ایران اسلامی

نمایش ۱٬۲۲۱ تا ۱٬۲۴۰ مورد از کل ۱۲٬۷۳۴ مورد.

۱۲۲۱.

سامانیان و احیاء شاهنشاهی ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محسن رحمتی

منبع: جستارهای تاریخی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۱۱)

کلید واژه ها: خراسان سامانیان خلافت عباسی ماوراء النّهر احیاء شاهنشاهی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۳۲ تعداد دانلود : ۱۴۵۱

یکی از جریانهای سیاسی و اجتماعی ایران در طول قرن چهارم هجری، تلاش برای احیاء شاهنشاهی ایرانی، با انگیزه های متفاوت، از سوی حکمرانان ایرانی بود. حکومت سامانی نیز با توجه به اهداف و برنامه های خاصّ خود، تلاش های قابل توجهی در این زمینه انجام داد. این مقاله در صدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی و از طریق به پرسش کشیدن اندک اطلاعات موجود تاریخی تا حدّ امکان تلاشهای سامانیان در رابطه با احیاء شاهنشاهی ایرانی را تبیین و روشن نماید. این پژوهش نشان می دهد که در طول قرن چهارم، عوامل متعددی همچون رقابت اشراف خراسان، رقابت با بویهیان و همچنین تنش در مناسبات با خلافت عباسی، سامانیان را واداشت تا به تلاش برای احیاء شاهنشاهی ایرانی روی آورند. بنابراین، برای کسب حقانیت درقدرت خود، به دو صورت عملی و نظری، کوشیدند تا شاهنشاهی ایرانی را احیاء نمایند. اگر چه با وجود برخی موانع همچون اقتدار طبقه دین یار، حضور گسترده عرب ها و ترکان ، تراکم غازیان و صوفیان در قلمرو آنها، رویکرد سامانیان به احیاء شاهنشاهی ایرانی را با آنِ بویهیان متفاوت ساخت.

۱۲۲۲.

مقایسه جنبه های مختلف اندرزنامه اردشیر ساسانی و وصیت نامه منصور عباسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: بهرام امانی چاکلی رقیه منافی

منبع: سخن تاریخ سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۱

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۴۱ تعداد دانلود : ۱۴۹۶

۱۲۲۳.

نقش اسرای هندی در تحولات فرهنگی و هنری دوره نادرشاه افشار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی صلاح

منبع: مطالعات شبه قاره سال هفتم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۳

کلید واژه ها: نادرشاه افشار اسرای هندی تحولات فرهنگی و هنری معماری و صنایع دستی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی افشار فرهنگی

تعداد بازدید : ۱۵۰۴ تعداد دانلود : ۱۰۰۸

دولت های ایران و هند از قدیم الایام به مبادلات فرهنگی توجه داشته اند، تاکنون بیشتر پژوهش های انجام شده به تاثیر ایرانیان بر فرهنگ و تمدن و معماری هند تاکید داشته است و به تاثیرگذاری هندیان بر فرهنگ و تمدن ایرانی کمتر پرداخته شده است. با توجه به اینکه نادرشاه افشار پس از حمله به هند و تصرف شهر دهلی علاوه بر غنایم بسیاری که بدست آورد گروهی نیز در حدود 40 هزار اسیر با خود به همراه آورد که در میان آنان عده ای از هنرمندان، حجاران، نجاران و صاحبان حرف و مشاغل وجود داشتند. بر همین اساس، این پژوهش درصدد است به این سئوال پاسخ گوید که نقش اسرای هندی در رونق فرهنگی دوره نادری چگونه بوده است؟ در مبحث تأثیر هندیان بر فرهنگ و تمدن ایرانی به این نتیجه می رسیم که در دوره نادری اسرای هندی نقش ویژه ای ایفا کرده و باعث تغییرات مهمی در عرصه معماری و به ثمر رسیدن پروژه های بزرگ و صنایع دستی مانند جواهر سازی و برخی شاخه های هنری مانند رقص و آواز و خنیاگری و همچنین برخی رشته های علمی مانند رونق علم پزشکی شده اند. این پژوهش، کاری تحلیلی- توصیفی بر اساس شیوه پژوهش تاریخی مبتنی بر اسناد، منابع کتابخانه ای و مشاهدات عینی و میدانی خصوصا در رابطه با تحولاتی که در دوره نادری در کلات نادری واقع در ناحیه شمال خراسان صورت پذیرفته می باشد.

۱۲۲۴.

عزاداری محرم در عهد صفوی؛ یک بررسی آسیب شناختی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: محمدعلی پرغو صدیقه غلام زاده

منبع: تاریخ اسلام سال شانزدهم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۶۳)

کلید واژه ها: صفویه محرم آیین های مذهبی عزاداری عاشورا آسیب شناسی عزاداری

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۶۱۵ تعداد دانلود : ۱۰۰۲

آیین عزاداری ماه محرم یکی از مهمترین آیین های مهم مذهبی ملی دوره صفویان است. رسمیت یافتن مذهب تشیع اثنی عشری، شدت گرفتن تمایلات ملی ایرانیان در برابر همسایة قدرتمند عثمانی و بالا رفتن نقش جهانی ایران زمین زمینه ساز گذار از سنتهای کهن عزاداری محرم به سنتهایی نو در عصر صفوی شد. این تحول به نوبه خود آسیبهایی را در قالب و ساختار، محتوا، وجه احساسی، وجه اجتماعی و وجه روحی و روانی عزاداری محرم به دنبال داشت. این نوشتار ضمن برشمردن نمونه هایی از آسیبهای هر یک از این محورها کوشیده است مستند به اطلاعات تاریخی موجود، علل و زمینه های پیدایش این آسیبها را هم جستجو و عرضه کند.

۱۲۲۵.

نگرشی بر عملکرد مبلغان پروتستان در یزد عهد قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی اکبر تشکری بافقی

منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۰

کلید واژه ها: یزد قاجاریه انجمن تبلیغی کلیسا بیمارستان مرسلین ناپیر مالکوم

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۸۱ تعداد دانلود : ۵۳۴

به دنبال شکل گیری مبلغین تبشیری در غرب، انجمن تبلیغی کلیسا با تکیه بر نفوذ انگلیس در ساختار سیاسی ایران؛ اصفهان را کانون استقرار خود ساخته و پس از تعیین سرحدات تبلیغی با پرزبیتری ها، درصدد بسط قلمرو به یزد، کرمان و شیراز برآمد. در این میان گرچه بُعد مسافت یزد از مراکز تحول خیز و امنیت نسبی؛ تضمینی بر حضور و بقای سه اقلیت زرتشتی، یهودی و بهائی بشمار می رفت، اما در خلأ وجود هم کیشان مسیحی، انجمن تبلیغی کلیسا جذب اقلیت های مذکور و خاصه زرتشتیان را فرصتی مغتنم شمرده؛ برای جلوگیری از تحریک احساسات دینی مسلمین، اهداف تبلیغی خود را در قالب ارائه ی خدمات درمانی و آموزشی پوشیده داشت. باوجود حمایت سیاسی انگلیس و حکومت مرکزی در تضمین بقای انجمن، اوج درخشش مبلغین را می توان تا وقایع مشروطیت دانست که با ساخت بیمارستان، مدرسه و توزیع اعانه میان مستمندان شیوه های مختلفی را برای جذب نوکیشان به آزمون گذاردند. بر این اساس پژوهش حاضر می کوشد تا کارکرد این انجمن در حوزه های درمانی، آموزشی و دیگر تدابیر جذب نوکیش را به بحث گذارد.

۱۲۲۶.

خرده جنبش های مردمی در بغداد قرن سوم هجری: بررسی عملکرد حربیه و مطوعه بغداد در فترت جدال امین و مامون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عباس احمدوند

منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۸)

کلید واژه ها: بغداد امربه معروف و نهی از منکر حَربیه خالد دَریوش سهل بن سلامة

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی خلفای مسلمان عباسی اجتماعی

تعداد بازدید : ۷۴۸ تعداد دانلود : ۷۲۱

در عصر عباسی (طی سال های197- 198 ق.) زمانی که میان امین و مأمون نزاعی رخ داد، حربیه از زمینه ی پیش آمده استفاده کرده و از مردم بغداد سلب آسایش کردند که این عمل آنان جنبشی مردمی برای دفاع و دفع تجاوزات آنها به رهبری دو تن از پارسایان شهر، به نام های خالد دَریوش و سَهل بن سَلامة انصاری را در پی داشت. از این رو مساله اصلی پژوهش حاضر آن است که این جنبش مردمی دارای چه زمینه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بوده، چه اهدافی را دنبال کرده و برآیند کار آنها در بغداد قرن سوم هجری چه بوده است؟.این مقاله با روش زمینه شناسی تاریخی، توصیفی و تحلیلی خرده جنبش های حربیه و مطوعه را نتیجه ی ناامنی های سیاسی، اجتماعی و مشکلات اقتصادی مردم بغداد قرن سوم یافته که به رغم تفاوت سبک رهبری سران جنبش مشترک در زمینه برقراری نظم و امنیت اجتماعی و اقتصادی توفیقاتی داشته و در نهایت نیز سرکوب گشتند.

۱۲۲۷.

بررسی اقدامات و اصلاحات اقتصادی و اجتماعی عمر بن عبدالعزیز از نگاه مورخان اسلامی

نویسنده: حسین آلیاری بتول ناجی راد

منبع: تاریخ نو تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۱

کلید واژه ها: مورخان اسلامی امویان عمر بن عبدالعزیز اصلاحات اقتصادی و اجتماعی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۷۷۰۷ تعداد دانلود : ۶۳۳۶

این پژوهش درصدد بررسی اصلاحات و اقدامات اقتصادی و اجتماعی عمربن عبدالعزیز خلیفه اموی از دیدگاه مورخین اسلامی می باشد. بر این اساس یافته-های پژوهش حاکی از آن است که مورخین اسلامی در ارزیابی اقدامات اقتصادی و اجتماعی عمر بن عبدالعزیز به دو گروه تقسیم شده اند؛ اکثر آنها از او چهره ای مثبت و خلیفه ای عادل، زاهد و راشد را ترسیم می کنند و با تکیه بر اعمال مثبت او از نکات منفی زندگی اش چشم پوشی کرده و درصدد توجیه سؤالات اساسی در خصوص مشروعیت خلافت او برآمده اند. اما گروهی دیگر نگرشی مثبت به او ندارند و مدارک تاریخی موجود هم تا حدی این دیدگاه را تأیید می کند. بنابراین مطالعه ای همه جانبه در مورد اقدامات و اصلاحات اقتصادی و اجتماعی عمر بن عبدالعزیز حاکی از آن است که وی بعد از به خلافت رسیدن با استفاده از شیوه عدالت محورانه دست به اصلاحات اجتماعی، اقتصادی در دولت زد. که این اقدامات از نگاه اکثر مورخان مورد تمجید قرار گرفته است؛ به طوری که عده ای از آنان در آثار خود سعی در جدا نمودن وی از سایر خلفای بنی امیه برآمده، حتی تغییر مشی سیاسی او را ناشی از تربیت وی در مدینه دانسته اند. اما مورخان دیگر با برشمردن دلایلی چون نارضایتی عموم مردم و از جمله شیعیان از دولت اموی و فعالیت داعیان عباسی در این دوره، اصلاحات عمر بن عبدالعزیز را از روی سیاست و شرایط زمانه برشمرده اند.

۱۲۲۸.

موسیقی، جشن و جنسیت در ایران از دوره قاجار تا اوایل دوره پهلوی

نویسنده: ساسان فاطمی مترجم: مصطفی لعل شاطری

منبع: تاریخ نو تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۱

کلید واژه ها: ایران موسیقی پهلوی قاجاریه جشن

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۴۴ تعداد دانلود : ۲۹۶۸

در ایران، موسیقی و جشن جزیی جدایی ناپذیر از یکدیگر بوده است که همواره به شکلی از مطربی، معمولاً توسط یک نوازنده در مناسبت های شاد اجرا می شد. گرچه در گذشته واژهٔ مطرب برای همهٔ نوازندگان بدون در نظر گرفتن جایگاه و تفاوت های نوازندگی آنان کاربرد داشت، اما از اواخر دورهٔ قاجار، نوازندگان متخصص در هنر موسیقی، خود را عمداً و به طور ملموسی از نوازندگانی که شغل آنان صرفاً نوازندگی در جشن ها بود، متمایز و جدا ساختند و این روند موجب شد تا اصطلاح مطرب به گروه دوم نسبت داده شود. بنا بر اطلاعاتی که از طریق سفرنامه های اروپاییان برجای مانده است، مطرب ها و گونهٔ موسیقی آنها از دورهٔ صفویه و به ویژه اواخر آن به تدریج رو به کاهش نهاد. با وجودِ اینکه سلسلهٔ زند و دربار صفوی علاقه وافری به مطرب ها داشتند اما این امر برای هنر موسیقی در آن زمان بسیار مضر بود. با این حال، در دورهٔ قاجار، به خصوص از عصر حکومتِ ناصرالدین شاه، فعالیت مطرب ها به علت گسترش و توسعه هنر/ موسیقی کلاسیک محدودتر شد. پس از آن، در دورهٔ پهلوی، به علت ظهور و رواج موسیقی غربی و انطباق هر چه بیشتر سبک های مدرن با مراسم و جشن ها، مطرب ها به حاشیه رانده شدند و بیشتر مورد استقبال و توجه طبقات سنتی تر جامعه قرار گرفتند. پس از انقلاب اسلامی، آن ها با مخالفت بیشتری رو به رو شدند و اینگونه به نظر می رسید که گویا پس از آن برای همیشه محو و ناپدید شدند.

۱۲۲۹.

مناسبات میلسپو و ارتش ایران (1323 1321ش)

نویسنده: جمیله عزیزخواه

منبع: خردنامه سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۵

کلید واژه ها: کسر بودجه وزارت ارتش درخواست اعتبارات شورش عشایر

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۸۷ تعداد دانلود : ۱۱۷۰

اشغال ایران توسط نیروهای متفق در شهریور1320ش /1941م، موجب از هم پاشیدگی ارتش ایران شد که این مسئله ، باعث بروز هرج و مرج داخلی و گسترش ناامنی گردید. در این شرایط، بازسازی ارتش امری جدی و حیاتی به شمار می رفت. دکتر آرتور میلسپو، در دی ماه 1321ش/ 1943م، به دعوت دولت ایران، برای انجام اصلاحات وارد تهران شد. تهیه و تنظیم بودجه ی کشور و رفع کسری آن، از جمله وظایف وی به شمار می رفت. میلسپو قصد داشت برای انجام این منظور، از هزینه های دولت و بودجه های درخواستی وزارتخانه ها، به خصوص وزارت ارتش بکاهد. وی معتقد بود با تجدید سازمان ارتش، می توان از میزان اعتبارات درخواستی آن کاست. مسأله ی اساسی مقاله ی پیش ِرو که با استفاده از اسناد مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه ایران، روزنامه ی اطلاعاتِ سال های 1321 تا 1323ش (1943 تا 1945م) و همچنین توصیف و تحلیل اطلاعات تاریخی تنظیم شده است، بررسی اختلافات میان میلسپو و ارتش می باشد.

۱۲۳۰.

نقش تاریخی ایلات افشار و بچاقچی در شکل گیری «گلیمِ پیچ باف» در ولایت کرمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رسول پروان

منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال هفتم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۲۵

کلید واژه ها: کرمان ایل بچاقچی ایل افشار گلیمِ پیچ باف گلیم شیریکی پیچ

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۷۳ تعداد دانلود : ۵۷۵

«گلیم پیچ باف» در ولایت کرمان از دست بافته های عشایری است که در بین بافندگان شهرستان های سیرجان، بافت و بخش هایی از جیرفت رایج گردیده و از مفاخر فرهنگی این نواحی است. این سوال پیش می آید که این شیوه ی بافندگی چگونه در ولایت کرمان شکل گرفته است و سابقه ی تاریخی آن به چه دوره ای می رسد؟ براساس منابع تاریخ محلی، مهم ترین ایلات در تولید «گلیم پیچ باف» در ولایت کرمان، ایلات افشار و بچاقچی بوده اند که در سده های گذشته از ولایت آذربایجان به ولایت کرمان مهاجرت کرده اند. بر اساس منابع تاریخ فرش، مناطق آذربایجان، قفقاز و آناتولی مراکز قدیمی این شیوه ی بافندگی گلیم محسوب می شوند. فرض مقاله بر این است که رایج شدن شیوه ی پیچ بافی گلیم در ایلات افشار و بچاقچی با حضور آنها در مقطعی از تاریخ در مراکز مزبور ارتباط مستقیم دارد. شیوه ی پیچ بافیِ گلیم در طی پانصد سال گذشته توسط ایلات افشار، بچاقچی و شول در ولایت کرمان به کار رفته و با هنر بومی مراکز بافندگی در این استان عجین گشته است. «گلیم پیچ باف» با خلاقیت و نوآوری بافندگان این ناحیه طی دهه های گذشته با نام «گلیم شیریکی پیچ» مطرح گردیده و نقش مهمی در فرهنگ و اقتصاد این منطقه بر عهده داشته است. عدم وجود تاریخچه ی متقنی از این دست بافته و اشارات کوتاه و گاهی ابترِ برخی منابع در این زمینه و عدم تطبیقِ علمی آنها با منابع تاریخی، این وظیفه را فرض کرد که با روش تحقیق تاریخی با استفاده از منابع تاریخ ملی، محلی و منابع تاریخ فرش این پژوهش تدوین گردد.

۱۲۳۱.

قاسمشاهیان در شعر محمود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم معزی

منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال هفتم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۲۶

کلید واژه ها: اسماعیلیه قهستان م‍ح‍م‍ود قاسمشاهی نزاری نورالدهر

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۶۷ تعداد دانلود : ۱۰۹۴

از اسماعیلیان ایران پس از الموت آگاهی های اندکی در دست است. جسته و گریخته نثری یا نظمی این جا و آن جا با ترس و دلهره در دل زمین یا شکافی در دیوار باقی مانده است. بیش تر دعا و مناجات است. کم تر به سالیان تیره نوری می تاباند اما شعری که محمود سروده از نوع دیگر است. شاعر شوریده است. ترس را فروخورده و از مهم ترین رازها پرده برداشته است. برای یک گروه کوچک مذهبی که در پس کوهی یا در حاشیه کویری پناه گرفته اند چه چیزهایی مهم ترین اسرار است؟ نام رهبرشان؟ نام زیستگاه ها و پناهگاه هایشان؟ نام رهبران محلیشان؟ سلسله مراتب ارتباطشان؟ این همه در شعر محمود آمده است. این شعر در اینجا به روش تک نسخه تصحیح شده و با روش تاریخی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است تا گستره جغرافیایی قاسمشاهیان، نام رهبران محلی، سلسله مراتب دعوت و باورهای روزگار شاعر، سدة 11ق./ 17م، به دست داده شود.

۱۲۳۲.

پیامدهای لشکرکشی های شاه تهماسب اول به قفقاز و گرجستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عباس پناهی

منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۷

کلید واژه ها: ایران صفویه قفقاز گرجستان قزلباشان شاه تهماسب اول

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۵۹ تعداد دانلود : ۶۷۳

هجوم های مکررشاه تهماسب به قفقاز و گرجستان پیامده های بلند مدت و کوتاه مکدتی برای حکومت صفوی درپی داشت.شاه تهماسب در نگرش خود به قفقاز در حقیقت همان سیاست اجداش را در آن مناطق دنبال می کرد. او پس از فراغت از جنگ با ازبکان و انعقاد صلح طولانی با سلطان عثمانی به دنبال تقویت بنیه مالی وبالابردن روحیه نظامی سربازانش توجه ویژه ای به قفقاز داشت. هرچند شاه تهماسب علاوه بر عوامل فوق در نظر داشت با فتوحات خود در قفقاز و گرجستان علاوه بر عوامل یادشده، نیروهای جدیدی را وارد ساختار اداری و نظامی صفویه کند. این نیروهای جدید در اواخر سلطنت شاه تهماسب و عصر شاه عباس اول به عنوان مهم ترین ارکان حکومت صفوی تبدیل شدند. در عصر شاه عباس اول ایجاد جریانی موسوم به «نیروی سوم» توسط وی و قدرت یافتن آنها از پیامدهای مهم دیگر فتوحات شاه تهماسب به قفقاز و گرجستان بود. پژوهش حاضر با روش مطالعات توصیفی - تحلیلی صورت می پذیرد.نگارنده در این پژوهش در نظر دارد با مطالعه منابع مهم عصر صفوی و همچنین تحقیقات جدید، موضوع یاد شده را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.

۱۲۳۳.

اهمیت صید میگو در سواحل شمالی خلیج فارس از دوران پهلوی تا سال 1367 ه.ش

نویسنده: طیبه سهرابی علی بحرانی پور

منبع: جندی شاپور سال اول زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴

کلید واژه ها: میگو خلیج فارس تغذیه صید

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۸۳ تعداد دانلود : ۹۵۸

صید میگو و ماهی به صورت سنتی از هزاران سال پیش میان ساحل نشینان خلیج فارس رواج داشته است و نحوه صید را از اجداد خود به ارث برده اند. این دو محصول دریایی علاوه بر مصرف مردم ساحل نشین و دریانوردان، به صورت خشک و نمک سود به نقاطی دور از خلیج فارس حمل گردیده است. نگارندگان می کوشند اهمیت صید میگو را در سواحل شمالی خلیج فارس بررسی نمایند و درصدد پاسخ گویی به این سئوال اند که صید میگو در تغذیهٔ ساکنان سواحل شمالی خلیج فارس تا چه اندازه نقش داشته است؟ فرضیهٔ این پژوهش نیز مبتنی بر این است که صید میگو نه تنها یکی از منابع امرار معیشت ساکنان سواحل شمالی خلیج فارس بوده، بلکه یکی از خوراک اصلی ساکنان این سواحل نیز بوده است.

۱۲۳۴.

تأثیر فتوحات اسلامی و سیاست های مالی تازیان مسلمان بر کشاورزی خوزستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی بحرانی پور علی لجم اورک مرادی فرشید جعفری

منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید پاییز ۱۳۹۴ شماره ۲۷ (پیاپی ۱۱۷)

کلید واژه ها: کشاورزی خوزستان فتوحات اسلامی سیاست های مالی کلیومتریکس

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۰۲ تعداد دانلود : ۱۰۱۶

استان خوزستان از دیرباز به دلیل وجود رودخانه های پر آب و زمین های پست و جلگه ای، یکی از مستعدترین نواحی ایران از نظر کشاورزی بوده است. با توجه به این بستر مناسب، از دیرباز کشاورزی در این منطقه رواج داشته و واجد نقشی حیاتی برای ساکنان آن بوده است. که البته با توجه به تحولات تاریخی هر برهه ی زمانی (همچون امنیت، فعالیت های عمرانی حکومت ها، سیاست های مالیاتی) رشد یا رکود در کشاورزی این استان مشاهده شده است. یکی از وقایع تعیین کننده در تاریخ خوزستان فتح آن توسط تازیان مسلمان است. آن ها در اواخر سال 15ق به خوزستان وارد و طی دو سال نبرد شدید، موفق به فتح خوزستان شدند. چون اکثر خوزستان با جنگ فتح شد، بر مبنای این شیوه ی فتح، مالیات هایی بر کشاورزان خوزستانی بسته شد. پرسشی که این پژوهش در پی پاسخ به آن می باشد این است: فتح خوزستان توسط تازیان مسلمان و سیاست های مالیاتی آن ها چه تأثیری بر اوضاع کشاورزی خوزستان نهاد؟ فرضیه تحقیق آن است که برخلاف نظر مشهور که مبدأ زوال کشاورزی خوزستان را در حمله تازیان می دانند، ویرانی در شبکه آبیاری، گسترش باتلاق ها و در نتیجه زوال کشاورزی خوزستان از اواخر عهد ساسانی آغاز شده بود، اما این زوال با ورود مسلمانان شدت یافت. روش کار در این پژوهش توصیف و تحلیل اطلاعات تاریخیِ منابع دست اول است که با کمک روش اقتصادسنجی (کلیومتریکس) به تحلیل داده ها پرداخته شده است. یکی از یافته های پژوهش این است که با توجه به نرخ مالیات پرداختی می توان به روش کلیومتریکس میزان رونق کشاورزی یک منطقه را بررسی کرد. یافته دیگر آن که، حمله عرب بلافاصله موجب زوال کلی کشاورزی در خوزستان نشد. بلکه این زوال از نیمه دوم قرن یکم قمری آغاز شد.

۱۲۳۵.

عوامل مؤثر در تجارت خارجی خراسان عصر پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نصرالله پورمحمدی املشی زهرا نادی

منبع: گنجینه اسناد سال بیست و پنجم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۰)

کلید واژه ها: تجار تجارت خارجی خراسان پهلوی اول مناسبات خارجی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۱۶ تعداد دانلود : ۷۱۷

هدف: پژوهش حاضر، به تبیین تجارت خارجی خراسان در دوره پهلوی اول پرداخته است. بررسی وضعیت صادرات و واردات خراسان و تحلیل شکوائیه های ارسالی تجار به مجلس شورای ملی و نیز واکاوی عوامل مؤثر در تجارت خارجی خراسان هدف این پژوهش است. روش/ رویکرد پژوهش: این مقاله با تکیه بر اسناد مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران و آرشیو مرکز اسناد مجلس شورای ملی و با روش توصیفی– تحلیلی نگاشته شده است. یافته های پژوهش: نویسندگان مقاله، بعد از بررسی اسناد به این نتیجه رسیده اند که مجموعه ای از عوامل داخلی و خارجی بر تجارت خارجی خراسان تأثیر گذاشته که در برخی مواقع واکنش و اعتراض تجار خراسانی را نیز درپی داشته است. از جمله عوامل مؤثر می توان به فقدان راه های ارتباطی مناسب، اخذ مالیات غیرقانونی، مصوبات اقتصادی مجلس، مناسبات سیاسی ایران با سایر کشورها، سیاست های اقتصادی دولت ها، عملکرد تجار، تجارتخانه ها و کارگزاران کشورهای خارجی، فعالیت گمرک های مرزی، و بحران اقتصادی 1929 اشاره نمود.

۱۲۳۶.

واکاوی اوضاع مذهبی ایران در عصر ناصری (1264-1313ه . ق)

نویسنده: سیمین فصیحی مریم منصوری

منبع: تاریخنامه خوارزمی سال سوم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۹)

کلید واژه ها: ناصرالدین شاه قاجاریه خرافات روحانیون

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۲۵ تعداد دانلود : ۲۵۴۸

هدف از این پژوهش بررسی تحولات مذهبی ایران در دوره ناصری می باشد. لذا مؤلفه هایی چون، روابط حکومت با علما، طبقات اجتماعی و روحانیون و بررسی خرافات مذهبی در جامعه از جایگاه ویژه ای در این تحقیق برخوردارند. بر این اساس یافته های پژوهش حاکی از آن است که در این دوره رابطه ی شاه با روحانیون رابطه ای دوگانه بود. از یک سو شاه سعی در کسب تأیید آن ها را داشت، از سوی دیگر می خواست که آن ها را از قدرت دور نگه دارد. در این زمان مذهب هر چه بیشتر در خدمت سیاست قرار گفت و به عبارتی در تعامل و تقابل با آن، از یک سو رنگ سیاسی و از سوی دیگر جلوه ی مردمی به خود گرفت. در این دوره مذهب بیشتر آمیخته با خرافات بود، خرافاتی که ریشه در دوران های قبل و قرون گذشته داشت و در دوره ی قاجار به ویژه در زمان ناصرالدین شاه این گونه معتقدات در تمام شئون مملکتی رخنه کرده بود.

۱۲۳۷.

روابط کردها با دولتین صفوی و عثمانی از شاه اسماعیل اول تا پایان پادشاهی شاه عباس اول(1038-907 ه .ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید حسن قریشی کرین آرش قنبری

منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۶)

کلید واژه ها: مذهب مرز صفویان عثمانی ها ایلات کرد

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۱۵۲ تعداد دانلود : ۵۰۰۶

ایلات کرد از همان آغاز حکومت صفویان تا سقوط این سلسله از جایگاه در خور توجهی برخوردار بودند. هر چند حضور و قدرت کردها در هر دوره از حکومت صفویان متفاوت بود به این معنی که گاهی نقشی پررنگ و اساسی و گاهی ضعیف و بی تأثیر داشتند اما این یک واقعیت غیر قابل انکار است که کردها در دوران صفویان از اهمیت بسزایی برای حکومت مرکزی برخوردار بودند. چرا که محل زندگی این قوم در منطقه ای واقع شده بود که بیش از پیش به اهمیت آن ها می افزود و این عامل مهم هم مرزی و همسایگی با دولت عثمانی بود. از آن جا که ایلات کرد در قلمرو دو حکومت صفویان و عثمانی ها ساکن بودند، در نتیجه کردها گاهی در سیاست های اتخاذ شده از سوی دولتین مزبور مؤثر واقع می شدند. هدف از انجام این تحقیق تبیین نقش مناطق کرد نشین به عنوان یک منطقه مهم مرزی است که بین دو دولت قدرتمند آن روزهای جهان اسلام یعنی ایران و عثمانی قرار گرفته بود.روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی می باشد که از منابع تاریخی دست اول بهره برده شده است

۱۲۳۸.

بازشناسی تاریخ محلی سوادکوه: مطالعه موردی حمام های عمومی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مصطفی ندیم تقی لطیفی شیردار

منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلید واژه ها: روستا پهلوی معماری سوادکوه تاریخ محلی حمام های عمومی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۵۹ تعداد دانلود : ۵۲۵

پژوهش در تاریخ اجتماعی برای کاربردی کردن پژوهشهای تاریخی اهمیت شایانی یافته است. تاریخ های محلی در این مطالعات اجتماعی، به روشن نمودن حیات مدنی و میراث های فرهنگی و تمدنی کمک شایانی کردهاند. حمام های عمومی، به عنوان یکی از میراث های معماری ایران، و دستاوردهای اجتماعی و فرهنگی آن، برای پژوهش در تاریخ اجتماعی و محلی ایران، و یافتن آداب و سنن فرهنگی و اخلاقی ایرانیان، بسیار مهم است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانهای و با بهره گیری از شیوه میدانی و روایات شفاهی، در پییافتن پاسخی برای این پرسش است که معماری و آداب و کارکردهای اجتماعی حمام های عمومی در سوادکوه چگونه بوده است؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که علاوه بر تأمین بهداشت و سلامت عمومی، حمامها در تعاون، معاشرت مردم، تبادل اطلاعات و افزایش آگاهی های اقشار روستایی، جامعهپذیری، آشنایی با شکاف های طبقاتی و اجتماعی، توجه به فرایض دینی مانند نماز، بروز اختلافات ملکی و ارضی و ارثی، خاطرهگویی و انتقال تجربیات به نسل های پسین روستا، ارائه موسیقی اصیل سنتی منطقه و آوازخوانی، و تداوم سنت ها و آداب اجتماعی و فرهنگی منطقه تأثیر به سزایی داشته است. در حوزه معماری، حمام ها، تحت تأثیر جغرافیا و اقلیم منطقه قرار داشته است هم از جهت سبک معماری، و هم از جهت مصالح و مواد اولیه. در آغاز دوره پهلوی، حمام های خانگی جای خود را به حمام های بزرگ و عمومی داد. این تغییر، موجب کارکرد اجتماعی حمام ها در حیات روستایی سواد کوه شد.

۱۲۳۹.

نهضت توسعه نهادهای آموزشی در دوره تیموری و نقش سلاطین و خواتین در پیشبرد آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فریدون اللهیاری ابوالحسن فیاض انوش معصومه گودرزی

منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۷

کلید واژه ها: نظام آموزشی تیموریان سلاطین نهادهای آموزشی خواتین

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تیموری فرهنگی

تعداد بازدید : ۱۵۱۹ تعداد دانلود : ۶۷۶

آموزش از روزگار قدیم تا به امروز که به صورت نظامی پیچیده در آمده متناسب با درجه تمدن، نوع حکومت و مقتضیات سیاسی اجتماعی و مذهبی در هر دوره ای تغییر و تحول یافته است. یکی از این ادوار دوران زمامداری جانشینان تیمور (912-807 ه.ق) است. در این دوره نهاد آموزش جایگاه ویژه ای یافت و سلاطین، شاهزادگان، امرا، خواتین و عالمان هر کدام به سهم خود در رشد این نهاد اهتمام نمودند. با وجود آرامش نسبی، ثبات سیاسی و امنیتی که در پی مرگ تیمور در قلمرو شاهرخ، جانشین وی به وجود آمد وضعیت معیشت مردم نیز بهبود یافت و زمینه ای مناسب برای حرکتی علمی و فرهنگی آماده شد و مدارس، کتابخانه ها و محافل آموزشی فراوانی به همّت سلاطین، خواتین و امراء احداث گردید. سلاطین تیموری از یک سو با فراهم ساختن امکانات آموزشی و تسهیلات لازم در جهت رفاه حال اساتید و طلاب علم و همچنین ارتقاء سطح آموزش گام بر می داشتند و از سوی دیگر مشروعیت حکومت را دنبال می کردند. از بارزترین خصیصه های حکومت تیموری علاقه وافر برخی از این سلاطین به رشد علم، ادب و ساخت مراکز آموزشی بود. کثرت احداث این نهادهای آموزشی به حدی بوده که جامی مدعی شد در هیچ دوره ای از ادوار تاریخ ایران زمین به این اندازه مدرسه ساخته نشده است. در پژوهش حاض ر نگارن ده به روش توصیفی و تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای، به بررسی روند توسعه نهادهای آموزشی دوره تیموری پرداخته و وضعیت اداره این نهادها را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. از مهم ترین یافته های این پژوهش نقش قابل توجه سلاطین، خواتین و وزرای تیموری در احداث مدارس، کثرت نهادهای آموزشی، نقش و کارکرد کتابخانه ها در استنساخ بیشتر کتب و پیروی نهادهای آموزشی از یک نظام آموزشی مدون است.

۱۲۴۰.

عوامل رشد و زوال شهرهای ایران در عصر تیموریان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسین میرجعفری کریم یوسف جمالی داریوش موگویی

منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۷

کلید واژه ها: هرات تیموریان حیات شهری رشد و زوال شهرها

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تیموری اجتماعی

تعداد بازدید : ۱۴۰۶ تعداد دانلود : ۷۸۳

کلیه شئونات زندگی اجتماعی ایران، از رهگذر تهاجم و حضور ترکان تیموری تحت تاثیر قرار گرفت. امروزه نتایج حاصل از حمله و هجومترکان تیموری و تسلط آنها بر ایران مورد بحث و بررسی عده ای از محققان قرار گرفته و نظرات مختلف و گاه متضادی را اظهار داشته اند. عده ای بر این باورند هجومتیموریان مانند مغولان با سوختن و کشتن و ویرانی ها توام بوده، عده ای دیگر نیز بر این عقیده اند که ویرانگری های آنها دوام نداشت و به مرمت و بازسازی شهرها و روستاهایی پرداختند که در حین یورش آنها ویران شده بودند. بررسی و مطالعه دیدگاه های فوق نشان می دهد که تمامی این نظریات به ارزیابی و بیان کلی حمله تیموریان در حیات شهری ایران بسنده کرده و به بررسی موردی نپرداخته اند و هر کدام با مشاهده و بررسی وضعیت یک شهر یا ناحیه در زمان خاص، به نتایج فوق دست یافته اند. از طرف دیگر نظریات مزبور بیشتر دچار بزرگ نمایی نقش تیموریان در رشد و زوال حیات شهری در ایران هستند و هیچ کدام به دیگر عوامل موثر بر حیات شهری ایران توجه نکرده اند. این روش تحقیق، هدفش روشن ساختن اختلافات مطالب ارائه شده در رابطه با حملات تیموریان در برخورد با شهرها می باشد که کاملا نظرات متفاوتی را ارئه می دهد.

درخت حوزه‌های تخصصی