درخت حوزه‌های تخصصی

واقعه عاشورا و شهادت مظلومانه سیدالشهداء و یاران باوفایش در کربلا، تأثیری حرکت آفرین در متن زندگی شیعه داشته و الهام بخش بسیاری از نهضت های حق علیه باطل بوده، به طوری که این واقعة دلخراش تأثیری شگرف در عرصه های مختلف هنری به ویژه نقاشی نیز به جای گذاشته است. در این میان نقاشی قهوه خانه ای و دیوارنگاری های بقاع متبرکه، به دلیل ارتباط نزدیک تر با نگرش ها و زندگی عامه جامعه، بیشترین تاثیر را از این واقعه دریافت نموده است. بقعه چهارپادشاه در که مدفن سادات کیا در لاهیجان است، از یک سو به جهت تحولات تاریخی آن و از سوی دیگر به دلیل آثار با ارزش نقاشی های دیواری، گچ بری برجسته، صندوقهای چوبی منبت از اهمیت ویژه ای در میان بقاع متبرکه شمال ایران برخوردار می باشد. از این رو در این پژوهش با بررسی واقعه عاشورا، موضوع، نوع نگرش و اجرا نقاشی های بقعه با نقاشی های قهوه خانه ای، به صورت تطبیق و مقایسه مورد بررسی قرار گرفته اند. حاصل این پژوهش، علاوه بر تشابه در موضوع های انتخابی و نوع پرداخت آنها، دریافت تفاوت هایی در نوع اجرا، ابعاد، میزان تصویرگری و تاثیر بصری آثار در میدان بیننده می باشد.

در این تحقیق سعی بر آن داریم که با بررسی آثار استاد محمد سیاه قلم ، از نظر موضوع ،‌تکنیک ،‌ البسه و تزیینات و تجزیه و تحلیل آن به زاویه هایی از دیدگاه ، مکان و زمان این هنرمند پی ببریم ، این هنرمند اهل کجاست و تحت تأثیر چه زمان و مکانی بوده ،‌طراحی آزادانه ، موضوعاتی که در زمان خود بسیار نادر بوده است و حتی در زمان بعد همه ،‌چنین دیدگاه و سبکی در نگارگری کمتر دیده اید ، سبکی رئالیستی همراه با یک نگاه کوبیستی.

نماد نام یا نمایهای است که افزون بر معنای قراردادیاش دارای معانی متناقضی باشد و چیزی ناشناخته و گنگ را بنمایاند. برخی از نمادها از تجربیات شخصی فرد ناشی میشوند اما برخی دیگر در بین تمام انسانها در تمام دوران مشترکاند. از نظر کارل گوستاو یونگ این مفاهیم مشترک بین انسانها زادهی ناخودآگاه جمعی بشراست وکهنالگو نامیده میشود. در بسیاری موارد یک انگاره یا نمایه از ناخودآگاه به خودآگاه راه مییابد و هنرمند یا فیلسوف آنچه به خودآگاهش راه یافته را در قالب یک اثر هنری یا فلسفی ارایه میکند. در هنگام تحلیل چنین اثری است که آگاهی از کهنالگوها و ناخودآگاه جمعی مورد نظر یونگ مثمر ثمر واقع میگردد. نگارنده با تکیه بر چنین دیدگاهی نمادهای مربوط به حاکمیت عنصر بیگانه بر قوم ایرانی را در دو نگاره از شاهنامهی شاه تهماسب بررسی کردهاست. هر چند نمادهای موجود در اثر نگارگران این شاهنامه تا حدودی متأثر از نوشتار شاعر است اما نگارگر به عنوان هنرمندی مستقل، ردّی از نمادهای مورد نظر خود را در اثر به جا گذاشتهاست. هر دو هنرمند غلبهی بیگانه را امری مقطعی و گذرا دانستهاند و ظهور اسطورهی قهرمان و پیروزی هویت جمعی ایرانیان بر عنصر بیگانه را در اثر خویش نمادین ساختهاند.

شاهنامه رشیدا با 93 نگاره بدون رقم، متعلق به قرن یازده ه.ق محفوظ در موزه کاخ گلستان، یکی از شاهنامه های مهم دوره صفویه به شمار می رود. خوشنویسی و نگارش زیبای آن به عبدالرشید دیلمی منسوب بوده؛ ازاین رو به شاهنامه «رشیدا» معروف شده است. به دلیل اینکه این شاهنامه امضا و شناسه ای ندارد، این مقاله به بررسی شیوه های شکل گیری در نگاره ها پرداخته و همچنین هنرمندان آن را شناسایی و معرفی کرده است. سؤال اصلی پژوهش این است که نگاره های این شاهنامه، هویتی مشخص از مکتب نقاشی اصفهان دارند یا می توان از شیوه اجرایی نگاره ها به شناسایی هنرمندان آن پی برد؟ این پژوهش با روش بررسی تحلیلی و تطبیقی آثار به جامانده از هنرمندان مکتب اصفهان با نگاره های شاهنامه رشیدا به این نتیجه دست یافته است: نقاشی های این نسخه از منظر ساختار تصویری، رنگ بندی، پیکره نگاری و شیوه اجرایی با نقاشی اصفهان و ویژگی های بصری آثار دو تن از نقاشان این دوره، یعنی محمد یوسف و محمد قاسم انطباق دارند.

تصویر به معنای محدود، بخشی از نشانه های دیداری است. ارزش ارتباطی هر نشانه دیداری با نشانه ای دیگر، وابسته به قراردادهایی خاص است . از این رو در تصویر، نشانه های رمزی که بیانگر سبک و شیوه های بیان هنرمند است، اهمیت زیادی می یابند. در این تحقیق، تبیین رمزهای واقع گرا در یکی از شاهکارهای هنری دوره قاجار؛ « نسخه خطی و مصور هزار و یک شب» اثر صنیع الملک مدنظر می باشد. اثری که هنرمند کوشیده تا در نگاره های آن از سطح ظواهر عینی فراتر رفته، حقایقی از روابط گوناگون و پویای انسان ها با یکدیگر و با محیط شان را بیان کند. فرضیه غالب در این مقاله آنست که صنیع الملک در نگاره های این نسخه با استفاده از رمزهایی که می توان آن ها را رمزهای واقع گرا نامید، از جمله «شخصیت»، «گزینش»، «دورنما» و «تفکر»، به سطح گرته بردار صرف طبیعت تنزل پیدا نکرده؛ بلکه در این واقع گرایی با ترکیب آزادانه تر و گسست از تزئینات سنتی و انعطاف پذیری از سبک پیشین، اثری آفرید که برای مخاطب زمان خود مانوس و آشنا باشد. اهداف: - آشنایی با نسخه مصور هزار و یک شب عصر قاجار و نقاش بزرگ این اثر، صنیع الملک- بررسی رمزهای واقع گرا در نسخه خطی و مصور هزار و یک شبسئوالات: - رمزهای واقع گرا به چه نوع نمادهایی گفته می شود؟- آیا صنیع الملک در نگاره های نسخه مصور هزار و یک شب اثری مانوس و متناسب با مخاطب عصر خویش آفریده است؟ کلیدواژگان: رمز ، واقع گرایی ، صنیع الملک ، نسخه خطی و مصور هزار و یک شب

این نوشته به معرفی هنرمندان نقاش و آنانی که خود نقاشان شاخصی بودند ولی به حکم زمان آثار هنرمندان نسل های پیشین خود را تعمیر کردند، اختصاص دارد. وجه مشترک تمامی این اساتید اعم از نقاشان اولیه و تعمیرکاران آثار انها آن است که همگی از برجسته ترین اشخاص و چهره های شناخته شده زمان خود بوده اند...