فرایند جهانیسازی، مفهوم و پدپدة تازهای است که متکی بر فشردگی فزاینده زمان و فضا و افزایش آگاهی حاصل از انقلاب اطلاعات بوده و بر رویههای سیاسی ـ اقتصادی و به ویژه فرهنگ جوامع تأثیر به سزایی دارد.
این فرایند از یک سو با موفقیتهای قابلتوجهی مانند گسترش فناوریها (به ویژه فناوریهای نوین ارتباطی) و پدیدههای جدید و تسهیلکننده در دورترین نقاط جهان روبهرو است و از سوی دیگر با اشکالات و ایرادهای بزرگی مانند افزایش شکاف طبقاتی در عرصههای ملی، پیدایش پدیده فقر مدرن، سلطه ثروتمندان، گسستگی، آشفتگی و بینظمی هنجاری، ارزشی، هویتی و یکسانسازی و یکپارچه کردن فرهنگها.
از این رو میتوان گفت کلیه کشورها در رویارویی با این پدیده که شالوده و سازههای اجتماعی جوامع یعنی هویت آنها را متأثر میسازد، با فرصتها و چالشهایی جدی مواجهند.
در جهان امروز، با توجه به ویژگیهای جهانی شدن و عصر اطلاعات که ماهیت ارتباطات را متحول ساخته است، از یک سو، اطلاعرسانی و ارتباطات منبع اصلی قدرت به حساب میآید و از سوی دیگر، هویتسازی و هویتمندی تابعی از ساختار قدرت تلقی میشود.
بدیهی است در این میان، آن دسته از جوامع که از یک طرف در تقویت زیرساختهای ارتباطی و رقابت مؤثر در میدان ارتباطات و اطلاعرسانی با شیوههای نوین و از طرف دیگر، در امر هویتمندی و هویتسازی ناتوانند، دچار آسیبهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جبرانناپذیری خواهند شد.
در این نوشتار، به بررسی جهانی شدن فرهنگ و چالشهای پیش روی آن و هم چنین بحران هویت در عصر اطلاعات و نقش رسانهها به ویژه فناوریهای نوین ارتباطی مانند ماهوارهها به عنوان ابزار تسهیلکننده و یا محدودکننده این فرایند میپردازیم.
از دهه 90 به بعد، ما همواره شاهد خبررسانی از رویدادهای جهانی به کمک ماهوارهها بودهایم. کار ویژه این تصاویر و «این که آنها با ما چه میکنند؟» دغدغة این مقاله است.
حوادث پس از 11 سپتامبر، اقدامات نظامی گستردة پس از آن و تصاویری که به کمک گیرندههای ماهوارهای به اتاقهای نشیمن سرازیر شده است، دستمایهای است تا با مورد تردید قرار دادن واقعیت نمایی تصاویر ماهوارهای از ایجاد یک حس تعلیق، همانند آنچه در بازیهای رایانهای حاصل میشود، در تجربة جهانی شده «تماشا» با شما گفتگو شود.
سال گذشته، برجهای دوقلوی سازمان تجارت جهانی در امریکا فرو ریخت و با فرو ریختن خود، جهان کهنة سیاست را به بازاندیشی نسبت به عملکرد خود در قبال تشکیلات، شبکهها، حکومتها و کشورهایی که ضدیتی آشکار و پنهان با غرب دارند، برانگیخت. کشورهایی که علیرغم هیبت و منزلت سیاسی رسمی و آشکارشان، در نهانکدة اسرار، افعال، اقوال و باورها، چهره دیگری را میپرورند. شاخصترین خطوط ملموس این چهره، کینهای برانگیخته، سازمان یافته و به ظاهر ایدئولوژیک نسبت به جهان پیشرفته صنعتی و در رأس آن ایالات متحدة امریکاست.
در این مقاله که با هدف ارائه روشهایی برای طراحی آگهیهای مطبوعاتی به نگارش در آمده است، نخست خلاقیت و اهمیت آن در طراحی یک آگهی مطبوعاتی توضیح داده میشود و سپس با استفاده از نمونههای تصویری، کاربرد خلاقیت در آگهیهای مطبوعاتی مورد بحث قرار میگیرد. پس از آن نیز روشهایی برای تبلیغات مطبوعاتی شامل: انتظاری، نمای درشت، استفاده از تصاویر غیرقابل انتظار، القای حس گناه، ایجاد حس نگرانی، استفاده از طنز و کاریکاتور، استفاده از یک نماد، آشنایی، دنبالهروی، به کارگیری آمار و ارقام و جلوة علمی، توضیح داده میشود.
شماره ویژه زمستان فصلنامه پژوهش وسنجش را درحالی آماده نشر می کنیم که تحولات سیاسی، نظامی منطقه خلیج فارس و کشور عراق تقریبا تمامی وجوه زندگی بین المللی را تحت تاثیر قرار داده و طیف عظیمی از واکنش ها را در محافل گوناگون داخلی و خارجی بر انگیخته است . از واکنش های سیاسی وغیر سیاسی دولت ها تا عکس العمل سازمان های بین المللی عام هنچون سازمان ملل متحد ونبز سازمان های بشر دوسنانه و از تحلیل های نظامی استراتژیست ها و نظامیان کشورهای مختلف تا نظریه پردازی ها و تحلیل های سیاسی اقتصادی و فرهنگی در خصوص علل و پیامدهای این رویداد بسیار مهم و از جهاتی ( در قرن اخیر ) بی سابقه همه و همه نشان از اهمیت بی چون و چرای اوضاع عراق در پیش بینی فرایندهای آتی حیات بین المللی دارد. نکته بسیار مهم و پدیده منحصر به فردی که در این جنگ دیده شده و همچنان نیز ادامه دارد ، همپایی جنگ رسانه ها با نبرد نظامی از سویی و شکست کامل انحصار خبری رسانه های غربی در انعکاس اخبار جنگ عراق در نتیجه ظهور رسانه های ماهواره ای غیر غربی در این عرصه بسیار مهم است .این پدیده تا آنجا تعیین کننده بود که سر انجام نیروهای مهاجم غربی ( جریان آزاد اطلاعات و حق همه انسان ها نسبت به دسترسی به اخبار و اطلاعات) را برنتافتند و در حمله ای موشکی به مقر برخی خبر گزاری های فعال و موثر در عراق تنی چند از خبرنگاران را به قتل رساندند. در همین چهارچوب ،تلاش گسترده نیروهای مهاجم در روزهای آغازین جنگ برای حمله به رادیو و تلویزیون عراق و قطع امواج رادیویی ارسالی از این منبع نیز قابل توجه و در خور تامل است ، به ویژه از آن رو که بنا بر نظر بسیاری از کارشناسان دستگاه جنگ روانی عراق در روزهای نخست جنگ موفق عمل کرد و توانست دستگاه های رسانه ای رقیب را در موضع انفعال قرار دهد . تهاجم نیروهای امریکایی و انگلیسی به عراق از حیث نحوه پوشش خبری وقایع ورویدادهای جنگ در رسانه ملی ما نیز نقطه عطفی در فرایند اطلاع رسانی کشور محسوب می شود . فارغ از نظر های مطرح شده در خصوص کیفیت پوشش خبری و نحوه اطلاع رسانی این رویداد مهم ، تلاش گسترده دست اندرکاران امور خبری صدا وسیما در شبکه های مختلف گستره وعمق پوشش خبری ، استفاده وسیع از خبرنگاران در جبهه های مختلف وتکنیک های خبری متفاوتی که دراین قضیه مورد استفاده قرار گرفت ، در تاریخ رادیو و تلویزیون بی سابقه بود. بدیهی است کلیت نقش رسانه ها در این جنگ و رویدادهای قبل و پس از آن ونیز تحلیل محتوای برنامه های خبری شبکه های گوناگون به ویژه شبکه های داخلی مستلزم انجام پژوهش های دقیق و مطابق استانداردهای علمی و از واجبات و اولویت های دست اندر کاران امورپژوهشی است تا از رهگذر بهره مندی کامل از دستاوردهای حرفه ای و فنی رسانه ای در آینده میسر و کاستی ها و مشکلات محتمل بر طرف شود .پژوهش و سنجش ضمن آرزوی رهایی ملت مظلوم عراق از بندهای استبداد دیرینه و استعمار نوظهور و با امید به سربلندی و پیروزی امت اسلامی قصد دارد در آینده ای نزدیک شماره ای از فصلنامه را به تجزیه و تحلیل وبررسی علمی وموشکافانه نقش رسانه ها در جنگ با تاکید بر جنگ سوم خلیج فارس اختصاص دهد. مایه خرسندی است که پژوهش وسنجش از طریق ارتباط گسترده و دائمی بامخاطبان اشنای خود توانسته است به طور مستمر و مداوم در جریان ارزیابی آنان از شماره های گوناگون این فصلنامه قرار گیرد و انتقاد ها و پیشنهادهای موثری را دریافت کند . از میان مجموعه پیشنهادهایی که در یک سال گذشته نیز از اینطریق دریافت کردیم برخی که قابلیت اجرایی بیشتری داشتند در شورای علمی نشریه مطرح شدند و در خصوص آنها تصمیم گیری به عمل آمد. یکی از این پیشنهادهاکه با استقبال اعضای شورای علمی فصلنامه مواجه شد ، انتشار شماره زمستان هر سال به صورت مجموعه مقالات یا به عبارت دیگر ، جنگ مقالات رسانه ای بود که نظر به امتیاز فراوانی که داشت به تصویب شورای علمی فصلنامه رسید. از این رو بر آن شدیم تا آخرین شماره هر سال را به این صورت تنظیم کنیم .این تصمیم از همین شماره یعنی شماره زمستان سال 81 به مرحله اجرا در آمده است و پژوهش و سنجش امیدوار است این شیوه کار مورد قبول و استفاده مخاطبان فصلنامه قرار گیرد . در اینجا ضمن تشکر از صاحبنظرانی که با ارائه دیدگاه های ارزشمند خود ما را در مسیری که در پیش داریم راهنمایی می کنند ، از این عزیزان می خواهیم با حفظ این ارتباط موثر و کارساز رهنمودهای خود را از فصلنامه پژوهش و سنجش دریغ نکنند.