درخت حوزه‌های تخصصی

در این پژوهش میزان خود ـ استنادی در مقاله های منتشر شده در دو نشریة «فصلنامه کتاب» و «فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی» بین سالهای 1382 تا 1386 بر اساس پایگاه گزارشهای استنادی نشریه های فارسی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام مقایسه میشود. همچنین، شاخصهایی همچون تعداد خود - استنادی نویسنده، درصد خود- استنادی نویسنده، میزان مقاله های دارای خود- استنادی نویسنده، همچنین نوع مدرک خود استناد شده در هر نشریه، عمر خود - استنادی در هر نشریه و نرخ خود - استنادی مجله و ضریب تأثیر نشریه ها قبل و پس از حذف خود - استنادی و عملکرد مجله ها پس از حذف خود - استنادی محاسبه شده است. نتایج نشان داد میزان خود – استنادی در دو نشریه در سالهای مورد بررسی نسبتاً پایین است. در کل، فصلنامة کتابداری و اطلاع رسانی نسبت به فصلنامه کتاب ، خود - استنادی نویسنده بیشتری دارد اما در مورد خود - استنادی مجله تا سال 1385 فصلنامه کتاب نرخ خود - استنادی بالاتری را نشان میدهد. این میزان در سال 1386 برای فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی نسبت به فصلنامه کتاب بیشتر است. از دیگر نتایج پژوهش این است که خود - استنادی باعث افزایش ضریب تأثیر شده و رتبه مجله پس از حذف خود- استنادی تغییر میکند

پژوهش حاضر به روش ارزیابانه انجام گرفته و هدف آن، ارزیابی ساختار و محتوای پایگاه های اطلاعاتی الکترونیکی «سید»، «مگ ایران» و «نمامتن» است. اطلاعات در بخش ساختار از طریق سیاهه وارسی و در بخش محتوا از طریق مشاهده و مصاحبه سازمان یافته با مدیران سه پایگاه گردآوری شد. میزان مطابقت سه پایگاه سید، مگ ایران و نمامتن با معیارهای ساختار به ترتیب 43/50%، 70/54% و 88/41% برآورد شد. نتایج حاصل از ارزیابی جامعیت، گویای آن بود که پایگاه مگ ایران بیشترین جامعیت (35/36%) را در مقایسه با مجله های کل کشور، و پایگاه سید بیشترین جامعیت (94%) را در مقایسه با مجله های علمی و پژوهشی دارند. بر اساس بررسیهای صورت گرفته در پوشش موضوعی، پایگاه سید در حوزة موضوعی پزشکی و پیراپزشکی غنیتر بود، ولی پایگاه های مگ ایران و نمامتن در حوزه موضوعی علوم انسانی، مجله های بیشتری را دربرداشتند. پایگاه نمامتن بر خلاف دو پایگاه سید و مگ ایران، به دلیل استفاده از زبان نمایه سازی کنترل شده، روند مشخص و منسجمی برای نمایه سازی مجله ها داشت. پایگاه های سید و مگ ایران به دلیل روزآمدسازی روزانه، و پایگاه نمامتن به دلیل پوشش گذشته نگر وسیع تر، در شرایط بهتری قرار داشتند. نتایج حاصل از بررسی ویژگیهای منحصر به فرد ساختاری و محتوایی پایگاه ها مبین آن بود که پایگاه سید از این نظر در رتبة نخست قرار دارد. یافته های حاصل از محاسبه همپوشانی سنتی نشان داد بیشترین همپوشانی بین پایگاه های مگ ایران و نمامتن (82/23%) و کمترین همپوشانی بین دو پایگاه سید و نمامتن (67/0%) بود. همپوشانی کلی بین سه پایگاه نیز 12/5% برآورد شد. محاسبه همپوشانی نسبی در پایگاه مگ ایران (47/10%) بود. به طور کلی، هر سه پایگاه میتوانند با توجه بیشتر به معیارهای مطرح شده در سیاهة وارسی، بر قابلیتهای ساختاری خود بیفزایند. در بخش محتوا نیز افزایش جامعیت و توسعة پوشش موضوعی، استفاده از رویکرد ترکیبی، یعنی زبان آزاد و کنترل شده، عدم گزینش در نمایه سازی، افزایش پوشش گذشته نگر و کاهش دورة روزآمدسازی، در هر سه پایگاه توصیه میشود.

این پژوهش به تعیین ضریب هم نویسندگی در تولیدات علمی ایران در نمایه های استنادی علوم، علوم اجتماعی، هنر و علوم انسانی در پایگاه وب اُو ساینس در سال های 2000-2006 پرداخته است. پژوهش از نوع کاربردی است که با استفاده از شاخصهای علم سنجی به انجام رسیده است. داده ها با کمک پایگاه وب اُو ساینس در قالب فایلهای plain text استخراج شد، سپس با استفاده از نرم افزار HistCite تجزیه و تحلیل داده ها، با استفاده از برنامه اکسل شمارش، تنظیم و برای بررسیهای نهایی شد. تعداد کل مدارک نمایه شده به وسیله نویسندگان ایران در نمایه استنادی علوم 24480 مدرک، نمایه استنادی علوم اجتماعی 783 مدرک، و نمایه استنادی هنر و علوم انسانی 57 مدرک و در مجموع با 25320 مدرک جامعه (از طریق سرشماری) مورد مطالعه را در این پژوهش تشکیل داده است. براساس نتایج پژوهش، به طور کلی بررسی ضریب مشارکت نویسندگان در دوره مورد بررسی روندی صعودی است؛ این امر بیانگر افزایش تمایل نویسندگان به تولید مدارکِ مشارکتی در طول این دوره است. بیشترین مشارکت، در تولید مدارک 2 و 3 نویسنده ای برآورده شده و ضریب مشارکت کلی نویسندگان 59/0 بوده است. سال 2006 بالاترین ضریب مشارکت 62/0 و سال 2000 کمترین ضریب مشارکت 55/0 را به خود اختصاص داده است. قاعده برادفورد و قاعده لوتکا در مورد داده ها بررسی شدند؛ قاعده لوتکا فقط در نمایه استنادی علوم تایید و در نمایه های استنادی علوم اجتماعی و هنر و علوم انسانی رد شد؛ حال آنکه قاعده برادفورد در هر سه حوزه تایید شد. کشور آمریکا، در هر سه حوزه نمایه های استنادی، با مشارکت در تولید 1865 مدرک (37/7 درصد) بیشترین مشارکت را در تولید مدارک علمی ایران داشته است.

پژوهش حاضر، با هدف تحلیل و تبیین، و شناسایی نقاط قوّت و ضعف عناصر و ویژگیهای مهم در محیط رابط پایگاه های اطلاعاتی مقاله های الکترونیکی مرکزمنطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری و پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی انجام شد. میزان همخوانی محیط رابط پایگاه های مورد بررسی با 10 مؤلفه نیلسن، مشکلات اساسی محیط رابط این پایگاه ها، و نیز تفاوت بین میزان درک کاربران متخصص و مبتدی، پرسشهایی بود که مورد سنجش قرارگرفت. پژوهش با استفاده از روش ارزیابی مکاشفه ای و در جامعه دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی به عنوان کاربران مبتدی، و کتابداران دارای مدرک کارشناسی ارشد در دانشگاه فردوسی و آستان قدس، به عنوان کاربران متخصص انجام شد. یافته ها نشان داد میزان همخوانی محیط رابط پایگاه مقاله های پژوهشگاه با 10 مؤلفه نیلسن، به طور کلی در حد متوسط، و در پایگاه مقاله های مرکز منطقه ای کمی بیش از حد متوسط است. هر دو پایگاه در برخی از مؤلفه های مدل نیلسن دارای مشکلات اساسی هستند. همچنین، بررسی شش عامل «جنسیت، سن، حوزه تحصیلی، میزان آشنایی با نحوه کار و استفاده از رایانه، میزان آشنایی با شیوه های جستجو در اینترنت، و سابقه و میزان آشنایی با پایگاه های مقاله های مرکز منطقه ای و پژوهشگاه» نشان داد در کل بین این عوامل و میزان درک کاربران مبتدی از محیط رابط، تفاوت و رابطه معناداری وجود ندارد. اما، بین میزان درک کاربران متخصص و مبتدی از محیط رابط پایگاه های اطلاعاتی مورد بررسی، تفاوتی معنادار دیده میشود.

محل استقرار کتابخانه های عمومی و نحوة توزیع آنها در سطح شهرها، در میزان مراجعه و استفاده از این گونه کتابخانه ها، به شکل مستقیم یا غیرمستقیم دخالت دارد. در پژوهش حاضر، وضعیت استقرار کتابخانه های عمومی شهرستان اهواز در قالب دو معیار «سازگاری» و «مرکزیت»، و با کمک «سامانة اطلاعات جغرافیایی» (ساج) بررسی و ارزیابی و مناطق بهینة احداث کتابخانه های عمومی جدید در سطح شهرستان، در قالب نقشه مشخص گردیده است.

وب سایتها و پایگاه های اطلاعاتی از دیدگاه های مختلفی موضوع پژوهش محققان، بویژه محققان حوزهای علوم رایانه و کتابداری و اطلاع رسانی، قرار گرفته اند . یکی از این موارد، ارزیابی رابط کاربر وب سایتها و پایگاه های اطلاعاتی است که توجه بسیاری را به خود جلب نموده است. بدین منظور، متخصصان این دو حوزه روشهای مختلفی را برای ارزیابی رابط کاربر وب سایتها و پایگاه های اطلاعاتی ابداع کرده اند که روش «ارزیابی مکاشفه ای»، به عنوان یکی از روشهای کیفی، از جمله آنهاست. این مقاله قصد دارد   ابتدا روش ارزیابی مکاشفه ای را تعریف کند، سپس مراحل اجرای ارزیابی و مسائلی را که باید در هنگام ارزیابی به آنها توجه داشت مورد نظر قرار دهد و در نهایت پاره ای از مزایا و محدودیتهای این روش را از دیدگاه متخصصان حوزه تعامل انسان با رایانه ذکر نماید.

هدف اصلی این پژوهش بررسی میزان و عوامل مؤثر بر رضایت مندی استفاده کنندگان از خدمات پیوسته ی واحدهای اطلاع رسانی کتابخانه های مرکزی دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه تهران می باشد. برای تعیین میزان رضایت مندی و عوامل مؤثر بر آن از عواملی همچون سرعت دریافت اطلاعات، روزآمد بودن اطلاعات، تعداد پیشینه های بازیابی شده، تعداد دفعات استفاده از پایگاه های اطلاعاتی، مرتبط بودن اطلاعات دریافتی، آشنایی با نحوه ی جستجو در پایگاه های اطلاعاتی و راهنمایی و جستجو توسط کتابدار استفاده شده است. پژوهش حاضر با استفاده از روش پیمایشی توصیفی انجام گرفته شده است و اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه گردآوری شده است. براساس نتایج حاصله از تجزیه و تحلیل یافته ها، بیشتر پاسخگویان سرعت دریافت اطلاعات، روزآمد بودن اطلاعات، تعداد پیشینه های بازیابی شده، مرتبط بودن اطلاعات دریافتی، آشنایی با نحوه ی جستجو در پایگاه های اطلاعاتی و تعداد دفعات استفاده از پایگاه های اطلاعاتی را در رضایت مندی خود مؤثر دانسته اند. همچنین بیشتر پاسخگویان تمایل داشته اند که خود عمل جستجو را انجام دهند. در پایان پیشنهادهایی جهت بهتر شدن خدمات پیوسته این واحدهای اطلاع رسانی و نیز پیشنهادهایی برای پژوهش های آینده ارائه شده است.

هدف: پژوهش حاضر به بررسی میزان رضایت دانشجویان تحصیلات تکمیلی پردیس دانشکده های فنی دانشگاه تهران از پایگاه اطلاع رسانی تخصصی موجود در وب سایت دانشگاه تهران می پردازد. روش: روش پژوهش از نوع پیمایشی است. برای گردآوری اطلاعات، پرسش نامه بین 335 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی پردیس دانشکده های فنی دانشگاه تهران توزیع گردید که در مجموع 255 پرسش نامه تکمیل و برگشت داده شد. یافته ها: نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که 79/98 درصد دانشجویان کارشناسی ارشد و 86/71 درصد دانشجویان دکتری پاسخگوی پرسش های پژوهش بودند و بطور میانگین به ترتیب بیش از 43 درصد به مقدار «متوسط»، 27 درصد به مقدار «زیاد»، 19 درصد به مقدار « کم»، 6 درصد به مقدار «خیلی کم» و 3 درصد به مقدار «خیلی زیاد» از پایگاه اطلاع رسانی تخصصی موجود در وب سایت دانشگاه تهران رضایت دارند.

با رشد فزاینده ی نشریات الکترونیکی، به دلیل قابلیت های بالقوه ی آن و گرایش کتابخانه ها به خرید و جایگزینی آن با نشریات چاپی، پژوهش گران به بررسی میزان و چگونگی استفاده ی کاربران از این قابلیت جدید در دهه ی گذشته پرداخته اند. دانشگاه امام صادق (ع) نیز، با اشتراک پایگاه های اطلاعاتی حاوی نشریات الکترونیکی، این امکان را برای کاربران خود فراهم آورده است. در پژوهش حاضر از روش پیمایشی و نیز تحلیل آمار مربوط به استفاده از منابع الکترونیکی که توسط ناشران فراهم گردیده استفاده شده است و طی آن مشخص گردید که در بین نشریات این پایگاه ها نشریات مربوط به حوزه ی مدیریت بالاترین میزان استفاده را دارا است. از نظر تعداد مراجعه به پایگاه ها، به ترتیب پروکوئست 5000، جی استور، امرالد و ابسکو قرار دارد. از نظر تعداد مقاله دانلود شده، پایگاه جی استور در بالاترین رتبه قرار دارد. تکالیف کلاسی و درسی و نیز نگارش مقاله از مهمترین دلایل دانشجویان در استفاده از پایگاه های اطلاعاتی و در بین استادان، آموزش و تدریس و نگارش مقاله بالاترین دلیل استفاده ایشان است.

پژوهش حاضر به بررسی نگرش دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شیراز به عنوان یکی از بزرگ ترین مراکز آموزشی و پژوهشی کشور نسبت به پایگاه های تمام متنی همچون ابسکو، الزویر، ساینس دایرکت و پروکوئست پرداخته است. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد که نگرش دانشجویان نسبت به دسترسی به اطلاعات از طریق دو پایگاه ساینس دایرکت و الزویر مثبت و در مورد دو پایگاه ابسکو و پروکوئست منفی است. همچنین نتایج به دست آمده حاکی از آن است که ذخیره اطلاعات مورد نیاز بر روی رایانه، جدید بودن مجله ها و مقاله های موجود در پایگاه ها و امکان جستجوی شخصی مهم ترین عوامل رضایت از پایگاه ها بوده است؛ در صورتی که عدم امکان دسترسی به پایگاه در محل کار یا سکونت دانشجویان و نیز عدم امکان برقراری ارتباط به دلیل شلوغ بودن خطوط ارتباطی و تعداد زیاد مراجعان از مهم ترین مشکلات دانشجویان در راه استفاده از پایگاه ها به شمار میآید.

پژوهش حاضر با هدف بررسی مقاله های داغ کشورهای خاورمیانه در پایگاه شاخص های اساسی علم (ESI) انجام گرفته است. میزان مقاله های داغ هر کشور بررسی شد و این نتیجه به دست آمد که از 19 کشور واقع در منطقه خاورمیانه تنها 9 کشور دارای مقاله های داغ هستند که در این بین کشور ترکیه با 27 مقاله داغ (21/48 درصد) رتبه نخست را در منطقه به خود اختصاص داده است. مقاله های داغ 9 کشور، به لحاظ میزان استنادهای دریافتی، حوزه های موضوعی مقاله ها، راهبردهای انتشاراتی که کشورها برای انتشار مقاله های خود به کار گرفته اند و همچنین الگوهای هم نویسندگی و همکاری های منطقه ای و بین المللی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. نتایج این بررسی نشان داد که متوسط استناد به این مقاله ها بین 13 تا 73 استناد به هر مقاله در نوسان است. حوزه موضوعی اصلی که این مقاله ها در آن ارائه شده اند، حوزه مهندسی است و حوزه های موضوعی شیمی و پزشکی بالینی در مراتب بعدی قرار دارند. به لحاظ راهبردهای انتشاراتی که کشورها در انتشار مقاله های داغ به کار گرفته اند، یافته ها نشان داد که اکثر مقاله ها در مجله های آمریکایی و انگلیسی منتشر شده اند که ضریب تاثیر این مجله ها نسبتاً بالاست (بین 5/0 تا 53). اکثر کشورهای منطقه در تولید مقاله های داغ خود با یکدیگر مشارکت داشته اند و اکثر مقاله های داغ این کشورها با همکاری چندین کشور در سطح بین المللی انجام شده است.