زهره اخوان مقدم

زهره اخوان مقدم

مدرک تحصیلی: استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، تهران، ایران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۶۵ مورد.
۲۱.

پیوند معنایی آیات هر سوره بر محور غرض سوره؛ با تأکید بر سوره تحریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال هفدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۶۹ «ویژه قزن و خانواده» 133-153

کلید واژه ها: اصل تناسب آیات پیوند معنایی آیات غرض سوره سوره تحریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 575 تعداد دانلود : 486
تلاش های قرآن پژوهان نشان می دهد که آیات هر سوره در مسیر غرض اصلی سوره حرکت می کند و نظم ویژه ای بر ساختار سوره حاکم است. نظریه تکامل یافته اصل تناسب، «پیوند معنایی آیات» در هر سوره است که مفسران از سبک های متعددی برای نمایش آن استفاده کرده اند که سبک نمودار درختی نسبت به سایر سبک ها برتری دارد. در این مقاله ضمن ارائه گزارشی از «پیوند معنایی آیات» در هر سوره، فواید آن و معرفی سبک نمودار درختی که پوشش دهنده سایر سبک ها است، این سبک بر سوره تحریم اعمال شده است تا نمونه عینی و مصداقی قابل تطبیق برای این سبک باشد. با اعمال سبک نمودار درختی بر سوره تحریم نمایان می شود که آیات سوره نظم یکپارچه ای دارند و بر مدار محوری مشخص چیده شده اند. محور سوره آن است که همسران رسول خدا 6 باید رفتاری مناسب، به دور از خود خواهی و حسادت داشته باشند تا دست آوزی برای سودجویی دشمنان پیامبر 6 (منافقان و کفار) قرار نگیرد و نمونه و الگویی برای تمام مردم در همه اعصار باشد
۲۲.

بررسی تطبیقی اقسام توحید و مسئله ی رویت خدا از منظر علامه طباطبایی و شنقیطی

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۹ 9 - 27

کلید واژه ها: علامه طباطبایی شنقیطی توحید رویت بررسی تطبیقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 545 تعداد دانلود : 991
مسلمانان در اصل توحید و برخی شئون آن اختلافی ندارند اما در برخی مسائل توحید اختلافاتی وجود دارد علامه طباطبایی و شنقیطی دو مفسر معاصر هستند که هردو تفسیر خود را به روش قرآن به قرآن نگاشته اند علی رغم وجود اشتراکات، اختلافاتی میان این دو مفسر در حوزه توحید و رویت وجود دارد این نگارش به بررسی اشتراکات و اختلافات علامه و شنقیطی در حوزه توحید می پردازد. روش جمع آوری مطالب در این تحقیق کتابخانه ای بوده و روش تحقیق توصیفی و تطبیقی می باشد. پس از بررسی ها مشخص شد که هر دو مفسر در بسیاری از مسائل توحیدی اشتراکات فراوانی دارند اما شنقیطی در حوزه صفات خدا، قائل به جسمانیت است و صفات را بر معنای ظاهری حمل می کند درحالیکه علامه جسمانیت خدا را مخالف قرآن و عقل می داند. همچنین شنقیطی قائل به رویت خدا در آخرت است اما علامه رویت خدا را در دنیا و آخرت محال می داند.
۲۳.

اعتبارسنجی آراء مفسران در «أفعل تفضیلی» یا «أفعل تعیینی» بودن واژه «خَیر» در قرآن با تکیه بر دیدگاه علامه جوادی آملی

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۰ 60 - 78

کلید واژه ها: قرآن کریم تفسیر تسنیم أفعل تعیینی سیاق آیات واژه خَیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 138 تعداد دانلود : 311
درروش تفسیری «قرآن به قرآن» توجه به سیاق و ارتباط آیات با یکدیگر از اهمیت بالایی برخوردار است و در احراز تفسیر صحیح قرآن جایگاه ویژه دارد. واکاوی در تفاسیر سنی و شیعه نشان داد که واژه «خَیر» در اکثر تفاسیر قرآنی، به عنوان أفعل تفضیل به معنای «بهتر و بهترین» به حساب آمده است. علامه جوادی آملی معتقداست این واژه در شرایطی با توجه به سیاق، در معنای أفعل تفضیل نیست بلکه أفعل تعیین می باشد. از این رو، پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی واژه «خَیر» در تفسیر «تسنیم» پرداخته است. بررسی «تفسیر تسنیم» نشان داد که مجموعا در 33 آیه، واژه ی «خَیر» بر وزن أفعل تعیینی است. بنابر دیدگاه علامه جوادی آملی، در برخی مواقع و باتوجه به سیاق وقتی دو چیز با هم مقایسه می شوند، اگر هر دو از یک منبع و ریشه باشند، قابل مقایسه است ولی اگر ریشه و ذات دو شیء با هم یکسان نباشند، این مقایسه و ترجیح و برتری یکی بر دیگری، اساساً اشتباه است.
۲۴.

بررسی و تحلیل آراء مفسران پیرامون آیات مشتمل بر اسلوب ادبی بلاغی «ما أَدْراک... » و اعجاز بیانیِ آن در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال هشتم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۳۲) 123 - 140

کلید واژه ها: اعجاز ادبی بلاغت قرآن اسلوب «ما أَدْراک... »

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 931 تعداد دانلود : 23
یکی از اسلوب های ادبیِ قرآن، «ما أَدْراک... » است که در عصر نزول به کار می رفته و مردمان آن زمان با کارکردهای آن آشنا بوده اند و بعدها خیلی مورد توجه نبوده است. از آنجا که یکی از وجوه اعجاز قرآن، وجهِ بیانیِ آن است، تبیین معنای این اسلوب بیانی، اهمیت این پژوهش را نمایان می سازد. این اسلوب که تنها در سور مکی قرآن و آن هم سیزده بار ذکر شده، دارای کارکردهای بلاغی متعددی است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی-توصیفی، به بررسی معنایی و نیز تحلیل صرفی و نحوی «ما أَدْراک... » و بسامد قرآنی آن پرداخته و دیدگاه های مفسران در ابعاد مختلف اینگونه آیات و از جمله اینکه خطاب به پیامبر (ص) است یا مطلق انسان و... را تبیین نموده و آن را بسته اصطلاحی ادبی خاص قرآن دانسته که برای جلب توجه شنونده، هنگام تفخیم و تعظیم مطلب، به هنگام بیان مباحثی بسیار مهم و تاکید بر آنها، همچون قیامت و شب قدر استفاده می شود و از نشانه های اعجاز ادبیِ قرآن است که بهترین اسلوب های بلاغیِ عرب را طبق اهداف خود به کار برده است.  
۲۵.

مقایسه دیدگاه سید مرتضی با زمخشری در معنای «... أَمَرْنَا مُتْرَفِیهَا فَفَسَقُوا ...» آیه16 سوره اسراء(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن و حدیث سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۵ 7 - 21

کلید واژه ها: سید مرتضی (ره) محمود زمخشری سوره اسراء فسق طاعت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 717 تعداد دانلود : 759
دریافت معنای آیات قرآن منوط به داشتن علوم و مقدمات متعددی است که گاه بدون آن ها، در بدو امر برخی شبهات یا تناقض ها ایجاد می شود. یکی از آن ها آیه 16 سوره اسراء است. پژوهش حاضر با روش توصیفی _ تحلیلی بر آن است معنا و تفسیر { ... أَمَرْنَا مُتْرَفِیهَا فَفَسَقُوا ... } را که با اختلاف نظر مواجهه شده، بررسی کند. با محوریت نظر تفسیری سید مرتضی(ره) می توان دریافت: 1. اراده هلاکت محقق نمی شود مگر به هلاکت حسن و قبیح؛ مانند این که بگوییم امر کردیم او را به خیر، اما او عصیان کرد (امرته فعصی)، مأمور به محذوف است، هرچند بعد از کلمه «امرنا» «فسق» واقع شده است؛ 2. متعلق «امرنا» طاعت است، زیرا اگر «فسق» باشد، باید پاداش داده می شدند، نه عقاب. واژه «امرنا» را به سه حالت قرائت کرده اند که در هر حالت معنای خاصی دارد؛ 3. «امَرْنا مُتْرَفِیها» صفت «قریه» است؛ یعنی هر گاه بخواهیم قریه ای را که طبقه مرفه آن را امر کرده ایم و آن ها نافرمانی کرده اند، هلاک کنیم، بنابراین جواب «اذا» محذوف است و نیازی هم به آن نیست؛ 4. «اراده» در معنای مجازی به کار رفته است که در زبان عرب مجاز و استعاره و آرایه های ادبی زیادی به کار می برند؛ 5. در آیه تقدیم و تأخیر صورت گرفته و اگر شرط و جواب شرط جابه جا شود، تغییری در حکم ایجاد نمی شود.
۲۶.

مؤلفه های شناختی خودکنترلی در روایات امام رضا(علیه السلام) با روش تحلیل محتوا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال هشتم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲ 175 - 208

کلید واژه ها: امام رضا (ع) خودکنترلی مؤلفه شناختی تحلیل محتوا اخلاق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 913 تعداد دانلود : 549
خودکنترلی توانایی فرد در کنترل ارادی فرایندهای درونی و برون دادهای رفتاری است و معیار سنجش کنترل نفس، انطباق با موازین شرع و آموزه های الهی است. هدف از این پژوهش، شناسایی و تحلیل مولفه های شناختی خودکنترلی در کلام  امام رضا (ع) و تعیین میزان توجه به آن است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی از نوع تحلیل محتواست و واحد تحلیل، مضمون روایت و جامعه پژوهش روایات امام رضا (ع) در کتاب مسندالرضا(ع) است. یافته های تحقیق نشان می دهد که مولفه شناختی خودکنترلی در کلام امام رضا(ع) در بر گیرنده ۹۲ مضمون روایت و ۳۰ درصد از مجموع روایات رضوی است. مؤلفه شناختیِ «خودکنترلی» شامل آگاهی از زمینه های تحقق خودکنترلی، آشنایی با عوامل ایجاد خودکنترلی، آشنایی با آثار خودکنترلی و شناخت موانع خودکنترلی است. نتیجه آن که بُعد شناختی خود کنترلی علاوه بر تأثیر بر بعد عاطفی و رفتاری به رشد آگاهی ها و اعتلای مهارت های عقلانی، تحلیل وتفکر در کنترل نفس و در نهایت سعادت بشر منجر می شود.  
۲۷.

گونه های تجلی تفسیر موضوعی در عصر اهل بیت(ع)

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۳ 34 - 13

کلید واژه ها: قرآن تفسیر موضوعی اهل بیت (ع) روش تفسیر اصول عقاید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 34 تعداد دانلود : 110
به نظر می رسد در طول تاریخ تفسیر قرآن کریم، اسلوب غالب بر تفسیر، تفسیر ترتیبی بوده است و مفسران تا قرن چهاردهم اقبال کمتری به تفسیر موضوعی داشته اند، این در حالی است که تفسیر موضوعی ممکن است از نظر اصطلاحی، اصطلاحی جدید باشد، ولی اصل و ریشه آن از زمان نزول قرآن و همراه تفسیر ترتیبی وجود داشته است. این مطلب از روایات پیامبر و معصومین که منشاء علم تفسیر هستند و بیانات ایشان به عنوان مرجعیت علمی و محک داوری مورد توجه است، قابل اثبات است از سویی عنایت اهل بیت به تفسیر موضوعی می تواند دلیلی قاطع بر صحت و اعتبار این سبک تفسیری باشد. در ا ین نوشتار که با روش توصیفی-تحلیلی و بر مبنای احادیث اهل بیت(ع) و بررسی سیر تاریخی تفسیر ومنابع موجود صورت گرفته این نتیجه حاصل شد که تفسیر موضوعی در عصر اهل بیت (ع) در دو عرصه ظهورو نمود داشته است که یکی از دو عرصه نمود مربوط به بهره گیری گسترده اهل بیت از این روش و بیان معارف و اصول عقاید و احکام توسط معصومین(ع) به شیوه ی موضوعی است و عرصه دیگر نمود مربوط به آثاری است که توسط شاگردان و اصحاب معصومین(ع) به منظور بیان و تفسیر آیات به شیوه ی موضوعی در عصر اهل بیت(ع) و یا نزدیک به عصر ایشان تالیف شده است.
۲۸.

واکاوی عوامل ایمان ناپذیری اقوام از دیدگاه قرآن کریم با روش «تحلیل محتوای مضمونی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال هفدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۴۸) 143 - 173

کلید واژه ها: قرآن ایمان تکذیب طبع قلب تحلیل محتوای مضمونی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 579 تعداد دانلود : 853
قرآن ضمن اینکه هدف از ارسال رُسُل را إنذار عمومی مردم و دعوت به دین ذکر می کند، به طور واقع بینانه ای از امکانات، روش ها و چالش های مسیرِ دعوت نیز سخن گفته است. یکی از مهمترین این چالش ها، ایمان ناپذیری است. قرآن از انسان هایی سخن گفته که طی فرایندی، برای همیشه فاقد قابلیت ایمان آوری شده اند. فهم روشمند این فرایند و کشف عوامل آن، ما را با سطح تازه ای از دعوت به دین که بر مرحله پیشادعوت تکیه دارد، رهنمون می سازد.واکاوی آیات مربوط به ایمان ناپذیری در تحقیق حاضر، با روش تحلیل محتوای مضمونی و استفاده از رابطه هم نشینی در روش تحلیل گفتمان انجام شده است. عبارات «لا یُؤْمِنُونَ» و «ما کانُوا لِیُؤْمِنُوا»، محور آیات ایمان ناپذیری هستند. یافته های تحقیق نشان می دهد دستیابی به شبکه ای از مضامین حولِ یک مفهومِ مرکزی، مستلزم به کارگیری یک روش متن محور با نگاه مجموعه ای به قرآن است. ایمان ناپذیری عده ای از انسان ها، ارتباط معناداری با شبکه مفهومی «تکذیب»، «طبع قلب»، «خُسران»، «ملأ»، «فسق» و «ظلم» دارد. انسانِ خاسر، انسانی است که ایمان ناپذیر شده است. خُسر در آیات متعددی از قرآن، معلولِ عواملی شمرده شده که از آن میان، عامل «تکذیب» نقش کلیدی دارد. تکذیب مرحله جدّی تری از تقابل با دین است که از سطوح بالای جامعه به طور مشخص «طبقه ملأ» آغاز و طیّ اقداماتِ چندگانه ای از سوی این طبقه با هدفِ تقابل با دعوتِ أنبیاء، به تدریج به سطوح میانی و پایینی جامعه تسری می یابد.
۲۹.

جامعیت حداکثری قرآن بر پایه بهره های روش شناختیِ علوم از قرآن و ضرورت وجود الگوهای روش شناسانه در دین و قرآن

نویسنده:
منبع: دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث سال دوم بهار ۱۳۹۹ شماره ۸ 15-33

کلید واژه ها: تبیان جامعیت دین قلمرو هدایت قرآن علم امام اکمال دین علوم قرآن و تفسیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 240 تعداد دانلود : 891
درباره جامعیت قرآن، دیدگاه های مختلفی ابراز شده که هر کدام بر پایه تفسیری خاص از آیات و روایات است. آیه 89 سوره نحل با عبارت «تِبیانًا لِکُلِّ شَی ءٍ» و با وجود لفظ «کُلّ»، عمومیت محتوایی را نشان می دهد. مخالفان این تعمیم با تکلّف، آیات و روایات ناظر بر جامعیت بیشینه ای را تأویل برده و تخصیص هایی بدون دلیل ذکر می کنند. مقاله کنونی می خواهد جامعیت حداکثری قرآن را از نگاهی نو و با روشی تحلیلی ثابت کند. این نوشتار با توجّه کردن به گزاره های اساسیِ علوم، بر آن است تا به این نتیجه برسد که گذشته از جامعیت قرآن نسبت به همه نیازهای دنیایی و آخرتی بشر، این کتاب آسمانی حتّی در ارائه اصول و روش های علوم نیز جامعیت دارد؛ چراکه علوم مختلف هم یکی از نیازهای بشر است.
۳۰.

نگاهی نو به معنای مهجوریت قرآن در آیه 30 سوره فرقان، براساس واژه های همنشین و سیاق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۰ پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۱ 5-29

کلید واژه ها: مهجوریت قرآن تبیین اهل بیت (ع) ثقلین تحریف خودبسندگی ولایت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 630 تعداد دانلود : 434
یکی از آیات مهم قرآن که ناظر بر تعامل مسلمانان با این کتاب شریف است، و در آن شکایت پیامبر(ص) از مهجوریت قرآن بدون تصریح به زمان آن مطرح شده، آیه سی اُم سوره مبارکه فرقان است. مفسران و مترجمان قرآن در باره این آیه عموماً سخن از بی توجهی به قرآن، متروک گذاشتن و وانهادن آن، و عمل نکردن به فرامین آن گفته اند و گاه « مَهْجُوراً » را به معنای سخن های ناروا و زشت دانسته اند که به قرآن نسبت داده می شد. پژوهش حاضر با توجه به واژه های همنشین از قبیل « ذالک » ، « قوم » ، و « اِتّخَذَ » در صدد بیان این مطلب است که هدف آیه اساسا وانهادنِ قرآن نیست، بلکه گرفتن قرآن است، اما به شکل دورشده. در آیه 30 فرقان، متعلَقِ « مَهْجُوراً » بیان نشده، اما با توجه به سیاق آیه و مصداقِ « ظالم » ، و با توجه به احادیث مربوط به همراهی قرآن و مبیّنان آن، و نیز حدیث ثقلین معلوم می شود که قرآن را از مبیِن و قرین خود، یعنی شخص پیامبر(ص) و اهلبیت(ع) دور و مهجور ساخته اند. نیز زمانِ آیه، روز رستاخیز نیست، و مراد از « قوم » در آیه نیز، همه مسلمانان تا قیامت نیست، بلکه قوم رسول خدا است که قرآن را خودبسنده و کافی پنداشتند.
۳۱.

چیستی اعراف و اعرافیان با رویکرد تحلیل آراء مفسران فریقین بر مبنای سیاق آیات

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۵ 104-116

کلید واژه ها: اعراف اعرافیان سیاق آیات مفسران شیعه مفسران اهل سنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 382 تعداد دانلود : 729
یکی از مفاهیم قرآنی در باب معاد، مساله اعراف و اعرافیان است که در آیات 46تا 49 سوره اعراف، بدان اشاره شده-است. درباره اینکه منظور از اعراف چیست و کجاست و نیز اعرافیان چه کسانی هستند، عالمان و مفسران بر اساس آیات و روایات، دیدگاه های گوناگونی را مطرح کرده اند. در این مقاله دیدگاه مفسران در مورد چیستی و کیستی اعراف و اعرافیان بر اساس سیاق آیات مورد بررسی قرار گرفته است. اعراف در لغت جمع «عُرف» است و این کلمه به هر معنا که استعمال شود، معناى علو و بلندى در آن هست. معنای واژه اعراف در قرآن کریم نیز ارتباط زیادی با اعتلاء دارد و با جایگاه اعرافیان که نوعی انتساب به نقطه بلندی دارند هم خوانی دارد. به نظر می رسد بر اساس سیاق اعراف مکانی مرتفع میان بهشتیان و جهنمیان است. در مورد کیستی اعراف نیز می توان گفت بر اساس سیاق منظور از اصحاب اعراف افرادی صاحب نفوذ و با کرامت هستند که بر احوال بهشتیان و جهنمیان آگاه هستند و بر این اساس نمی توان منظور از اصحاب اعراف را کسانی دانست کﻪ ﺣﺴﻨﺎت وﺳیﺌﺎﺗﺸﺎن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ زیرا ﺑﺎ ﺳیﺎق آیﺎت، ﻣﻨﻄﺒﻖ نیست. به نظر می رسد مفسران شیعه در تفسیر اعرافیان بیش تر به سیاق آیات توجه داشته اند و رای و نظری را برگزیده اند که با سیاق آیات بیش تر مطابقت دارد، این در حالی است که قول مفسران اهل تسنن با توجه به کثرت منابع کسب معرفت، بیش تر اجتهادی بوده و از سیاق آیات دورتر است.
۳۲.

مطالعه تطبیقی آرای امام خمینی و آیت الله جوادی آملی در تمایز یا همسانی «نفس» و «روح»

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۷ 31 - 56

کلید واژه ها: نفس روح عالم امر مرگ اما م خمینی آیت الله جوادی آملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 31 تعداد دانلود : 141
از جمله مسائلی که بین اندیشمندان محل مناقشه است، تمایز یا هم سانی «نفس» و «روح» است که؛ «آیا «نفس» همان «روح» است یا این که دو حقیقت هستند و با هم تفاوت دارند ؟» در قرآن کریم، «روح» از عالم امر و محصول نفخ و دمش الهی است و «نفس» به عنوان موجودی سیال، زنده و پویا در حرکت به سوی کمال، به میزان وسع خود مکلف بوده و هموست که چشنده ی مرگ و مرهون اعمال خود بوده و پاداش و کیفر داده می شود؛ پس این «نفس» است که پاسخگوی همه ی امورات است، نه روح. در کتاب الهی، حدود 300 بار واژه ی «نفس» و 60 بار واژه ی «روح» به کار رفته است. در پژوهش پیش رو، آثار دو اندیشمند و قرآن پژوه بزرگ معاصر، امام خمینی و آیت الله جوادی آملی درباره ی این دو لفظ و حقیقت آن ها واکاوی شده و دستاورد آن، مبتنی بر این مطلب است که این دو حکیم نیز مانند بسیاری از حکمای متأخر و متقدم، در اکثر آثار خود، میان «نفس» و «روح» تفاوتی قائل نشده و این دو واژه را مشترک معنوی محسوب کرده اند؛ زیرا انسان را موجودی دو وجهی، فرض کرده اند که دارای دو بُعد ماده یا جسم و «نفس» یا «روح» می باشد؛ ولی آیت الله جوادی آملی در بیانات نهایی خود از انسان، او را موجودی چهار وجهی لحاظ کرده اند که در قوس نزول آفرینش از «روح»، «نفس»، ذهن و جسم تنزل یافته و در قوس صعودی خود، این مراتب را به نحو کمالی می پیماید؛ پس ایشان در نهایت، مراتب «روح» و «نفس» را از یکدیگر تفکیک کرده و «نفس» را رتبه ی میانی و «روح» را مرحله ی اعلای آدمی برمی شمارند.
۳۳.

Criticism and analysis of Wim Raven''''s viewpoint on the semantics of the word "shahīd" in The Qur''''an(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 149 - 162

کلید واژه ها: The Qur''an Martyrs semantics Genealogy Raven Goldziher Wensinck

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 742 تعداد دانلود : 962
Due to the important status of martyrdom in the context of Islam and Muslim thoughts, especially Shiites, some orientalists such as Wim Raven have sought to write works in this field. Throughout an article published as "Martyr" in the Encyclopedia of the Qur''an, Raven has explored the meaning of martyrdom and its genealogy, using the books and articles by other western scholars, especially Goldziher and Wensinck. According to them, he believes that "martyr" in The Qur''an means "witness" and "hearer of confession", and that reference of the term to the concept of "being killed in the path of Allah" is the result of a semantic transformation that occurs in the Old Testament and the use of "shahīd" in the sense of martyr owes to hadith literature. Orientalists believe that the term "shahīd" in the sense of martyr is a loan and post-Qur''anic word whose root is derived from the Syriac origin of Sahda. In the present article, with a descriptive-analytical approach, after examining Raven''s semantics discussions and outlining his viewpoints and sources, we have considered the semantics of "martyrs" in lexical and Islamic books and then analyzed Orientalists'' viewpoints in this regard. According to the historical analysis of the usage of the word "shahīd" in the sense of "the killed", its application is traced back to the outward contiguity of the concept of the killed with the basic meaning of the word "shahīd" (witness and presence). That is to say, due to the adjacency of the presence some of the killed on the battlefield and their practical witness to the faith of God and the Prophet, the concept of "being killed" is linked to "the presence", and gradually, this contiguity has led to the independent usage of the word "shahīd" in the sense of "the killed".
۳۴.

وجوه معنایی تاویل در روایات اهل بیت(ع) و مسئله بطن قرآن

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳ 25 - 45

کلید واژه ها: تاویل بطن تنزیل وجوه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 532 تعداد دانلود : 437
در روایات اهل بیت(ع) مباحثی پیرامون تاویل و تنزیل و بطن قرآن وجود دارد که پرداختن آن بسیار اهمیت دارد و در مواردی میان معانی آن خلط شده است. این پژوهش به دنبال این است که وجوه معنایی تاویل و تنزیل را مشخص کند و مسئله بطن قرآن و مرز آن با تاویلات غلط و تفسیر به رای را روشن کند.و ضرورت دارد که در حوزه تاویل و بطن، این مسائل روشن گردد.جمع آوری مطالب در این تحقیق به صورت کتابخانه ای بوده و روش تحقیق توصیفی تحلیلی می باشد.پس از بررسی ها مشخص شد که تاویل به معانی مختلفی از جمله مخالف متن ظاهر قرآن، تفسیر قرآن، مصداق و تطبیق و غیره آمده است همچنین بطن قرآن مسئله مهمی است که فرق آن با تاویلات غلط و تفسیر به رای این است که بطن با نصوص قرآن و اهل بیت و عقل مخالفت ندارد اما تفسیر به رای با آیات و روایات یا عقل در تضاد است.
۳۵.

مطالعه تطبیقی احادیث باب بداء در اصول کافی با قرآن کریم

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 177 - 204

کلید واژه ها: عرضه به قرآن بداء نسخ کافی اختیار علم خدا قضا و قدر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 324 تعداد دانلود : 875
یکی از عالی ترین مفاهیم قرآنی که از سوی معصومان نیز مورد تأیید قرار گرفته، مسئله «بداء» است. اگرچه «بداء» به معنای امکان تغییر مقدرات غیر حتمی خداوند بر اساس افعال اختیاری انسان و پاره ای حوادث و وقایع و شرایط ویژه، در میان عموم علمای متأخر شیعه پذیرفته شده؛ امّا این مسئله در میان عالمان متقدم، از نظر مفهوم و ماهیّت آن، با اختلاف هایی همراه بوده است. کلینی از جمله کسانی است که نظر او با نظر مشهور فعلی عالمان شیعه، کاملاً هماهنگ می باشد. در این نوشتار، مستندات قرآنی باب بداء از کتاب کافی مورد بررسی قرار خواهد گرفت و در ضمن آن، به تبیین درست این مسئله و به ویژه عدم تنافی این مسئله با علم علی الاطلاق خداوند، بر اساس روایات موجود در این کتاب، راستی آزمایی خواهد شد. کلینی؛ «بداء» را به معنای مشهور آن، با استناد به آیات مختلف از قرآن ، پذیرفته و آن را جزء اعتقادات ضروری شیعه، بر شمرده است. طبق روایات کافی، همه پیامبران الهی در طول تاریخ، امت خود را به این باور فراخوانده اند. همچنین این مسئله تنها در دایره قضای غیر محتوم خداوند، معنا پیدا می کند و علم الهی، هم قضای پیشین و هم قضای تغییر یافته در این پدیده را در بر دارد. بر این اساس، باور به مسئله بداء، هرگز به منزله اعتقاد به جهل و یا نقص پروردگار متعال نمی باشد.
۳۶.

تحلیل انتقادیِ روایت قصاص خواهی «عکاشه» و چرایی انتقال آن به شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 193-216

کلید واژه ها: سیره پیامبر (ص) احادیث منتقله عصمت شیخ صدوق عکاشه سوره نصر سهو النبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 826 تعداد دانلود : 895
یکی از رخداد هایی که در برخی از منابع تاریخی و جوامع روایی از اواخر زندگی رسول گرامی اسلام 2 نقل شده، جریان قصاص خواهی پیرمردی به نام عکاشه از ایشان است. بر اساس این نقل ها، پس از درخواست رسول اکرم 2 مبنی بر ادای حقوق احتمالی، عکاشه مدعی شد که روزی تازیانه حضرت به وی اصابت کرده است، ولی در نهایت با بوسیدن بدن پیامبر 2 از حق خود گذشت. این روایت از حیث سند مردود است؛ اما صرف نظر از سند، متن این حدیث نیز مشکلات متعدد دارد، زیرا اولاً با آیات قرآن که دلالت بر عصمت پیامبر 2 دارند، ناسازگار است؛ ثانیاً هیچ یک از عالمان شیعه آن را نقل نکرده اند و فقط شیخ صدوق، آن هم فقط در کتاب امالی خودش آورده است؛ ثالثاً تهافت در نقل های مختلف روایت به چشم می خورد، که می تواند قرینه ای بر جعل باشد. مقاله حاضر پس از اثبات این دلایل، به بررسی علت وجود این روایت در کتاب شیخ صدوق پرداخته، به این نتیجه می رسد که قصه فوق، از احادیث منتقله است و به دلیل وجود مشایخ عامه در بین اساتید صدوق و نیز راویان مشترک، در منابع شیعه ورود پیدا کرده و عالمان خَلَف، با وجود تفرّد صدوق در نقل این حدیث، بدون توجه لازم، آن را نقل کرده اند و لذا تلقّیِ به قبول شده است.
۳۷.

تحلیل تطبیقی تاثیر میزان اجتهاد در تفسیر فرات کوفی و تفسیر عیاشی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 37 - 70

کلید واژه ها: تفسیر روایی عیاشی فرات کوفی اجتهاد بومهای تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 393 تعداد دانلود : 875
از ویژگیهای مطالعات دوران معاصر در حوزه علوم اسلامی، تأیید ریشهدار بودن هویت فکری و اعتقادی شیعه و بازشناسی خلأها و کاستیها برای جبران و تدارک آنها است. از جمله این آثار در گستره علوم قرآنی و حدیثی، تفاسیر متعلق به قرن سوم و سالهای آغازین قرن چهارم، با عنوان تفسیر فرات کوفی و تفسیر عیاشی است. این دو تفسیر از جمله تفاسیر روایی است، که از تفاسیر مأثور اولیه شیعه محسوب شده و مشتمل بر روایات مختلف خصوصاً روایات منقول از ائمه(ع) هستند. از جمله مسائل موجود در تفاسیر مذکور، موضوع اجتهاد و تأثیر آن در گزینش، چینش و تعداد روایات مربوط به هر سوره است. مذهب فکری، شرایط بومی و عصر زندگی آن دو مفسر مانند: گرایش غالب زیدیه بر کوفه در دوره زیست فرات، دوری وی از مدینه و عدم دسترسی به امام، فشارها و تنگناهای سیاسی، عصرغیبت، اختصاص عصمت به اصحاب کسا و وجود قرائن سندی از زیدبن علی در سند روایات تفسیر فراتکوفی از جمله استنادات غالب بودن روش و نگرش زیدیه بر تفسیر فراتکوفی است. از طرفی نزدیکی عیاشی به مرکز نقل حدیث امامیه، انتخاب عناوین روایات در تفسیر عیاشی و ... از جمله مسائلی بوده که در انتخاب و نگارش تفسیر عیاشی مؤثر بودهاست. اختلاف فاحش تعداد روایات ذیل هر سوره نوعی دخالت اجتهاد در نگارش تفاسیر نامبرده را بیان میکند.دراین پژوهش با روش تحلیلی– تطبیقی مندرجات این دو اثر مقایسه شده، وجوه مختلف تفاسیر نامبرده مورد واکاوی قرار گرفته و نتایج قابل توجه آن در معرض دید مخاطبان است.
۳۹.

رفع تعارض از آیات ناظر بر صلح و جنگ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 53 - 66

کلید واژه ها: جنگ معاهده صلح قرآن نسخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 152 تعداد دانلود : 77
آیات قرآن متناسب با شرایط عصر نزول که 23 سال به طول انجامید دستورالعمل جامعی از صلح در روابط خارجی تعریف می کند؛ به گونه ای که این برنامه راهبردی در شرایط صلح و جنگ هم سو با فطرت و عقل بشر بدون هیچ تعارضی می باشد؛ ولی تحلیل های برخی جوامع اسلامی سبب انحرافاتی در این برنامه یکپارچه شده است؛ لذا، لازم است با تحلیل دیدگاه مفسرین در رفع تناقض از آیات مشکله صلح نظر اسلام درباره صلح شرافتمندانه تبیین شود. پیرو این هدف در این مقاله با روش گردآوری کتابخانه ای و شیوه تحلیلی-توصیفی سعی شده است به رفع تناقض ظاهری از آیات 58، 61 و 62 سوره انفال و آیه 35 سوره محمد صلی الله علیه واله وسلم پرداخته شود. شاخصه به دست آمده بیانگر آن است که صلح از دیدگاه اسلام منوط به آن است که: 1. کافر تمایل راستین به انعقاد صلح داشته باشد و مصلحت در پذیرش صلح باشد؛ 2. در صورت احتمال خیانت با توکل بر خدا دعوت صلح را استجابت کنند ولی در صورت وجود دلایل قطعی مبنی بر نقض عهد از جانب کفار، مسلمانان پیمان خود را با اعلام قبلی بشکنند.
۴۰.

دیدگاه مفسّران فریقین درباره ی تحلیل «امّهات المؤمنین» در آیه ی ششم سوره ی احزاب

نویسنده:
منبع: دانشنامه علوم قرآن و حدیث سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۰ ۱۵-۴۴

کلید واژه ها: امّهات المؤمنین تفسیر قرآن سوره ی احزاب همسران پیامبر (ص)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 126 تعداد دانلود : 227
حفظ حرمت بیت نبوت برای همگان حتی برای زنان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله واجب است، قرآن برای حفظ این بیت نیز تمام مساعی خود را به کار برده است. از این رو قرآن لغزش آنان را مضاعف و پاداش اطاعت آنان از خدا و رسولش را دو برابر در نظر می گیرد. بنابراین در پرتوی این آیات و مانند آنها می توان به معنا و مراد از <و أزواجُهُ اُمّهاتُهُم> پی برد. به طور قطع می توان ادعا کرد قرآن فضیلت و پاداشی برای زنان پیامبر خدا صلی الله علیه و آله از این نظر که همسر پیامبرند در نظر نگرفته و حسابی جداگانه برای آنان باز نکرده است بلکه معیار نجات، فضیلت و پاداش مضاعف را بر اساس خداخواهی و رسول او، آخرت خواهی، اطاعت و فرمان برداری از خدا و رسول قرار داده است و نحوه برخورد ائمه اطهار علیهم السلام با زنان پیامبر صلی الله علیه و آله نیز مفسر این تعبیر است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان