مدیریت دانش اسلامی

مدیریت دانش اسلامی

مدیریت دانش اسلامی سال اول پاییز و زمستان 1398 شماره 2

مقالات

۱.

نقش راهبردی اصطلاح نامه ها در مدیریت منابع مرجع با تأکید بر علوم قرآنی

کلید واژه ها: منابع مرجع اسلامی فرهنگ نامه ها دانشنامه ها اصطلاح نامه ها مدیریت پژوهش اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۵ تعداد دانلود : ۲۳۰
تلاش برای پژوهش و نشر فرهنگ و دانش اسلامی در سطحی فراگیر، با استفاده از اصول و قواعد شناخته شده علمی و تجربه های فراملی و پرهیز از سلایق محلیِ شخصی، عناصری است که همواره مورد نظر اندیشوران بوده است. پرسش آن است که آیا درباره مدیریت منابع مرجع مانند دانشنامه ها و فرهنگ نامه ها و منابعی از این دست و چگونگی پژوهش و تدوین آنها در حوزه اسلامی، به جز آنچه اکنون متداول است، شیوه دیگری نمی توان جستجوکرد تا ضمن افزایش بهره وری علمی، هزینه های بسیار بالای این نوع فعالیت ها را کاهش دهد. نویسنده برای پاسخ به همین پرسش، به نقش فوق العاده دستگاهِ شناخته شده اصطلاح نامه و روش آن در مدیریت، طراحی و تدوین منابع مرجع پرداخته و اهمیت آن را به لحاظ بهره گیری از شیوه های علم اطلاعات و دانش شناسی گوشزد کرده است. او بر این باوراست که این استاندارد تحولی اساسی در مدیریت، سازماندهی، منطق و ساختار آثار مرجع در حوزه دین پدید می آورد؛ ازاین رو آن را نماد مرحله مؤثری در این گونه پژوهش های علمی به شمار آورده و چند و چون این راهبردرا با بیان نمونه هایی از علوم قرآنی تحلیل و بررسی کرده است.
۲.

درآمدی بر اصطلاح نامه منطق جدید

کلید واژه ها: اصطلاح نامه منطق جدید ساختار اصطلاح نامه منطق ریاضی منطق نمادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۹ تعداد دانلود : ۳۲۱
از عمر منطق جدید در ایران مدت زیادی نمی گذرد؛ اما این دانش در سالیان اخیر با انتشار آثار ترجمه ای و تألیفی و تأسیس رشته ها و گرایش های دانشگاهی رواج و رونق یافته است. تدوین اصطلاح نامه این حوزه دانش به منظور ذخیره، طبقه بندی و بازیابی اطلاعات، در راستای اطلاع رسانیِ سریع و مبتنی بر ابزارهای نو فناوری، یکی از بایسته های مربوط به این دانش نوپا است؛ اما با عنایت به اینکه زادگاه «منطق جدید»، مغرب زمین است و مباحث موجود در آثار منتشرشده در ایران - اعم از ترجمه و تألیف - به نوعی برگردان آثار غربیان است، انجام این مهم، با دشواری هایی روبه رو است که ازجمله آنها، عدم به کار گیری اصطلاحات استاندارد و کلیدواژه های یکنواخت برای انتقال مفاهیم دانشی به زبان فارسی است. یکی از مشکلات ناشی از این امر، زمینه سازی مغالطه اشتراک لفظی و سردرگمی خوانندگان و مخاطبان این آثار است. نوشتار حاضر که به روش توصیفی - تحلیلی سامان یافته، بعد از نگاهی گذرا به چیستی منطق جدید و شاخه های مختلف آن، و ارائه نمونه هایی از اختلاف و تعدد الفاظِ ناظر به مفاهیم کلیدی منطق جدید در آثار منتشرشده به زبان فارسی (اعم از آثار ترجمه ای و تألیفی)، ساختاری از رده های اولیه «اصطلاح نامه منطق جدید» ارائه می کند و از طریق رابطه هم ارزی، الفاظ مختلفِ ناظر به معنای واحد را می نمایاند. پیشنهاد این پژوهش آن است که در تدوین اصطلاح نامه منطق جدید شتاب شود، تا از میزان ناهماهنگی در به کارگیری الفاظ و پیامدهای نامطلوب آن کاسته شود.
۳.

نقش آنتولوژی فقه در موضوع شناسی فقهی

نویسنده:

کلید واژه ها: موضوع شناسی فقه آنتولوژی مقتضیات زمان و مکان آنتولوژی فقه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۶ تعداد دانلود : ۳۴۵
موضوع شناسی یکی از محورهای اساسی در استنباطات فقهی است و همواره یکی از دغدغه های فقیه، شناخت دقیق موضوعات فقهی است. بعضی از فقیهان نیز تصریح کرده اند که پنجاه درصد کار فقیه، شناخت موضوعات است. پرسش این است که آیا از شیوه های مدیریت اطلاعات می توان برای شناخت موضوعات جدید فقهی استفاده کرد. هدف این پژوهش اثبات این مطلب است که شیوه آنتولوژی که یکی از شیوه های جدید علم دانش شناسی است، می تواند فقیهان را در تشخیص موضوعات فقهی یاری رساند. برای تحقق این هدف، با روشی توصیفی و تحلیلی ثابت شده است که یکی از راه های تشخیص موضوعات فقهی، تفریع فروعات یک موضوع از یک سو و کشف نوع ارتباطات واقعی و هستی شناختی آن با موضوعات مختلف فقهی از سوی دیگر است و آنتولوژی به دلیل ماهیت و بافت آن، چنین بستری را فراهم می آورد؛ به همین جهت فقیهان را قادر خواهد ساخت موضوعات فقهی را بهتر تشخیص دهند.
۴.

نگرشی تطبیقی به فرهنگ نامه های تخصصی کلام اسلامی، نقاط قوت و ضعف

کلید واژه ها: منابع مرجع واژه نامه فرهنگ نامه اصطلاح نامه دانش‌نامه فرهنگ نامه های کلام اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۶ تعداد دانلود : ۳۲۱
با افزایش روزافزون حجم اطلاعات بشری در زمینه های گوناگون، پژوهندگان در دست یابی به اطلاعات کافی و مفید در بازه زمانی کوتاه، در هر یک از موضوعات مورد نظر خویش، دچار مشکل شدند. تدوین «منابع مرجع» مانند فرهنگ نامه ها و دانش نامه ها، یکی از چاره اندیشی های بشر برای رفع این مشکل بوده است. این نوشتار به بررسی و ارزیابی مهم ترین فرهنگ نامه ها و دانش نامه هایی می پردازد که از سال 1370 تا 1387ش در حوزه کلام اسلامی نگارش یافته و در دسترس محققان قرار گرفته است. پیش از ورود به ارزیابی هر یک از این آثار، درباره بعضی از منابع مرجع، ازجمله لغت نامه ها ، اصطلاح نامه ها، فرهنگ نامه ها و دانش نامه ها و تفاوت های آنها و نقش ها و کارکرد هر یک در ارتقای دانش بشری توضیحاتی مختصر داده شده است، آن گاه به بحث اصلی؛ یعنی ارزیابی فرهنگ نامه ها و دانش نامه های کلامی و نقاط قوت و ضعف آنها پرداخته شده است. تعداد این منابع، اعم از فارسی و عربی پنج تا است. در پایان، یکی دیگر از منابع فرهنگ نامه ای کلام اسلامی که در آینده نزدیک انتشار می یابد، معرفی و به امتیازات آن اشاره شده است.
۵.

ارزیابی کیفی اصطلاح نامه کلام اسلامی پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی

نویسنده:

کلید واژه ها: اصطلاح نامه اصطلاح نامه کلام اسلامی ارزیابی کمی اصطلاح نامه ارزیابی کیفی اصطلاح نامه پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۱ تعداد دانلود : ۲۲۰
نوشتار حاضر درصدد نقد و بررسی اثر ارزشمند اصطلاح نامه کلام اسلامی است که نخستین بار در تاریخ جهان با رعایت استاندادرهای جهانیِ اصطلاح نامه نویسی به کوشش جمعی از فرهیختگان حوزوی و دانشگاهی در دفتر تبلیغات انقلاب اسلامی قم به منصه ظهور رسید. نگارنده با اعتقاد به فقر مقالات پژوهشی در حوزه ارزیابی اصطلاح نامه های فارسی، این اقدام را در راستای تقویت این اصطلاح نامه باارزش و رفع عیوب آن در ویرایش دوم و نیز با نگاه غنی سازی پژوهش هایی از این دست در کشور جمهوری اسلامی ایران انجام می دهد. این نقد و بررسی از نوع ارزیابی کیفی است که ناظر به حوزه محتوایی بر اساس دانش علم کلام و نیز ویژگی های تدوین اصطلاح نامه ها است؛ ازاین رو ناظر به اتقان ساختاری اصطلاح نامه، صحت روابط معنایی و قواعد شکلی آن است. روش تحقیق در این پژوهش کتابخانه ای و براساس توصیف و تحلیل است. این تحقیق درنهایت با اذعان به بی نظیربودن این اثر و قوت علمی و شکلی آن، اشکال هایی در جنبه های شکلی، ساختاری و ارتباطات مفهومی بر این اثر وارد می سازد و ضمن ارائه ساختار جدید پیشنهادی راهکارهایی برای اتقان بیشتر روابط معنایی و قواعد شکلی ارائه می کند. به این امید که در ویرایش بعدی به آن توجه شود و افزون بر آن بابی برای نقد و بررسی جدی اصطلاح نامه ها گشوده شود.
۶.

هستی شناسی : مبانی شکل گیری و جایگاه و کاربرد آن در علم اطلاعات و وب معنایی

کلید واژه ها: هستی نگاشت هستی شناسی بازیابی اطلاعات وب معنایی ذخیره اطلاعات بازنمون اطلاعات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵۶ تعداد دانلود : ۵۷۸
به تناسب پیشرفت علم و افزایش اطلاعات در طول تاریخ تمدن بشر، نیاز به ذخیره و بازیابی مؤثرتر این اطلاعات نیز بیش از پیش خود را نشان داد. درنتیجه همگام با تحولات علمی، ابزارهای ذخیره و بازیابی نیز متحول شد و به تدریج از نظام تطبیق کلید واژه ای به سمت معنا گرایش یافت. پیدایش این ابزارها از فهرست های دستی دوران باستان گرفته تا سرعنوان های موضوعی در سده نوزدهم و اصطلاح نامه در سده بیستم حاکی از چنین تحولاتی است. درنهایت با پیدایش علوم رایانه و محیط دیجیتال به ویژه وب در اواخر سده بیستم، تغییر پارادایم از ابزارهای ذخیره و بازیابی سنتی و مبتنی بر تطبیق کلیدواژه به سمت ابزارهای تبیین روابط معنایی یعنی هستی شناسی ها صورت گرفت، به نحوی که امروزه با ظهور وب معنایی، کاربرد هستی شناسی ها جهت بازیابی معنایی و مفهومی اطلاعات و دانش در وب بسیار حیاتی است. در میان پژوهش های صورت گرفته، تاکنون پژوهشی که به صورت مفصل تاریخ و مبانی شکل گیری هستی شناسی را از ابتدا کاویده باشد و مفهوم و کاربرد آن را در حوزه علم اطلاعات بررسی کرده باشد، کمتر به چشم می خورد. بر این اساس، مقاله حاضر به روش کتابخانه ای و مطالعه اسنادی ابتدا به مبانی شکل گیری، مفهوم و سیر تطور هستی شناسی از ابتدا تاکنون پرداخته و در ادامه، جایگاه هستی شناسی ها در حوزه علم اطلاعات و بازیابی اطلاعات به ویژه وب معنایی را تبیین کرده است.
۷.

تفکر «دانش» سیاسی حوزوی و آینده آن «مطالعه موردی: تفکر سیاسیِ اسلام فقاهتی »

نویسنده:

کلید واژه ها: اسلام فقاهتی تفکر سیاسی آینده پژوهی نقشه راه حوزویان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۳ تعداد دانلود : ۲۱۲
با اینکه در ظاهر حوزه های علمیه، درسی با عنوان علوم سیاسی مصطلح را دنبال نمی کنند، ولی این حوزه علمیه بوده است که از درون خودش تا به حال در ایران دو نظریه اجتماعی - سیاسی را ارائه و آن را در جامعه جاری و عملی کرده است. مدعای ما این است که بودن یا نبودن، شدت یا ضعف و در حاشیه یا در متن بودنِ تفکر سیاسی در حوزه های علمیه مبتنی بر نوع نگرش به اسلام است؛ ازاین رو نویسنده تلاش کرده است سؤال اصلی مقاله یعنی «تفکر یا دانش سیاسی در حوزه علمیه چه جایگاهی را به خود اختصاص داده و خواهد داد» را با روشِ نقشه راه که یکی از روش های آینده پژوهی است با این فرضیه دنبال کند که «اگر اسلام از منظر گفتمان اسلام سیاسی - فقاهتی خوانش شود، نه از منظر اسلامِ مدنی و نه از منظر اسلامِ سلفی، آن گاه شاهد بروز و تجلی تفکر سیاسی آن هم تا سقف نظریه پردازی همچنین تأسیس دانشگاه و دانشکده سیاسی در میان حوزویان خواهیم بود». این نوشتار بیان می کند: تمایز تفکرات حوزوی در باب سیاست در بخش روندها، پیشران ها و همچنین پویش منابع، آینده مطلوب و متصور از تفکر سیاسی مبتنی بر اسلام سیاسی - فقاهتی برخلاف دو دیدگاه دیگر، موجب رشد تفکر و دانش سیاسی خواهد شد؛ بنابراین به واسطه این بررسی، هم حوزویانِ طرفدار اسلام سیاسی - فقاهتی به نقاط ضعف و قوت خود بیشتر پی خواهند برد و هم فضایی برای اهمیت دادن و رشد تفکر سیاسی در حوزه های جمهوری اسلامی ایران بر پایه بومی سازی اتفاق خواهد افتاد.
۸.

نیازسنجی انبارداده درکتابخانه های دفتر تبلیغات اسلامی با رویکرد مدیریت ارتباط با مشتری

کلید واژه ها: انبارداده کتابخانه های دفتر تبلیغات اسلامی مدیریت ارتباط با مشتری مدیریت راهبردی کتابخانه ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۷ تعداد دانلود : ۱۹۷
کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی نیز مانند هر سازمان دیگری در پی آن اند تا با ارائه خدمات مطلوب، رضایت مراجعان خود را جلب کنند و بدین منظور مدیران کتابخانه ها تلاش می کنند با تکیه بر فناوری های اطلاعاتی و نیز بهره گیری از فنون مدیریت به این مقصود دست یابند. سیستم مدیریت ارتباط با مشتری به مثابه ابزاری در دست مدیران، خود نیازمند بهره گیری از فناوری های اطلاعاتی است. این پژوهش از نظر نوع، کاربردی و از نظر روش، پژوهشی توصیفی - پیمایشی است. جامعه پژوهش حاضر، کتابخانه های دفتر تبلیغات اسلامی است. روش نمونه گیری سی نفر (مدیران ارشد، مدیران فناوری، رؤسای گروه ها) به روش نمونه گیری سرشماری و روش نمونه گیری کاربران، پنجاه نفر به روش نمونه گیری تصادفی است.در ابتدا با استفاده از منابع کتابخانه ای شامل کتاب، مقالات مجلات، مقالات مندرج در پایگاه های اطلاعاتی و اینترنت، داده های مورد نیاز گردآوری شد؛ سپس برای گرد آوری داده از مدیران ارشد، مدیران فناوری اطلاعات و رؤسای گروه ها از پرسشنامه نیاز سنجی انبارداده به صورت محقق ساخته و برای گرد آوری داده درباره سطح رضایت کاربران از ارائه خدمات، از پرسشنامه لیب کوال استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد مدیران ارشد، مدیران فناوری اطلاعات و رؤسای گروه ها به ایجاد یک انبار داده با رویکرد مدیریت ارتباط با مشتری نیاز دارند و سطح رضایت کاربران از ارائه خدمات در کتابخانه، تقریباً در سطح پایینی است. انجام این پژوهش ضرورت ایجاد انبار داده با توجه به فرایند های مدیریت راهبردی با رویکرد مدیریت ارتباط با مشتری را در کتابخانه های دفتر تبلیغات اسلامی آشکار می سازد.