن به عنوان یک ضرورت یاد شده و به گوشه هایی از حکمت و کارکرد آن اشاره شده است. نوشتار حاضر به بررسی حجاب و انواع و حکمت آن می پردازد. حجاب به عنوان یک فرهنگ، ابعاد مختلفی دارد مانند حجاب پوششی، حجاب رفتاری، حجاب دیداری، گفتاری، و شنیداری.. سرشت انسان، اقتضای حیا و پوشش دارد. حکمت حفظ و پوشش اشیاء، ارزش آنهاست و حکمت حجاب، حفظ ارزش والای زن است برخی از موارد مورد اشاره به عنوان حکمت حجاب، عبارتند از: میل فطری، آرامش روانی، سلامت اجتماعی، ارزش زن، منع هویت جویی کاذب، تحکیم خانواده، کنترل خودآرایی، تعدیل شهوترانی، کنترل مدگرایی، اصلاح تحسین خواهی.
۹.

أسماء بنت عمیس؛ مفسر، محدث، راوی و صحابی بزرگ صدر اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: اسماء بنت عمیس مهاجرین زنان صدر اسلام صحابه عون جعفر عبدالله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 876 تعداد دانلود : 956
اسماء بنت عمیس؛ مفسر، محدث، راوی و صحابه بزرگ صدر اسلام از شخصیتهای کم ادعا و بزرگ صدر اسلام است. ایشان به عنوان بانویی که هم در مکه در شمار مسلمانان اولیه و هم در سفر به حبشه که به همراه همسر خود جعفر بن ابی طالب به حبشه منتقل می شود؛ برای همه کسانی که با او هستند و نقش اندکی داشته اند، الگو و اسوه دینی قرآنی و نبوی بوده است است. وی چند خواهر داشت، از جمله: یکی سلمی همسر حمزه سیدالشهدا، دوم لبابه همسر عباس عموی پیامبر، سوم میمونه همسر پیامبر اسلام. اسما بنت عمیس در مکه و قبل از استقرار رسول خدا در خانه زید بن ارقم ایمان آورد و با پیامبر اسلام بیعت کرد. هیچ گاه چهره نامیدی نمی گرفت و هیچگاه اعتراض نداشت و در وضع دشوار، بیش از همه تلاش می کرد. در این نوشتار شمه ای از این رشادتها در کنار پیامبر اسلام 6 و امام علی 7 و فاطمه سلام الله علیها و تربیت فرزندانی وارسته ای که تا قرنها درترویج قرآن و سیره نبوی اثرگذاربودند، بیان شده است.
۱۰.

ابراهیم (ع) الگوی تربیت موحدانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: دعا تربیت ابراهیم موحدانه نسل موحد اسوه.

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 558 تعداد دانلود : 423
تربیت به وسیله الگو از مهم ترین روش های تربیتی است که در آیاتی از قرآن به استفاده از این روش تأکید فراوان شده است. راز این تأکید در کارکرد بالا و اثرگذاری بیشتر این روش نهفته است. ابراهیم 7 از زمره الگوهایی است که در آیاتی از قرآن به الگوگیری از وی تصریح شده است. به کارگیری دعا و استعانت از خدای سبحان در تربیت فرزندان مؤمن و موحد و درخواست از خدای متعال نسبت به سرنوشت نیک فرزندان در سیره تربیتی ابراهیم بسی برجسته است که قرآن از زندگی ایشان روایت می کند. چنانکه وسعت افق دید ابراهیم در درخواست های خود نسبت به سرنوشت نسل خویش و اجابت این درخواست ها و سیر منطقی آن ها که نخست پالایش فکری و روحی و سپس سلامت رفتاری و آنگاه رفع نیازهای مادی فرزندان را شامل می شود از جمله یافته های پژوهش حاضر است که با روش توصیفی - تحلیلی از آیات شریفه به دست آمد. ترویج فرهنگ قرآنی به عنوان هدف بنیادی و کارکرد تربیتی برای مربیان از اهداف کاربردی نتایج پژوهش است. دعا و درخواست از خدای سبحان در تربیت نسلی مؤمن و موحد دارای کارکرد بسیار بالا و قرین توفیق است که اجابت درخواست های ابراهیم 7 گواه این ادعا است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۸۰