حبیب الله بابایی

حبیب الله بابایی

مدرک تحصیلی: رییس گروه مطالعات فرهنگ و تمدنی فرهنگ و علوم اسلامی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۴۳ مورد.
۲۲.

درآمدی بر «یأس» و «امید» در فراز و فرود تمدن اسلامی (رویکرد الهیاتی و تاریخی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی دوره ۲ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۴) 205 - 222

کلید واژه ها: یأس امید ایمان آرمان تمدن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۱ تعداد دانلود : ۲۶۳
«امید» و «یأس» هرچند مقولاتی مرتبط با روان فرد فرد جامعه است، لیکن در یک نگاه کلان هریک از این دو در فراز و فرود تمدن ها ازجمله تمدن اسلامی نقش بسزایی داشته است. ریشه های یأس و امید تمدنی همواره در تاریخ متغیر بوده، گاه متأثر از عقاید دینی (موعودگرایی) و گاه برخاسته از تحولات اجتماعی و سیاسی (مثلاً حملات صلیبی ها و یا حملات مغولان) بوده است. آنچه در این مقاله مورد تأکید و تمرکز خواهد بود، نخست مروری نظری و الهیاتی (در نگرش اسلامی، مسیحی و یهودی) بر نسبت میان «امید»، «ایمان» و «تمدن» است. سپس در گامی دیگر با مروری اجمالی بر گذشته ها و دوره های هفتگانه تمدن اسلامی، نمونه ها و مثال هایی از امیدها و ناامیدی ها و آثار کلان و بزرگ اجتماعی هر یک در اوج و حضیض تمدنی مورداشاره قرار می گیرد تا فرایند تاریخی حرکت از یأس به امید، از جاهلیت عربی به جامعه مدینه النبی در نقطه های عطف تمدن اسلامی را ترسیم و تصویر کند.
۲۳.

جامعه، فرهنگ و تمدّن در تفکّر و تجربه صوفیان مسلمان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال شانزدهم زمستان ۱۳۹۰ شماره ۴ (پیاپی ۶۴) 75 - 99

کلید واژه ها: تصوف تمدن فرهنگ دنیا زهد ولایت جهاد اجتماع سیاست و هنر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۷ تعداد دانلود : ۲۲۹
این نوشته بر ربط میان تصوف و تمدن در تفکر و تجربه عرفانی معطوف خواهد بود، تا نخست در نگاه نظری کارکردهای تمدنیِ آموزه های عرفانی و امکان نگرش تمدنی بهایده های صوفیانه روشن شود و آن گاه نسبت میان تصوف و تمدن به لحاظ عینی و تاریخی نیز روشن گردد که چنین آموزه های عرفانی  تمدنی نه تنها در کتاب ها و نوشته های اهل معرفت، بلکه در عرصه عینیت تاریخی نیز تحقق یافته و در صورت بندی جامعه، فرهنگ و تمدن اسلامی نقش داشته است. از این منظر بدون توجه عمیق و عقلانی به میراث عرفانی، نه فهم تمدن اسلامی درگذشته میسور خواهد بود و نه تأسیس و یا احیای این تمدن در آینده.
۲۴.

تفکر اجتماعی خوارج(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال هجدهم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲ (پیاپی ۷۰) 122 - 143

کلید واژه ها: اخلاق دینداری تبعیض ایمان دین و دنیا خود و دیگری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۳۵۹
خوارج اندیشه ای خودخواسته و منسجم درباره جامعه نداشته اند، ولی برخی از باورهای دینی و اخلاقی آنها آثار عمیقی بر صورت بندی رفتار ایشان در عرصه های اجتماعی داشته است. رویکرد اجتماعی خوارج را می توان هم در خاستگاه فرهنگی و شخصیتی و پیوندشان با طبقه قاریان، و زمینه های بدوی و عربیِ آنها جست وجو کرد، و هم می توان آن را در اصول عقیدتی و قواعد رفتاری و اخلاقی خوارج مانند اصل «خودبینیِ دینی وگسست میان "من" و "دیگری" در جامعه مسلمین»، اصل «عدم تبعیض ایمان (کلی و نه کل بودن ایمان)»، اصل «سادگی و صراحت»، اصل «گریز از دنیا»، و اصل «تعمیم گناه از فردی به فرد دیگر» پی گرفت.
۲۵.

نظریات فرهنگ، دستور کار جدید برای الهیات

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۲ بهمن و اسفند ۱۳۹۰ شماره ۶ (پیاپی ۱۳۲) 107 - 115

کلید واژه ها: فرهنگ الهیات هویت مسیحی فرهنگ مسیحی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۱ تعداد دانلود : ۲۴۴
فرهنگ در معنای مدرن آن، عنصری پایه در مطالعات مختل ف تاریخی، ادبی، سیاسی، اجتماعی، انتقادی و فلسفی به شمار می رود. نویسنده در مقاله حاضر تلاش می کند ظرفیت ها، پرسش ها، و ابعاد نویی که مردم شناسی فرهنگی در الهیات بوجود می آورد، معلوم نماید. البته مطالعات فرهنگی در الهیات بازتاب هایی داشته است، لیکن پرس ش اساسی در این مورد آن اس ت که الهیات چگونه موضوعات فرهنگی را با هوی ت مسیحی تطبیق می دهد و نسبت میان عقاید یا نمادهای دینی را با رفتارهای اجتماعی به چه صورت تنظیم می نماید؟ در این خصوص، نویسنده مقاله خوی ش را در 2 بخ ش ارائه داده اس ت. در بخ ش اول نگاهی به فرهن گ داشته و مباحثی از جمله تاریخ فرهن گ، معنای مدرن فرهن گ )عناصر موجود در فرهن گ، روش های مطالعه فرهنگ، اهداف تحلیل های فرهنگ(، و نقد و بازسازی فرهنگ در اصطلاح پست مدرن را مطرح ساخته است. نقدهای مطرح به ایده مدرن درباره فرهنگ و وضعیت جدید فرهنگ در دنیای مدرن، از جمله مباح ث دیگری هستند که نویسنده در بخ ش اول مقاله خویش به آن ها پرداخته است. در ادامه، نویسنده بخش دوم مقاله را با ذ کر نسبت میان فرهنگ و الهیات آغاز می نماید. در این خصوص، نخست ماهیت و وظیفه الهیات را در قالب سه مبح ث شامل: الهیات مسیحی به مثابه بخشی از فرهنگ، الهیات در زندگی روزمره و به مثابه فعالیت تخصصی، و الهیات آ کادمی ک در ارتباط با زندگی روزمره، مطرح می سازد. در نهایت، با بیان ارتباط میان فرهنگ مسیحی و جامعه، اشترا کات در رفتار مسیحی و تنوع و خلاقیت در احکام الهیاتی، مقاله خویش را به پایان می رساند.
۲۶.

سفسطه «عشق عُرفی» در وضعیتِ پُست مدرن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و مطالعات اجتماعی سال دوم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۵) 72 - 96

کلید واژه ها: عشق عرفی عشق جنسی عشق مدرن عشق متکثر خودشیفتگی ازخود گذشتگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۲ تعداد دانلود : ۲۵۲
مراد از «عشق عُرفی»، عشق معطوف به این جهان و بهره های دنیوی آن با معیارهای این زمانی و این مکانی است. در این عشق، نه تنها تعلقات جنسی، بلکه توجه به شمایل (کمال) زیبای دیگران هم برای اهداف دنیوی است. پر واضح است که چنین عشقی در تاریخ عشق، امری ممکن بوده و همواره در تاریخ انسانی رواج داشته است که عشق را برای این دنیا و در اینجا و اکنون خواسته اند، اما آنچه در دنیای جدید رخ داده و ماهیت جدیدی یافته است، عشق متکثر پست مدرنی است که از عشق سنتی و حتی عشق عُرفی مدرن نیز بیشتر تنزل یافته و بلکه به کلی هویت عشقیِ آن منسوخ گشته است. در این مقاله، پس از تبیین ماهیت این عشقِ متأخر، عرفی و یا عرفانی بودن آن توضیح داده می شود.
۲۷.

«پیوستگی» در تمدن اسلامی (بررسی نظریه مارشال هاجسن)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال نوزدهم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۷۴) 33 - 58

کلید واژه ها: انسان گرایی پیوستگی فرهنگ عقلانیت دین دارانه امت اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۳ تعداد دانلود : ۴۱۲
از منظر هاجسن، تمدن اسلامی در گذشته مسلمانان نه یک سلسله رخدادهای گسسته از هم، بلکه زنجیره ای از حوادث به هم پیوسته است که در یک هماهنگیِ کلان و پیوستگی تاریخی رخ می دهد و برخوردار از یک روح در میان فرهنگ ها و ملت های مختلف در دوره های تاریخی است. پیوستگی تمدنی در هر دوره همواره در پرتو یک عنصر برجسته در آن دوره زمانی و مکانی شکل می گیرد. با وجود اینکه این عنصر و یا عناصر هویت بخش در گذشته تمدن اسلامی متغیر و متنوع بوده، ولی همه مسلمانان دارای عناصر مشترکی نیز بوده اند که پیوستگی در تمدن گذشته مسلمانان را موجب گشته است. مهم ترین و برجسته ترین این عناصر، قرآن به مثابه یک متن ایمانی مشترک، پیامبر اسلام به عنوان یک الگوی جامع در مقیاس اجتماعی و تمدنی و ذهنیت و عقلانیت ایمانی و اجتماعی مشترک میان مسلمانان بوده است. در این مقاله تلاش شده است نظریه تمدنی هاجسن از منظرهای مختلف تبیین و بررسی گردد.
۲۸.

الهیات تاریخ

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۲ مرداد و شهریور ۱۳۹۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۲۹) 79 - 82

کلید واژه ها: الهیات مسیحی الهیات امید الهیات تاریخ مولتمان معرفی کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۲ تعداد دانلود : ۴۱۵
الهیات امید مهم ترین اثر مولتمان در موضوع الهیات است که در سال 1946 م به زبان آلمانی انتشار یافت. نویسنده در مقاله حاضر به مطرح کردن گزیده هایی از کتاب مذکور پرداخته و با بیان برخی از آرای مولتمان، سعی در فراهم آوردن نمایی کلی از پرسش ها و گمانه هایی در مورد تاریخ و پایان آن دارد. در نهایت نقدی که به این کتاب وارد شده و پاسخ به آن را بیان می کند.
۳۰.

رؤیای تمدنی یهود؛ گزارشی از رویکرد تمدنی به یهودیت در کتاب «یهودیت به مثابه یک تمدن»

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۳ آذر - اسفند ۱۳۹۱ شماره ۵ و ۶ (پیاپی ۱۳۷ و ۱۳۸) 73 - 94

کلید واژه ها: کتاب یهودیت به مثابه یک تمدن مرادخای کاپلان رویکرد تمدنی به یهودیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۰ تعداد دانلود : ۲۹۱
مرادخای کاپلان در کتاب "یهودیت به مثابه یک تمدن" درصدد شناخت نگرانی های هویتی و زیستی در آینده یهودیت است تا راهی برای نجات جهانی یهودیان فراهم آورد. بدین منظور، باید تمدن یهودی از نو کشف، تفسیر و برساخته شود. وی در این کتاب می کوشد دین یهودیت را نه به عنوان یک دین بلکه به عنوان یک تمدن تعریف نماید. نویسنده در نوشتار حاضر سعی در ارائه گزارشی از چارچوب و محتوای اصلی کتاب "یهودیت به مثابه یک تمدن" دارد تا از این طریق مفاد آن را برای محققان مسلمان که دغدغه تمدنی دارند و با رویکرد تمدنی درصدد حفظ هویت اسلامی در وضعیت سکولار امروز هستند، معلوم سازد. از این رو نویسنده اینگونه بیان می دارد که کاپلان در کتاب خود ابتدا، چالش هایی که فراروی یهودیت و یهودیان درساحات مختلف زندگی از جمله سیاست و اقتصاد وجود دارد را برشمرده و سپس، قابلیت های یهودیت و منابع کارکردی آن را رصد می نماید تا از بحران های موجود بکاهد. نویسنده اظهار می دارد که کاپلان در بخش اول کتاب، علل بحران را در دو مقوله عوامل فروپاشی شامل نظم سیاسی مدرن، نظم اقتصادی مدرن و ایدئولوژی مدرن و نیز مؤلفه های حفاظت از زندگی یهودی شامل عوامل درونی و محیطی، بررسی می نماید. وی در بررسی بخش دوم و سوم کتاب کاپلان بیان می دارد که کاپلان در این بخش، باارائه و توضیح مدل اصلاحی، مدل نئوارتدوکسی و مدل محافظه کار، نقدها و آسیب های هر یک را نشان داده و زمینه را برای ارائه مدل پیشنهادی خود که "یهودیت به مثابه یک تمدن" است را هموار می سازد. از این رو، نویسنده بر این مدل و ابعاد مختلف آن از نظر کاپلان اشاره می نماید. در ادامه وی اظهار می دارد که بخش چهارم کتاب کاپلان به سازمان جامعه یهودیان در ارتباط با بقیه دنیا در مقابله با چالش ها اشاره دارد و رشد دین یهودی در بخش پنجم بررسی می شود. در نهایت در بخش ششم کتاب، تورات و یهودیت به مثابه روش زندگی یهودیان آمریکا مطرح شده است.
۳۱.

فرایند ورود اسلام به قم در قرن نخست هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال چهل و پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۱ 9 - 27

کلید واژه ها: اسلام پذیری اشعریان زردشتیان ساسانیان عرب ها قم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۳۰۳
این مقاله به فرایند ورود اجباری یا اختیاری اسلام به شهر قم می پردازد و در صدد است از یک سو نظریه پذیرش اجباری اسلام توسط اهالی قم را رد نماید و از سوی دیگر ایده پذیرش آسان و از سرآگاهی اسلام از سوی قمی ها را نقد کند. در این نوشته نکته های زیر بررسی شده است: الف) قمی ها مقاومت های سختی در برابر عرب ها از خود نشان دادند، لیکن این بدان معنا نیست که اسلام نیز به زور و اکراه وارد فرهنگ مردم قم شد. ب) اسلام پذیریِ قمی ها در همه جا از سر منطق و تأمل و تفکر نبوده است بلکه عوامل دیگر روانی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نیز در اسلام پذیری آنها موثر بوده است. ج) پذیرش اسلام ضرورتاً به معنای پذیرش فرهنگ عربی نبوده است، بلکه هسته اسلام به صورت متن (قرآن) در میان قمی ها، رسوخ کرد و آنها توانستند این متن وحیانی را بخوانند، فهم کنند، تفسیر کنند، و سرانجام آن را متناسب با داشته های انسانی خود درآمیخته و به حقیقت آسمانی اسلام، عینیت فرهنگی ببخشند.
۳۲.

الگوهای مختلف در نسبت «دین الهی» و «فرهنگ انسانی»، گزارشی از کتاب «فرهنگ و مسیح» نوشته ریچارد نیبور

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۲ آذر و دی ۱۳۹۰ شماره ۵ (پیاپی ۱۳۱) 89 - 96

کلید واژه ها: دین الهی فرهنگ انسانی تفکر مسیحی کتاب مسیح و فرهنگ ریچارد نیبور معرفی کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۲ تعداد دانلود : ۳۰۲
نسبت میان مسیح و فرهنگ، از سوی الهی دانان مسیحی به سه شکل ترسیم و پیشنهاد شده است. نویسنده در مقاله حاضر، الگوهای مختلف در نسبت میان دین الهی و فرهنگ انسانی در تفکر مسیحی را در بوته نقد و بررسی قرار داده اس ت. در این راستا، ابتدا پرسش های اساسی مطرح شده در نسبت میان مسیح و فرهنگ را بازگو کرده و با بیان نمونه ای از پاسخ به این گونه پرسش ها و الگوهای مطرح میان مسیح و فرهنگ، به بررسی و نقد الگوهای مذکور و ذ کر خلاصه ای از کتاب مسیح و فرهنگ، همت گماشته است.
۳۴.

نسبت «آگاهی»، «هویت» و «قدرت» در مسئله های تمدنی جهان اسلام؛ (بررسیِ ریشه های فقدان «خودمشاهده گری» در میان نخبگان مسلمان)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: علوم سیاسی (باقرالعلوم) سال بیست و چهارم بهار ۱۴۰۰ شماره ۹۳ 73 - 90

کلید واژه ها: خودمشاهده گری نیاز تمدنی جهان اسلام غرب زدگی استعمار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۳ تعداد دانلود : ۲۱۱
این مقاله در پی بیان و تحلیل ریشه های نبود خودمشاهده گری در میان نخبگان جهان اسلام است، اینکه چرا نخبگان مسلمان در حوزه و دانشگاه در مورد نظام نیازها و الگوی مسئله های خود، فکری بومی و پژوهشی مستقل انجام نمی دهند. بدین سان پرسش اصلی در این باره، چرایی و چگونگی غفلت تمدنی ما از خلأها و نیازهای تمدنی خود است. در این پژوهش با رصد کردن برخی از نمونه نیازهای کلان جهان اسلام (مانند موضوع آب، موضوع سلامت، موضوع نظم) و آن گاه طرح دیدگاه های نخبگانی که در معرض پاسخ به چنین سئوالات هستند، خلأهای علمی در میان مسلمانان ریشه یابی و تحلیل می شود. در این مطالعه، غرب زدگی در نگاه به نیازهای نوین تمدنی، نبود جامعه شناسیِ «جهان اسلام»، «شناخت انتزاعیِ نظام مسائل»، سرعت چالش های جهان اسلام و واکنش های دیرهنگام نخبگان، به مثابه عوامل خودفراموشی جهان اسلام و بی توجهی نخبگان به نظام نیازهای خود مطرح گردیده اند. این مجموعه عوامل، موجب ضعف و عقب ماندگی از یک سو و التقاط و بی هویتی از سوی دیگر شده است.
۳۵.

الاهیاتِ تمدّنی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال شانزدهم پاییز ۱۳۹۰ شماره ۳ (پیاپی ۶۳) 94 - 120

کلید واژه ها: الهیاتبالمعنی الاعم الهیاتبالمعنی الاخص الهیاتاجتماعی کلام اجتماعی الهیاتعملی الهیاتتمدنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۵ تعداد دانلود : ۳۰۳
الاهیات تمدنی را می توان به دو مفهوم به کار برد: نگرش الاهیاتی به مقولات تمدنی، و نگاه تمدنی به موضوعات الاهیاتی. این مقاله، بسط این دو معنا از الاهیات تمدنی است تا در نخستین گام، مفهوم نگرش الاهیاتی به مقولات تمدنی را بررسی کرده و معنای این تعبیر (الاهیات تمدنی) را بنابر اصطلاح قدیم و جدید از الاهیات روشن نماید. آنگاه در گام دیگر امکان نگرش تمدنی به امور الاهیاتی و نمونه های ممکن آن (همچون غیب، امید، قربانی و غیره) را در الاهیات اسلامی مورد تأمل قرار دهد تا از این رهگذر راهی متفاوت برای اندیشه درباره بنیادها و ظرفیت های دین اسلام در صورت بندی تمدن اسلامی ارائه نماید.
۳۶.

شاخص های تمدن (در دو رویکرد عرفی و قدسی)

نویسنده:
منبع: پژوهش های گفتمان تمدنی انقلاب اسلامی سال دوم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳ 33 - 68

کلید واژه ها: تمدن گستردگی آسایش کنترل خشونت نظم و انضباط توحید نیکی و اصلاح

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۷ تعداد دانلود : ۱۴۴
شاخص های تمدن را از دو منظر می توان فهرست کرد و در سنجش تمدن ها به کار بست: منظر مدرن غربی که بیشتر معطوف به تمدنِ سکولارِ شکل گرفته در مغرب زمین است؛ منظر قدسی که معطوف به تمدن اسلامی و منابع و مصادر مربوط به آن (به ویژه قرآن) در مشرق زمین است. آنچه در این نوشته به روش استقرایی بیان خواهد شد، ارائه نمونه ای از شاخص های جدید درباره تمدن در گفتمان سکولار امروز غرب است. پس از مرور شاخص های عرفی و دنیوی تمدن غرب، به برخی شاخص های تمدنیِ برآمده از قرآن (همچون شاخص های اخلاقی تمدن، شاخص های عقیدتی تمدن و شاخص های اجتماعی تمدن) نیز توجه خواهد شد تا روشن شود افزون بر شاخص های مدرن که هریک در تجربه انسانی درخور اعتنا و البته نقدشدنی است، می توان به شاخص های متفاوت تمدنی نیز اندیشید و با رویکردی متفاوت به تحلیل و ارزیابی تمدن های بشری پرداخت. تأکید بر چنین شاخص های دینی و قرآنی در ترسیم فرایند متفاوت از تمدن اسلامی و تعیین حدود و ماهیت متمایز آن از تمدن غربی بسیار حیاتی و مهم خواهد بود.  
۳۷.

«یگانگیِ الهی» و «چندگانگیِ انسانی» از منظر الهیات سیاسی و تمدنی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: علوم سیاسی (باقرالعلوم) سال بیست و سوم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۹۰ 57 - 78

کلید واژه ها: صراط سبل وحدت دولت تمدنی الهیات سیاسی الهیات تمدنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۵ تعداد دانلود : ۴۷۷
هدف پژوهش حاضر، تحلیل و تبیین نسبت میان وحدت و کثرت در تمدن اسلامی از منظر قرآنی و استلزامات آن در دولت امت گرا یا «دولت تمدنی» در اسلام است. در این راستا با  رویکرد تمدنی و با روش تحلیلی-تفسیری، دو عنصر «سُبُل» و «صراط» در قرآن و نسبت بین آن دو (یک راه و چندین طریق) تبیین خواهد شد. این کار کمک می کند تا اولاً، مقوله ی «سبل و صراطِ» نفس الامری (در عالم خلق و ثبوت) را از «سبل و صراطِ» عینی و انضمامی (در عالم اثبات) تفکیک کنیم؛ ثانیاً، رابطه-ی بین سَبیل های متکثر و صراط واحد در عرصه های زمینی و زمانی را تبیین نماییم. دراین منظر، صراط محقَّقِ تمدنی، برآمده از تراکم و انباشت سَبیل های تمدنی است. تا زمانی که سَبیل های تمدنی (کثرات انسانی) انباشته نشوند، اَبَرنظام اجتماعی (صراط تمدنی) شکل نمی گیرد؛ و تا زمانی که این اَبَرنظام اجتماعی صورت نیابد، هویت تمدنی به وجود نمی آید. شکل گیری صراط تمدنی در پیوندی تنگاتنگ با دولت تمدنی، در سه تصویر:«دولت سرزمینی تمدنی»، «دولت سرزمینی ام القری» و «دولت فراسرزمینی تمدنی» است.
۳۸.

فرایند تکوین «خیرِ کبیر»(خوانشی تمدنی از آیه ی «سُنبُله» در قرآن کریم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی دوره ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۷) 347 - 374

کلید واژه ها: آیه ی سنبله خوانش تمدنی خیر بزرگ خیر متوسط خیر کوچک خیر باطل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۶ تعداد دانلود : ۱۳۰
تمدن دارای معنای هنجاری است و یکی از عناصر آن امر هنجاری، وجود متراکم نیکی ها، معروف ها، و خیرها در فرایند تمدنی است. اینکه چه «خیر»ی می تواند در تراز یک تمدن ظاهر شود و در صورتبندی تمدن نیز نقش ایفا کند و اینکه زایش «خیر تمدنی» چه ساز و کاری را طی میکند و خیرِ خُرد چگونه تبدیل به خیرِ کلانِ اجتماعی میشود، سؤال مرکزی این مقاله است. در این مقاله نه به همه ی ابعاد تمدنیِ «خیر»، بلکه صرفا به خوانشی تمدنی از عنصر «خیر» پرداخته شده است تا با استفاده از آیه «سُنبُله» در قرآن، فرایند بزرگشدگی و کلان بودگی خیر را در مقیاس یک جامعه و یا تمدن معلوم کند و از منظر الهیاتی بر این آموزه تاکید نماید که عنصر «فی الله» یا «فی سبیل الله» بودن هر چند در نگاه اولیه یک امر الهیاتی و سلوکی به نظر میرسد، لیکن در معنای اجتماعی و تمدنی میتواند کارکردهای بزرگ تمدنی داشته باشد و یک خیر کوچک را در سطح یک تمدن اثربخش سازد.هدف از این سیر الهیاتی اجتماعی و الهیاتی تمدنی در مقاله، تبیین مکانیسم کلان شدگی پدیده های اجتماعی از یک سو، و بیان آثار عناصر الهیاتی در عرصه های اجتماعی از سوی دیگر است. در این مقاله برای رسیدن به چنین هدفی بر یک آیه از غُرر آیات قرآنی تأکید و تمرکز شده است تا بتوان با خوانشی تمدنی و سیستماتیک از یک آیه، فرایند تمدنی را از منظر الهیات اسلامی نشان داد و آن را در برنامه های تمدنیِ جهان اسلام توصیه نمود
۳۹.

نقش نگرش سامانه ای در خوانش تمدنی قرآن و صورت بندی تمدن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۶ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیایی ۲۲)

کلید واژه ها: تمدن نگرش سیستمی گرایش تمدنی سازواری قرآن تعامل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۵ تعداد دانلود : ۱۲۴
قرآن در نگاه اندیشمندان بیش از آنکه متنی ناظر به عمل و کارآمد در عرصه تمدنی تلقی شود، متنی نظری و اعتقادی دیده شده است. این نگاه، مانع از پیوند میان قرآن و جهان امروز شده، آسیب هایی را در عرصه عمل همراه داشته است. خوانش قرآن با هدف تقویت این پیوند و عینیت بخشی به آموزه های آن در سطح کلان، نیازمند برخورداری از رویکرد تمدنی است. این پژوهش با هدف روشمندسازی این رویکرد، یکی از مهم ترین شاخص های آنرا، با عنوان "سامان مندی" یا "نگرش سامانه ای" معرفی کرده، با تکیه بر نظرات اندیشمندان معاصر، تاثیر این نگرش را در تحقق آموزه های قرآن و صورت بندی تمدن اسلامی نشان می دهد. سازواری درونی و بیرونی دو بعد اصلی این نگرش را شکل می دهد که سازواری بیرونی خود مستلزم تعامل قرآن با خارج از خود در سه سطح بینامتنی، بینامکتبی و فرامتنی است. خوانش قرآن با این نگرش، قرآن را به کنشگری در عرصه عمل نزدیک کرده، تمدنی سازوار و یکپارچه را مبتنی بر مصدری سازوار و هماهنگ شکل می دهد.
۴۰.

مطالعات تمدنی در ایرانِ پس از انقلاب اسلامی

نویسنده:
منبع: پژوهش های گفتمان تمدنی انقلاب اسلامی سال اول پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 91 - 117

کلید واژه ها: تمدن تمدن اسلامی ایران انقلاب اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۴ تعداد دانلود : ۹۹
این نوشتار در پی تبیین مطالعات تمدنی در ایران پس از انقلاب اسلامی سال 1357 است.  هرچند مطالعات تمدنی پیش از انقلاب اسلامی نیز وجود داشته است، لیکن با رخداد انقلاب، تحولات مبنایی در محتوا و غایتِ این گونه از مطالعات پدید آمد. موضوع «تمدن» در دوره قبل از انقلاب، به معنای تجدد و مدرنیزاسیون به کار می رفت که نسبتی با دین و اسلام نداشت، ولی «تمدن» در دوره بعد از انقلاب، همراه با فحوای اسلامی و برای تحقق جامع اسلام در جهان امروز مسلمانان مطرح شد و در ادبیات رهبران و نخبگان انقلاب به عنوان یک استراتژی گذار از وضعیت کنونی دنیای اسلام پی گرفته شد. آنچه در این مقاله آمده است، اشاره به مراکز و فعالیت های تمدنی در حوزه و دانشگاهِ بعد از انقلاب اسلامی است. هرچند این فعالیت ها و این مطالعات در دوره پساانقلاب هنوز فربه نشده و نضج لازم را نیافته است، لیکن از رهگذر این مطالعات، گام های مهمی در حوزه نظریه تمدنی، و همین طور گام های مهم تری در شکل گیری رویکرد تمدنی برداشته شده است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان