وحید ریاحی

هدف مطالعه حاضر، ارزشیابی اثر این پروژه بر توسعه جوامع محلی ناحیه هامون است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از حیث روش گردآوری و تحلیل اطلاعات، توصیفی - تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش، سه روستای کیخا، سنچولی، بلند و شهرک علی اکبر در شهرستان هامون است. داده های میدانی با ابزار پرسشنامهء محقق ساخته و به روش پیمایشی و همراه با مصاحبه گردآوری شد. تعداد نمونه ها برای تکمیل پرسشنامه، 314 خانوار بود که به صورت تصادفی از میان 1717 خانوار انتخاب شدند. نتایج تحقیق نشان داد این پروژه در بُعد اجتماعی تنها در گویه های (افزایش خودباوری در زمینه ء توانایی های افراد در روستا، افزایش مشارکت زنان خانواده در امور توسعه روستا، همبستگی و ارتباط جمعی بین زنان در روستا، وجود شبکه های اجتماعی و اقتصادی برای دختران و زنان در روستا، امنیت اجتماعی مناسب برای رفت و آمد زنان و دختران)، در بُعد محیطی در گویه های (ترویج و اجرای کلاس های آموزشی از طرف مروجین منطقه، آموزش کشت های متنوع در زمین زراعی)، در بُعد زیرساختی در گویه های (دسترسی به نهاده های مختلف کشاورزی، دسترسی به تعاونی روستایی) تاثیرات مطلوبی داشته است و در سایر ابعاد اقتصادی و کالبدی در هیچ یک از گویه ها اثر مطلوبی نداشته است. همچنین نتایج تحلیل فضایی توسعه جوامع محلی به تفکیک ابعاد توسعه در ناحیه هامون نشان داد، روستای کیخا بالاترین رتبه را در ابعاد (اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، زیرساختی، محیطی) از نظر تاثیرپذیری از پروژه منارید به خود اختصاص داده است.

از جمله راهبردهای برنامه ریزی توسعه جامعه عشایری کشور، اسکان است که با اهداف خدمات رسانی، عمران و توسعه اجرا شده است. هدف این پژوهش، سنجش سطوح زیست پذیری کانون های اسکان عشایری در بخش مرکزی شهرستان بویراحمد بوده است که با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. رویکرد پژوهش، رویکرد ترکیبی (کمی – کیفی – کمی) است. داده های لازم با ابزار پرسشنامهء محقق ساخته، مشاهده و مصاحبه های نیمه ساخت یافته بدست آمد. جامعهء آماری پژوهش، چهار کانون اسکان عشایر بود که در مجموع 272 خانوار داشتند و به صورت تمام شماری مورد پرسشگری قرار گرفتند. تحلیل داده ها با بهره گیری از روش های تحلیل مسیر و تاپسیس صورت گرفت. نتایج نشان می دهد معیار اشتغال و درآمد بیشترین اثر مستقیم معنی دار را روی زیست پذیری دارد. خانوارهای عشایری برخوردار از یک محیط سکونتی آرام، امن، متعادل و پایدار با برخورداری از رفاه اجتماعی، کیفیت زندگی بالاتری دارند. همچنین، بین اندازه جمعیت و نزدیکی به کانون های برتر شهری، با زیست پذیری کانون ها رابطه مستقیم معنادار آماری وجود دارد. در بررسی اثرات غیرمستقیم، معیار جایگاه اقتصادی زنان بیشترین اثر غیرمستقیم معکوس (منفی) را بر زیست پذیری کانون های اسکان نشان می دهد. همچنین، رابطه علّی مدیریت بهینه آب و مرتع حاکی از اثر غیرمستقیم معنی دار بر روی زیست پذیری است؛ بدین معنی که خانوارهای متکی بر دام داری، به اثرات محیط زیستی کم توجه بوده و بیشترین بهره کشی از طبیعت را به عمل می آورند. همچنین، از دیدگاه ساکنان، کانون منصورآباد در سطح اول زیست پذیری و کانون تلخدان با امتیازهای مناسب و اختلاف کمتر رتبه دوم را دارد. کانون های حسین آباد و دلی بَجَک به ترتیب در سطوح سوم و چهارم هستند.

در سال های اخیر، یک تحول پارادایمی در رویکرد برنامه ریزی از " بالا به پایین" به سمت برنامه ریزی " پایین به بالا " صورت پذیرفته است. بنابراین , یک تغییر اساسی از راهبردهای تحمیلی به یک رویکرد مشارکتی توسط جوامع محلی صورت پذیرفته است. بر این اساس هدف این مطالعه دارای دو رویکرداست : اول درک جامعه محلی روستای سیجان نسبت به خطرات سیل و ثانیا بررسی چگونگی واکنش آنان در مقابله با بحران سیل و اینکه چگونه این دانش می تواند در برنامه ریزی و مدیریت بلایای آینده در روستای سیجان شهرستان کرج مورد استفاده قرار گیرد.روش این پژوهش کاربردی، اکتشافی، توصیفی و تحلیلی است. از جنبه هدف نیز رویکرد این مقاله کاربردی می باشد از جنبه جمع آوری اطلاعات به ویژه شناسایی زمینه های مشارکت روستاییان در کاهش مخاطرات ناشی از سیل، تحقیق از نوع اکتشافی است. به لحاظ توصیف ویژگیهای جامعه مورد مطالعه و فرآیند توسعه مدیریت مشارکتی در مناطق روستایی از نوع توصیفی است. به منظور دستیابی به این اهداف، ارزیابی روستایی مشارکتی ( pra )، مصاحبه ها و مشاهدات به عنوان تکنیک جمع آوری داده ها مورد استفاده قرار گرفتند. سپس با مشارکت اهالی روستا نسبت به تدوین مدل آسیب پذیری روستائیان از سیل روستای سیجان بر اساس رویکرد مشارکتی اقدام گردید.همچنین به منظور ارزیابی اهمیت و ارتباط عوامل کاهنده سیل روستای سیجان نظرات مشارکت کنندگان در قالب طیف لیکرات استخراج و در قالب نمودار ون تدوین گردید. این مطالعه نشان داد که در میان شرکت کنندگان اتفاق نظر وجود دارد که سیل یک فرآیند طبیعی است، اما فعالیت های انسانی خطرات سیل را افزایش می دهند.همچنین در این مطالعه مشخص گردید که مردم روستای سیجان استراتژی هایی را پیشنهاد کردند که باید برای مقابله با مخاطرات ناشی از سیل در آینده مورد استفاده قرار گیرند . این استراتژی ها می تواند در شرایط محتمل وقوع بحران مورد توجه قرار گرفته و زمینه را برای جلوگیری از کاهش اثراث وقوع بحران در آینده در سطح منطقه فراهم آورد

بررسی اثرات زیست محیطی طرح های بزرگ در مجاورت عرصه های طبیعی حساس، حیاتی شمرده می شود و احداث و استقرار پتروشیمی در میانکاله به عنوان یک منطقه حفاظت شده و زیستگاه پرندگان در مقیاس جهانی و نیز یک ناحیه روستایی با اقتصاد کشاورزی و شیلات، موضوع تحقیق در نظر گرفته شده است. انتخاب احداث پتروشیمی در میانکاله، به عنوان یک طرح ملی و مطرح شده در هیات دولت، در سال های 1400 و 1401 صورت گرفته و به تبع آن، برخی اقدامات اجرایی و عملیاتی به صورت پراکنده انجام شده است. هدف تحقیق پیامدهای احداث پتروشیمی در دو محور روستایی و عرصه طبیعی بوده است. روش تحقیق کیفی و جامعه نمونه 40 نفر از متخصصان و نخبگان محلی بوده است. نتایج تحقیق نشان می دهد نخست احداث پتروشیمی در شبه جزیره میانکاله، دارای شبهات جدی است و سپس دارای پیامدهای زیر است: دگرگونی ساختاری – کارکردی سکونتگاه های روستایی میانکاله ناشی از شکنندگی روستاها، وابستگی به عرصه های طبیعی، فروش اجباری و اختیاری زمین مورد نیاز برای پتروشیمی و مهاجرت های تبعی آن، تغییر ساختار اقتصاد کشاورزی به اقتصاد خدماتی ناشی از گرایش به تغییر شغل، تغییر اجباری الگوی کشت، کوچک شدن اراضی، تقاضای زمین و از بین رفتن اقتصاد خرد و محلی، تخریب عرصه میامکاله و خلیج گرگان و مرگ حیات گیاهی و جانوری ذخیره زیستکره ناشی از آلودگی پتروشیمی، ایجاد و افزایش پساب صنعتی، آلودگی های آب و خاک، ناپایداری و شکنندگی عرصه های موجود و در نهایت خارج شدن میانکاله از کنوانسیون های بین المللی ناشی از احداث پتروشیمی و از بین فتن ویژگی های محیطی زیست کره جهانی.

اکنون انتشار ویروس کووید 19 در نواحی جغرافیای جهان روندی شتابان دارد. نفوذ کرونا می تواند پیامدهای منفی در سطح کلان و خرد جوامع روستایی داشته و آنان را با مسائل اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی درگیر کند. شیوع این پدیده نهادها، سازمان ها و سایر ارگان ها را به صورت گروهی یا حتی منفرد بر آن داشت که جهت جلوگیری از همه گیری گام های اساسی بردارند. بنابراین تلاش برای کنترل و مدیریت آثار و پیامدهایش، در دستور کارگروه های مختلف دولتی و مردمی قرارگرفته است. بررسی میزان و نحوه تأثیرگذاری فعالیت سازمان ها و نهادها برای مقابله با گسترش این بیماری در نواحی روستایی خوشاب هدف اساسی پژوهش است که جهت تحقق آن در ابتدا فعالیت کارگروه هایی چون شوراها، دهیاری ها و غیره در قالب 14 شاخص مورد تحلیل قرار گرفت. جهت ارزیابی داده های از روش مصاحبه نیمه ساختاریافته با آمار توصیفی و استنباطی (کی-اس و تی) استفاده شد. یافته های پژوهش نشان می دهد سطح معناداری کمتر از 05/0 است که بیانگر نظر نسبتاً مساعد پاسخگویان از فعالیت کارگروه ها در مقابله با کرونا است، نتایج آزمون تی نشان داد که از میان شاخص های عملکرد سازمان ها و نهادها، شاخص فاصله گذاری اجتماعی در رتبه اول، شاخص برخورداری از کادر بهداشتی و درمانی در رتبه دوم و شاخص گسترش دادن زیرساخت های اینترنتی سومین رتبه را داراست، درنهایت بر اساس رتبه بندی روستاها، ازلحاظ تأثیرگذاری نهادها و سازمان ها در مقابله با شیوع ویروس کرونا، بررسی ها بیانگر این مطلب است که روستای بلقان آباد اولین رتبه را در به خدمت گرفتن نهادها و سازمان ها، به خود اختصاص داده اند.

بررسی الگوی عدالت فضایی در نقاط روستایی، یکی از مباحث علمی مهم است که نگاه جامعه علمی، سیاستگذران و برنامه ریزان را به خود جلب نموده است. عرصه های روستایی متاثر از فرایندهای فضایی از سطح برخورداری متفاوتی از هم برخوردار هستند. برخی از آنها، سطح برخورداری مناسب و برخی دیگر سطح برخورداری نامناسب تری دارند. این ویژگی، الگوهای پراکنش فضایی متفاوتی از عدالت (توزیعی) را به عینیت رسانده است. از این رو، مقاله حاضر به منظور بررسی و کشف این الگو (الگوی عدالت توزیعی) در مناطق روستایی جنوب استان آذربایجان غربی تهیه و ارایه گردیده است. در این تحقیق مبتنی بر رهیافت اثبات گرایی انتقادی، از روش شناسی کمی استفاده شده است. همچنین، تحقیق حاضر بر اساس روش، توصیفی- تحلیلی و بر اساس هدف کاربردی است. جامعه آماری پژوهش 1143 روستای دارای سکنه با مجموع جمعیت 418948 در 9 شهرستان جنوب آذربایجان غربی است. این پژوهش با به کارگیری 8 شاخص خدمات روستایی که در مجموع از 77 معرف تشکیل شده، انجام گرفته است. برای گردآوری داده ها از روش کتابخانه ای استفاده شده است. برای شناسایی الگوی فضایی توزیع خدمات روستایی از «روشIDW »، برای خوشه بندی فضایی نقاط روستایی از روش «گیتس ارد جی» بر مبنای مدل های شش ضلعی و برای تأیید الگوی سازی خوشه های فضایی از آماره موران استفاده شده است. همچنین، از رگرسیون وزنی جغرافیایی برای نیاز سنجی نقاط روستایی به خدمات روستایی استفاده شده است. مبتنی بر یافته ها، تحقیق حاضر به نتایج زیر دست یافت: الگوی توزیع خدمات روستایی درسطح منطقه از الگویی کاملا خوشه ای تبعیت می کند. این الگو، برخورداری نابرابری را برای روستاها بدنبال داشته ست. همچنین، الگوی نیاز به خدمات روستایی با االگوی خوشه ای توزیع فضایی خدمات منطبق نیست و افزایش خدمات روستایی درخیلی از روستاهای کم برخوردار بر میزان جمعیت پذیری آنها تأثیرگذار نخواهد بود.

مقدمه: تمایزات فضایی فعالیت کنشگران عشایری بدنبال گسترش زیرساخت های روابط- مناسبات سرمایه بر پدیدار گردید. به گونه ای که بیشتر از اینکه متکی به منابع تولیدی و ویژگی های درون قلمروی برای خدمت ارزش اضافی باشد به شدت تحت تأثیر گونه های تعاملات برون قلمروی زیست بوم(شهرها-روستاها) است. در این راستا، عدم تعادل فضایی شکل داده که بهبود زیرساخت های ارتباطی، بسترهای خلاقیت را برای برنامه ریزی پایداری توسعه و یکپارچگی زیست بوم  فراهم کرده است.هدف پژوهش: در چارچوب پارادایم شبکه ی با تأکید بر رویکرد اصول شبکه منطقه ی بدنبال تحلیل نقش و کارکردهای سامانه های ییلاقی و قشلاقی درون قلمروی زیست بوم و روابط- مناسبات و پیوندهای برون قلمروی زیست بوم با شهرها و روستاها مبنی بر نگهداشت سرمایه و انتقال اندوخته ها(نگهداری در بانک، صندوق و تعاونی ها، خرید و اجاره ملک و مستغلات، افزایش دام و تولیدات، بیمه) به منظور کسب ارزش بیشتر است. از جمله این تأثیرات به تمایزات فضایی سامانه ها و تداخل کاربران بر منابع همدیگر اشاره نمود.روش شناسی تحقیق: به لحاظ هدف، کاربردی و بر اساس روش توصیفی-تحلیلی است. شیوه گردآوری داده ها با توجه به ماهیت پژوهش، کتابخانه ای و به صورت بازدید میدانی مبنی بر تمام شماری سامانه ها در سطح زیست بوم هستند. داده ها و اطلاعات مورد نیاز از ابزار پرسشنامه، و  فن پرسشگری جمع آوری شده است. سپس از روش تحلیل شبکه فضایی(که اساس آن به روش تحلیل شبکه اجتماعی بر می گردد) استفاده شده است. در چار چوب این روش معیارهای اساسی تحلیل مبتنی بر شاخص های طبقه بندی شده جریانات ذیل روابط مفهومی عناصر انطباق یافته شبکه ها هستند. ابزار مورد استفاده برای تحلیل نیز نرم افزار(Ucinet) است.قلمروجغرافیایی پژوهش: سامانه های ییلاقی واقع در دهستان شوراب تنگزی و سامانه های قشلاقی پیرامون دهستان های(لالی،اندیکا،گتوند،شوشتر،مسجد سلیمان) به مثابه کل زیست بوم و همچنین میان بندهای (چما، خون کشته، زرده، لپد، چلو، شیمبار، منار) مد نظر قرارگرفت.یافته ها و بحث: برای برنامه ریزی متمرکز و  تجدید ساختار سرمایه گذاری برای دستیابی به پایداری توسعه کل زیست بوم یکپارچه، نیازمند شناخت الگوهای فضایی تعاملات ویژگی های روابط - مناسبات پیدا و پنهان میان درون و برون قلمروی است.نتایج: ماهیت جریان سرمایه متکی به منابع محیطی(فضای چراگاه و مرتع)، عرضه و تولیدات دامی، با نقش پذیری کانون های شهری لالی، زیست بوم محدوده به سه شهر اصلی در همسایگی زیست بوم است. با پیروی از الگوی فضایی قطبی اندوخته های مالی و سرمایه برای خرید خانه و ملک در مجاورت سامانه های قشلاقی و برای خرید و افزایش دام به سامانه های ییلاقی زیست بوم انتقال می یابد. از اینرو، رتبه اول، دوم، سوم را شهرهای لالی، فارسان و شهرکرد و سامانه های ییلاقی گلچین، چمدر و آب بخشان رتبه های چهارم، پنجم و ششم را به خود اختصاص داد.

هدف از این تحقیق تحلیل اثرات شهر جدید عالیشهر بر سکونتگاه های پیرامون و آینده پژوهی این اثرات است تا از منظر سناریوهای مختلف آینده های مختلف آن ترسیم شود. در این پژوهش برای شناسایی عوامل کلیدی بعد از دو مرحله غربالگری در نهایت 54 متغیر در قالب هشت شاخص شناسایی شدند و از روش آینده پژوهی در قالب تحلیل میک مک و سناریونویسی بهره گرفته شد. برای این تحقیق از نظرات گروه دلفی و به شیوه نمونه گیری گلوله برفی استفاده شد. با توجه به یافته های این تحقیق، نه عامل کلیدی مهم شامل تغییرات کاربری های تجاری و مسکونی؛ طرح هادی روستاهای پیرامونی شهر جدید؛ شبکه معابر سکونتگاه های پیرامونی؛ تغییرات در عمران و آبادی نواحی پیرامون؛ شهرگرائی روستائیان؛ راه های ارتباطی سکونتگاه های پیرامونی؛ گسترش کالبدی شهر جدید به سمت شهرهای اطراف؛ دسترسی سکونتگاه های پیرامونی به وسایل ارتباطی و مخابراتی و موقعیت قرارگیری روستا نسبت به جاده شناسایی شدند. طبق نتایج به دست آمده از سناریو ویزارد شش سناریوی موافق و همسان پیش روی اثرات شهر جدید عالیشهر بر نواحی پیراشهری وجود دارد. یافته های حاصل از این پژوهش به سیاست گذاران، برنامه ریزان و مدیران منطقه ای این امکان را می دهد تا درک بهتری از شرایط آینده داشته باشند تا قادر باشند شرایط مطلوب تر و معقول تری از توسعه شهری را با حفظ جنبه های زندگی نواحی پیراشهری در آینده ترسیم و در خصوص آن تصمیم گیری کنند، این موجب نزدیک شدن شرایط پایداری در شرایط فعلی با امکان دستیابی به پایداری در آینده می شود.

مناطق روستایی از جنبه های بسیاری مهم بوده و برنامه ریزی روستایی از گرایش های تحصیلی در جغرافیا بوده که به طور خاص مطالعات مرتبط با روستا را مطالعه می کند. در ارتباط با این موضوع و به دلیل اهمیت پژوهش و تحقیق، انتخاب هدفمند موضوع مطالعات در این رشته تحصیلی می تواند از یک سو بخشی از نیازهای جامعه روستایی کشورمان را رفع و از سوی دیگر به عوامل سیاست گذاری و تصمیم گیری های مرتبط در تدوین راه حل های مشکلات و مسائل موجود در این مناطق کمک کند. تحقیق به تطبیق مطالعات برنامه ریزی روستایی با چالش ها و مشکلات توسعه در مناطق روستایی پرداخت. واحد تحلیل شامل 150 پایان نامه کارشناسی ارشد در دانشکده جغرافیا دانشگاه خوارزمی بود. برای تهیه ماتریس خودتعاملی از Ravar Matrix و برای تحلیل شبکه نیز از شاخص های تراکم شبکه، مرکزیت درجه، مرکزیت بینابینی، بردار ویژه و ضریب خوشه بندی استفاده شد. برای هم رخدادی واژگان کلیدی نیز از Ucinet و برای ترسیم مناسب گراف ها و شبکه ها، از Gephi استفاده شد. افراخته و ریاحی به عنوان اساتید کلیدی و مهم در شبکه علمی گروه بوده اند که ارتباطات علمی بیشتری نیز با اساتید گروه دارند. موضوع توسعه پایدار به عنوان موضوع اصلی در پایان نامه ها بوده که بیشتر موردتوجه قرار گرفته ولی موضوع موردبحث کمتر توجه شدن به بخشی از موضوعات اصلی در ابعاد آن است. تجدید حیات روستایی در بعد اقتصادی، حفظ پایدار منابع و به خصوص آب در بعد زیست محیطی و موضوع مهاجرت های روستایی در بعد اجتماعی از مهم ترین موضوعات هستند که باید مطالعات روستایی بیشتر به صورت موردی این موضوعات را موردبررسی قرار دهند. 

بررسی و ارزیابی اراضی برای افزایش تولید و بهره وری محصول، امروزه به عنوان یکی از رویکردهای بدیل در توسعه کشاورزی مورد توجه قرار گرفته و لزوم پرداختن به این امر به ویژه در نواحی روستایی که درآمد آنان وابستگی بسیار زیادی به بخش کشاورزی دارد، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. توسعه کشاورزی از اولویت های برنامه ریزی کشاورزی بوده و لازمه چنین توسعه ای، شناخت عوامل موثر و حاکم بر آن می باشد. هدف از تحقیق حاضر بررسی و سنجش قابلیت های محیطی شهرستان طارم برای کشت زیتون و تحلیل موقعیت مکانی نواحی روستایی تولیدکننده آن بود. از این رو ، از 3 پارامتر ارتفاع، جهت شیب و وضعیت شیب به عنوان پارامترهای زمینی و 3 پارامتر اقلیمی بارش، دما و رطوبت نسبی که داده های آن از 11 ایستگاه هواشناسی، سینوپتیک و باران سنجی با طول دوره آماری مناسب(1395- 1375) و پایه زمانی مشترک جهت پهنه بندی اقلیمی استفاده شد. نتایج نشان داد، شهرستان طارم به لحاظ قابلیت کشت زیتون در شرایط مناسبی قرار دارد، از سطح کل منطقه مورد مطالعه 21/2 درصد برای کشت زیتون مناسب بوده که عمده آن ها در مناطق میانی شهرستان واقع است همچنین بیشتر نواحی روستایی تولیدکننده زیتون به لحاظ موقعیت مکانی در اراضی مناسب برای کشت زیتون استقرار یافته اند و این نواحی به دلیل قابلیت مناسب کشت زیتون، 74/8درصد از زیتون را در شهرستان طارم تولید می کنند.

نقش فعالیّت اقتصاد روستایی در دنیا بسیار مهم تلقّی شده و در ابعاد ملی، منطقه ای و حتّی بین المللی ارزشمند است. اما جایگاه اصلی بازاریابی تولیدات روستایی و سهم پایین دریافت ناشی از فروش تاکنون نتوانسته شایستگی های خود را کاملأ به اثبات برساند. این امر بیشتر ناشی از نقائص موجود در ساختار بازار محصولات روستایی است. باتوجّه به اهمیت موضوع و فقدان رویکرد بازاریابی یکپارچه در بخش محصولات، بویژه در تشکل ها و تعاونی های روستایی به عنوان متولیان تولید و توزیع، لزوم توجه هرچه بیش تر علمی و عملی به مبحث بازاریابی یادآور می شود، دراین راستا روش تحقیق به صورت ارزیابی عملکرد اقتصادی با ارائه مدل سازی ساختاری تفسیری و تعیین ارتباط بین مؤلفه های اعتبار یافته انجام شده است. تحلیل پژوهش با استفاده از به کارگیری مؤلّفه های مؤثر در بازاریابی محلّی در نواحی روستایی از مجموعه ابعاد محیطی، اجتماعی و اقتصادی با برداشت از مطالعات مشابه و تأیید خبرگان دانشگاهی کسب شده است، که با نظرات مجموعه مذکور به صورت کاراکترهای جداگانه در ماتریس خود تعاملی ساختاری به وجود آمد. بر این اساس مؤلّفه های مناسب سازی زیرساختی و کالبدی، تجهیز فروشگاه مزرعه، تولید انبوه و تنوع محصولات، تحکیم ارتباط کشاورزی، زیرساخت هایICTو گسترش دامنه بازاریابی یکپارچه تنه اصلی مدل را شکل می دهد، همچنین مؤلّفه ی توسعه مزیت های رقابتی توانسته بیش ترین ارتباط را با مؤلّفه کارآمدی صندوق های تسهیل کننده برقرار کند. در نتیجه مدل ارائه شده بازاریابی محلّی در نواحی روستایی با رویکرد مدل سازی ساختاری تفسیری برای حصول به جایگاه مناسب خود تاکید بر شبکه یکپارچه با نقش بازیگران روستایی، سازمان های سازنده در استراتژی توسعه ی پایدار دارد و منتج به چارچوب راهبردهای محرومیت زدایی روستایی خواهد بود که به صورت فرآیند زنجیره ای ارائه شده است.

یکی از وظایف اصلی و مهم برنامه ریزان در نواحی روستایی، تخصیص زمین به کاربری های گوناگون با توجه به نقش و کارکرد و میزان تأثیرگذاری هر کدام از کاربری ها بریکدیگر است. در واقع هدف نهایی برنامه ریزی کاربری اراضی ایجاد نوعی تعادل زیست محیطی و برقراری عدالت اجتماعی در روند پیشرفت و آبادانی نواحی سکونتی است و باید به اهداف کیفی همچون امنیت، سازگاری، منظر و چشم انداز و احساس وابستگی به محیط نیز پاسخ گوید. در این پژوهش میزان سازگاری کاربری های تغییر یافته به وسیله خبرگان روستاهای مورد مطالعه از حیث کاملاً سازگار تا کاملاً ناسازگار طبقه بندی و امتیازبندی شدند. هدف از این مطالعه، بررسی تحولات کاربری اراضی نواحی روستایی شهرستان اشتهارد در بازده زمانی 15 ساله است و تحولات کاربری اراضی با استفاده از شاخص های سازگاری مورد بررسی قرار گرفته است. تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کاربری است و ماهیت توصیفی- تحلیلی دارد. برای گردآوری اطلاعات از روش مشاهده، مصاحبه و طراحی و تکمیل پرسشنامه استفاده شده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که نخست: تمام روستاهای مورد مطالعه از نظر سازگاری در وضعیت نسبتاً سازگاری قرار دارد، دوم: در بین 8 کاربری مورد بررسی، کاربری مسکونی با میانگین 2/4 و اراضی بایر با میانگین 1/4 بیشترین تحولات را از سال 1380 تا 1395 به خود اختصاص داده است، سوم: کاربری مسکونی سازگارترین و کاربری کارگاهی- صنعتی ناسازگارترین کاربری ها در بین کاربری های مورد برسی قرار گرفته است.

Purpose- Landslides are major hazards to human activities, which often wreak havoc on economic resources, damaging properties and facilities in rural areas. The present study, considering that a prerequisite of any development and planning is the recognition of the geographical features in an area, investigated the risk of landslide due to the expansion of agricultural land uses in rural areas. Design/Methodology/Approach- This is applied research that sought to examine the research background and select the most appropriate methods. Accordingly, it adopted a mixture of quantitative methods (fuzzy Delphi and fuzzy best-worst method), GIS, and remote sensing techniques to achieve the research goal. Findings- According to the research findings, with increasing height, slope, and vicinity to the fault lines, the risk of landslides rises in the study areas. These areas are mostly located in the highlands and the eastern and western regions, where rural areas are chiefly distributed. However, the majority of rural areas are distributed in the middle areas, which have better access to water resources and are in more favorable conditions due to topographic factors. Meanwhile, agricultural lands, due to the use of river water resources, have been distributed in the middle areas, which are classified as low-risk areas in terms of landslides. In contrast, due to the limited flatlands in highlands, agricultural gardens have developed in highlands with a moderate slope, which subsequently poses the risk of landslide. Therefore, the regular monitoring of land use development to increase the safety factor in new housing construction and agricultural lands is one of the planning requirements for land use development in mountainous rural areas.

در تقابل با بیماری کرونا، سازگاری در برابر آن، پدیده ای قابل تأمل به شمار می رود که در گام نخست تبیین یک راهبرد مناسب برای جلوگیری از گسترش آن، مهم ترین اقدام است. اما برای به این هدف نیاز است تا یک رفتارشناسی دقیق برحسب منطقه(شهری- روستایی) صورت گیرد تا الگوهای مناسب برای مدیریت مناسب آن حاصل شود. تحقیق سعی داشت تا با بررسی نمونه هایی از محدوده مورد مطالعه به این هدف دست یابد. تحقیق کاربردی و برحسب نوع و روش تحلیل گردآوری اطلاعات از نوع آمیخته و جمع آوری اطلاعات به صورت ترکیبی از روش های مصاحبه هدفمند، مشاهده، یادداشت برداری و پرسشنامه محقق ساخته بود. واحدهای معنایی مصاحبه پس از رسیدن به اشباع نظری از نظر پاسخ ها به روش متن باز در MAXQDA کدگذاری و در دو مرحله طبقه بندی گردیدند. سازه های مورد نظر برای تحلیل در مدل ساختاری- تفسیری ISM آماده و با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته تأثیرپذیری و تأثیرگذاری سازه ها بر یکدیگر، توسط 20 نفر از خبرگان محلی بررسی شد. سپس سازه ها در مدل MICMAC خوشه بندی شدند. مسافرت به ناحیه روستایی مورد مطالعه و بهبود خدمات بهداشتی- درمانی، باید به عنوان سطح اول مدیریت بیماری کرونا مورد توجه قرار بگیرد. با توجه به دیگر نتایج تحقیق، دو سازه همکاری و مشارکت ساکنین و سازمان های ذی ربط نیز به عنوان دو سازه کلیدی در مدل MICMAC به دست آمدند که می توانند به عنوان عوامل کلیدی و زیربنایی در مدیریت بیماری در ناحیه روستایی مورد مطالعه عمل کنند. برای شروع و تغییر در مدیریت بیماری کرونا نیز باید بر روی این دو سازه تأکید گردد. یافته های تحقیق همچنین 4 راهبرد را برای ناحیه روستایی پیشنهاد می کند که می تواند راهنمای عمل برای تدوین سیاست ها و دستورالعمل های بهداشتی برای ناحیه روستایی باشد.

مقدمه: تهیه و اجرای طرح هادی روستایی به منظور توسعه فیزیکی روستاهای ایران اجرا شده است. ارزیابی اثرات کالبدی اجرای طرح ها موضوع مهمی است که می تواند از یک سو پیامدهای اجرای طرح را در روستاها مشخص کند و از سوی دیگر با شناسایی قوت ها و ضعف های موجود، اطلاعات لازم را برای مدیریت بهتر طرح ها فراهم نماید. هدف: پژوهش حاضر با هدف ارزیابی اثرات کالبدی اجرای طرح هادی در شهرستان رباط کریم تهیه شده است. روش شناسی و تحقیق: این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی بوده که به منظور پیشبرد آن از دو روش اسنادی و پیمایشی استفاده شده است. در روش اسنادی به مطالعه و بررسی کتب، مجلات و دیگر اسناد مرتبط با موضوع پژوهش پرداخته شده و در روش پیمایشی از تکنیک پرسش نامه برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. سپس در محیط های نرم افزار آماری Excel و Spss Win23 ، از آزمون t تک نمونه ای جهت تجزیه وتحلیل داده ها استفاده گردید. جامعه آماری شامل 13 روستا از دو دهستان منجیل آباد و وهن آباد هستند که نزدیک به بیش از یک دهه طرح هادی در آن ها به اجرا درآمده است. تعداد حجم نمونه با روش نمونه گیری کوکران 270 خانوار بوده که به صورت نمونه گیری تصادفی مورد پرسش گری قرار گرفتند. قلمرو جغرافیایی پژوهش: شهرستان رباط کریم در جنوب غربی استان تهران، با مساحتی معادل 549 کیلومترمربع از شمال به شهرستان های شهریار و کرج، از شرق و جنوب به شهرستان های ری و اسلامشهر و از غرب به شهرستان های ساوه محدود است. یافته ها و بحث: یافته های مطالعه بر اساس نتایج به دست آمده از آزمون t تک نمونه ای نشان می دهد، اجرای طرح هادی در روستاهای مورد مطالعه به ترتیب بهترین عملکرد را در متغیرهای مسکن (83/3)، توزیع خدمات (77/3)، شبکه معابر (67/3) و زیست محیطی (30/3) داشته است. نتایج: بنابراین اجرای طرح هادی در محدوده مورد مطالعه به طور نسبی عملکرد موفقیت آمیز و تأثیرات مثبت و معناداری را بر بعد کالبدی داشته است. اما میزان تأثیرات کالبدی طرح در هر یک از متغیرها و مؤلفه های کالبدی با یکدیگر تفاوت دارد.

بررسی و ارزیابی اراضی برای افزایش تولید و بهره وری محصول، امروزه به عنوان یکی از رویکردهای بدیل در توسعه کشاورزی مورد توجه قرار گرفته و لزوم پرداختن به این امر به ویژه در نواحی روستایی که درآمد آنان وابستگی بسیار زیادی به بخش کشاورزی دارد، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. توسعه کشاورزی از اولویت های برنامه ریزی کشاورزی بوده و لازمه چنین توسعه ای، شناخت عوامل موثر و حاکم بر آن می باشد. هدف از تحقیق حاضر بررسی و سنجش قابلیت های محیطی شهرستان طارم برای کشت زیتون و تحلیل موقعیت مکانی نواحی روستایی تولیدکننده آن بود. از این رو ، از 3 پارامتر ارتفاع، جهت شیب و وضعیت شیب به عنوان پارامترهای زمینی و 3 پارامتر اقلیمی بارش، دما و رطوبت نسبی که داده های آن از 11 ایستگاه هواشناسی، سینوپتیک و باران سنجی با طول دوره آماری مناسب(1395- 1375) و پایه زمانی مشترک جهت پهنه بندی اقلیمی استفاده شد. نتایج نشان داد، شهرستان طارم به لحاظ قابلیت کشت زیتون در شرایط مناسبی قرار دارد، از سطح کل منطقه مورد مطالعه 21/2 درصد برای کشت زیتون مناسب بوده که عمده آن ها در مناطق میانی شهرستان واقع است همچنین بیشتر نواحی روستایی تولیدکننده زیتون به لحاظ موقعیت مکانی در اراضی مناسب برای کشت زیتون استقرار یافته اند و این نواحی به دلیل قابلیت مناسب کشت زیتون، 74/8درصد از زیتون را در شهرستان طارم تولید می کنند.

امروزه تغییر و تحولات کاربری اراضی از چالش های مهم قرن 21 به حساب می آید. اطلاع از تحولات کاربری ها و نحوه ی تغییرات آن در گذر زمان یکی از مهم ترین موارد در برنامه ریزی ها می باشد. با اطلاع از تحولات کاربری می توان تغییرات آتی را پیش بینی نموده و اقدامات مقتضی را انجام داد. در همین راستا این مطالعه، ابتدا به بررسی روند تحولات کاربری اراضی و سپس به شناسایی عوامل موثر بر این تغییر و تحولات در نواحی روستایی طاووسیه، برغان، ورده و سنقرآباد در شهرستان ساوجبلاغ پرداخته است. تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کاربردی است و ماهیت توصیفی - تحلیلی دارد. برای گرداوری اطلاعات از روش مشاهده، مصاحبه و طراحی و تکمیل پرسشنامه استفاده شده است. جامعه ی آماری تحقیق شامل 130 نفر از ساکنین مستقر در روستاهای مذکور است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل عاملی اکتشافی در قالب نرم افزار spss استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی چهار عامل را با عنوان عوامل موثر بر تغییر و تحولات کاربری اراضی در روستاهای نام برده شناسایی نمود که عبارتند از: رشد ساخت و ساز و خانه های دوم ، عوامل سازمانی، اقتصادی نبودن بخش کشاورزی و تمایل جوانان به مشاغل غیر کشاورزی که در مجموع 545/85 درصد از متغیرهای تغییر کاربری را تبیین نموده اند. همچنین، با مدیریت ساخت وساز در بخش کشاورزی به عنوان خانه های دوم ، اجرای دقیق سیاست های توسعه روستایی با تاکید بر حفظ کاربری اراضی کشاورزی ، افزایش جاذبه و کاهش دافعه زندگی روستایی برای جوانان و افزایش جاذبه بخش کشاورزی برای کشاورزان و سرمایه گذاران این بخش می توان از گرایش روستاییان به تغییر کاربری اراضی کشاورزی جلوگیری نمود.

مقدمه: شناخت جوامع عشایری از حیث قابلیت ها، امکانات، محدودیت ها و تنگناها و چگونگی تعامل آن ها از ضروریات برنامه ریزی توسعه پایدار است. از این رو بر اساس معیشت پایدار ضرورت دارد، وضعیت پایداری زندگی و امکانات معیشتی آنان مورد بررسی و شناسایی قرار گیرد. هدف پژوهش: پژوهش حاضر با هدف شناسایی الگوهای زیستی در چارچوب رویکرد معیشت پایدار، بر آن است تا مقایسه ای از سرمایه های معیشتی پنج گانه انسانی، اجتماعی، فیزیکی، مالی و طبیعی در دسترس این الگوهای زیستی داشته باشد. روش شناسی تحقیق: پژوهش پیش رو، به لحاظ هدف کاربردی و از نوع کمی و توصیفی - تحلیلی است. جامعه آماری شامل دو گروه عشایر اسکان یافته و عشایر نیمه کوچنده مجموعاً با تعداد 520 خانوار است. با استفاده از فرمول اصلاح شده کوکران 126 خانوار و از هر گروه 63 خانوار، به عنوان حجم نمونه تعیین شد. گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی و پیمایشی با فن مصاحبه و پرسشنامه انجام گرفت. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها در محیط نرم افزار Spss 23 از Student-T-test استفاده شد. قلمروجغرافیایی پژوهش: شهرستان ملارد در استان تهران، دارای چهار دهستان به نام های اخترآباد، بی بی سکینه، ملارد جنوبی و ملارد شمالی است. عشایر این شهرستان در دهستان اخترآباد از توابع بخش صفادشت، استقرار یافته اند. یافته ها و بحث: الگوهای زیستی عشایر شهرستان ملارد به دو شکل است. یک گروه عشایر اسکان یافته اند و گروه دیگر عشایر نیمه کوچنده. وضعیت دارایی های معیشتی در بین این دو گروه تفاوت های چشمگیری داشته به طوری که شرایط زندگی آنان را برای ادامه کوچ یا اسکان تحت تأثیر قرار می دهد. نتایج: نتایج نشان داد میانگین شاخص سرمایه انسانی در گروه عشایر اسکان یافته 45/3 و عشایر نیمه کوچنده 40/3 بود. از سوی دیگر، شاخص سرمایه اجتماعی در گروه عشایر نیمه کوچنده با مقدار 76/3 نسبت به عشایر اسکان یافته با مقدار 18/3 دارای ارزش بالایی بوده است. شاخص سرمایه فیزیکی به ترتیب 83/3 و 98/2 در گروه عشایر اسکان یافته و عشایر نیمه کوچنده به دست آمد. سرمایه مالی در گروه عشایر اسکان یافته 97/3 و عشایر نیمه کوچنده 98/2 بود. میانگین سرمایه طبیعی در این دو گروه تفاوت بسیار کمی داشت و به ترتیب 22/1 و 42/1 در گروه عشایر اسکان یافته و در گروه عشایر نیمه کوچنده بود؛ بنابراین می توان گفت، میانگین سرمایه های اجتماعی و طبیعی عشایر نیمه کوچنده بالا بوده است. علاوه بر این کل دارایی های معیشتی عشایر اسکان یافته و نیمه کوچنده به ترتیب 13/3 و 91/2 بود. پس میانگین کل دارایی ها به طور قابل ملاحظه ای در گروه عشایر اسکان یافته در مقایسه با گروه عشایر نیمه کوچنده بیشتر است.

مخاطرات طبیعی همه ساله رو به افزایش است و نواحی شهری و روستایی به طور فزاینده ای با این مخاطرات روبه رو است. کشور ایران یکی از کشورهای با قابلیت بالای بلاهای طبیعی به شمار می رود که تنوع بلایای طبیعی در آن قابل توجه است. در این بین، زلزله یکی از مهمترین مخاطرات طبیعی است که در نواحی روستایی ایران تلفات و خسارات زیادی به همراه دارد. پژوهش حاضر با هدف برآورد میزان آسیب پذیری روستاهای دهستان پیان در شهرستان ایذه، به بررسی وضعیت سکونتگاه های روستایی آن پرداخته است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی بوده، و داده های مورد نیاز با استفاده از مطالعات اسنادی و همچنین مطالعات میدانی فراهم شده است. جامعه آماری تحقیق روستاهای دهستان پیان در شهرستان ایذه بوده که از این تعداد 6 روستا با موقعیت های متنوع دشتی، کوهپایه ای و کوهستانی به عنوان روستاهای نمونه انتخاب شده است. با توجه به کثرت خانوارهای ساکن در روستاهای مورد مطالعه و همچنین پاندمی کووید ۱۹، از مجموع 1310 خانوار تعداد 150 خانوار نمونه برای پرسشگری تعیین شده است. نتایج تحقیق نشان داد که نخست از کل روستاهای دهستان پیان42 روستا در پهنه ی کم خطر آسیب پذیری از زلزله قرار دارد و 20 روستا در پهنه ی باخطر متوسط و 33 روستا در پهنه ی با خطر بالای برآورد و آسیب پذیری واحدهای مسکونی در برابر زلزله قرار دارند. به علاوه در بین شاخص های مورد بررسی در روستاهای هدف تحقیق، شاخص رعایت معیارهای فنی در ساخت سگونتگاه های روستایی و شاخص نوع مصالح به کار گرفته شده در واحد مسکونی به ترتیب بیشترین میزان آسیب پذیری در روستاهای نمونه را داشته است. در نهایت نیز روستاهای دهنو با 81 خانوار و روستای تاکوتر با 75 خانوار از آسیب پذیری بیشتری نسبت به دیگر روستاهای مورد مطالعه در مقابل زلزله برخوردار بوده است.

تغییرات کاربری اراضی یکی از چالش های قرن 21 در جهان و ایران است.فعالیت های انسانی و تخریب اراضی و تکنیک های نامناسب کشاورزی و کشت باعث تخریب زمین های زراعی در سال های اخیر شده است در این راستا هدف از تحقیق حاضر بررسی تغییرات کاربری اراضی با تاکید بر کاربری کشاورزی و زراعی در یکی از قطب های کشاورزی استان آذربایجان شرقی یعنی شهرستان آذرشهر می باشد.در این پژوهش از تکینک های سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی برای بررسی کاربری اراضی در دو بازه زمانی 2000 و 2020 از تصاویر لندست 7 و8 و پروداکت کاربری اراضی سنجنده مادیس استفاده شده است.برای این فرایند از سامانه گوگل ارث انجین و نرم افزار ARCGIS استفاده نموده ایم. نتایج به دست آمده نشان می دهد در این فاصله زمانی 20 ساله کاربری زراعی حدود17 هزار کلیومتر مربع افزایش داشته است.همچنین با استفاده از سنجنده مادیس زمین های زراعی شهرستان را در این دوسال به دو طبقه کشت آبی و باغی طبقه بندی نمودیم که کشت قالب در هر دو سال کشت آبی بوده است.با استفاده از تحلیل فضایی-مکانی به این نتایج دست یافتیم که هر چقدر از میزان تراکم روستاها کاسته می شود در پی آن از مساحت زمین های زراعی نیز کاسته می شود.