مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی

گردشگری ماجراجویانه پدیده ای پیچیده و پویا در گردشگری است که در سال های اخیر به عنوان تفریح در فضای باز به طور فزاینده ای تجاری شده و به سرعت رشد کرده است. ماهیت کوهستانی و تنوع لندفرم های مستعد گردشگری ماجراجویانه در استان کرمانشاه باعث شده تا این گونه از گردشگری از رونق خاصی برخوردار باشد که برگزاری جشنواره ها و همایش هایی با محتوای این نوع از گردشگری دلیلی بر این ادعاست. در این تحقیق هدف شناسایی سایت های مستعد گردشگری ماجراجویانه در استان کرمانشاه و ارزیابی سایت ها بر اساس اهمیت آن ها در جذب گردشگران ماجراجو با استفاده از معیارهای مؤثر بر رتبه بندی آن ها می باشد. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی و پیمایشی است. از اطلاعات سایت های گردشگری و ابزارهایی مانند GPS، دوربین عکاسی، نرم افزار Arc GIS و پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. بدین صورت که ابتدا ویژگی های سایت های منتخب با استفاده از مطالعات میدانی و اسنادی تهیه و سپس در قالب پرسشنامه توسط کارشناسان و گردشگران ماجراجو تکمیل شد. در ادامه با شناسایی معیارها و زیرمعیارها و وزن دهی آن ها به روش AHP و کوپراس، رتبه بندی سایت ها انجام شد. بررسی 10 سایت مهم گردشگری ماجراجویانه از دید کارشناسان و گردشگران با در نظر گرفتن معیارها و زیر معیارهای مؤثر نشان داد که معیار گردشگری به عنوان مهم ترین معیار اصلی و تنوع جاذبه ها، سطح جذابیت و امنیت 3 زیر معیار دارای بیشترین امتیاز جهت ارزیابی و رتبه بندی سایت های گردشگری ماجراجویانه در استان کرمانشاه هستند. نتایج نشان داد که سایت های گردشگری دیواره بیستون، دیواره آبشار پیران و غار پرآو دارای بالاترین اهمیت در گردشگری ماجراجویانه استان کرمانشاه هستند. هم چنین اولویت بندی سایت ها حاکی از این است که دیواره نوردی و سنگ نوردی، محبوب ترین گونه های گردشگری ماجراجویانه به شمار می روند.

با توجه به اینکه یکی از مولفه های مهم در رشد اقتصادی و توسعه، جمعیت به لحاظ کمی و کیفی می باشد، مطالعه و تحلیل تحولات ناشی از آن در راستای بهره گیری از ظرفیت های موجود جهت تحقق این مهم ضروری است. بدین منظور نیز تحقیق حاضر سعی داشته است ضمن بررسی آسیب های که در جریان معکوس شدن جریان رشد جمعیت بعد از 1385 و به صدا درآمدن زنگ خطر سالخوردگی در آینده ای نه چندان دور، اقدام به بیان شدت آسیب، احتمال وقوع آسیب و احتمال کشف و کنترل آسیب جهت تعیین سطح خطر احتمالی در چارچوب مدل FMEA شده است. همچنین جهت درک بهتر دلایل معکوس سازی روند رشد جمعیت و تفاضل اهمیت و عملکرد سیاست ها در چارچوب تحولات جمعیتی از مدل IPA استفاده شده است. لازم به توضیح است، از آنجا که تحقیق خبره محور بوده ، نمونه کارشناسان با استفاده از روش هدفمند( گلوله برفی) 20 نفر تعیین شده است. نتایج تحقیق نشان داده است که آسیب های حاصل از تحولات جمعیتی در استان آذربایجان غربی بیانگر 29 خطر در پنج بعد بوده است که 15 خطر در سطح بارز تشخیص داده شده اند که نیازمند اقدامات اساسای می باشند. همچنین نتایج بررسی اهمیت و عملکرد اقدامات در چارچوب تحولات جمعیتی نشانگر تفاضل زیادی بوده که نشانگر توجه کمتر به مولفه های آینده نگاری جمعیت و تحولات جمعیتی، نگرش مثبت به پنجره جمعیتی ایجاد شده به جای تهدید، توجه به سن ازدواج، شرایط اقتصادی و معیشتی، شرایط و امکانات و تسهیلات ازدواج بوده است، در حالی که می بایست در اولویت اول سیاست های جمعیت قرار گیرند، در حالی که تعقیب سیاست های چون تمرکزگرایی در چارچوب شهرنشینی، سیاست های دوره ای و مقطعی بدون دور اندیشی چون تبلیغات فرزند کم زندگی بهتر بعد از انقلاب و تنظیم خانواده با صرف هزینه های بالا باعث اثرات منفی شده اند، اگرچه تلاش های مثبت نیز چون بهبود سلامت و بهداشت نیز صورت گرفته اند.

شهر به عنوان یک منبع توسعه مطرح است و جایگاه مدیریت شهری در روند توسعه شهر و بهبود سکونتگاه های شهری نقش بسیار مهم و تعیین کننده ای دارد. در این میان، حکمروایی خوب شهری در مبحث بازآفرینی بافت فرسوده شهری با استفاده از ظرفیت نهادهای موجود و ایجاد بسترهای نهادی میان کنشگران زمینه تصمیم گیری و تصمیم سازی پایدار را مهیا می کند. در این راستا هدف پژوهش حاضر، تحلیل نقش حکمروایی خوب شهری در بازآفرینی بافت فرسوده شهری شهرضا بر اساس تئوری داده بنیاد، می باشد. رویکرد حاکم بر فضای تحقیق کیفی و نوع تحقیق کاربردی است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات، از روش گرند تئوری استفاده شده است. نتایج نشان داد، مجموعه شرایط علی با (4 مقوله و 14 مفهوم)، مجموعه شرایط زمینه ای با (3 مقوله و 13 مفهوم)، مجموعه شرایط مداخله گر با (4 مقوله و 12 مفهوم)، مجموعه راهبرد ها با (4 مقوله و 15 مفهوم)، و در نهایت مجموعه پیامد ها و موانع هر کدام با (5 مقوله و 16 مفهوم)، در راستایی افزایش نقاط قوت و کاهش نقاط ضعف بازآفرینی شهری با رویکرد حکمروایی خوب شهری در شهر شهرضا از سوی متخصصان پیشنهاد شده است.

این پژوهش به منظور بررسی خطرات ژئومورفولوژیکی در ژئوتریل ها در منطقه دماوند صورت گرفته است. ژئوتریل ها بهترین مسیرهای پیاده یا سواره برای دسترسی به سایت های زمین شناسی و ژئومورفوژیکی هستند و به عنوان یکی از روشهای حفاظت، ایجاد و ساخت مسیرهای مخصوص بازدید در پارک های ملی، طبیعی و ژئوپارک ها طراحی و مورد استفاده قرار می گیرند. لازم به ذکر است، استفاده از ژئوتریل ها یکی از بهترین روش ها برای تنظیم ترافیک، جلوگیری از پراکندگی و بی نظمی بازدیدکنندگان و در نهایت کاهش تخریب محیط زیست می باشد. هدف این پژوهش، ابتدا معرفی مناسب ترین مسیرها جهت استفاده بازدیدکنندگان، کوهنوردان، اکوتوریست ها و دوم شناسایی و پهنه بندی مناطق پر خطر موجود در منطقه است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است. در این پژوهش علاوه بر پیمایش میدانی، از نرم افزار گوگل ارث، نرم افزار GIS ، نقشه های زمین شناسی و توپوگرافی موجود از منطقه مورد مطالعه جهت مسیریابی بهینه استفاده گردید. در مرحله بعد از طرح نمادها برای نشان دادن ویژگی های مسیر و آنالیز شبکه مسیر در برخی از نقاط منطقه استفاده گردید. نتایج پژوهش به تهیه د و نقشه ژئوتریل و پهنه بندی خطر از منطقه انجامید. در نقشه ژئوتریل فاکتورهایی مانند: طول مسیر، تعداد ایستگاه ها و تکراری نبودن مسیر رفت و برگشت، هزینه مسیر، مدت زمان مسیر در طراحی آنها مورد توجه قرار گرفت. نقشه پهنه بندی منطقه نیز به 5کلاس با خطر خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد تهیه گردید.

تغییر تحولات فضایی منطقه کلانشهر تهران تحت تاثیر بازار اراضی و مسکن بوده است. طی سالهای گذشته، رشد بی رویه جمعیت به دلیل مهاجرت و غیره، بازار زمین و مسکن و ساختار فضایی شهر را به شدت تغییر داده است. دستیابی به عدالت فضایی زمین و مسکن همواره ذهن سیاست گذاران شهری و مدیران را به خود مشغول کرده است تا مقدمه توسعه پایدار در ساختار فضایی شهرها فراهم گردد. بنابراین بکارگیری سیاست های مناسب جهت برون رفت از وضعیت نامناسب رانت در فضاهای شهری امری ضروری بوده و از جایگاه بالایی برخوردار می باشد. نوع پژوهش از لحاظ هدف کاربری و ماهیت آن، توصیفی تحلیلی است. هدف این مقاله بررسی و تحلیل عوامل علی و معلولی تاثیر گذار درکنترل بازار زمین شهری تهران می باشد. جامعه آماری مشتمل بر 25نفر از متخصصان و مدیران شهری در کلانشهر تهران می باشد. برای تجزیه و تحلیل نتایج از دیمتل فازی استفاده شد. نتایج تحقیق نشان می دهد بعد مدیریتی اثرگذارترین و بعد مالی-اقتصادی اثرپذیرترین معیار ابزار کنترل در بازار اراضی کلانشهر تهران بودند. همچنین در ابعاد مالی شاخص مالیات بر نقل و انتقالات مکرر زمین و مالیات بر سود حاصل از فروش، در برنامه ریزی شهری شاخص ضوابط منطقه بندی و ضوبط کاربری اراضی، در بعد مدیریتی شاخص آماده سازی زمین و توسعه اراضی تحت نظارت و در نهایت بعد حقوقی شاخص تعیین حقوق مالکیت و قوانین ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن به ترتیب اثرگذارترین و اثرپذیرترین شاخص شناخته شدند.

این تحقیق با هدف درک عوامل موثر بر افزایش تاب آوری شهری در منطقه 22 تهران و بررسی رابطه ساختاری بین این عوامل است. در این تحقیق، محدوده منطقه 22 شهرداری تهران به عنوان نمونه مطالعه موردی انتخاب شده است که علاوه بر بررسی شرایط محیطی، اجتماعی و اقتصادی منطقه، فاکتورهای موثر بر تاب آوری محیط زیست شهری آن نیز مورد مطالعه قرار می گیرد. ابتدا عوامل و ابعاد افزایش تاب آوری محیط زیست شهری منطقه مشخص گردید. سپس پرسشنامه ای تنظیم و این پرسشنامه در بین گروه خبرگان توزیع شد. با کمک نرم افزار SPSS وتحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی (میانگین و آزمون تی) انجام شده است. با توجه به نتایج بدست آمده از آزمون تی نسبت به پاسخ گروه خبرگان، در هیچ یک از ابعاد ششگانه میزان معناداری یافت نشد. همچنین بر اساس نتایج رتبه بندی شاخص ویکور برای ابعاد موثر در تاب آوری در منطقه 22، شاخص اجتماعی- فرهنگی در رتبه اول با مقدار Q برار 782/0 قرار گرفت. پس از آن به ترتیب شاخص های زیرساختی، زیست محیطی، مدیریتی، کالبدی- ساختاری و اقتصادی در رتبه های بعدی قرار گرفتند. پیش بینی می شود با از بین رفتن شیوع ویروس کرونا و سرازیر شدن دوباره گردشگران و مسافران، آسیب ها به حداکثر رسیده و میزان تاب آوری را تا حد زیادی به چالش بکشد. بر همین اساس تبلیغات و کارهای فرهنگی و آموزشی بخصوص در حال حاضر که اکثر مردم در خانه های خود هستند، می تواند بسیار مثمر ثمر برای آینده منطقه باشد.

بخش کشاورزی در فرآیند توسعه نیازمند تخصیص بهینه منابع، امکانات و خدمات در جهت دستیابی به اهداف برنامه های توسعه است. امروزه آنچه در توسعه کشاورزی خطر آن احساس می شود نبود یا کم توجهی به راهبردهای بومی شده و متناسب با شرایط محیطی، اجتماعی و تکنولوژی می باشد. در این شرایط یکی از راهکارهای اساسی در شناخت مسائل کشاورزی، شناخت شکاف ها و نابرابری های موجوددر بین مناطق است. در تحقیق حاضر، وضعیت شکاف جغرافیایی شاخص های توسعه کشاورزی شهرستان های استان همدان بررسی و ارزیابی شد. از این رو، این پژوهش با هدف منطقه بندی توسعه کشاورزی شهرستان های استان همدان انجام شده است. به منظور جمع آوری داده ها، از آمارهای ثانویه سازمان های مختلف استفاده شده است؛ در این تحقیق که روش منطقه بندی بر مبنای تحلیل مجموعه ای از شاخص ها به منظور ساخت شاخص ترکیبی است، 75 شاخص در سه مؤلفه انتخاب و برای تحلیل آنها روش ویکور مورد استفاده قرار گرفت برای انجام محاسبات از نرم افزار SPSS و Excel و برای ترسیم نقشه ها و تولید اطلاعات مکان مند از نرم افزار GIS استفاده شده است نتایج حاصل از تکنیک ویکور نشان دهنده نوعی از هم گسیختگی و عدم تعادل در توسعه کشاورزی استان می باشد. بطوریکه شهرستان نهاوند در گروه برخوردارترین، شهرستان های اسدآباد، بهار، تویسرکان، رزن، ملایر و همدان در گروه نیمه برخوردار و شهرستان های فامنین و کبودرآهنگ از نظر شاخص های مورد بررسی در این مطالعه غیر برخوردار از لحاظ توسعه کشاورزی بوده اند.

ﻫﺪف این ﭘﮋوﻫﺶ، سنجش و ارزیابی اثرات حکمروایی خوب بر بازآفرینی پایدار بافت های فرسوده شهری خرم آباد است. در طی چند دهه اخیر با تشدید مسائل بازآفرینی بافت های فرسوده، رویکرد حکمروایی خوب شهری به عنوان اثربخش ترین، و پایدارترین شیوه در بازآفرینی معرفی شده است. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ به اینکه ﺷﻬﺮ خرم آباد دارای 28 ﻣﺤﻠﻪ با بافت ﻓﺮﺳﻮده است و نزدیک به 7 درﺻﺪ از مساحت این شهر را شامل می شود به عنوان عرصه پژوهش انتخاب شد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و اطلاعات مورد نیاز از دو روش کتابخانه ای و میدانی جمع آوری شده است. اعتبار پرسشنامه نیز توسط اساتید متخصص در حوزه بافت های فرسوده شهری مورد تایید قرار گرفت. در بررسی پایایی پرسشنامه ها از ضریب آلفای کرونباخ بهره گرفته شد که برابر با 886/0 است. اطلاعات به دست آمده از پیمایش میدانی با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. جامعه آماری پژوهش شهروندان بافت فرسوده است که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 384 نفر محاسبه شد. یافته ها ﻧﺸﺎن داد که وضعیت شاخص های حکمروایی خوب شهری در حوزه بافت های ناکارآمد شهر خرم آباد در شرایط مطلوبی قرار ندارد. در بین شاخص های حکمروایی خوب شهری، شاخص حاکمیت قانونی با ضریب تاثیر 98/2 قدرت بیش بینی کننده بیشتری نسبت به سایر شاخص ها دارد. شاخص های پاسخ گویی، مشارکت و مسئولیت پذیری به ترتیب با ضرایب بتا، 643/0، 612/0،610/0 در رتبه های بعدی قرار دارند و شاخص شفافیت با ضریب بتا 421/0 در رده آخر تاثیرگذاری قرار دارد از این رو در سیاست گذاری های بازآفرینی پایدار در بافت های ناکارآمد شهری خرم آباد، لزوم توجه به تقویت عملکرد حکمروایی خوب شهری بر شاخص های بازآفرینی پایدار به طور قطع تاثیرگذار است