روانشناسی و علوم تربیتی (دانشگاه تهران)

((روان درمانگری)) از دیدگاههای مختلف به ویژه اسلامی موضوعی پیچیده است وابعاد و شیوه های گوناگونی دارد . در عصر حاضر با توجه به رشد نابسامانیهای روانی و اجتماعی‘گرایش به ((دین درمانی))حتی در میان جوامع غربی شتاب بیشتری گرفته است . در زمینه روان درمانی در اسلام تاکنون پژوهش های مناسبی انجام نشده است .این مقاله تنهابه تشریح یکی از رویکردهایی که به نظر میرسد در روان درمانگری از دید اسلامی دارای اهمیت ویژه ای باشد می پردازد.این رویکرد عبارت است از: ((شناخت نقاط قوت افراد)) به عنوان یک روش درمانی که مراجع را تشویق میکند تا تجربه های مثبت و خوب خود را بازشناسد و نقش آنها را در افزایش احترام به خود و ارتقای عزت نفس بازیابی کند‘همچنین توانایی شناخت جنبه های مثبت دیگران را نیز کسب کند. در این مقاله مراحل اجرایی درمان مراجعان با روش مثبت نگری تشریح شده و کارایی آن در((روان درمانی فردی))برای افراد افسرده و در((خانواده درمانی)) برای ناسازگاری های خانوادگی و همچنین اختلال های شخصیتی بیان شده است و در پایان نتایج تجربی مربوط به درمان یک دانشجو و سه خانواده ارائه شده است .

سامانه تربیتی والدین مجموعه ای از باورها و رفتارهای تربیتی است که براساس آنها حدود آزادی و کنترل هر یک از اعضا ‘مراجع قدرت و تصمیم گیری در خانواده و میزان انتظارات افراد از یکدیگر تعیین میشود.این سامانه تحت تأثیر متغیرهایی مانند بافت فرهنگی خانواده‘شیوه فرزندپروری و انتظار والد –فرزند قرار دارد. به منظور بررسی نگرش نوجوانان دختر نسبت به سامانه تربیتی والدین‘تعداد200دانش آموز پایه سوم راهنمایی از مناطق شمالی و جنوبی شهر تهران انتخاب شدند.والدین این دانش آموزان دارای سطح تحصیلات و موقعیت اجتماعی متفاوت بودند.آزمودنی ها به پرسشنامه ای با دو محور اساسی:نحوه ارتباط والد-نوجوان و استقلال-خودمختاری نوجوان پاسخ دادند.نتایج نشان داد که از نظر نوجوانان والدین به طور کلی بخشنده و مهربان بوده ‘به عقاید فرزند احترام گذاشته و تاحدودی به وی آزادی عمل میدهند.یافته ها حاکی از تفاوت رفتار تربیتی والدین ساکن مناطق شمالی و جنوبی در زمینه های استقلال‘اعمال نظارت و کنترل بر رفتار نوجوان و برقراری رابطه توام با اعتماد میباشد.والدین نوجوانان مناطق شمالی در مقایسه با والدین نوجوانان مناطق جنوبی آزادی عمل بیشتری به فرزندمیدهند‘برای عقاید وی اهمیت بیشتری قائلند و با دوستان فرزند خود نیز رابطه بهتری دارند.

پژوهش حاضر یک مطالعه موردی از مربیان مرکز پیش دبستانی دانشگاه تهران تحت عنوان بررسی رابطه رضایت شغلی‘عزت نفس و سلامت روانی است .نمونه مورد مطالعه مشتمل بر 35 نفر از مربیان زن مهدکودک شاغل در دانشگاه تهران میباشد.اجرای پرسشنامه عزت نفس نشان داد که به استثنای یک نفر از مربیان سایر مربیان از عزت نفس متعادلی برخوردارند.نتایج مقیاس علائم روانی بیانگر آن بود که مربیان در مجموع از ناراحتی های روانی حاد یا شدید رنج نمی برند.اجرای پرسشنامه های رضایت شغلی حاکی از این بود که مربیان از شغل خود چندان رضایتی ندارند.نتایج پرسشنامه فرسودگی شغلی نشان داد که مربیان در ابعاد سه گانه فرسودگی شغلی یعنی خستگی عاطفی‘مسخ شخصیت و عدم موفقیت فردی دارای نمرات بالایی هستند به عبارت دیگر اکثر آنها در شغل خود دچار فرسودگی شغلی شده اند. همچنین رابطه وضعیت تأهل (مجرد و متأهل) و سابقه کار(بالا و متوسط)مربیان بر میزان رضایت شغلی‘فرسودگی شغلی‘عزت نفس و ابعاد نه گانه علائم روانی آنان بررسی شد‘نتایج تفاوت معناداری را بین دو گروه مربیان مجرد و متأهل ‘ و مربیان با سابقه کار بالا و متوسط درهمه مقیاس ها به استثنای جنبه عدم موفقیت فردی نشان نداد.

تربیت مدنی یکی از فروع بحث از جامعه مدنی است .همچون مفهوم جامعه مدنی‘تربیت مدنی نیز از جهت امکان وقوع در جامعه ما‘مفهومی چالش برانگیز است.در پاسخ به این چالش‘تحلیل هر دو مفهوم ضروری است.جوهره اساسی مفهوم جامعه مدنی را باید در برقراری توازن میان اقتدار و مسئولیت دولت جستجو کرد؛چنانکه جوهره اساسی مفهوم تربیت مدنی نیز در فراهم آوردن قابلیت هایی در افراد برای ایفای نقش در برقراری این توازن جلوه گر میشود.با توجه به این تحلیل‘ازحیث نظری‘انجام تربیت مدنی در جامعه ما ممکن محسوب میشود زیرا توازن میان اقتدار و مسئولیت دولت‘از جهت فرهنگ دینی ما نیز پذیرفتنی است . از حیث عملی نیز میتوان تربیت مدنی را ممکن شمرد زیرا با این که شکل گیری فرهنگ مدنی مستلزم تدریج است ‘تعلیم و تربیت ‘با بهره وری از تجربیات بشری‘عهده دار کوتاه کردن راه ها و حتی تصحیح آنهاست.با این حال‘تربیت مدنی فرایندی دارد که طی آن با فراهم آمدن توانایی ها و قابلیت هایی شناختی‘عاطفی و عملی در افراد‘زمینه وقوع توازن مذکور مهیا میشود.

در مقاله حاضر یافته های دو مطالعه گزارش شده است .در مطالعه 1 مقبولیت شش راهبرد افزایش انگیزه پیشرفت (تعیین هدف‘یادگیری مشارکتی‘یادگیری درحد تسلط‘جهت گیری تبحری‘پیشنهادهای مربوط به تکلیف و حق انتخاب)دانش آموزان و تناسب آنها با سه سطح از پیشرفت تحصیلی (پایین‘متوسط و بالا)نزد معلمان سه مقطع تحصیلی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.درهر سه پایه تحصیلی جهت گیری تبحری بیشترین و حق انتخاب کمترین مقبولیت را داشت.تناسب راهبردها برای سه سطح از پیشرفت تحصیلی نیمرخ مشابهی نداشت.برای دانش آموزان قوی‘راهبرد حق انتخاب و جهت گیری تبحری بیشترین وتعیین هدف کمترین تناسب را نشان داد. برای دانش آموزان متوسط و ضعیف جهت گیری تبحری بیشترین و حق انتخاب کمترین تناسب را نشان داد. در مطالعه2 مقبولیت همین راهبردها نزد دانش آموزان برحسب پایه تحصیلی(راهنمایی‘دبیرستان)جنس و پیشرفت تحصیلی(بالا‘متوسط‘پایین)بررسی شد. در دختران‘یادگیری مشارکتی و پیشنهادهای مربوط به تکلیف در راهنمایی و جهت گیری تبحری و تعیین هدف در دبیرستان بیشترین مقبولیت را داشت . در پسرها ‘ حق انتخاب در دبیرستان مقبولتر از راهنمایی و پیشنهادهای مربوط به تکلیف در راهنمایی مقبولتر از دبیرستان بود. تناسب راهبردها برای سطوح مختلف پیشرفت تحصیلی از نظر معلمان با مقبولیت راهبردها نزد دانش آموزان همخوانی نشان نمیداد. احتمالاً یکی از دلایل عمده این عدم همخوانی ناآشنایی معلمان با این راهبردها است . برای آشنایی بیشتر معلمان باکارکرد این راهبردها پژوهشی پیشنهاد شده است .

هدف این مقاله بررسی اثربخشی حالت های عاطفی و هیجانی‘به عنوان مؤلفه های شخصیت یادگیرنده بر رفتار ریاضی است . امروزه اضطراب ریاضی مورد توجه و علاقه بسیاری از متخصصان روانشناسی آموزش ریاضی ونیز روانشناسان شناختی است تا از این طریق تأثیرهای هیجانی وبرانگیختی های روانی شاگردان را درکار ریاضی بشناسد وبرای کنترل و مهار علمی آنها راه کارهای عملی بیابید. دراین میان اضطراب و فشار روانی وتعامل آنها با یادگیری ریاضیات جایگاه ویژه ای را در امر آموزش و یادگیری ریاضیات مدرسه و حتی دانشگاهی به خود اختصاص داده است ؛هرچند که در محافل علمی و آموزشی ما کمتر به آن توجه شده است . پژوهش ها در سالهای اخیر نشان داده اند که اضطراب ریاضی غیر معقول (اضطراب مرضی)با ایجاد مانع های جدی شناختی و آموزشی در فراگیران ضمن ابتلای آنان به ایست فکری و نقصان قابلیت های استدلالی موجبات تضعیف خودباوری ریاضی را در آنها فراهم می آورد و با ایجاد نگرش منفی به شدت بر عملکرد پیشرفت ریاضی فراگیران مؤثر می افتد. نوشتار حاضر با مروری اجمالی بر ادبیات کار در این عرصه می کوشد تا ضمن ارائه تعریفی از اضطراب ریاضی چگونگی تعامل میان رفتار ریاضی افراد و مقوله اضطراب ریاضی را نشان دهد.

هدف از پژوهش حاضر بررسی قدرت تشخیص نمود ادراکی از واقعیت ادراکی در کودکان پیش دبستانی است .گروه نمونه مشتمل بر شصت کودک با فاصله سنی 5/3-5/4 سال بود که از کودکستانهای منطقه دو آموزش و پرورش شهر شیراز به طور تصادفی انتخاب شدند.تأثیر آموزش بر قدرت تشخیص نمود از واقعیت و عوامل جمعیت شناسی بررسی و کنترل شد. به منظور کنترل تأثیر آموزش‘گروه نمونه به طور تصادفی به دو گروه 30 نفری گواه و آزمایش تقسیم بندی شدند و آموزش به شکل انفرادی برای گروه آزمایش صورت گرفت . نتایج اولیه نشان داد که عامل آموزش و نیز عوامل جمعیت شناختی بر نحوه ادراک کودک تأثیری ندارند.لذا تحلیل روی کل نمونه60نفری صورت گرفت.نتایج در کل‘حاکی از آن بود که هراندازه امکان مقایسه خاصه های نمودی با خاصه های واقعی ممکن باشد‘خطای نمود ادراکی کاهش می یابد.مطابق این الگو‘خاصه های ذهنی بیشترین خطای نمود ادراکی را از خود نشان دادند‘سپس خاصه های عینی(مثل اندازه شیی)که کودک معیار مقایسه ای حقیقی برای آن در مقابل خود ندارد و در انتها‘کمترین خطای نمود ادراکی مربوط است به خاصه های عینی که کودک میتواند آن را با شیی حقیقی مقایسه کند .همچنین نتایج نشان داد که برخلاف نتایج پاره ای از پژوهش ها ‘ هویت ادراکی نیز دچار خطای نمود ادراکی میشود.پژوهش پس از بررسی الگوهای ادراکی به طرح سؤالاتی نیز در این زمینه پرداخته است .