این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی در پی آن است که آثار جهانگردی را در همگرایی و توسعه فرهنگی جوامع اسلامی تبیین کند. در این مقاله، عوامل گوناگون رکود جهانگردی بین کشورهای اسلامی در دو دستة، عوامل درونی و بیرونی بررسی و تحلیل می شود. با توجه به سابقة صنعت جهانگردی به ویژه جهانگردی زیارتی در جهان اسلام، جهانگردی به اشکال گوناگون از جمله تفریحی، تجاری، مذهبی، زیارتی و ورزشی، در فرایند همگرایی فرهنگی کشورهای اسلامی نقش دارد.
نتایج این پژوهش، مشخص می کند صنعت گردشگری عاملی مؤثر برای توسعة فرهنگی در سطح محلی، منطقه ای و بین المللی است. با توجه به توسعة فنّاوری در هزارة سوم، با برنامه ریزی و مدیریت صحیح و مناسب برای جهانگردی، می توان به توسعة فرهنگی دست یافت. صنعت جهانگردی در تعاملات علمی، رشد تولیدات اقتصادی ـ اجتماعی، وحدت جوامع اسلامی، تحول و تکامل ارزش ها و آداب وسنن مؤثر است. به منظور تقویت و تحکیم صلح و دوستی و همگرایی فرهنگی کشورهای اسلامی، همکاری دولت ها در ایجاد و توسعة امنیت، توسعة زیرساخت ها، اعطای خدمات مناسب جهانگردی، نهادینه کردن قوانین جهانگردی، اطلاع رسانی و بهره گیری از فنّاوری اطلاعات برای تبلیغات و بازاریابی، آموزش نیروی انسانی و تحقیقات دربارة جهانگردی، از جمله راهکارهای توسعة جهانگردی است که باید عملیاتی و اجرایی شود.
در دیدگاه اسلامی چه با رویکردی فلسفی و چه با رویکردی عرفانی سفر و جهانگردی از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است. این نگرش سبب شده است تا مقوله سفر به عنوان یکی از مهمترین مفاهیم مطرح در فرهنگ برخاسته از این نوع نگاه در میان مسلمانان به شمار آید و به دنبال آن به ادبیات و فرهنگ عامه نیز وارد شود. در کنار این تجلیات در جریان شکل گیری تمدنها و از جمله تمدن اسلامی و گسترش آن نیز با جایگاه بی بدیل سفر و جهانگردی روبرو می شویم.
از سویی دیگر می دانیم که همه این توجهات به مقوله سفر و ورود آن به فرهنگ اسلامی از رهگذر شیفتگی غیرقابل وصف مسلمانان به قرآن کریم و به تبع آن روایات معصومین سلام الله علیهم اجمعین بوده است. بر این اساس تلاش شده است تا در این مختصر ضمن ارائه یک واژه شناسی از واژه های مربوط به سفر در این کتاب مقدس، و همچنین دسته بندی آیات مربوط، اهداف و منافع سفر و گردش در جهان یا به تعبیر قرآنی «سیر فی الارض» از دیدگاه قرآن کریم تبیین گردد.