درخت حوزه‌های تخصصی

قرآن در بسیاری از آیات، از «ختم» و «طبع» بر قلب سخن گفته است. آن گونه که از آیات برمی ‎آید، خداوند این دو تعبیر را در مورد کسانی به کار برده است که قلب‌هایشان در احاطه گناهانشان است و به دلیل کثرت معاصی، از اصل فطرت خود برگشته اند و در نتیجه ایمان نمی‎‎ آورند. البته در آیاتی از قرآن، واژه‎ های مختلف و ظریف دیگری از قبیل «رین»، «غلف»، «قفل»، «قساوت» و «اکنّه» که در واقع واژه ‎های هم‎ گروه با «طبع» و «ختم» هستند، در مورد محروم شدن انسان از فطرت خود به کار رفته است. هر کدام از این واژگان، به مرحله ‎ای از انحراف فکری انسان و محرومیت او از شناخت اشاره دارد، به گونه ‎ای که از مراحل ضعیف‎ تر شروع می‌شود و به مراحل سخت و خطرناک می‎ رسد، آن چنان که به کلی حسّ تشخیص از انسان گرفته می‎ شود. این مقاله بر آن است تا ضمن اشاره ‎ای کوتاه به مفهوم قلب در قرآن، با توجه به واژگان هم‌گروه «ختم» و «طبع»، به معناشناسی این دو واژه بپردازد و هم‎ معنایی نسبی میان آن دو را بیان کند. به این منظور، در اولین گام به کاوش در معناشناسی این دو واژه نزد اهل لغت پرداخته شده تا ضمن توجّه به معنای لغوی این واژگان، معانی قرآنی آنها نیز به دست آید. در ادامه ضمن بحث از عدم ترادف و هم‌معنایی کامل میان این دو واژه، به مخاطبین ختم و طبع و عواملی که باعث این بیماری‌های خطرناک روان انسان می‎ شود، پرداخته شده است. در پایان از آنچه که مانع از این عارضه‎ های قلب معنوی انسان می‎ گردد نیز سخن گفته خواهد شد.

این نوشتار، چیستی و اهداف تربیت را از دو منظر درون دینی و برون دینی، و نیز مفهوم و کاربرد تربیت در قرآن کریم را به کاوش نشسته است. مبانی هستی شناختی و انسان شناختی تربیت که از مؤلفه‌هایی چون توحید و یگانگی مبدأ و غایت آفرینش و نیز بعثت و فرستادن مربیان آسمانی در بخش هستی شناختی تشکیل شده و نیز فطرت، کرامت، اراده و اختیار انسان‌ها در ساحت انسان شناختی، عناصر و مؤلفه‌های بنیادین تربیت اسلامی و قرآنی معرفی و شناسایی شده است، چنان‌که به اهداف تربیت نیز از آفاق متفاوت مادی و معنوی نگریسته شده و کمال انسانی از راه تقرب و عبودیت خداوند و به دیگر سخن خداگونه شدن، هدف اصلی و بنیادین تربیت از منظر قرآن معرفی شده است.

واقعه رویارویی حق با ظلم منحصر به سرزمین کربلا نمی گردد،بلکه از همان مدینه که دشمنان با ترفندهای مختلف سعی در تضعیف جبهه حق داشتند، امام حسین(ع) با استمداد از آیات روشنی بخش قرآن، پاسخ صریح و کوبنده ای به آنها می داد. که در این مقاله سعی داشته ایم تا تحت عنوان «آیات قرآن در کلمات امام حسین(ع) از مدینه تا کربلا» شمه ای از این آیات را مطرح نمائیم.

هر یک از سنن الهى حاکم بر تاریخ، براساس حکمت خاصى در نظام هستى قرار داده شده است و ارتباط حساب‏شده و هماهنگى با سایر سنن الهى حاکم بر تاریخ دارد، که تحقیق درباره آن بینش انسان را در باب تطوّرات جامعه و تاریخ عمق مى‏بخشد. این مقاله با رویکرد نظرى و با روش مطالعه اسنادى، و با هدف بررسى حکمت استقرار، فرآیند تطوّر و روابط سنّت آزمایش ـ یکى از سنّت‏هاى الهى حاکم بر تاریخ ـ با سایر قوانین الهى حاکم بر جامعه و تاریخ از منظر قرآن کریم تدوین یافته است. بررسى نوع ارتباط سنّت مذکور با سنّت‏هایى از قبیل تداول قدرت، تزیین نعمت‏هاى دنیوى، بعثت پیامبران، تنازع، وجود تفاوت‏ها، مسئولیت، امهال، مکر، استدراج و تقدیر رزق از نکات تازه این مقاله به شمار مى‏رود. تدبّر در آیات و دیدگاه‏هاى مفسّران قرآن، مهم‏ترین مددکار ما در این مقاله به شمار مى‏آید.