درخت حوزه‌های تخصصی

خبر محصول با ارزش و جوشان رسانه وعامل معنابخشی به پدیده‌ها و رخدادها است. این فعالیت رسانه‌ای از چنان اهمیتی برخوردار است که آن را طبیعی‌ترین کارکرد رسانه دانسته‌اند و بخش عمده‌ای از توان فکری، منابع مالی و امکانات هررسانه‌ای اعم از دیداری، شنیداری و مکتوب به آن اختصاص می‌یابد. پیشرفت علم و فناوری و رشد سریع ارتباطات و تعاملات بشری نیز نه تنها از اهمیت آن نکاسته است بلکه نیاز به سرعت، جذابیت و جامعیت در خبر، هرروز بیشتر از بیش احساس می‌شود. نخستین جشنواره خبر صداوسیما، در آبان ماه امسال برگزار شد تا به بررسی و ارزیابی فالیت خبررسانی در رسانه بپردازد و با بهره‌گیری از نظریات مختصصان به سؤال‌های مطرح در این زمینه پاسخ دهد. جشنواره خبر که به همت معاونت سیاسی سازمان صداوسیما با اشعار ارتباط بین صاحبنظران کشور با بخش تولید خبر سازمان قدمهای موثری در این راه برداشته شود. از میان سی مقاله رسیده به بخش علمی، پنج مقاله در جشنواره ارائه شد که در این ویژه‌نامه به چاپ رسیده است. برای همین، از اهتمام و حسن توجه همکاران محترم برگزاری جشنواره خبر در معاونت سیاسی صداوسیما تقدیر و تشکر می‌شود. پژوهش و سنجش در این ویژه‌نامه به دنبال بررسی ابعاد مختلف خبر است. پژوهشگران، کارشناسان و استادان ارتباطات، هریک از دیدگاهی موضوع را بررسی کرده‌اند. این بررسی‌ها، در مجموع پیوستاری می‌سازد که خبر را از شکل گزارش عینی از رویدادها و فراورده‌ای وفادار به عینیت تا کالایی صنعتی و نیز محصولی صنعتی از نظام رسانه‌ها و دولت‌ها تا بازتاب تخیل و دنیای ذهنی ارتباط‌‌ گران اقتصادی و سیاسی مورد توجه قرار می‌دهد. دراین بررسی‌ها، خبر روی طیفی از واقعیت عینی تا اثری جادویی و نیز طرح و نقشه‌ای دستور گزارانه از برنامه‌های در دست اجرای حال و آینده دولت‌ها که ریشه در منافع و مصالح قدرت‌های ملی و جهانی دارد، درنوسان است؛ خبر، ممکن است از خدمت محض به قدرت‌های مسلط جهانی و حفظ و تثبیت و تداوم سلطه آنان تا تمایل به خدمت محض به منافع عمومی؛ و نیز ترکیب‌های متنوعی از این وجه تغییر کند. دراین ویژه‌نامه، علاوه بر مسائل راهبردی و چشم‌اندازهای ساختاری و نیز موارد محتوایی و موضوعی و اهداف خبری، به ارزش‌ها، کارکردها، نقش‌ها، روش‌ها و همچنین نارسایی‌هایی مربوط به فرم، تکنیک و فناوری‌های خبری نیز پرداخته شده است، ضمن آنکه تلاش شده در این زمینه‌ها پیشنهادها و توصیه‌هایی نیز ارائه شود. انتشار ویژه‌نامه خبرگامی است در جهت شناخت بیشتر این فراورده رسانه‌ای، اما به نوبه خود پرسش‌های جدیدی را نیز مطرح می‌سازد که باید در اندیشه پاسخ آنها بود که طرح این پرسش‌ها ضرورت هم‌اندیشی بیشتر و طرح بحث‌های دقیق‌تری را ایجاب می‌کند و این همه حاکی از اهمیت و جایگاه خبر و نقش و مسئولیت سنگینی است که رسانه‌ها بویژه رسانه فراگیر و ملی صداوسیما دراین زمینه به عهده دارند.

"سؤال اصلی مطرح شده در این مقاله این است که : ""تغییرات فرهنگی در ایران معاصر بر اساس کدام یک از دو فرآیند، تعارضی یا توافقی صورت می گیرد؟ آیا این روند پیوستاری مشتمل بر روندهای توافقی- تعارضی است؟"" سؤال فوق با این فرض که جامعه ایران دچار تغییر شده و نیروهای اجتماعی مؤثر در جراین تغییر در مقایسه با گذشته متفاوت می باشند، بررسی شده است. از طرف دیگر، در جامعه شناسی نظری به تبیین نحوه تغییرات ایجاد شده بر نقش عوامل متعددی، که بعضی مواقع همگرایی دارند و در بعضی موارد معارض با هم اند،‌اشاره می‌شود. برای شناسایی روند تغییرات، ضمن بررسی موضوعات نظری و انتخاب رویکرد نظری جدید، به طراحی مطالعه تجربی در کل کشور پرداخته ایم. در این بررسی که با حجم نمونه 2532 می‌باشد از تکنیک پرسشنامه بهره گرفته ایم. بسیاری از سوالها به سنجش روند تغییرات فرهنگی کمک می کنند. پس از بررسی اطلاعات به دست آمده، نتایج زیر حاصل شد: تغییرات فرهنگی بر اساس پیوستاری که در بردارنده دو فرآیند مکملی تعارضی و توافقی است، صورت گرفته است با وجود اینکه بسیاری از مردم به طور توافقی میل به ارزشهای مشترک جدید و نزدیک به هم، از قبیل اهمیت قایل شدن باری خانواده، دین، سیاست، دوستان، و جهان مدرن دارند، ولی در اینکه چه تفسیری از ارزشهای جدید (بر اساس سن، جنس، و تجربة زندگی) دارند، متفاوت و بعضاً معارض می باشند. برای نمونه بعضی از تفاوت ها عبارتند از میزان مشارکت زنان در مقایسه با مردان در تصمیم گیری درون خانواده، نحوه انجام دادن عبادات جوانان در خانه در مقایسه با پیران در مقایسه با دولت دموکرات برای جوانان و … در حالی که اکثریت مردم ایران دارای ارزشهای مشترک و شبیه به هم - چون اهمیت قایل شدن برای خانواده، دین، دوستان، کمک به دیگران و کار و سیاست- هستند"

دراین مقاله نویسنده پس از اشاره به تعاریف و مفاهیم واژه و بررسی آن‌ها، به وجه اشتراک همه آن‌ها یعنی انواع همگرایی در حوزه‌های جغرافیایی، اقتصادی،ارتباطی - فرهنگی، سیاسی- اجتماعی و نهایتا همگرایی اساسی یا حکومت جهانی می‌پردازد. از دیدگاه همگرایی جغرافیایی فرایند جهانی شدن‚ دنیا را کوچک‌تر و مردم دنیا را به هم نزدیک‌تر می‌کند و تحت تاثیر رویدادهای مختلف جهانی قرار می‌دهد. طرفداران این دیدگاه، جهانی‌شدن را حرکتی طبیعی، اجتناب‌ناپذیر و بدون دخالت قدرتی جهانی می‌دانند، اما نویسنده این تعریف را جامع قلمداد نمی‌کند و بعید می‌داند که ساکنان مناطق گوناگون کره زمین در بهره‌مندی از مواهب طبیعی اختلافی نداشته باشد. از دیدگاه همگرایی اقتصادی، نویسنده نقش قدرت‌های اقتصادی را درجانی شدن تعیین کننده و ادعای ازبین رفتن فقر از کشورهای جهان سوم را ناممکن می‌داند. بحث بعدی همگرایی ارتباطی و فرهنگی مبتنی بر توسعه ابزارهای ارتباطی و فناوری ارتباطات است. نویسنده به بررسی اصطلاح دهکده جهانی و یکسان‌سازی فرهنگ‌ها توجه می‌کند و در ارزیابی این دیدگاه در عین تاکید بروجود نقص در مفهوم و تعریف، اشعار می‌دارد که جهانی‌شدن، نابرابری در استفاده از ابزارهای ارتباطی را از بین نبرده بلکه بر شکاف قدرت ارتباطی مردم دنیا افزوده و زمینه‌ساز سلطه صهیونیزم بین‌الملل و امپریالیسم امریکا بررسانه‌های خبری شده است.

آنتونی گیدنز، مدیر دانشکده اقتصاد لندن، است و پیش‌تر با عنوان پروفسور جامعه‌شناسی در دانشگاه کمبریج مشغول خدمت بوده است. وی در مقاله حاضر، تلاش می‌کند تا جهانی شدن را به مثابه نیرویی غیرقابل مقاومت به خواننده معرفی کند و اورا برای رویارویی با این تغییر آماده سازد، تغییری که در بطن شرایط محیطی زندگی بشر درحال رخ دادن است و گریزی از آن نیست. وی این پدیده‌را بیش از هرچیز تحت تاثیر پیشرفت نظام ارتباطات می‌داند. به زعم او جهانی‌شدن منحصر به پدیده‌های برون فردی از جمله اقتصاد و سیاست نخواهد شد، بلکه پدیده‌های «درون فردی» از جمله ارزش‌های خانوادگی، حقوق زنان و... نیز از آن متاثر خواهند شد.

مجموعه‌ای از فرایندهای پیچیده در دنیای معاصر پدیدار شده‌اند که دولت‌های ملی را به نحو فزاینده‌ای به یکدیگر مرتبط و وابسته کرده‌اند. از این فرایندهای پیچیده با عنوان «جهانی شدن» یاد می‌شود. در واقع، جهانی شدن ادامه مرحله رشد و گسترش نظام سرمایه‌داری است و امروزه به ابعاد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی توسعه سرمایه‌داری اطلاق می‌شود.اجزای اصلی فرایند جهانی شدن عبارت‌اند از: گسترش ارتباطات جهانی از راه پیشرفت‌های فناورانه، افزایش اهمیت نهادهای سیاسی، اقتصادی و تجارتی بین‌المللی، پیدایش سازمان‌های صنعتی و مالی چند ملیتی و افزایش قدرت بازارهای ارزی. آنچه دراین مقاله مطرح می‌شود تاثیر «گسترش ارتباطات جمعی»(به منزله یکی از اجزای اصلی فرایند جهانی شدن) در «ارتباطات بین‌الملل»،یا به تعبیر قدیمی‌تر «روابط بین‌الملل» به منزله یکی از حوزه‌های اصلی علوم سیاسی است. در مقاله حاضر، از دیپلماسی عمومی دولت‌ها به مثابه رکن اصلی ارتباطات بین‌الملل، باسوی گیری منافع ملی یاد می‌شود و به استفاده برنامه‌ریزی شده دولت‌ها از وسایل ارتباطی نوین برای دیپلماسی عمومی و تاثیر در افکار عمومی جهانی اشاره می‌شود.