درخت حوزه‌های تخصصی

مسئله «سرپرستی خانواده» از جمله مباحث مهمی است که در همه نظام‌های حقوقی، از جمله نظام حقوقی اسلام مورد توجه قرار گرفته و آیاتی از قرآن درباره آن نازل شده است. از دیدگاه صاحب‌نظران مسلمان در حقوق خانواده، ریاست مرد بر خانواده پذیرفته شده است، اما در محدوده این ریاست و نیز در شرایط آن و در علل انتخاب مرد به عنوان رئیس خانواده اتفاق‌نظر وجود ندارد. این مقاله با نگاهی به آیات قرآن، درصدد تبیین معنا و مفهوم این ریاست و نیز بیان محدوده آن است. به نظر نگارنده، مراد از «قوّامیت مردان بر زنان» در آیه 34 سوره نساء، مسئول بودن و سرپرستی ایشان نسبت به زنان در چارچوب مسائل خانواده است.

با اندک توجه به کرامات و نعمت های خداوند، دوگونه کرامت را می توان برای انسان متصور شد. نخست کرامت عامه که تمام موجودات را در برگرفته و اشاره به رحمت عام پروردگار دارد و همگان در برخورداری از آن حق یکسانی دارند. نوع دیگر کرامتی است که تنها کسانی را شامل است که قدمی بیش از دیگران در مسیر سعادت خویش برداشته اند و از آن تعبیر به کرامت اکتسابی می شود. یعنی همت و تلاش انسان در راه تقرب خداوند تعیین کننده آن است که تا چه حد در ظل این نوع کرامات قرار گیرد. این نکته ای است که در طول تاریخ توسط برخی از جوامع بشری به باد فراموشی سپرده شده یا ـ از روی آگاهی ـ برای نیل به اهداف استعماری خود به آن بی توجهند. همواره حاکمان جور بر پایه تعصبات قومی و نژادی، حقوق اولیه انسان های دیگر را نادیده گرفته و آنها را از نعمتهایی که با همنوعان خود در استفاده از آنها مشترک بوده اند، محروم ساخته اند.

در این نوشتار خشونت خانوادگى به عنوان یکى از بحران‏هاى خانوادگى به بحث و بررسى گذاشته شده است. نویسنده پس از آنکه خشونت خانوادگى در ایران را گزارش مى‏کند. از تعریف خشونت و پیشینه آن، خشونت خانوادگى دریک خانواده هسته‏اى، خشونت گرایان و قربانیان و نیز انواع خشونت همچون خشونت جسمى، روحى و روانى و مالى با توجه به آیات وحى سخن مى‏گوید. حسادت، باورهاى ناروا، مشکلات اقتصادى، بیمارى، بدآموزى، بدگمانى، کبر و خودبینى، حب دنیا، شهوت، خستگى، از عوامل اصلى خشونت در آیات وحى معرفى شده‏اند. والدین در مدیریت خشم باید نیکو رفتارى کنند. روحیه اعضاى خانواده زا بشناسند، از قربانى خشونت حمایت کنند و با خشونت‏گر برخورد کنند و ایجاد مهر و محبت در میان اعضاى خانواده نمایند. تغییر وضعیت جسمى، سکوت، گوش دادن به سخنان خشونت‏گرا، توجه به آثار خشونت و وضو گرفتن از راههاى کنترل خشم شناخته مى‏شود. از سویى دیگر حکومت‏ها با وضع برخى قوانین و مقررات مى‏توانند در راستاى کنترال خشم قدم بردارند..

قرآن، کتاب آسمانى و حبل المتین هویت بخش مسلمانان در طول تاریخ است. در باور پیروان دین اسلام، این کتاب، دستورنامه‏اى غنى و ارزشمند براى تربیت همه جانبه انسان در عرصه‏هاى فردى و اجتماعى و در همه زمان‏ها و مکان‏ها، و از جمله در دوران معاصر، است. لکن اثبات این امر و دفاع از آن نیازمند توجه به نکته‏ها و مباحثى است که نوشتار حاضر عهده‏دار بررسى برخى از آنهاست. مفروض و مدعاى این مقاله آن است که بدون توجه به این نکته‏هاى کلیدى، فرایند پژوهش درباره توانایى قرآن براى پاسخگویى به نیازهاى جامعه معاصر، و دفاع از این امر، با سختى‏ها و اشکال‏هاى فراوان روبرو خواهد شد. در نوشتار حاضر، با رویکردى نظرى - کاربردى، پس از تبیین ضرورت‏هاى بحث، برخى از نکته هایى که در بررسى و تحقیق پیرامون موضوع زندگى و زایندگى قرآن در دنیاى امروز توجه به آنها لازم است بیان خواهد شد. این بایسته‏ها در ذیل عنوان‏هایى چون موضوع‏شناسى، قرآن‏شناسى، مخاطب‏شناسى، روش‏شناسى، و آسیب‏شناسى صورت بندى شده است.

بی شک نظریه وحیانی بودن قرآن و نگارش آن به وسیله کاتبان وحی و مصونیت آن از تحریف، مورد تأیید عالمان و دانشمندان شیعه و سنی است. اما خاورشناسان با انگیزه های گوناگون در قرآن مطالعاتی انجام داده و بعضی نظریه تحریف قرآن را پذیرفته و گفته اند که قرآن پس از رحلت پیامبر(ص) دستخوش تحریف شد. عده ای مانند گلدزیهر(Goldziher) مجاری و بول(Buhl) انگلیسی، شیعه را به تحریف قرآن متهم کرده اند و می گویند شیعه بر این اعتقاد است که آیاتی در فضایل اهل بیت علیهم السلام در قرآن موجود بوده است و در زمان جمع آ وری قرآن در مصحف عثمانی آن را حذف کرده اند. گروهی دیگر کیفیت جمع قرآن را به گونه ای مطرح می کنند که قرآن در این جمع ، افزایش و یا کاهش یافته است. «اتان کلبرگ»(Etan، Kohlberg) با استناد به نوشته های بعضی از بزرگان شیعه مانند علی بن ابراهیم قمی، فرات کوفی، میرزاحسین نوری و... نظریه تحریف قرآن را مطرح کرده است. این نوشته خاستگاه و انگیزه طرح نظریه تحریف قرآن به وسیله خاورشناسان را آسیب شناسی کرده و اشکالات آنها را پاسخ می دهد.