ذبیح الله عباسپور

بی گمان، طلاق یکی از رویدادهای ناخوشایند زندگی زناشویی است. با توجه به فرایندی، بافتاری و چندبُعدی بودن طلاق و کمبود پژوهش های کل نگر درباره این مسئله، این پژوهش درصدد کشف و تبیین فرایند روان شناختی شکل گیری طلاق به کمک روش «نظریه زمینه ای» است. مشارکت کنندگان این پژوهش را زنان و مردانی تشکیل داده اند که طلاق گرفته اند و با 27 نفر از آن ها به روش هدفمند مصاحبه شده است. دستاورد مرحله کد گذاری باز، پانزده طبقه اصلی بود. برخی از عوامل علّی عبارت اند از: ازدواج نامطلوب، خشونت، پیمان شکنی زناشویی و ارتباط ناکارآمد. بعضی از عوامل زمینه ای را هم می توان این گونه برشمرد: خانواده ناکارآمد، موقعیت اقتصادی اجتماعی و مشکلات جنسی و روانی و پزشکی زوجین. ضعف راهبردهای مقابله ای زوجین، عوامل فرازوجی مؤثر بر طلاق و باورهای ناکارآمد، عوامل مداخله گر هستند. عوامل راهبردی دو طبقه اصلی انعطاف و ابتکار و نیز انزوا و انفعال را در بر می گیرند. پیامدها نیز شامل سه طبقه اصلی هستند: 1. ننگ مهر طلاق؛ 2. تحلیل رفتگی؛ 3. رهایی از استرس و ایجاد سبک جدید زندگی. نابسندگی مهارت های ارتباطی و گسلش عاطفی طبقه مرکزی داده ها و یافته های پژوهش حاضر را شکل می دهند.

هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی زوج درمانی تلفیقی به روش دایمند بر بهزیستی روانشناختی و تعارض زناشویی بعد از تولد اولین فرزند زوجین شهرستان اهواز بود. بر این اساس، سه زوج به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. در این پژوهش از طرح تجربی تک موردی از نوع خط پایه چندگانه استفاده شد. زوج درمانی تلفیقی به روش دایمند در سه مرحله خط پایه، مداخله و پیگیری انجام شد و زوجین به مقیاس بهزیستی روانشناختی و مقیاس تعارض زناشویی کانزاس پاسخ دادند. داده ها به روش ترسیم دیداری، شاخص تغییر پایا (RCI) و فرمول درصد بهبودی تحلیل شدند. نتایج این پژوهش نشان داد زوج درمانی تلفیقی به روش دایمند باعث کاهش معنادار تعارضات زناشویی شد ولی بر بهزیستی روانشناختی زوجین تاثیر معنادار نداشت. زوج درمانی تلفیقی به روش دایمند می تواند برای تسهیل انتقال زوجین به مرحله والدگری موثر باشد و خانواده درمانگران می توانند از این روش درمانی برای بهبود روابط زناشویی زوجین ایرانی استفاده کنند.

هدف این پژوهش بررسی نقش واسطه ای تحقق انتظارات زناشویی در تاثیر رضایت زناشوئی بر انتظارات زناشویی بالا، خوش بینی و خودکارآمدی ارتباطی در کارمندان متأهل دانشگاه شهید چمران اهواز و دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز بود. جامعه آماری این پژوهش تمامی کارکنان متأهل دانشگاه شهید چمران اهواز و دانشگاه جندی شاپور اهواز بودند که از بین آن ها، 200 نفر به شیوه ی در دسترس انتخاب شدند. شرکت کنندگان این پژوهش پرسشنامه ی استانداردهای رابطه ی خاص (ISRS)، مقیاس رضایت زناشویی کانزاس (KMS)، پرسشنامه جهت گیری زندگی- تجدیدنظرشده و پرسشنامه خودکارآمدی ارتباطی (RSES) را تکمیل کردند. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بین انتظارات زناشویی بالا، خودکارآمدی ارتباطی، خوش بینی و تحقق انتظارات با رضایت زناشویی رابطه ی مثبت معنادار وجود دارد. پس از حذف سه مسیر غیرمعنادار، مدل نهایی برازندگی مناسبی را نشان داد. نتایج تحلیل مسیر نشان داد که خوش بینی هم به صورت مستقیم و هم به صورت غیرمستقیم و از طریق تحقق انتظارات زناشویی بر رضایت زناشویی اثر مثبت معنادار دارد. همچنین انتظارات زناشویی بالا و خودکارآمدی ارتباطی به صورت غیرمستقیم و از طریق تحقق انتظارات زناشویی پیش بین رضایت زناشویی بودند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که علی رغم اهمیت خوش بینی و خودکارآمدی، تحقق انتظارات زناشویی نقش مهم تری در رضایت زناشویی دارد.

باجگیری عاطفی شکلی از دستکاری کردن شدید دیگران است، به طوری که اگر خواسته های یک فرد در رابطه صمیمانه برآورده نشود، به طور مستقیم و غیر مستقیم از تهدید استفاده می کند تا طرف مقابل را تنبیه کند. هدف پژوهش حاضر ارزیابی ویژگی های روان سنجی مقیاس باجگیری عاطفی (EB) شامل روایی سازه، روایی همگرا و همسانی درونی بود. روش تحقیق از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری این پژوهش کلیه زن متاهل شهر اهواز بودند که از بین آن ها 269 نفر به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و به مقیاس باجگیری عاطفی و مقیاس چهار اسب سوار مهلک پاسخ دادند. نتایج تحلیل عامل تاییدی ساختار سه عاملی (ترس، التزام و احساس گناه) مقیاس باجگیری عاطفی را تایید کردند اما ساختار دو عاملی این مقیاس تایید نشد. روایی همگرای مقیاس باجگیری عاطفی از طریق همبسته کردن این مقیاس و عوامل آن با مقیاس چهار اسب سوار مهلک محاسبه شد که همگی معنادار بودند. همسانی درونی باجگیری عاطفی و عوامل آن برحسب ضرایب آلفای کرونباخ 78/0 تا 85/0 مورد تأیید قرار گرفت. یافته های پژوهش مشخص ساخت که مقیاس باجگیری عاطفی برای مطالعات پژوهشی و درمانی کاربرد دارد و استفاده از این مقیاس به روانشناسان و مشاوران خانواده توصیه می شود.

رضایت زناشویی از عواملی است که موجب رضایت و خشنودی در زندگی می شود. شناسایی متغیرهای تأثیرگذار بر رضایت زناشویی، برای کمک به حفظ ازدواج بسیار لازم و کمک کننده است. مطالعات نشان می دهند که انگیزه و رفتارهای فداکارانه می توانند به شکل های مختلف رضایت زناشویی را تحت تاثیر قرار دهند. پژوهش حاضر با هدف پیش بینی رضایت زناشویی مردان و زنان بر اساس متغیرهای انگیزه های استقبالی، انگیزه های اجتنابی فداکاری و رفتارهای فداکارانه زنان و مردان شهر اهواز انجام شد. به منظور دستیابی به این هدف 300 زوج با استفاده از روش نمونه گیری غیرتصادفی از نوع در دسترس انتخاب شدند و پرسشنامه های پژوهش شامل سنجه ادراک رفتارهای فداکارانه ( PSM ) ، سنجه انگیزه های فداکارانه (MSM)، سنجه ارزیابی رابطه (RAS) توسط آنها تکمیل گردید. طرح تحقیق حاضر توصیفی و از نوع همبستگی است. در این پژوهش، پژوهشگر به دنبال بررسی روابط ساده و گام به گام بین متغیرهای پیش بین با متغیر ملاک می باشد. نتایج نشان داد که در نمونه مردان از بین متغیرهای پیش بین، متغیرهای رفتارهای فداکارانه و انگیزه های اجتنابی فداکاری از توانایی پیش بینی رضایت زناشویی برخوردارند، همچنین در نمونه زنان، از بین متغیرهای پیش بین، متغیرهای رفتارهای فداکارانه و انگیزه های استقبالی از توانایی پیش بینی رضایت زناشویی برخوردارند. بر اساس یافته های این پژوهش می توان نتیجه گرفت که دسته ای از متغیرها در مردان مثل رفتارهای فداکارانه و انگیزه های اجتنابی فداکاری نقش تعیین کننده تری در پیش بینی رضایت زناشویی دارند، همچنین در زنان هم دسته ای از متغیرها مثل رفتارهای فداکارانه و انگیزه های استقبالی نقش تعیین کننده و مهم تری در پیش بینی رضایت زناشویی دارند. شناسایی و کار بر روی این دسته از متغیرها، نقشی تاثیرگذار بر رضایت زوجین و روابط خانوادگی خواهد داشت.

پژوهش های اخیر نشان گر کاهش سلامت روانی زوجین پس از زایش فرزند نخست است. بااین وجود، سلامت روانی زوجین همبستگی مثبت معنی داری با گرایش زوجین به فرزند بیشتر داشتن و زایش فرزند پس ازآن دارد. هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی زوج درمانی یکپارچه نگر  به روش دایمند بر هماهنگی زناشویی و شایستگی والدگری پس از زایش نخستین فرزند زوجین شهرستان اهواز در سال 1397 بود. بر این اساس، سه زوج که دارای تک فرزند کمتر از فرزند سه ساله بودند، به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. در این پژوهش از طرح آزمایشی تک موردی از نوع خط پایه چندگانه استفاده شد. زوج درمانی یکپارچه نگر  به روش دایمند در سه مرحله خط پایه، مداخله و پیگیری انجام شد و زوجین به سنجه هماهنگی زناشویی و سنجه شایستگی والدگری پاسخ دادند. داده ها به روش ترسیم دیداری، شناسه تغییر پایا (RCI) و فرمول درصد بهبود تحلیل شدند. زوج درمانی یکپارچه نگر  به روش دایمند مایه افزایش معنی دار هماهنگی زناشویی (48/26 درصد بهبود) و احساس شایستگی والدگری (02/30 درصد بهبود) زوجین شد.برآیندهای این پژوهش نشان داد زوج درمانی یکپارچه نگر  به روش دایمند می تواند برای انتقال به مرحله والدگری کارساز باشد و خانواده درمانگران می توانند از این روش درمانی برای بهبود روابط زناشویی زوجین ایرانی استفاده کنند.

هدف : فداکاری مؤلفه ای مهم برای پایداری و ارتقائ کیفیت روابط زناشویی است. ازاین رو، هدف پژوهش حاضر بررسی تجربه زیسته پدیده فداکاری در زندگی زناشویی و مشخص کردن ساختار نهایی آن در شرکت کنندگان پژوهش است. روش: پژوهش حاضر یک مطالعه کیفی از نوع پدیدارشناسی توصیفی روان شناسانه است که در آن 10 شرکت کننده (5 مرد و 5 زن) به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از روش مصاحبه عمیق استفاده شد و این روند تا مرحله اشباع داده ها ادامه داشت. یافته ها: تحلیل داده ها، 12 جزء تشکیل دهنده فداکاری را در بافت زندگی زناشویی نشان داد که عبارت اند از: 1- داشتن حس عشق و علاقه به همسر و درک شدن در زندگی زناشویی؛ 2- داشتن حس انسانیت، وجدان و رشد شخصی؛ 3- مؤثر دانستن عقاید مذهبی، دینی و معنوی در رفتارهای فداکارانه؛ 4- حس لزوم متقابل بودن رفتارهای فداکارانه؛ 5- ادراک فداکاری یک طرفه و آسیب زا؛ 6-اعتقاد به همبسته های رفتار فداکارانه نظیر گذشت، صبر و تحمل سختی ها؛ 7- لزوم ادراک رفتار فداکارانه همسر به صورت مورد قدردانی قرار گرفتن؛ 8- معنای فداکاری به عنوان عدم خودخواهی و گذشتن از خود برای دیگری؛ 9- داشتن یک نگرش بلندمدت و متعهدانه به زندگی زناشویی؛ 10- فداکاری به خاطر عوامل بیرون از سیستم زن وشوهری مانند داشتن فرزندان و جامعه؛ 11- الگو گیری از خانواده مبدأ؛ و 12- ادراک تفاوت های جنسیتی در تجربه رفتار فداکارانه. نتیجه گیری : نتایج این مطالعه دستاوردهای فراوانی برای مراکز مشاوره و متخصصان زوج درمانی در بردارد. فهم ساختار پدیده فداکاری در زندگی زناشویی، آن گونه که در این مطالعه آمده است، می تواند به زوج هاکمک کند تا از ناخشنودی در زندگی زناشویی جلوگیری نموده و کیفیت و رضایت زناشویی خود را بهبود بخشند.

به نظر می رسد والد آزاری، پرخاشگری و خشونت نسبت به والدین از پدیده های نا آشکار رایج در حوزه آسیب شناسی خانواده هستند. هدف اصلی این پژوهش ساخت و اعتباریابی مقیاس والد آزاری (پسر-مادر) شامل روایی سازه، روایی همگرا و همسانی درونی بود. روش تحقیق از نوع همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش کلیه مادران دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهر اهواز و فرزند نوجوان پسر آن-ها بود که 364 نفر از این مادران به صورت نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. مادران، پرسشنامه والد آزاری (پسر-مادر) و پسران آن ها مقیاس نگرش فرزند نسبت به مادر را تکمیل کردند. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی با استفاده از تحلیل عناصر اصلی و چرخش متعامد (واریماکس) نشان داد که این مقیاس از سه عامل مالی، فیزیکی و عاطفی تشکیل شده است. روایی همگرای مقیاس والد آزاری (پسر-مادر) از طریق همبسته کردن این مقیاس با مقیاس نگرش فرزند نسبت به مادر محاسبه شد. ضرایب همبستگی میانگین نمره های آزمودنی ها در مقیاس والد آزاری (پسر-مادر) با مقیاس نگرش فرزند نسبت به مادر معنادار (به جز والد آزاری فیزیکی) بود. همسانی درونی مقیاس والد آزاری (پسر-مادر) و عوامل آن بر حسب ضرایب آلفای کرونباخ محاسبه شد و با ضرایب همبستگی از 75/0 تا 98/0 مورد تایید قرار گرفت. بر اساس نتایج این پژوهش، مقیاس والد آزاری (پسر-مادر) برای سنجش این سازه در نمونه های ایرانی از پایایی و روایی کافی برخوردار است.

خشونت علیه زنان مسئله ای با پیشینه و قدمت تاریخی در دنیا دارد. هدف پژوهش حاضر شناسایی انواع خشونت علیه زنان در شهر و روستا بود. طرح این پژوهش توصیفی از نوع علی مقایسه ای بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل زنان شهری و روستایی استان خوزستان است که 150 نفر (75 زن شهری و 75 زن روستایی) به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و از پرسشنامه خشونت خانگی علیه زنان (دکتر تبریزی و همکاران، 1391) برای جمع آوری داده ها استفاده شد. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار spss-23 تجزیه و تحلیل شدند. نتایج تحلیل واریانس چند متغیره نشان داد که بین انواع خشونت (روانی، فیزیکی، جنسی و محرومیت مالی و اجتماعی روانی) در بین زنان شهری و روستایی تفاوت معناداری وجود ندارد. همچنین نتایج نشان داد بین سن، سطح تحصیلات با میزان خشونت علیه زنان ارتباط معنادار وجود دارد.

مقدمه: نظامی گری از مشاغل دارای تنیدگی بالا و پیچیدگی خاص است که با مخاطرات جسمانی و دوری از خانواده همراه است و می تواند بر زندگی زناشویی افراد تأثیر بگذارد. هدف پژوهش حاضر پیش بینی دیدگاه فهمی همسر در مردان نظامی از روی تعارض کار خانواده، انعطاف پذیری و کار عاطفی بود. روش: طرح پژوهش توصیفی، از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کارکنان رسمی یک سازمان های نظامی مستقر در شهر اهواز بود که نمونه ای به حجم 200 نفر با روش نمونه گیری هدف مند و از میان مردان متأهل انتخاب شد. ابزار های استفاده شده شامل پرسشنامه تعارض کار خانواده کاریکسی، خرده مقیاس انعطاف پذیری از پرسشنامه هوش هیجانی بار آن، پرسشنامه کار عاطفی بریت و همکاران و پرسشنامه دیدگاه فهمی لانگ می باشد. برای آزمون فرضیه ها از روش های آماری ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه با روش هم زمان و گام به گام استفاده شد. نتایج: نتایج پژوهش بیانگر وجود رابطه منفی معنی دار بین تعارض کار خانواده (239/0-=r) و کار عاطفی (491/0-=r) و رابطه مثبت معنی دار (619/0=r) بین انعطاف پذیری با دیدگاه فهمی بود (05/0>p). همچنین تحلیل رگرسیون با روش هم زمان نشان داد که ترکیب سه متغیر حدود 44 درصد واریانس دیدگاه فهمی را تبیین می کنند. همچنین تحلیل رگرسیون با روش گام به گام نشان داد که کار عاطفی و انعطاف پذیری بهترین پیش بین های دیدگاه فهمی هستند. بحث: روابط زناشویی افراد نظامی بسیار بااهمیت است و دیدگاه فهمی آنان به عنوان یک متغیر مهم را می توان از روی تعارض کار خانواده، انعطاف پذیری و کار عاطفی پیش بینی کرد.

هدف: تعیین اثربخشی درمان راه حل- محور به شیوه گروهی بر کاهش پرخاشگری مادران آسیب رسان روش: طرح پژوهش آزمایشی و از نوع پیش آزمون، پس آزمون و آزمون پیگیری با گروه آزمایش و گواه بود. نمونه پژوهش ، 30 مادر پرخاشگر آسیب رسان بودند که فرزندان پسر آنها در سال تحصیلی 94-93 در مدارس متوسطه اول شهر اهواز تحصیل می کردند و با استفاده از روش نمونه گیری چند مرحله ای به طور تصادف در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. گروه آزمایش طی 7 جلسه 90 دقیقه ای به صورت یک جلسه در هفته، تحت مداخله درمان راه حل- محور به شیوه گروهی قرار گرفتند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه پرخاشگری باس و پری استفاده شد. داده ها با استفاده از آمار توصیفی و تحلیل کوواریانس مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها: نتایج پژوهش حاضر نشان داد درمان راه حل- محور به شیوه گروهی موجب کاهش پرخاشگری و مولفه های آن در مادران گروه آزمایش در مقایسه با گروه گواه شده و این اثر (به غیر از مولفه ی پرخاشگری کلامی) تا مرحله پیگیری ادامه داشته است.

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی درمان شناختی رفتاری خانواده- محور و درمان راه حل-محور بر کاهش افکار خودکشی گرایانه و علائم افسردگی و افزایش پیوستگی و انطباق پذیری خانوادگی افراد اقدام کننده به خودکشی در بیمارستان رازی شهرستان اهواز بود. بر این اساس، شش مرد اقدام کننده به خودکشی با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. روش: دراین پژوهش ازطرح تجربی تک موردی ازنوع خط پایه چندگانه استفاده شد. درمان شناختی رفتاری خانواده- محور و درمان راه حل- محور در سه مرحله خط پایه، مداخله و پیگیری انجام شد و آزمودنی ها به پرسشنامه افسردگی بک (BDI-13)، مقیاس افکار خودکشی گرایانه (SIS) و مقیاس ارزیابی انطباق پذیری و پیوستگی خانواده FACES-2)) پاسخ دادند. داده ها به روش ترسیم دیداری، شاخص تغییر پایا (RCI) و فرمول درصد بهبودی تحلیل شدند. یافته ها: درمان شناختی رفتاری خانواده- محور در کاهش افکار خودکشی گرایانه و علائم افسردگی و افزایش پیوستگی اثر معناداری داشت و درمان راه حل محور فقط در کاهش افکار خودکشی گرایی معنادار بود. نتیجه گیری: بنابراین می توان نتیجه گرفت که هر دو درمان بر هدف های درمان تاثیر داشته اند، اما درمان شناختی رفتاری خانواده- محور موفق تر بوده است.

زمینه: خانواده گرایی یکی از مهمترین ارزش های وابسته به هر فرهنگی که به الگویی از سازمان اجتماعی اشاره می کند و به عنوان بخشی از یک نگاه سنتی جامعه است که بر نگرش های وفاداری، اعتماد و همکاری در بین گروه خانواده تاکید می کند. هدف: این پژوهش با هدف بررسی پایایی و روایی مقیاس خانواده گرایی در دانشجویان دوره کارشناسی مراکز تربیت معلم اهواز انجام گرفت. روش: 332 دانشجو (156 مرد و 176 زن) از میان مراکز تربیت معلم شهر اهواز با روش تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند و مقیاس خانواده گرایی و 16 ماده خرده مقیاس پیوستگی مقیاس ارزیابی پیوستگی و انطباق پذیری خانواده (2FACES-) را تکمیل نمودند. یافته ها: تحلیل عاملی به روش تحلیل مؤلفه های اصلی و چرخش متعامد (واریماکس) سه عامل (حمایت خانوادگی، افتخار و شرافت خانوادگی و مطیع خانواده بودن) را نشان داد. ضرایب آلفای کرونباخ کل مقیاس 73/0، برای عامل های سه گانه از 55/0 تا 85/0 و ضریب روایی همزمان آن با مقیاس پیوستگی و انطباق پذیری خانواده 21/0 (001/0>p) محاسبه شد. به علاوه، تحلیل عاملی تأییدی مدل سه عاملی را با یک شاخص اصلاح مورد تأیید قرار داد. بحث و نتیجه گیری: در نهایت، مقیاس خانواده گرایی را می توان به عنوان یک ابزار روا و پایا در اندازه گرایی ابعاد خانواده گرایی در جامعه ی دانشجویی استفاده کرد.

پژوهش حاضر به مقایسه پیوستگی، انطباق پذیری، سطح ارتباط و رضایت زناشویی متاهلین پرگذشت و کم گذشت می پردازد. روش پژوهش از نوع علی مقایسه ای (پس رویدادی) است. نمونه پژوهش شامل 270 نفر از کارکنان متاهل اداره های دولتی شهر اهواز بود که به صورت نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. در این پژوهش از مقیاس گذشت خانواده،‌ مقیاس پیوستگی و انطباق پذیری خانواده و پرسشنامه رضایت زناشویی انریچ استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل واریانس نشان داد که متاهلین پرگذشت در مقایسه با متاهلین کم گذشت به طور معناداری میزان پیوستگی، انطباق پذیری، سطح ارتباط و رضایت زناشویی بیشتری دارند.