سیامک شرفی

تنوع عناصر غیر جاندار کره زمین و فرآیند های مرتبط با آنان که در مقیاس های گوناگون عمل می کنند، ژئودایورسیتی نام دارد. به طور کلی ارزیابی ژئودایورسیتی با استفاده از روش های کمی، کیفی و کمی-کیفی انجام می شود. هر یک از این روش ها، با گذر زمان و برای ارزیابی های ژئودایورسیتی توسط پژوهشگران مورد استفاده قرار گرفته اند. به این صورت که در روش کیفی-کمی هر یک از زیر شاخص ها بر اساس میزان تاثیر گذاری بر ژئودایورسیتی وزن دهی می شود، که نتایج حاصل از آن نسبت به بقیه روش ها به واقعیت نزدیکتر است. با توجه به این مورد که تاکنون ارزیابی هایی که در درون کشور از ژئودایورسیتی مناطق مختلف انجام شده، کمی-کیفی نبوده است به همین منظور در این پژوهش اطلاعات مربوط به تنوع های ژئومورفولوژیکی، سنگ شناسی، واحد های خاک شناسی و هیدروژئولوژیکی تهیه و با استفاده از شاخص کیفی-کمی (GI) که مبتنی بر فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و استفاده از پرسشنامه می باشد برای بررسی ژئودایورسیتی استان لرستان مورد استفاده قرار گرفت. سپس با استفاده از بازدید های میدانی، پدیده های ژئومورفولوژیکی و زمین شناختی منطقه مورد مطالعه بررسی و با خروجی شاخص (GI) مقایسه و صحت سنجی شدند. نتایج نشان می دهد که مناطق جنوب غربی (پلدختر)، غربی (کانیون شیرز) و شرقی (اشتران کوه و قالی کوه) استان لرستان در طبقات ژئودایورسیتی بالا قرار می گیرند. مناطق اشاره شده می بایست به منظور بهره بندی از خدمات ژئوسیستمی آنان، مورد حفاظت زمین شناختی قرار بگیرند.

گردشگری یکی از عوامل اصلی توسعه پایدار اقتصادی و اجتماعی بسیاری از کشورها بوده و شناسایی و تحلیل منابع گردشگری نقش مهمی در توسعه چشم انداز برنامه ریزی گردشگری ایفا می کند. دره خرم آباد در مرکز استان لرستان با وجود پتانسیل های طبیعی و تاریخی متعدد گردشگری و معرفی آن به عنوان یکی از نخستین سکونتگاه های بشری، تاکنون به دلایل متعددی در فهرست میراث جهانی ثبت نشده است. پژوهش حاضر باهدف، مطالعه اهمیت دره خرم آباد در توسعه پایدار گردشگری استان و فراهم نمودن زمینه ثبت آن در فهرست جهانی تدوین شده است. روش تحقیق تحلیلی- میدانی و جهت تجزیه وتحلیل اطلاعات از مدل SWOT، TOPSIS و AHP استفاده شده است. همچنین در زمینه اهمیت اثر در رابطه با ثبت جهانی، ملاک های اجرایی کنوانسیون میراث جهانی معیارهای بوده اند که در این پژوهش ملاک عمل قرارگرفته اند. نتایج حاصل از تحلیل AHP نشان داد که در بین مؤلفه های مورد ارزیابی در بخش طبیعی وجود دریاچه ها و آب بندها در سطح شهر، از مؤلفه های فرهنگی وجود موزه ها تاریخی و فرهنگی معتبر و در بین مؤلفه های تفریحی وجود پارک های بزرگ، بیشترین اهمیت را در بین قابلیت های گردشگری دره خرم آباد داشته اند. هم چنین بررسی مؤلفه های اثرگذار بر توسعه گردشگری دره خرم آباد و فراهم نمودن زمینه ثبت جهانی بیانگر این است که بهره گیری از سیستم مشارکتی مردم، سازمان ها و نهادهای دولتی و غیردولتی، امنیت و رضایت در مناطق گردشگری، تنوع بخشی به امکانات و خدمات گردشگری، تبلیغات و اطلاع رسانی خدمات گردشگری و تخصیص تسهیلات بانکی و حمایت های قانونی، رتبه اول تا پنجم را در توسعه گردشگری دره خرم آباد دارند.

گردشگری مبتنی بر طبیعت، یک الگوی فضایی از گردشگری در عصر پسامدرن و شکل دهنده متنی فضایی است که خوانش آن در پیرامون سفر به نقاط طبیعی (ساحل، جنگل، کوه، چشمه و..) با انگیزه های متفاوت از سوی گردشگران صورت می گیرد. در این میان اثرات بنیان های گردشگری طبیعی حاکم بر محیط می تواند منجر به توسعه فضاهای پیراشهری اطراف شهرهای بزرگ گردد که اغلب با تبدیل شدن روستا به شهر نمود عینی پیدا می کند. بدین سان، مقاله حاضر باهدف تبیین اثرات بنیان های گردشگری طبیعی در توسعه مقاصد گردشگری پیراشهری منطقه ونایی که در 12 کیلومتری شهرستان بروجرد در منطقه ای کوهستانی قرارگرفته است طراحی شد. این منطقه پیراشهری از سال 1398 به دلیل توسعه در ابعاد مختلف از روستا به شهر تبدیل شده است. روش تحقیق از نوع کاربردی، و به شیوه توصیفی تحلیلی بود. جامعه آماری پژوهش را دو گروه تشکیل می دادند دسته اول: ساکنین منطقه به تعداد 4649  نفر و دسته دوم گردشگران ورودی به ونایی بودند که درنهایت پس از انجام نمونه گیری، حجم نمونه به تعداد 380 نفر تعیین شد. ابزار جمع آوری داده-ها، پرسشنامه ای متشکل از 53 گویه و در چهار بعد بنیان های اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و مدیریتی بودند که روایی و پایایی آن در همه ابعاد بالاتر از 7/0 به دست آمد.  برای تحلیل داده ها از آزمون همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه و تحلیل مسیر در نرم افزار SPSS26 استفاده شد. یافته ها نشان داد که منطقه ونایی از نظر بنیان های گردشگری طبیعی در وضعیت نسبتاً مطلوب قرار دارد.  10 متغیر مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، فرصت های سرمایه گذاری، کشف فرصت های اقتصادی جدید، موقعیت جغرافیایی، موقعیت فضایی، خدمات تبلیغاتی و بازاریابی، متغیر کالبدی، فرصت های ارتباطی، و فرصت های خدماتی با 99 درصد اطمینان رابطه مثبت و معناداری با توسعه مقاصد گردشگری پیراشهری بروجرد دارند. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که 7/96 درصد تغییرات توسعه مقاصد گردشگری در منطقه ونایی توسط 5 متغیر (فرصت های سرمایه گذاری، موقعیت فضایی، مشارکت اجتماعی، خدمات تبلیغاتی و بازاریابی و متغیر کالبدی) پیش بینی و تبیین می شود. در این میان الگوی علّی به دست آمده از تبیین اثرات نشان داد به ترتیب بنیان های مدیریتی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی دارای بیشترین اثرات مستقیم و غیرمستقیم بر توسعه مقاصد گردشگری پیراشهری (منطقه ونایی) بروجرد هستند.

بررسی و تحلیل توان محیطی موجب پیشگیری از بروز موانع و مشکلات توسعه گردشگری شده و از تخریب محیط زیست جلوگیری می کند. امروزه صنعتی شدن، توسعه شهرها و افزایش مشغله های زندگی سبب تقاضای چشمگیر برای محیط های طبیعی و به طبع آن نیاز به تفرج شده است. در این تحقیق باهدف ارزیابی توان تفرجی، بخش میانی اراضی ملی حوضه دورود- بروجرد با منابع متنوع محیطی مانند آب کافی، شرایط اقلیمی مطلوب، پوشش گیاهی، زیرساخت های ارتباطی و پدیده های طبیعی و انسانی جاذب گردشگری مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی که در بخش های مختلف از مطالعات میدانی نیز بهره گرفته شده است. از ابزارهایی مانند نقشه های توپوگرافی 1:25000، زمین شناسی 1:100000، داده های اقلیمی و منابع آب، پوشش گیاهی، نقشه و نمونه های خاک جهت مطالعات آزمایشگاهی، تصاویر ماهواره ای، تصاویر گوگل ارث و نرم افزار Arc GIS جهت تهیه نقشه ها و تحلیل های مکانی استفاده شده است. با استفاده از استانداردهای مشخص شده توسط اداره استعدادیابی و بهره وری سازمان جنگل ها و مراتع، مدل اکولوژیکی مخدوم به عنوان مدل پایه، نظرات کارشناسان جهت تغییر آستانه متغیرها با در نظر گرفتن شرایط محلی، مناطق دارای پتانسیل تفرج گسترده و متمرکز مشخص گردید. نتایج تحقیق نشان داد که محدوده مورد مطالعه دارای پتانسیل بیشتری جهت تفرج گسترده در مقایسه با تفرج متمرکز است، به طوری که 7581 هکتار دارای درجه شایستگی اول تفرج گسترده و 666 هکتار دارای شایستگی درجه اول تفرج متمرکز هستند. هم چنین اراضی مستعد تفرج گسترده منطبق بر واحدهای تپه ای با رخنمون و بدون رخنمون سنگی در بخش شرقی و شمالی و واحد اراضی دشتی مناسب ترین پهنه جهت توسعه تفرج متمرکز در جنوب محدوده مورد مطالعه به شمار می روند. بر اساس یافته های تحقیق، پیشنهاد می شود برای ارزیابی و تعیین کاربری های مختلف اراضی ملی حوضه مورد مطالعه و به طور کلی اراضی ملی، از روش استفاده شده در این تحقیق یا روش های مشابه استفاده گردد.

آمارها نشان می دهد که گردشگری عنصر اقتصاد جهانی است که هنوز راهی دراز در پیش دارد و رشد آن در گرو توجه زیادی می باشد. لذا لازم و ضروری است تا کشورمان توجهی بیشتری به این صنعت و صنایع وابسته و درآمدزای هم راستا با آن همچون گردشگری جنگ که امروزه به یکی از اساسی ترین زیرمجموعه های گردشگری محسوب می گردد، نمایند. تحقیق حاضر با موضوع شناسایی چالش های پیش روی گردشگری دفاع مقدس (بازدید از مناطق عملیاتی) انجام شده است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی و رویکرد کلی پژوهش کمی و کیفی (آمیخته) می باشد. جامعه آماری بخش کیفی اساتید دانشگاه با تخصص گردشگری دفاع مقدس، کارشناسان و دست اندرکاران خبره در صنعت گردشگری جنگ و جامعه آماری بخش کمی شامل کلیه مدیران و کارشناسان فعال در صنعت گردشگری دفاع مقدس به تعداد 105 نفر در سال 1400 هستند. در بخش کیفی نمونه آماری از روش نمونه گیری گلوله برفی برای انتخاب نمونه استفاده شده است که تعداد نمونه بستگی به میزان مشارکت خبرگان در پژوهش حاضر و اشباع نظری بود که به تعداد 12 نفر بودند، همچنین در بخش کمی از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با استفاده از جدول مورگان و کرجسی به تعداد 82 نفر استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که 24 چالش پیش روی توسعه گردشگری دفاع مقدس شناسایی شده و ضعف در بازاریابی، مهمترین چالش پیش روی توسعه گردشگری در این مناطق است. همچنین، مشخص شد که مناطق مستعد گردشگری دفاع مقدس، با کمبود امکانات زیربنایی و خدمات گردشگری مواجه هستند.

مقدمه : تحولات عینی و مفهومی گردشگری در عصر حاضر، ضرورت هایی را پیرامون توسعه فضایی و روابط درونی و بیرونی قلمروهای جغرافیایی که تداعی کننده بازتاب سنت در مدرنیته می باشند، شکل داده است. در این میان توسعه فضایی مناطق روستایی که فضاهای اجتماعی حاکم بر آن، در برگیرنده قلمروهای کوچ نشینان ایران است از اهمیت ویژه ای در توسعه گردشگری پسامدرنیته برخوردارند. هدف پژوهش: هدف از این پژوهش بررسی توسعه فضایی میراث روستایی مقاصد گردشگری شهرستان خرم آباد است که یکی از مهمترین قلمروهای کوچ نشینان ایران محسوب می گردد، روش شناسی تحقیق: روش پژوهش توصیفی تحلیلی و از نوع کاربردی بود. جامعه آماری این پژوهش را سه گروه عمده (315 نفر از روستاییان ساکن در 14 روستای منتخب منطقه (به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای)، کارشناسان حوزه گردشگری استان (30 نفر) و گردشگران در دسترس وروردی (30 نفر)) تشکیل می دادند. در نهایت از مجموع سه جامعه آماری مورد مطالعه 375 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. برای گرد آوری داده ها از روش های میدانی و پرسشنامه ای استفاده شد که پایایی آن با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ برای 3 مؤلفه مؤثر بر توسعه فضایی میراث روستایی مقاصد گردشگری محاسبه شد، که بیانگر مناسب بودن ابزار پژوهش بود. برای تحلیل داده ها از ضریب پراکندگی و ضریب همبستگی پیرسون، در محیط نرم افزار SPSS20 و برای ترسیم نقشه ها از نرم افزار ArcGIS استفاده شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش : مقاصد گردشگری در نواحی روستایی شهرستان خرم آباد (بخش پاپی) که بطور عمده متکی بر اکوتوریسم بودند. یافته ها و بحث : یافته ها نشان داد مهمترین مؤلفه ها و معیارهای کلیدی تأثیرگذار بر توزیع ساختار فضایی میراث روستایی مقاصد، کمیت و کیفیت منابع و جاذبه های گردشگری و وضعیت مکانی فضایی جاذبه های گردشگری هستند. بررسی مقادیر ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بین همه متغیرهای مستقل (بجز متغیرهای پذیرش اجتماعی، بعد کالبدی، ابعاد فضایی) با توسعه فضایی میراث روستایی مقاصد گردشگری رابطه مثبت و معنی داری در سطح اطمینان 99 درصد وجود دارد. نتایج: از آنجایی که روستاهای گازه و بیشه دارای بیشترین تعدد متغیرهای موثر بر توسعه فضایی میراث روستایی مقاصد گردشگری شهرستان خرم آباد بودند، پیشنهاد می گردد که در صورت سرمایه گذاری در خدمات و تسهیلات مناسب، این سکونتگاه ها می توانند در خدمات رسانی پسکرانه وسیع تری مورد استفاده قرار گیرند.

سیل به عنوان شایع ترین مخاطره طبیعی در طول دهه های گذشته، پیامدهای محیطی و اقتصادی- اجتماعی زیادی را در درون دشت های سیلابی ایجاد کرده است. از آنجا که فعالیت های کشاورزی حریم رودخانه ها در دشت های سیلابی که در اصطلاح محلی "چم" نامیده می شوند، انجام می گیرد، بنابراین وقوع سیلاب و تغییر بستر رودخانه ها می تواند باعث از بین رفتن زمین های کشاورزی در محدوده چم ها شود. وقوع سیلاب 12 فروردین سال 1398 در رودخانه خرم آباد، باعث تغییر بستر رودخانه در بخش های زیادی از رودخانه و فرسایش زمین های کشاورزی چم ها، تخریب باغات و کانال های انتقال آب به مزارع برنج گردید. هدف از این تحقیق، ارزیابی تغییرات بستر رودخانه در نتیجه سیلاب و فرسایش زمین های کشاورزی چم ها که معیشت سکونت گاه های روستایی اطراف رودخانه وابسته به آن هاست، می باشد. از ابزار مختلفی مانند تصاویر ماهواره ای Sentinel قبل(2 فروردین) و بعد از سیلاب(1 اردیبهشت)، تصاویر گوگل ارث و نرم افزارهای Arc GIS و ENVI جهت تحلیل بخش های مختلف تحقیق استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که بستر رودخانه در چندین نقطه عریض تر و جابجا شده و در مسیر دیگری جریان یافته است. دلیل جابجایی ها، شدت سیلاب، رسوبات سست و فرسایش پذیر آبرفتی و دخالت های جوامع روستایی به شکل گسترش زمین های کشاورزی در چم های حاشیه رودخانه بوده است. جابجا و عریض شدن بستر رودخانه، سبب فرسایش زمین های کشاورزی 20 چم مورد مطالعه به میزان 3/48 هکتار و کاهش برداشت برنج به مقدار 7/95 تن شده است. از دیگر نتایج تحقیق می توان به آسیب پذیری روستاها بر اساس میزان خسارت ناشی از فرسایش چم ها و کاهش برداشت برنج اشاره نمود، به طوری که بیشترین خسارت به روستاهای پایین دست و کمترین خسارت به روستاهای در بالادست رودخانه وارد شده است.

گردشگری ماجراجویانه پدیده ای پیچیده و پویا در گردشگری است که در سال های اخیر به عنوان تفریح در فضای باز به طور فزاینده ای تجاری شده و به سرعت رشد کرده است. ماهیت کوهستانی و تنوع لندفرم های مستعد گردشگری ماجراجویانه در استان کرمانشاه باعث شده تا این گونه از گردشگری از رونق خاصی برخوردار باشد که برگزاری جشنواره ها و همایش هایی با محتوای این نوع از گردشگری دلیلی بر این ادعاست. در این تحقیق هدف شناسایی سایت های مستعد گردشگری ماجراجویانه در استان کرمانشاه و ارزیابی سایت ها بر اساس اهمیت آن ها در جذب گردشگران ماجراجو با استفاده از معیارهای مؤثر بر رتبه بندی آن ها می باشد. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی و پیمایشی است. از اطلاعات سایت های گردشگری و ابزارهایی مانند GPS، دوربین عکاسی، نرم افزار Arc GIS و پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. بدین صورت که ابتدا ویژگی های سایت های منتخب با استفاده از مطالعات میدانی و اسنادی تهیه و سپس در قالب پرسشنامه توسط کارشناسان و گردشگران ماجراجو تکمیل شد. در ادامه با شناسایی معیارها و زیرمعیارها و وزن دهی آن ها به روش AHP و کوپراس، رتبه بندی سایت ها انجام شد. بررسی 10 سایت مهم گردشگری ماجراجویانه از دید کارشناسان و گردشگران با در نظر گرفتن معیارها و زیر معیارهای مؤثر نشان داد که معیار گردشگری به عنوان مهم ترین معیار اصلی و تنوع جاذبه ها، سطح جذابیت و امنیت 3 زیر معیار دارای بیشترین امتیاز جهت ارزیابی و رتبه بندی سایت های گردشگری ماجراجویانه در استان کرمانشاه هستند. نتایج نشان داد که سایت های گردشگری دیواره بیستون، دیواره آبشار پیران و غار پرآو دارای بالاترین اهمیت در گردشگری ماجراجویانه استان کرمانشاه هستند. هم چنین اولویت بندی سایت ها حاکی از این است که دیواره نوردی و سنگ نوردی، محبوب ترین گونه های گردشگری ماجراجویانه به شمار می روند.

اقلیم به عنوان یکی از مهمترین عوامل توسعه و ایجاد محدودیت در صنعت گردشگری به شمار می رود که هر گونه تغییر و یا نوسان در آن منتهی به تغییر در صنعت گردشگری خواهد شد. در این مطالعه به منظور شناسایی تقویم گردشگری شهرستان پلدختر که از جاذبه های تاریخی و طبیعی منحصر به فردی برخوردار است از مدل ریمن و شاخص های زیست اقلیمی PMV و PET استفاده شد. همچنین با کاربرد دو آزمون ناپارامتری من کندال و سنس استیمیتور و مدل گرافیکی ITA، روند تغییرات یکنواخت و نایکنواخت اقلیم گردشگری این شهرستان ارزیابی شد. نتایج حاصل از اجرای مدل ریمن نشان می دهد که شرایط مطلوب اقلیم گردشگری در مقیاس روزانه تنها در ماه آوریل و اکتبر فراهم می شود و انسان در این دو ماه نیاز به هیچ اقدامی برای تغییر شرایط دمای محیط ندارد و از وضعیت دمایی محیط، احساس رضایت مندی دارد. همچنین در ماه های نوامبر و مارس نیز با وجود تنش های گرمایی و سرمایی بسیار اندک، شرایط کم و بیش مطلوبی برای گردشگری ایجاد می شود. در مقیاس بلندمدت، تنش سرمایی بسیار شدید با کمترین فراوانی روزانه در هیچ کدام از ماه ها مشاهده نشد. در صورتی که تنش گرمایی بسیار شدید، متناظر با شاخص PMV بیش از 5/3 و شاخصPET بیش از 41 درجه سلسیوس از ژوئن تا سپتامبر رخ می دهد و شرایط غیرقابل تحملی در اقلیم گردشگری پلدختر پدید می آید. ارزیابی روند تغییرات متغیرهای هواشناختی و اقلیم گردشگری دلالت بر افزایش دما و شاخص های زیست اقلیمی دارد بدین ترتیب از یک سو تنش های گرمایی پلدختر افزایش و از سویی از مقدار تنش های سرمایی آن کاسته شده است. ازسویی، نتایج حاصل از مدل ITA نشان می هد که تغییرات شاخص PET در ماه های اوریل و مارس به صورت نایکنواخت است. همچنین شدت شیب تغییرات داخلی این شاخص در اغلب ماه های سال، کاملاً متفاوت است.

با توجه به اهمیت روزافزون مسائل زیست محیطی و افزایش دخالت بشر در محیط های طبیعی، لازم است با به کارگیری رویکرد آمایش و توسعه پایدار، در جهت حفظ منابع طبیعی کوشید و هم سو با سرزمین و توان تولیدی آن حرکت کرد. توپوگرافی ناهموار استان لرستان سبب شده بخش زیادی از اراضی، به دلیل شیب تند و جلوگیری از تخریب منابع طبیعی، به عنوان اراضی ملی شناخته شوند. اما برخی فعالیت ها، مانند کشاورزی و صنعت و گردشگری و ...، با شرایط و ضوابط خاص در آن ها امکان پذیر است. با توجه به وابستگی اقتصاد منطقه به کشاورزی و افزایش بی کاری، می توان با رویکرد آمایش سرزمین و بر اساس  توان های محیطی فعالیت های کشاورزی را در این اراضی توسعه داد. در این تحقیق، با ماهیت کاربردی، هدف ْ تعیین توان اراضی ملی حوضه چالانچولان در شرق استان لرستان جهت توسعه فعالیت های کشاورزی بود و از ابزار و داده هایی مانند نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی و داده های اقلیمی و خاک شناسی و هیدرولوژی و نرم افزار Arc GIS جهت تعیین اراضی ملی دارای توانایی کشاورزی بر اساس دستورالعمل ها و استانداردهای سازمان جنگل ها و مراتع کشور، با در نظر گرفتن شرایط محلی، استفاده شد؛ طوری که ابتدا واحدهای اراضی (ژئومورفولوژی) تهیه و سپس کاربری های مجاز در هر یک از واحدهای همگن زیست محیطی تعیین شد. در ادامه از متغیرهای مختلف جهت شایستگی اراضی ملی برای کاربری های کشاورزی استفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد اراضی ملی محدوده مورد مطالعه برای زراعت دیم در مقایسه با زراعت آبی و باغ داری مناسب ترند که دلیل آن خاک زایی ضعیف ناشی از ویژگی های زمین شناسی منطقه و منابع آبی محدود است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که اراضی واقع در دشت ها و رسوبات آبرفتی برای کشاورزی آبی و باغ داری و دشت سرها برای کشت دیم مناسب ترند.

گردشگری روستایی بخشی از صنعت گردشگری است که هدف آن استفاده از منابع طبیعی، فرهنگی - تاریخی و سایر منابع و خصوصیات سکونتگاه های روستایی برای توسعه محصول پیچیده گردشگری است. استان لرستان با پتانسیل های گردشگری متعدد به ویژه در مناطق روستایی، از جمله مناطق مستعد توسعه گردشگری روستایی در کشور ایران است. هدف از این تحقیق، شناسایی و اولویت بندی روستاهای دارای پتانسیل های گردشگری جهت برنامه ریزی و مدیریت مقاصد گردشگری در 30 روستای واقع در حریم 1 کیلومتری مسیرهای ارتباطی منتهی به شهرستان پلدختر در جنوب استان لرستان است. روش تحقیق تحلیلی- توصیفی بوده و از ابزارهایی مانند پرسشنامه محقق ساخته و مدل های آنتروپی شانون و ویکور جهت انجام کار استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که برخی از روستاهای واقع در حریم یک کیلومتری مسیرها ارتباطی مورد مطالعه، دارای قابلیت های شاخص گردشگری مانند گردشگری کشاورزی (زیودار، بن لار و سبزوار)، گردشگری طبیعی(افرینه و ولیعصر)، گردشگری مذهبی(چم دیوان و حیات الغیب) و گردشگری تاریخی(قلعه نصیر و زیر تنگ چمشک) هستند. همچنین از بین مسیرهای ارتباطی شهرستان پلدختر، مسیر خرم آباد- پل دختر دارای بیشترین پتانسیل و بهترین مسیر پیشنهادی جهت توسعه گردشگری روستایی است. نتایج نهایی اولویت بندی روستاها براساس مدل ویکور نشان می دهد که روستاهای سبزوار، بن لار و افرینه در رتبه های اول تا سوم جهت توسعه گردشگری روستایی در محورهای گردشگری مورد مطالعه قرار دارند.

گردشگری ورزشی به مثابه قابلیتی محرز و مغفول مانده، نیازمند فرصت هایی است که ضمن شکوفاکردن و بالفعل کردن این مزیت نسبی، در تحقق چشم انداز و سازمان فضایی مطلوب سرزمینی نقش داشته باشند. براساس سند آمایش استان لرستان در شکل بندی کلان نظام فضایی، این استان قلمروهای فضایی مستعد گردشگری دارد که بسیاری از آنها برای گردشگری ورزشی مناسب اند. هدف پژوهش حاضر، واکاوی و تحلیل نارسایی های گردشگری ورزشی از منظر فرصت ها و قابلیت هاست. ابزار و روش گردآوری اطلاعات مبتنی بر شیوه کتابخانه ای و پرسش نامه محقق ساخته (تحلیل آثار متقاطع عوامل) بوده است. برای انجام پژوهش از روش های تحلیلی مبتنی بر ابزار دلفی و مدل سازی تفسیری ساختاری استفاده شده است؛ بدین منظور براساس نظرات خبرگان (10 نفر از خبرگان استانی) امتیازبندی و با بهره گیری از نرم افزار میک مک تحلیل صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد از بین مؤلفه های «قابلیت» و «فرصت»، بیشترین مؤلفه های اثرگذار بر گردشگری ورزشی با 54.5 درصد به متغیر «فرصت» مربوط است. خوشه بندی، تحلیل و پراکنش پیش ران های گردشگری ورزشی بیان کننده این واقعیت است که پیش ران های کلیدی در هر دو بعد «فرصت» و «قابلیت» به صورت متوازن و مساوی توزیع شده است؛ این در حالی است که تعدد پیش ران های وابسته و مستقل در بعد «فرصت» به ترتیب با میزان 9.10 درصد و 13.60 درصد بیشتر از بعد «قابلیت» است.

یکی از انواع فرآیندهای دامنه ای که هر ساله موجب خسارات جانی و مالی فراوان در بسیاری از نقاط ایران و جهان می شود، پدیده زمین لغزش است. افزایش جمعیت و گسترش سکونتگاه های انسانی در نواحی کوهستانی، مشکل بودن پیش بینی زمان وقوع زمین لغزش و متعدد بودن عوامل مؤثر در رخداد این پدیده، ضرورت پهنه بندی خطر زمین لغزش را آشکار می سازد. تهیه نقشه پهنه بندی زمین لغزش این امکان را فراهم می سازد که مناطق آسیب پذیر شناسایی و در برنامه ریزی های محیطی مد نظر قرار بگیرد. استان گلستان در شمال ایران از جمله مناطق مستعد زمین لغزش در کشور است. بنابراین هدف از این پژوهش، پهنه بندی خطر زمین لغزش در حد فاصل جنگل توسکستان تا گرگان با شناسایی عوامل مؤثر بر رخداد زمین لغزش و عملگر فازی گاما می باشد. از ابزارهایی مانند نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، تصاویر ماهواره ای و ... جهت پهنه بندی خطر زمین لغزش استفاده شده است. مجموعه اطلاعات ورودی جهت ارزیابی پتانسیل خطر زمین لغزش در این پژوهش شامل 8 لایه ی ارتفاع، شیب، جهت دامنه، زمین شناسی، کاربری اراضی، تراکم پوشش گیاهی، فاصله از جاده و تراکم آبراهه هستند. ابتدا نقاط لغزشی منطقه با استفاده از تصاویر ماهواره ای به پهنه های لغزشی تبدیل شدند و سطح همبستگی هر یک از عوامل مؤثر و پهنه های لغزشی با استفاده از مدل نسبت فراوانی ( FR ) مشخص و سپس نقشه های پهنه بندی خطر زمین لغزش با استفاده از عملگر فازی گامای 7/0، 8/0 و 9/0 تهیه شد. نتایج نشان داد که پهنه های با سازندهای سست و نزدیک به راههای ارتباطی و پهنه های با بارش فراوان تر دارای پتانسیل بیش تری از نظر احتمال وقوع لغزش هستند. هم چنین شاخص مجموع کیفیت ( Qs ) نشان داد که گامای 7/0 با مقدار جمع کیفی 42/2، از دقت بالاتری نسبت به دو گامای دیگر در پهنه بندی خطر زمین لغزش حد فاصل جنگل توسکستان تا گرگان برخوردار است.

گردشگری یکی از پویاترین فعالیت های اقتصادی عصر حاضر است که از طریق ترکیب و به کارگیری همزمان منابع داخلی و خارجی، منافع اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و فرهنگی زیادی را به دنبال دارد. اگر صنعت گردشگری با توجه به چارچوب و اصول توسعه پایدار و با مشارکت مناسب بخش دولتی و خصوصی به طور صحیح برنامه ریزی یابد، می تواند موجب تقویت ساختار اجتماعی فرهنگی باشد، ارزش میراث فرهنگی و طبیعی را بالا برده و منجر به اثرات مثبت اقتصادی گردد. پژوهش حاضر در محدوده محور گردشگری خرم آباد- پلدختر با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف بررسی ابعاد موثر بر وضعیت گردشگری این محور تدوین شده است. جامعه آماری مورد مطالعه، 30 نفر از کارشناسان و متخصصان حوزه گردشگری در محدوده استان لرستان بوده اند و داده های تحقیق در قالب مدل تحلیلی SWOT و AHP مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان داد که مستعد بودن منطقه جهت سرمایه گذاری و برنامه ریزی گردشگری، ناکارآمدی استفاده از ابزارهای نوین در اطلاع رسانی گردشگری و عدم کفایت زیرساخت ها و تجهیزات ارتباطات و فناوری اطلاعات، افزایش انگیزه بخش خصوصی به سرمایه گذاری در بخش گردشگری و عدم ارائه تسهیلات لازم برای بخش خصوصی به ترتیب مهم ترین نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید پیش روی توسعه گردشگری محور مورد مطالعه هستند. هم چنین راهبرد ST، مناسب ترین راهبرد برای توسعه گردشگری مسیر ارتباطی خرم آباد- پلدختر در نظر گرفته شده است.

رخداد زمین لغزش ها در مسیر رودخانه های ایران به ویژه در مناطق کوهستانی زاگرس از فرآیندهای دامنه ای است که مسدودن شدن مسیر رودخانه ها و شکل گیری دریاچه های سدی را به دنبال دارد. زمین لغزش دلا، نمونه ای از این لغزش ها است که وقوع آن در مسیر شبکه زهکشی رودخانه شیمبار، شکل گیری دریاچه شیمبار را در پی داشت. مطالعات زمین باستان شناسی صورت گرفته در محدوده مورد مطالعه با استفاده از نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، مدل رقومی ارتفاع، تصاویر ماهواره ای و نرم افزار Arc GIS بر روی زمین لغزش و حوضه دریاچه شیمبار منجر به شناخت دلایل وقوع زمین لغزش و تغییرات سه مرحله ای دریاچه گردید. این امر نهایتاً زمینه بازسازی پالئوژئومورفولوژی زمین لغزش و دریاچه سدی شیمبار را مهیا ساخت. نتایج نشان داد که عامل اصلی رخداد زمین لغزش دلا فرآیندهای تکتونیکی منطقه بوده و براساس شواهد باستان شناسی و زمان حفر کانال باستانی، زمان وقوع زمین لغزش قبل از 2000 سال پیش بوده است. هم چنین شکل گیری دریاچه شیمبار و تغییرات محدوده و عمق آن در 3 مرحله، باعث تغییرات محیطی منطقه و مسدود شدن مسیر کوچ منطقه برای مدت طولانی شده است.

ماهیت پایداری گردشگری مستلزم محیط های طبیعی ، فرهنگی و انسانی است. گردشگری باید جنبه های فرهنگی ، ارزشی و عناصر سنتی جوامع محلی را مد نظر داشت باشد. به طور کلی این تلاش ها نشان از آن دارد که گردشگری بتواند در پردازش توسعه پایدار راهکاری عملی را شکل دهد. تحقیق حاضر با هدف تحلیل ابعاد و پیامدهای اجتماعی موثر بر توسعه گردشگری در محور خرم آباد- پلدختر با روش توصیفی مبتنی بر منابع اسنادی و پیمایشی(پرسشنامه محقق ساخته) تدوین شده است، در خصوص تحلیل ابعاد اجتماعی مهم ترین، شاخص های اجتماعی موثر بر توسعه گردشگری مورد مطالعه قرار گرفتند نتایج آن به شرح محاسبات فوق آمده است: افزایش حس تعلق مکانی، افزایش مدت اقامت گردشگران، تمایل به سکونت و ماندگاری، افزایش همبستگی اجتماعی و تغییرات فرهنگی در زندگی به ترتیب الویت از مهم ترین پیامدهای اجتماعی اثرگذار در توسعه گردشگری منطقه مورد مطالعه هستند. واژگان کلیدی: گردشگری، ابعاد و پیامدهای اجتماعی، خرم آباد- پلدختر.....

تغییرات هیدرولوژیک طبیعت به تدریج موجب تغییر موقعیت و مورفولوژی رودخانه ها می شود. یکی از این تغییرات، پیچان رود ی شدن رودخانه هاست که در مکان ها و زمان های مختلفی در طول مسیر یک رودخانه اتفاق می افتد. در این تحقیق با هدف شناسایی تغییرات مکانی- زمانی رودخانه سیلاخور در استان لرستان در یک دوره 20 ساله(2015-1995) در بازه ای به طول 61 کیلومتر، از تصاویر ماهواره ای، نقشه های زمین شناسی و توپوگرافی جهت برآورد تغییرات استفاده شده است. به طوری که ابتدا با استفاده از تصاویر ماهواره ای بستر رودخانه(تغییرات مکانی) در 3 دوره زمانی 1995، 2005 و 2015 در نرم افزار ENVI استخراج شد. سپس با استفاده از ابزار Union در نرم افزارArc GIS تغییرات زمانی(مقدار فرسایش، رسوبگذاری و محدوده های بدون تغییر) رودخانه در 3 دوره زمانی 2005-1995، 2015-2005 و 2015-1995 نسبت به همدیگر دیگر برآورد شدند. نتایج نشان داد که با توجه به ماهیت مئاندری بودن رودخانه سیلاخور، عمده تغییرات در بازه 2 و 3 رودخانه بوده است. هم چنین تغییرات زمانی رودخانه نشان می دهد که در بازه های اول، دوم و سوم در 3 دوره زمانی مورد مطالعه، ساحل راست رودخانه عمدتا فرسایشی و ساحل چپ در حال افزایش(رسوبگذاری) بوده است. برآورد میزان فرسایش، رسوبگذاری و محدوده های بدون تغییر رودخانه نیز نشان داد که بیشترین میزان فرسایش در بازه زمانی 2005- 1995، بیشترین مقدار افزایش(رسوبگذاری) در بازه های زمانی 2005-1995 و 2015-2005 و بیشترین مساحت بدون تغییر در بازه زمانی 2005-2015 بوده است.

امروزه گردشگری روستایی می تواند نقش بسیار موثری در اشتغال زایی، افزایش درآمد روستاییان، کاهش مهاجرت آنها به شهرها، زدودن فقر از جامعه روستایی و در نهایت رشد و توسعه اقتصادی روستاها داشته باشد. پژوهش حاضر با هدف؛ بررسی وضعیت شاخص های اثرگذار بر توسعه گردشگری روستایی در استان لرستان تدوین شده است. جامعه آماری تحقیق شامل 12 روستای هدف گردشگری مصوب در استان لرستان می باشند که با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته، داده های تحقیق گردآوری شده اند. نتایج تحقیق نشان داد برای توسعه گردشگری روستایی در لرستان نیاز به جذب سرمایه گذار در بخش خصوصی و دولتی است. از پیامدهای مثبت رونق گردشگری روستایی می توان به توسعه شبکه حمل و نقل، افزایش امکانات تفریحی، ایجاد اشتغال برای روستاییان اشاره نمود. در صورت عدم مدیریت صحیح گردشگری روستایی، شاهد افزایش آلودگی محیط زیست و تغییر شگرف در قیمت املاک در روستاهای مورد مطالعه خواهیم بود. واژگان کلیدی: گردشگری روستایی، روستاهای هدف گردشگری، لرستان.

دشت خرم آباد در واحد زاگرس چین خورده واقع شده و دارای گسل های فرعی و اصلی است که برخی از این گسل ها در زیر رسوبات کواترنری مدفون شده اند. از آنجا که وجود این گسل های پنهان با استفاده از داده های ژئوفیزیکی و شواهد ژئومورفیک امکان پذیر است؛ بنابراین در این تحقیق، هدف استفاده از این شواهد درجهت بررسی و شناسایی مسیر امتداد گسل خرم آباد در زیر رسوبات کواترنر دشت خرم آباد است. برای این منظور، داده های برداشت های مغناطیس هوابُرد سال های 1353 تا 1355 منطقه خرم آباد از سازمان زمین شناسی کشور گرفته شد. پس از تصحیح، هم ترازی و ریز هم ترازی و اعمال فیلتر های اصلاحی متداول بر روی این داده ها در نرم افزار اوسیس مونتاج 2 . 4 . 6 و ایجاد پایگاه داده های مغناطیس هوابُرد در این نرم افزار، از شواهد ژئومورفیک و تغییرات ارتفاعی نیز درجهت اثبات وجود گسل پنهان در دشت خرم آباد استفاده شد. نتایج نشان داد که گسل خرم آباد پس از عبور از دامنه کوه های یافته و سفیدکوه وارد دشت خرم آباد شده است و در زیر رسوبات کواترنر در همین راستا امتداد می یابد. وجود ناهنجاری های مغناطیسی خطی در ادامه بخش آشکار گسل خرم آباد، شواهد ژئومورفیک مانند پشته ها، مخروط افکنه ها، پادگانه های رودخانه ای و تغییرات ارتفاعی در مقاطع توپوگرافی پیمایشی، تداوم این گسل را به صورت پنهان اثبات می کند. این خطواره با روند شمال غرب- جنوب شرقی در بخش مرکزی منطقه مورد مطالعه، با طول حدود 38 کیلومتر از فاصله حدود 3 کیلومتری از جنوب شهر خرم آباد عبور می کند؛ بنابراین تحلیل نقشه های مغناطیس هوایی و شواهد ژئومورفیک می تواند در شناسایی گسل های پنهان و مناطق مستعد زمین لرزه های بزرگ کارآمد باشد.