درخت حوزه‌های تخصصی

مقاله‌ حاضر در پنج‌ بخش‌ ارائه‌ شده‌ است‌. در بخش‌ اول‌، به‌ برخی‌ از مفاهیم‌ اساسی‌مالیاتی‌ که‌ معمولا نظام‌ مالیاتی‌ کشورها را توسط این‌ معیارها ارزیابی‌ می‌کنند، اشاره‌ کرده‌ام‌،مفاهیمی‌ از قبیل‌ ظرفیت‌ و کوشش‌ مالیاتی‌ و کشش‌ مالیاتی‌. در همین‌ بخش‌، عواملی‌ ساختاری‌از قبیل‌ اصول‌ طراحی‌ نظامی‌ مالیاتی‌، و ساختار مالیاتی‌ و مراحل‌ توسعه‌ را بررسی‌ نموده‌ام‌. دربخش‌ دوم‌، ضمن‌ مروری‌ بر تاریخچه‌ وصول‌ مالیات‌ در ایران‌، به‌ ویژگیهای‌ اساسی‌ قوانین‌مالیاتی‌ (مستقیم‌ و غیرمستقیم‌) پرداخته‌ام‌. بخش‌ سوم‌، اختصاص‌ به‌ بررسی‌ کلی‌ عملکرددرآمدهای‌ مالیاتی‌ در ایران‌ دارد. در این‌ بخش‌، ویژگیهای‌ کلی‌ درآمدهای‌ مالیاتی‌ در ایران‌ را، باتوجه‌ به‌ مفاهیم‌ مذکور در بخش‌ اول‌، بررسی‌ کرده‌ام‌. مهمترین‌ این‌ ویژگیها، عبارتند از سهم‌ناچیز از کل‌ درآمدهای‌ دولت‌، وابستگی‌ به‌ درآمدهای‌ نفتی‌، ترکیب‌ نامناسب‌ درونی‌، عدم‌بهره‌برداری‌ از ظرفیت‌ مالیاتی‌ و پایین‌ بودن‌ کوشش‌ مالیاتی‌، سطح‌ پایین‌ کشش‌ مالیاتی‌ و عدم‌انعطاف‌ کافی‌ درآمدهای‌ مالیاتی‌ در مقابل‌ تغییرات‌ پایه‌های‌ مالیاتی‌ و بالاخره‌ وجود معافیتهای‌گسترده‌. در بخش‌ چهارم‌، عملکرد زیر بخشهای‌ اصلی‌ درآمدهای‌ مالیاتی‌ (مالیات‌ بر درآمد،مالیات‌ بر ثروت‌، مالیات‌ بر شرکتها، مالیات‌ بر واردات‌ و مالیات‌ بر مصرف‌ و فروش‌) رابررسی‌ کرده‌ام‌ و در هر مورد، به‌ اطلاعات‌ و شاخصهای‌ بین‌المللی‌ ذی‌ ربط اشاره‌ نموده‌ام‌ ومقایسه‌ لازم‌ را انجام‌ داده‌ام‌. در همین‌ بخش‌، به‌ مشکلات‌ ساختاری‌، قانونی‌ و اجرایی‌ هر یک‌ ازاقلام‌ مالیاتی‌ اشاره‌ نموده‌ام‌. در بخش‌ پنجم‌، با توجه‌ به‌ نتایج‌ حاصل‌ از بررسی‌ به‌ عمل‌ آمده‌،پیشنهادهایی‌ برای‌ رفع‌ مشکلات‌ و نارساییهای‌ موجود نظام‌ مالیاتی‌ کشور ارائه‌ کرده‌ام‌.

در برنامه‌ دوم‌ توسعه‌ اقتصادی‌، اجتماعی‌ و فرهنگی‌ کشور (1378-1374)، افزایش‌ بهره‌وری‌ در تمام‌ سطوح‌ جامعه‌ مورد تأکید قرار گرفته‌ است‌. به‌ ویژه‌، عباراتی‌ نظیر "استفاده‌بهینه‌ از کلیه‌ عوامل‌ و زمان‌، افزایش‌ کارایی‌ هزینه‌های‌ عمومی‌ و جلوگیری‌ از اسراف‌ و تبذیر دربودجه‌ عمومی‌، ایجاد نظم‌ و انضباط مالی‌ و جز اینها، و توجه‌ به‌ تسریع‌ در اتمام‌ و بهره‌برداری‌پروژه‌ها از طریق‌ تمرکز امکانات‌ در این‌ موارد به‌ جای‌ داشتن‌ پروژه‌های‌ متعدد و پراکنده‌ همراه‌ باکندی‌ کار" را می‌توان‌ نام‌ برد. بدین‌ روی‌، علاوه‌ بر نیاز به‌ التزام‌ عملی‌ از طریق‌ حاکمیت‌ برنامه‌، بر صاحبنظران‌ وکارشناسان‌ آگاه‌ و دلسوز فرض‌ است‌ که‌ به‌ مدد دولت‌ بیایند و برای‌ شناخت‌ ابعاد موضوع‌ و حل‌مشکلات‌، با استفاده‌ از پژوهش‌ و نوآوری‌، معیارهای‌ قابل‌ اتکا در اختیار برنامه‌ریزان‌ و مجریان‌امور گذارند تا از این‌ طریق‌، نحوه‌ عمل‌ در دستیابی‌ به‌ استفاده‌ بهینه‌ از منابع‌، در طول‌ زمان‌،همواره‌ مورد ارزشیابی‌ قرار گیرد. این‌ مقاله‌ با درک‌ اهمیت‌ موضوع‌، جنبه‌های‌ مهم‌ تأخیر در اجرای‌ پروژه‌ها را از طریق‌ مبانی‌نظری‌، به‌ ویژه‌ تجربیات‌ کاری‌ نگارنده‌، تبیین‌ می‌نماید و با روشها و الگوهای‌ خاصی‌ برای‌سنجش‌ و مقایسه‌ تأثیر ابعاد زمانی‌ در اجرای‌ پروژه‌ها، با آوردن‌ موارد مشابه‌ عینی‌ و ذهنی‌، ارائه‌می‌کند. حضرت‌ علی‌ (ع‌) می‌فرمایند: اغتنموا الفرص‌، فانها تمر مرالسحاب‌. فرصتها را غنیمت‌ بشمارید که‌ همانند ابر می‌گذرند. غررالحکم‌، الفصل‌ الثانی‌ (اغتنام‌ الفرص‌)، روایت‌ 10809