مهدخت بروجردی علوی

رسانۀ خدمت عمومی برمبنای مسئولیت پذیری اجتماعی شکل گرفته است. نظام مطلوب مدیریت رسانه در سازمان صداوسیما به الگوی رسانه خدمت محور نزدیک تر است. حضور مؤثر در زیست بوم صنعت رسانه و محتوا، نیازمند برنامه ریزی راهبردی و مهمتر از آن ارزیابی و اصلاح این راهبردها است. فقدان شاخص های مناسب ارزیابی عملکرد، موجب اتلاف منابع مالی و سرمایه های انسانی خواهد شد. حوزۀ فنی و زیرساخت به عنوان یکی از مهمترین حوزه های کلیدی سازمان صداوسیما، نیز از این قاعده مستثنی نیست. هدف اصلی این پژوهش «شناسایی شاخص های ارزیابی برنامه های راهبردی حوزۀ فنی و زیرساخت سازمان صداوسیما برای تحقق مفاهیم رسانه خدمت عمومی است.» محقق در گام نخست، با استفاده از روش اسنادی، متون و منابع مهم انتشاریافته توسط مراجع بین المللی در حوزۀ رسانه خدمت عمومی را مورد بررسی قرار داده و 11 مفهوم را احصاء نموده است. در گام دوم، با تطبیق کلیه برنامه های راهبردی حوزۀ فنی و زیرساخت سازمان صداوسیما با این مفاهیم، چهار استراتژی (مشتمل بر ده برنامه راهبردی) متناظر با دو مفهوم رسانۀ خدمت عمومی یعنی «جامعیت» و «تمایز» استخراج شد که نشان می دهد در برنامه ریزی راهبردی سازمان صداوسیما، ویژگی های این نظام رسانه ای انعکاس یافته است. در نهایت، با استفاده از کارت امتیازی متوازن و برگزاری چهار جلسه گروه متمرکز با حضور 6 نفر از مدیران کل و 9 نفر کارشناس خبره حوزه فنی که به صورت هدفمند انتخاب شدند، شاخص های ارزیابی در چهار بعد فرایندها، مالی (اقتصاد رسانه)، رشد و یادگیری (سرمایه انسانی) و مشتری (مخاطب و ذی نفع) شناسایی و تبیین شده است.

مقالة حاضر به موضوع جایگاه اخلاق حرفه ای در عملکرد روزنامه نگاران مطبوعات امروز ایران پرداخته است. در این پژوهش با 20 نفر از روزنامه نگاران، استادان ارتباطات، حقوقدانان و مدیران مسئول روزنامه ها مصاحبة عمقی انجام گرفته است. نظریة هنجاری مطبوعات و تأکید بر مفهوم عینیت چارچوب نظری این پژوهش را تشکیل می دهد. در چارچوب مفهومی این پژوهش، بر نظریة مسئولیت اجتماعی و مفهوم عینیت تأکید شده است. بنابراین پرسش های تحقیق با توجه به این چارچوب و در قالب گویه ها و موقعیت های اخلاقی، غیراخلاقی و تردیدآمیز طراحی شده اند. در این سوال ها مصاحبه شوندگان هر کدام در پاسخ به سوال، دلیل خود را نیز توضیح داده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد بین مصاحبه شوندگان درباره اخلاقی، غیراخلاقی یا تردیدآمیز بودن بسیاری از موقعیت هایی که روزنامه نگاران با آن مواجه می شوند، اتفاق نظر وجود ندارد. به طوری که رعایت نشدن اخلاق حرفه ای در روزنامه نگاری، به امری طبیعی بین بسیاری از روزنامه نگاران تبدیل شده است. یکی از دلایل این امر، عدم وجود قانونی مشخص و شفاف در زمینة اخلاق روزنامه نگاری است.

پژوهش حاضر، برای شناخت چارچوب سازی سخنرانی ترامپ و روحانی در مورد مذاکرات برجام، توسط خبرگزاری های ایسنا، فارس، بی بی سی فارسی و بخش فارسی صدای آمریکا در پیام رسان تلگرام صورت گرفته و از نظریه چارچوب سازی به عنوان مبانی نظری تحقیق استفاده شده است. روش تحقیق، تحلیل محتوای کمی و واحد تحلیل، مطلب است. در این پژوهش، کلیه اخبار منتشره در مورد رویداد موردبررسی در کانال های تلگرامی رسانه های خبری ذکر شده، به شیوه نمونه گیری هدفمند، کل شماری شده اند. ضریب پایایی تحقیق بر اساس فرمول اسکات محاسبه شد که برای همه متغیرها بالای ۸۰ درصد بود که این امر نشانگر پایایی مطلوب متغیرهای پژوهش حاضر است. بر اساس یافته های این تحقیق، در مورد سخنرانی ترامپ و روحانی، شیوه انتشار اخبار در خبرگزاری ایسنا، خبرگزاری فارس و بی بی سی فارسی تقریباً مشابه یکدیگر بوده است و این رسانه های خبری (بی بی سی فارسی تا حدودی) علیه سخنرانی ترامپ، مطالب خود را منتشر کرده اند، در حالی اکثر قریب به اتفاق اخبار صدای امریکا علیه سخنرانی روحانی منعکس شده بود.

برخورداری از نظام اطمینان بخش مدیریت و ارزیابی عملکرد در فرایند مدیریت راهبردی، رمز موفقیت پایدار هر سازمان، به ویژه سازمان های رسانه ای، در محیط متغیر و پیچیده صنعت رسانه است. راهبردهای محتوایی نقش حساسی در تحقق رسالت و مأموریت سازمان صداوسیما دارند و بخش اصلی فعالیت این سازمان در این راستاست. مسئله این پژوهش، عدم ارزیابی راهبرد های حوزه تولید و توزیع پیام، پس از گذشت حدود یک سال و نیم از اجرای برنامه راهبردی پنج ساله سازمان صداوسیما(1397-1401) است. هدف اصلی پژوهش، شناسایی «شاخص های ارزیابی راهبرد های سازمان صداوسیما در حوزه تولید و توزیع پیام است.» برای دستیابی به این هدف، از کارت امتیازی متوازن استفاده شده است. در فرایند این پژوهش، با استفاده از نظرات کارشناسان و صاحبنظران در قالب دو جلسه گروه متمرکز، با محورقراردادن ابعاد کارت امتیازی متوازن(مالی، مشتری، فرایندهای داخلی، رشد و یادگیری) و راهبردها و برنامه های بلندمدت سازمان صداوسیما در حوزه محتوایی، شاخص های موردنظر شناسایی شدند. «درصد برنامه های تولیدشده دارای پیوست پژوهشی»، «وضعیت خبرگزاری بین المللی تصویری»، «تعداد بخش های خبری در شبکه های تخصصی»، «انعقاد تفاهمنامه همکاری با مجامع بین المللی و جهانی رسانه»، «میزان تولیدات مستقل در باندِ پهن و در دسته ها و گونه های گوناگون»، «درآمدزایی از طریق سازوکارهای مختلف درآمدی در فضای بادِ پهن»، «تعداد تعاملات مردمی با سازمان صداوسیما»، «باشگاه مخاطبان شبکه ها و برنامه های رادیوتلویزیونی»، «وضعیت کانال های شبکه ها و برنامه های رادیوتلویزیونی در پیام رسان ها»، ازجمله مهم ترین شاخص های شناسایی شده برای ارزیابی راهبردی سازمان صداوسیما در حوزه محتوا و پیام و مطابق با الگوی کارت امتیازی متوازن است.

با توجه به نقش «روزنامه‌نگاران علم» به عنوان یکی از ارکان ترویج علم در جامعه و جایگاه «روزنامه‌نگاری علم» در توسعه علمی کشور بررسی عملکرد آنها در رسانه‌های گوناگون می‌تواند توصیف‌کننده جایگاه واقعی آنها در سپهر علمی جامعه و مقدمه‌ای برای یافتن چالش‌های این حوزه باشد. لذا این پژوهش با هدف بررسی عملکرد روزنامهنگاران علم در مطبوعات با استفاده از روش تحلیل محتوای کمَی و با نگاهی بر درسنامه‌های فدراسیون جهانی روزنامه‌نگاران علم، به بررسی محتوای تولید شده، در صفحات علم و فناوری چهار روزنامه جامجم، کیهان، خراسان و آفرینش پرداخته است. دادههای پژوهش ضعف عملکرد روزنامه‌نگاران علم را در برخی حوزه‌ها نشان میدهد:مطالب علم و فناوری در این روزنامهها، به ندرت برجسته می‌شوند. این مطالب عمدتا، از منابع دیگر استخراج میشوند و تولید، در این حوزه کمتر اتفاق می‌افتد.مصاحبه‌ها و گزارش‌های نقادانه سهم بسیار اندکی در این صفحات دارند، پرداختن به سیاست‌های علمی و مناقشات علم، چه در سطح جامعه و چه در سطوح تولید دانش، از جمله مواردی است که مغفول مانده و به آن پرداخته نشده است. در این صفحات از شیوههای غالب علمینویسی، مطابق با درسنامههای فدراسیون جهانی روزنامه‌نگاران علم، مثل گزارشنویسی به شیوه داستانی و یا فیچر نویسی استفاده نمی‌شود.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تصاویر ارائه شده در کتاب های فارسی و تعلیمات اجتماعی دوره ابتدایی، از نظر کاربرد نشانگان جنسیتی در مورد مردان و زنان، انجام شده است و در حقیقت می خواهد بداند که این تصاویر، از نظر جنسیتی، چگونه بر ذهنیت دانش آموزان تأثیر خواهد گذاشت. در این پژوهش تصاویر کتاب های مورد بررسی براساس سه مفهوم «خانواده و نقش زن و مرد»، «همکاری» و «مادری» انتخاب شده و نتایج حاصل از بررسی نشانه شناسی آن ارائه می شود. روش مورد استفاده در این تحقیق «نشانه شناسی» و جامعه آماری آن کلیه کتاب های فارسی و تعلیمات اجتماعی چاپ شده در سال تحصیلی 90- 1389 در دوره ابتدایی است. شیوه نمونه گیری تحقیق، نمونه گیری غیرتصادفی هدفمند است. بر این اساس کلیه تصاویری که در آن ها سه مفهوم «خانواده و نقش زن و مرد»، «همکاری» و «مادری» نشان داده شده، واحد تحلیل بوده است. نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان داد که «خانواده» و «انسجام خانوادگی» موضوع محوری در تصاویر ارائه شده در این کتاب هاست. مادر نیز به عنوان یکی از ارکان خانواده همواره با مفهوم آرامش و با هاله ای از رنگ آبی که تداعی کننده آرامش است دیده می شود. پرداختن به موضوع خانواده به عنوان موضوعی که در جهان امروز در معرض بحران است و زیبا پرداختن به نقش مادری از نقاط قوت، و کمتر پرداختن به سایر نقش های اجتماعی و اقتصادی زنان از نقاط ضعف کتاب های درسی است.

تبلیغات در تلویزیون از جمله عناصری است که این رسانه به منظور تغییر ارزش ها و نگرش های مردم از آن بهره می جوید. امروزه نوع جدیدی از آگهی ، به نام آگهی های خدمات عمومی، به منظور حل برخی مسائل و مشکلات مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و غیره از شبکه های مختلف سیما، با هدف تغییر نگرش مخاطبان پخش می شوند. آگهی های مرتبط با حمایت از کالای ایرانی نیز در این دسته قرار می گیرند. در این پژوهش پنج آگهی مرتبط با حمایت از تولیدات ملی، که از شبکه های مختلف تلویزیون در طی سال 1397 پخش شده اند، با رویکرد نشانه شناختی رولان بارت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. این پژوهش، با هدف شناخت دال و مدلول های موجود در متن آگهی ها و بررسی چگونگی استفاده از انواع نشانه ها و رمزگان در این آگهی ها انجام و این نتیجه حاصل شد که تولیدکنندگان این تبلیغات، برای تشویق مردم به حمایت از تولید ملی و شکستن اسطوره   “کیفیت خوب ” کالای خارجی و جلوگیری از مصرف گرایی، با نمایش خرید محصولات خارجی توسط ایرانیان، که به تعطیلی کارخانه ها و بیکاری کارگران منجر می شود، سعی در تحریک عواطف و احساسات مخاطبان دارند. همچنین از عناصر داستانک، مقدمه چینی، شخصیت هایی از جنس خود مردم، امید به نسل آینده و غیره در این آگهی ها استفاده شده است. 

با پیدایش و گسترش رسانه های جدید، ذهن بسیاری از پژوهشگران و متخصصان علوم دینی و شماری از متفکران حوزة علوم اجتماعی و ارتباطات، به این نکته معطوف شده است که نسبت میان دین و رسانه چیست؟ نحوة تعامل و پیوند این دو با هم چگونه است؟ در این راستا این تحقیق در پی پاسخ به این سؤال است که چگونه می توان در عرصة رسانه، اخلاق و ارزش های دینی را رعایت کرد و صادقانه به نشر و تبلیغ دین پرداخت. از این رو تحقیق پیش رو با هدف شناسایی نقاط اشتراک و افتراق دیدگاه دو گروه علمی و اجرایی دین و رسانه به ارزیابی نظرات استادان ارتباطات و کارشناسان مذهبی سیمای جمهوری اسلامی ایران در خصوص چگونگی حضور دین در رسانه ملی و ویژگی های یک برنامه دینی تلویزیونی مطلوب می پردازد. در این تحقیق نظریات دین و رسانه، تحقیقات پیشین و ادبیات تحقیق مبنای نظری ساخت گویه های تحقیق قرار گرفتند. تحقیق حاضر به روش کیو و  با ارائه پرسشنامه ای 68 گویه ای به 30 پاسخگو شامل 15 استاد ارتباطات و 15 کارشناس عالی مذهبی تلویزیون انجام شد. از نتایج این تحقیق می توان به اشتراک نظر بالای هر دو گروه به ضرورت وجود مشاور مذهبی و یک برنامه ریزی نظام مند برای ساخت برنامه های دینی اشاره کرد. از سوی دیگر بر اساس داده های به دست آمده یکی از مهم ترین حوزه های مورد اختلاف پاسخگویان حوزة چگونگی حضور است. هر دو گروه روحانیان و استادان در خصوص اینکه تلویزیون می تواند وسیله ای مناسب برای تبلیغ دین باشد اتفاق نظر دارند اما آنچه در اینجا این دو گروه بر سر آن با هم اختلاف دارند در مورد تبلیغ دین از طریق تلویزیون ایدئولوژیک و توسط کارشناسان و مبلغانی است که از چهره های سیاسی و شناخته شده هستند. الگوی مطلوب برنامه های دینی تلویزیون در این تحقیق در چهار حوزة چگونگی حضور دین در رسانه تلویزیون ایران، حوزة محتوا، حوزة ارائه، و حوزة اجرا به صورت جداگانه ارائه می شود.

پژوهش حاضر با هدف ارائه راهکارهایی برای مواجهه و مقابله با اخبار جعلی در دوران کرونا در ایران، به شناخت نقاط قوت و ضعف رسانه های رسمی و شبکه های اجتماعی غیررسمی در این راستا پرداخته است. روش بررسی در این پژوهش در زمره تحقیقات کیفی می باشد که داده های آن با ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته گردآوری شده است. همچنین حجم نمونه شامل 10 نفر از متخصصان حوزه رسانه و بحران و یافته ها حاکی از اعتقاد صاحب نظران به تعیین کنندگی اخبار جعلی در شکل دهی به افکار عمومی در بحران اخیر بوده است. ازنظر آن ها برای مقابله با اینفودمیک، تقویت رسانه های رسمی در برابر رسانه های اجتماعی و جلب مشارکت و همکاری متخصصان حوزه سلامت در تولید محتوای رسانه ای ضروری است.

از مهم ترین وظایف مدیر سازمان، شناخت عوامل مؤثر بر عملکرد کارکنان و ایجاد زمینه های بهبود عملکرد است. هدف این مقاله، بررسی و تبیین عوامل مؤثر بر عملکرد برنامه سازان رادیوست. در ابتدا، شاخص های مهم در عملکرد برنامه سازان، براساس شاخص های بین المللی حاکم تعریف شده، سپس اهمیت آنها از دید برنامه سازان رادیو، شامل تهیه کنندگان و سردبیران، سنجیده شده است. عملکرد، براساس نظر اکثر نظریه پردازان مدیریت منابع انسانی، تابع مشترک انگیزش و توانایی و ادراک وظیفه است. روش به کاررفته در این تحقیق، پیمایش و ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه حضوری است و به علت محدودیت جامعه آماری، تهیه کنندگان و سردبیران شاغل در معاونت صدای جمهوری اسلامی ایران در آذر 1387 جامعه آماری را تشکیل دادند. خلاصه نتایج تحقیق بدین صورت است: عوامل بهداشتی انگیزش: از نظر برنامه سازان، خط مشی محیط با اهمیت ترین عامل، در بین عوامل بهداشتی انگیزش بوده است، سپس امنیت شغلی و حقوق و دستمزد دریافتی در قبال کار و ارتباطات در محیط کار. عوامل ذهنی انگیزش: از نظر برنامه سازان شناخت و قدردانی، بااهمیت ترین عامل در بین عوامل ذهنی بوده است. در اولویت بعد، انگیزش پیشرفت و توسعه شغلی قرار دارد. به نظر برنامه سازان، شاخص های توانایی و دانش و مهارت و علاقه مندی ها، برای موفقیت حرفه ای در برنامه سازی رادیویی، به ترتیب اهمیت بدین شرح اند: توانایی: ابتکار و مرتب سازی و چینش اطلاعات و تجسم؛ دانش: تولید و پردازش برنامه های رادیویی، موسیقی، هنر، ارتباطات، ادبیات؛ مهارت: فضاسازی و خلق موقعیت در برنامه رادیویی و ادراک خواندن و نظارت و نویسندگی؛ علاقه مندی ها: کارهای هنرمندانه و لطیف، کارهای مهم و تأثیرگذار حرفه ای، اجتماعی بودن، کارهای مفهومی و نظری؛ ادراک نفش: از نظر برنامه سازان، محیط اجتماعی، مؤثرترین عامل در انتخاب و ساخت محتوای برنامه بوده است، سپس افکار و درونیات برنامه ساز و سیاست های سازمان رسانه.

این پژوهش باهدف شناسایی راهکارهای تقویت نقش آفرینی تلویزیون در پیشگیری از وقوع جرم در شهر بندرعباس و برای پاسخ به این سؤال انجام شده است که چگونه تلویزیون می تواند در پیشگیری از وقوع جرائم در این شهر اثرگذار باشند. برای پاسخ به این سؤال از روش دلفی در دو مرحله برای گردآوری و تجزیه وتحلیل اطلاعات استفاده شد. تعداد 42 نفر از صاحبنظران در رشته های حقوق، جامعه شناسی و علوم ارتباطات اجتماعی استان هرمزگان که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند پانل دلفی را تشکیل دادند. بر اساس یافته های این پژوهش، صاحبنظران درحالی که که مشکلات «اقتصادی و معیشتی»، «فقر فرهنگی و اجتماعی» و «قرار گرفتن بندرعباس در مسیر ترانزیت کالاهای قاچاق و مشروبات الکلی» را مهم ترین دلایل بروز رفتارهای مجرمانه در شهر بندرعباس ارزیابی کردند، «بالا بردن کیفیت برنامه ها برای کاهش تمایل مردم به استفاده از برنامه های شبکه های ماهواره ای»، «آگاهی بخشی درباره قوانین به منظور ارتقای سطح معلومات حقوقی مردم» و «تولید پویانمایی های آموزنده اجتماعی و اخلاقی برای کودکان و نوجوانان» را مهم ترین راهکارهای پیشگیری از وقوع جرائم خشن در بندرعباس با استفاده از رسانه تلویزیون دانستند.