تزکیه یکی از مفاهیمی است که در ادبیات تربیتی ما بسیار به کار می رود . اغلب این مفهوم با جمله مشهور " تزکیه مقدم بر تعلیم است " همراه می شود . در این مقاله این جمله مشهور به چالش گرفته می شود و با بررسی آیات و تفاسیر مربوط و همچنین از منظر بحث سبق و لحوق فلسفی ، این تقدم و تاخر ، رد میشود و در پایان تعریفی دیگر از دو منظر از مفهوم تزکیه ارائه شده که در راستای اندیشه تلفیق " تعلیم " و " تربیت " است .
افت تحصیلی هنوز هم یک چالش جدی برای نظام های آموزشی دنیا است . شاید به همین دلیل با وجود پژوهش ها و بررسی های فراوان ، باب مطالعه و گفتگو درباره آن بسته نیست . این مقاله با یک نگاه فلسفی به افت تحصیلی ، قصد معرفی و تحلیل ریشه های نظری این پدیده ناخاسته در شرایط آموزش و پرورش مدرن را دارد. به عبارت دیگر در این جا ادعا می شود که علتهای افت تحصیلی در بنیادهای فکری و آرای تربیتی مدرنیته قرار دارد ، پس مادامی که آموزش و پرورش نظام خود را بر چنین بنیادهایی استوار سازد امکان پیش گیری از افت تحصیلی کمتر وجود دارد . به این منظور شش عامل اصلی متاثر از آموزشهای مدرن انتخاب ، و رابطه آن با آموزش و پرورش و افت تحصیلی در نظر گرفته می شود. کوشش به عمل خواهد آمد با طی مسیر یک مقاله پژوهشی به استناد منابع دست اول ، یافته ها ارایه و سپس تحلیل شود .
در مرحله اول بحران هویت را باید به مثابه رویکردی آسیب شناسانه به مبحث هویت ملاحضه کرد و چنانچه مولفه های آسیب زا در پدیده هویت مورد شناسایی قرار گیرد ، خود زمینه ای برای آسیب زدایی تلقی خواهد شد . در زمینه سوابق تاریخی هویت در ایران ، بررسی مقطعی از تاریخ گذشته یعنی از حدود 170 سال پیش ، اهمیت اساسی دارد ؛ زیرا غرب با دانش و کارشناسی نوین و دانش و فناوری نظامی برتر ، زمینه نوعی سلطه را بر سرزمین های اسلامی ، به ویژه ایران ، فراهم نمود . رویکردهای ایران در مواجهه با تمدن غرب ، غالبا متکی بر الف ) رویکرد طرد ، نفی ، و انکار و ب) رویکرد مرعوب شدن ، خودباختگی ، و تسلیم بوده و متاسفانه رویکرد سومی که به گزینش آگاهانه از تمدن غرب متمایل باشد در کار نبوده است ؛ و اذا عقب افتادگی جامعه ایران در آن زمان و بعد تا حدودی محصول از دست دادن هویت و خود باوری ما تلقی می شود . نقاط آسیب پذیر هویت در ایران عبارتند از گسست فرهنگی ، تضاد نسل ها ، تحولات فزاینده ، فقدان تمامیت ، فن آوری ماهواره ای ، مهاجرت وسیع ، و شهرهای بزرگ .
غالبا هنگام مطالعه مسائل مربوط به کنترل سیستم های پیچیده اختلالات این نوع سیستم ها از بابت درجه نظم و سازمانشان مورد توجه قرار می گیرد . خاصیت اساسی هر سیستم سازمند را در آن میدانند که کمابیش منظم باشد . اطلاعات نیز در سیر توسعه خود با مفهوم آنتروپی ، نگانتروپی، و نظم و بی نظمی که محققان ترمودینامیک در قرن نوزدهم ابداع کرده اند پیوند یافته است . هر چه بی نظمی بیشتر باشد حضور اطلاعات در سیستم کمتر است . اما نظریات کنونی برآنند که نظم و بی نظمی هر دو ابزار سنجش آنتروپی و هر یک قابل تبدیل به دیگری است . اطلاعات در حاشیه بی نظمی و از حرکات موزون نظم و بی نظمی حاصل می شود و نوآوری ها از دل چنین الگویی سربر می آورد .
از دید " قرآن" انسان جانشین خدا بر روی زمین است . او تنها موجودی است که ویژگی های خدا ، همچون " آفرینندگی" و " خلاقیت" را داراست . تمام تلاشهای بعمل آمده در مطالعات روانشناسان رفتاری نگر نتوانسته جایگاه ویژه " انسان " را مخدوش نماید . او " ضعیف" ، " حیله گر "، " زیاده خواه "، " شتابگر" ،" نامتعادل" ،"ضرر گریز" ،" طغیان گر" و ... است . در این مقاله بر اساس گزیده ای از آیات قرآن سعی شده است به زبان ساده " روح" ، " امر" و " پپپخلق" از دید قرآن بیان گردد و جریان طبیعی جسمانی انسان نیز که مرتبط با عوامل طبیعی است پرداخته شود . نگاه انسان به حیات دنیوی و حیات اخروی انسان بخش کوتاه دیگر مقاله است . در بخش " چهره واقعی انسان در قرآن " به ذکر صفات او از این منظر پرداخته می شود ؛ سپس " خود طبیعی انسانی " (نفس)مورد بحث قرار می گیرد ؛ و با اشاره ای به " نیازهای اساسی انسان در قرآن " نگاه گذرایی به دیدگاه روانشناسان حوزه نیاز نیز صورت می گیرد . " قرآن و انسان اجتماعی " بخش نهایی این مقاله است که به علل تحولات اجتماعی از دیدگاه قرآن می پردازد
در این مقاله سعی شده است که دیدگاه های فلسفی ارسطو بررسی و از دلالت های آن راهکارهایی درمورد آموزش و پرورش اخذ شود . در عصر حاضر به علت پدید آمدن مشکلات عمیق در مسائل احساسی و رفتاری در پرورش نسل جوان ، در فلسفه تعلیم و تربیت توجه ویژه ای به آموزش احساس شده است که اکثر فلسفه تربیت آغاز آن را به ارسطو منتسب کرده اند . بنابراین ، در این مقاله تلاش شده است که نه تنها مسئله آموزش احساس و نقش آن در تعلیم و تربیت ریشه یابی شود ، بلکه اهمیت آن در جهان و کشور خودمان نیز بررسی گردد . بحث اصلی طرفداران آموزش احساس بر اساس پرورش نیروی تخیل و تربیت احساس از طریق هنر و فرهنگ است .
با اتخاذ رویکرد مدرن که نشانگر حرکت به سوی عقلانیت است و به منظور حفظ و تثبیت تفوق انسان بر طبیعت ، دانش مدرن با ویژگی هایی همچون ، عقلانیت ، عینیت ، واقع گرایی ، آزمون پذیری و اخیرا کار پردازی صورت تحقق می پذیرد . دانش مدرن در مواجهه با خواسته های دقیق و سخت گیرانه عقلانیت مدرن و مطابق با معیارهایی که این نوع عقلانیت برای صحت تفکر مشخص می کند در روندی تقلیل گرایانه طی طریق می کند تا در عصر اطلاعات ، در معادله ای جدید استقرار یابد . تحقیق حاضر از رهگذر یکی از شناخته ترین نظریه ها و تاکید خاص بر تحلیل ژان فرانسوا لیوتا از وضعیت دانش در جوامع کنونی ، به پیگیری اهداف خود در قلمرو تعلیم و تربیت پرداخته است . بر این اسا س ، تعلیم و تربیت برای مواجهه آگاهانه با چالش های پیش رو ، نیازمند آن است که بازتاب پژوهش فلسفی در قالب " حرکت بازگشتی به مفروضات " را به منظور کاستن از دشواری های برخاسته از ذات حرکت های شتاب گونه و گاه انفجاری در حوزه تصمیم گیری ؛ همچنین ارتقا بینش سیاسی معلمان و دانش آموزان و تجهیز آنان به بینشی ژرف نگر در باب مسائل دانش و مناسبات آن با سایر حوزه ها را وجهه عمل خود قرار دهد.
