درخت حوزه‌های تخصصی

این مقاله به معرفی بخشی از یک کتاب منتشر نشده از ابوریحان بیرونی به نام کتاب فی علم الاسطرلاب می پردازد. این بخش درباره یافتن سمت قبله با استفاده از اسطرلاب است. همچنین از این رهگذار، ارتباط سنت های مختلف نجومی با عنصر دینی و تأثیر متقابل دین اسلام و اخترشناسی بررسی شده است. نقشه های مربوط به یافتن سمت قبله و اضافاتی که دانشوران مسلمان به منظور کاربردهای دینی بر اسطرلاب انجام داده اند، به عنوان نشانه هایی از این ارتباط دوسویه بالنده ذکر گردیده و توضیحات هندسی و ریاضی لازم برای توضیح مطلب افزوده شده است.

شکوفایی دانش پزشکی مسلمانان در اندلس ازنیمه سده سوم هجری و از روزگارمحمد بن عبدالرحمن اوسط آغاز شد. در این میان داروشناسی به عنوان دانشی وابسته، همگام با پزشکی سیر تکاملی خود را طی کرده است؛ اما توجهات دانشمندان اندلسی به موضوع ادویه یا مفردات پزشکی موجب شد که پزشکان و دانشمندان اندلس توجهی فراوان به داروشناسی نشان دهند تا جایی که داروشناسی به رویکرد غالب پزشکی اندلس تبدیل شد. عواملی چند، هر چند نه با یک میزان اهمیت، به این رویکرد اندلسیان کمک کرده است. دراین مقاله برآنیم که به بررسی عوامل مؤثر در ایجاد این رویکرد غالب در پزشکی اندلس بپردازیم.

دوره ها رکن رکین گاه شماریهاى ایرانى از آغاز تا به امروز بوده است. در دوران هخامنشیان گاه شمارى شمسى- قمرى با دورهء19ساله به کار مى رفته است. سلوکیان گاه شمارى شمسى- قمرى با دورهء25 ساله را به کار مى بردند. اشکانیان در آغاز همان شیوهء سلوکیان را ادامه دادند، ولى به زودى با مبدأ مستقلى که از شروع سلطنت سلسلهء خود تأسیس کردند گاه شمارى شمسى را رسمیت دادند. در دورهء ساسانیان گاه شمارى دورهء اشکانیان به دو صورت عرفى و وهیژکى (بهیزک) متداول گردید. دورهء برقرارى کبیسه در هر 120 سال در دورهء ساسانیان موضوع مطالعات بسیارى از محققان ایرانى، شرق شناسان شده است. کبیسهء مضاعفى که در سال 461 م در دوران سلطنت فیروز (459-484 م) پسر یزدگرد دوم در گاه شمارى وهیژکى برگزار شده است، نزدیک به 600 سال یعنى تا تأسیس مبدأ گاه شمارى جلالى نقطهء عطف محاسبات برقرارى کبیسه در گاه شماریهاى ایرانى در ایرأن وحتى سایر مناطق در قلمرو اسلامى بوده است. شیوهء برگزارى کبیسه در گاه شمارى جلالى یکى از افتخاراتی است که منجمان و ریاضى دانان ایرانى نزدیک به هزار سال پیش به آن دست یافته اند. متأسفانه هیح گاه و حتى در دوران معاصر براى کاربرد دوره هاى برقرارى کبیسه و بسیارى دیگر از ارکان اصلى گاه شمارى محمل قانونى لازم تدارک

الریاض الکبیر منسوب به جابر بن حیان، بنا به مقدمه مؤلف یکی از آثار مهم برای ورود به صناعت کیمیا است. باب ششم این اثر به معرفی محلول های اسیدی و بازی مختلف، شیوه تولید و اثرات آن ها اختصاص دارد.در این مقاله روش جابر در ساخت محلول ها از باب ششم الریاض الکبیر، ترجمه، و در حد امکان بررسی و تحلیل، و فرمول ها، خواص مواد واکنش دهنده و محصولات آزمایش های جابر بیان می شود.

تاریخ اختراع ساعتهاى مکانیکى دقیق به حدود سیصد سال پیش باز مى گردد و لذأ وقت مورد استناد در اندازه گیرى طول متوسط و یا طول حقیقى سال شمسى، به یادگار مانده از قدما، بر اساس وقت أندازه گیرى شده توسط ساعتهاى خورشیدى است که طول شبانه روز خورشیدى حقیقى، خود در طول سال داراى تغییرات اندکى است. امروز دقت در اندازه گیرى زمان به مرزهاى اعجاب آورى رسیده است و لذا تغییرات طول حرکت دورانى زمین در شبانه روز و تغییرات طول مدت حرکت انتقالى آن به دور خورشید دقیقأ ثابت شده است.

مسایل اخلاق زیست- پزشکی از ابتدای تاریخ پزشکی و فعالیت های زیستی بشر مطرح بوده ولی از دهه 1960 به این سو و با گسترش تکنولوژی های نوین پزشکی، اخلاق زیست- پزشکی به عنوان یک حوزه معرفتی میان رشته ای و یک حرفه ظهور کرد.علیرغم گسترش روز افزون فعالیت های علمی و حرفه ای اخلاق زیست- پزشکی، هنوز درباره تحصیلات و مهارت های لازم، کارکردها و وظایف،مراجع ذی صلاح برای صدور گواهی نامه و سازوکار ارزیابی و نظارت بر فعالیت اعضای این حرفه سوالات زیادی وجود دارد. این مقاله تلاشی برای جواب دادن به برخی از این سوالات می باشد.روش تدوین این مقاله مبتنی بر جست و جو در منابع کتابخانه ای و اینترنتی است. برای شناسایی منابع با استفاده از واژه های bioethics, medical ethics, biomedical ethics, bioethicist در موتور جست و جوی google، و کتابخانه مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی به جست و جو پرداخته شد.نتایج به دست آمده از جست و جوی منابع الکترونیک با کلید واژه های مربوطه نشان می دهد که اخلاق زیست- پزشکی علیرغم نوپا بودن، ادبیات فربهی داشته و میزان روزافزونی آن نیز بسیار بالاست. وجود بیش از 4.000.000 نتیجه برای جست و جوی واژه bioethics و 269 هزار نتیجه برای جست و جوی واژه bioethicist در Google حکایت از شکل گیری این دانش و حرفه دارد. از اواخر قرن بیستم متخصصان و مراکز آموزش، پژوهش و مشاوره اخلاق زیست- پزشکی در کشورهای توسعه یافته ظهور کردند و هم اکنون مراکز دانشگاهی، مراکز حکومتی دخیل در سیاست گذاری بهداشتی، مراکز درمانی و بیمارستان ها، شرکت های داروسازی وسایر کارخانه های تولید کننده محصولات مرتبط با زیست، متخصصان اخلاق زیست- پزشکی استخدام می کنند.در کشورهای توسعه یافته اخلاق زیست- پزشکی رشد چشم گیری داشته و به عنوان دانش و حرفه نهادینه شده اند. کارشناس اخلاق زیست- پزشکی در چهار محور آموزش، پژوهش، مشاوره و نظارت فعالیت می کند. در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران نیز نشانه هایی از تلاش برای ایجاد نظام و سازمان های اخلاقی زیست- پزشکی بومی و ظهور دانش و حرفه ی اخلاق زیست- پزشکی وجود دارد.