مجید معارف

مجید معارف

مدرک تحصیلی: استاد دانشگاه تهران  

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۰۱ تا ۱۲۰ مورد از کل ۱۵۴ مورد.
۱۰۱.

بررسی و نقد احادیث قرطاس در کتاب سلیم بن قیس الهلالی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۸ پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۱۵ 7-26

کلید واژه ها: کتاب سلیم بن قیس حدیث قرطاس وصیت پیامبر تعیین دوازده جانشین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۰ تعداد دانلود : ۲۳۴
جانشینی پیامبر(ص)، یکی از دامنه دارترین مسائلی است که از رحلت آن حضرت تاکنون، اندیشمندان دو فرقه شیعه و سنی را به خود مشغول داشته است. اهل تسنن با استناد به رای مشورتی مردم، مساله ی جانشینی پیامبر(ص) را با مبنای انتخاب امت تحلیل می کنند و متکلمان شیعی با استناد به متون دینی معتقدند که پیامبر، این امر مهم را به هیچ وجه فروگذار نکرده و به صراحت، جانشینان خود از میان اهل بیت(ع) را تعیین نموده است.. در این راستا، یکی از مستندات شیعه، احادیث قرطاس در کتاب سلیم بن قیس الهلالی و دیگر منابع می باشد که در احادیث آن ادعا شده پیامبر(ص) در آخرین لحظات حیات، جهت نگارش وصیت خود، صحیفه و دواتی خواسته و علیرغم اختلاف و نزاع جمع حاضر بر سر این موضوع، به ترتیب، دوازده جانشین پس از خود را با نام و نشان به علی(ع) املا نموده است. این نوشتار درصدد بررسی صحت و سقم این حدیث با مقایسه با دیگر منابع روایی است.
۱۰۲.

نقد تاریخی داستان اجرای حد قذف توسط پیامبر(ص) در رویداد افک با توجه به گزارشات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۷ بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۶ 7-32

کلید واژه ها: آیات افک مصداق آیات افک آیه قذف عصمت پیامبر حد قذف عایشه ماریه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۵ تعداد دانلود : ۷۵۵
روایات افک عایشه به عنوان معرفِ مصداق آیه افک، در منابع اهل تسنن به شهرت رسیده اند. اما از دیرباز این سوال مطرح بوده که چرا پیامبر (ص) طبق ادعای روایات افک عایشه، اجرای حد را یک ماه به تعویق انداخت و پس از یک ماه تنها چهار نفر را حد زد نه یک عصبه را؟ از آنجا که این سوال عصمت پیامبر (ص) را زیر سوال می برد، برخی اندیشمندان این امکان را مطرح کرده اند که آیه قذف پس از آیات افک نازل شده باشد و علت عدم اجرای بلافاصله حکم حد، عدم تشریع حکم حد قذف بوده است. اما با توجه به این که حکم عطف به ماسبق نمی شود، این پاسخ نمی تواند مشکل روایات افک عایشه را حل کند. یعنی اگر یک ماه پس از شیوع افک، حکم وجوب حد قذف نازل شده باشد، پیامبر(ص) نمی بایست تهمت زنند گان را که به سبب ندانستن حکم معذور بوده اند، حد بزند. در این مقاله امکان دیگری مطرح شده که آیات قذف می توانند به همان ترتیب مصحف پیش از آیات افک، اما پس از بالا گرفتن شایعه نازل شده باشند. در این صورت چون حکم شرعی عطف به ماسبق نمی شود، زدن حد بر پیامبر (ص) واجب نبوده است. گزارشات قرآنی از رویداد افک، از آن جهت که فضایی را تصویر می کنند که تهمت ناروا دهان به دهان پخش شده و اوج گرفته بود، این نظریه را تایید می کنند. چرا که اگر حکم حد قذف پیش از اوج گرفتن شایعه نازل شده بود، افراد جسارت ساختن و پخش تهمتی چنین زشت را علیه همسر پیامبر(ص) پیدا نمی کردند. بنابر این اجرای حد بر چهار نفر توسط پیامبر(ص) ، داستانی ساختگی و خلاف گزارشات قرآنی و غیرقابل پذیرش است.
۱۰۳.

نسبت رأی و أثر در تفسیر البسیط واحدی و التبیان شیخ طوسی با تأکید بر مؤلفه های تفسیر به رأی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال هفدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۶۸ «ویژه قرآن و حدیث» 79-99

کلید واژه ها: تفسیر اثری تفسیر به رأی تفسیر اجتهادی تفسیر البسیط واحدی نیشابوری شیخ طوسی تفسیر التبیان رویکردهای تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۶ تعداد دانلود : ۳۵۴
در این مقاله رویکرد تفسیری واحدی نیشابوری (م.468 ق.) مفسّر شافعی در تفسیر البسیط و شیخ طوسی (م. 460 ق.) مفسّر شیعه در تفسیر التبیان به تفسیر به رأی بررسی می شود. این دو تن، از مفسّران قرن پنجم و تقریباً همزمان هستند. واحدی در این شیوه، آیات را بر اساس لغت، وجوه دلالت آن و علوم قرآنی تفسیر می کند. هم چنین در تفسیر اجتهادی خود به جمع بین تفسیر به رأی و تفسیر اثری می پردازد. وی در صورت تعارض، اولویت را به تفسیر اثری می دهد و یافته های تفسیر به رأی را بر اساس مستندات تفسیر اثری توجیه می کند. شیخ طوسی از روایات تفسیری چهار گونه استفاده می کند: استفاده تفسیری، تبیین معانی واژه ها، تبیین اِعراب آیات، استفاده کلامی. اجتهاد طوسی در این میان، جمع بین اقوال و روایات تفسیری به شیوه نقد برخی از آنها بر اساس روایات و تأیید یا تقویت بعضی دیگر است. شباهت ها و تفاوت این دو رویکرد در مقاله تبیین شده است.
۱۰۴.

جهت گیری های اخلاقی آیات طلاق در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۹ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۰ 177-206

کلید واژه ها: قرآن اخلاق آیات طلاق نفقه عده متاع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۴ تعداد دانلود : ۷۲۸
وجود لطایف اخلاقی در آیات قرآن بیانگر جایگاه ویژه التزام به مکارم اخلاق نزد خداوند است. در نگاه سطحی ، آیات الاحکام، صرفا حقوقی و جزائی به نظر می رسند. اما بررسی دقیق تر، بیانگر انطباق کامل این احکام با موازین اخلاقی است. برجسته ترین مصادیق جهت گیری های اخلاقی قرآن کریم، مرتبط باروابط میان افراد در شرایط ناگواری همچون، جهاد، قصاص و طلاق است. این مقاله اختصاصا به بررسی نقطه مزج فقه و اخلاق در احکام طلاق می پردازد. موضوع طلاق در آیات متعددی در سور البقره، الطلاق، النساء و الاحزاب مطرح شده است. تاکید خداوند بر رعایت « معروف و اخلاق » در تمامی معاشرت های زوجین مشهود است. از آنجا که در جامعه کنونی، سبک زندگی زناشویی و سبک جدایی افراد، انطباق چندانی با احکام شریعت ندارد، لذا رعایت دقیق احکام و لطایف اخلاقی مدنظر شارع، می تواند به میزان قابل توجهی موجب آشتی و رجوع مجدد زوجین به زندگی مشترک شود. شایان ذکر است، توجه به لطایف و ظرائف اخلاقی آیات مذکور در ترجمه ها، تفسیرها و قانون های رایج اغلب از نگاه محققان و پژوهشگران مغفول مانده و یا بسیار سطحی و گذرا از آن یاد کرده اند. این مقاله با نگاهی نافذ نکات اخلاقی شاخص احکام طلاق در زمینه عده، استراد مهریه، اعطاء هدیه، اجرت شیردهی و... را بیان می کند.
۱۰۵.

نقد مدعای قرآنیون مبنی بر وحیانی نبودن سنت نبوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال شانزدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۶۲ «ویژه قرآن و حدیث: پیوند ناگسستنی»

کلید واژه ها: قرآن بسندگان سنت نبوی وحی عصمت پیامبر - ادله عقلی و نقلی اطاعت پیامبر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۴۲۳
قرآن بسندگان برای ردّ حجیت سنت پیامبر6، به دلایلی استناد کرده اند که یکی از آنها، وحیانی نبودن سنت نبوی است. اینان وحیانی نبودن سنت نبوی را بر پایه فرضیاتی بنیان نهاده اند که عبارتند از: اعتقاد به عدم عصمت پیامبر6، اعتقاد بر ملزم نبودن مسلمین به اطاعت از رسول خدا6 و عدم منبعیت و مصدریت سنت برای دین اسلام. لکن با دلایل عقلی و نقلی، عصمت پیامبر6 اثبات می شود؛ بسیاری از آیات قرآنی نیز بر الزام مسلمین در اطاعت از پیامبر اکرم6 حکایت دارد. منبعیت و مصدریت سنت برای اسلام نیز بنا بر عصمت پیامبر6 و ماهیت علمی ایشان، عقلا جایز بوده و برخی آیات قرآنی نیز بر استقلال سنت در تشریع، صحّه گذارده است. بنابراین پندار وحیانی نبودن سنت نبوی قابل پذیرش نیست.
۱۰۶.

ارزیابی دیدگاه شیخ حرعاملی در اعتبارسنجی کتاب مسائل علی بن جعفر در وسائل الشیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۹ ۳۱۱-۲۸۷

کلید واژه ها: شیخ حر عاملی وسائل الشیعه علی بن جعفر المسائل اعتبار سنجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۶ تعداد دانلود : ۲۵۲
کتاب وسائل الشیعه اثر شیخ حر عاملی یکی از جوامع حدیثی متأخر شیعی است که با رویکرد فقهی به نگارش درآمده است. مؤلف در این کتاب که یکی از مهمترین منابع فقه شیعه را تشکیل می دهد و با توجه به معیارهایی به گزینش مصادر روایی معتمد و معتبر از میان منابع روایی فراوان پرداخته است. یکی از این منابع، کتاب مسائل علی بن جعفر است که از اصول روایی شیعه محسوب می شود. رویکرد علمای متقدم، متأخر و معاصر نسبت به این کتاب متفاوت است و در حالی که متقدمان با ارجاع به طرق صحیح این کتاب در تألیفات خود به آن اعتبار بخشیده اند، متأخران تنها به نسخه ای از این کتاب دست یافته اند که به طریقی ضعیف گزارش شده است. رویکرد معاصران به این کتاب متفاوت بوده به طوری که برخی از علماء آن را تلقی به قبول نموده و بسیاری هم در اعتبار و اصالت نسخه کنونی تشکیک وارد کرده اند. بررسی اعتبار نسخه کنونی در رویکرد علماء به این کتاب در دوره های مختلف حکایت از عدم انطباق این کتاب با معیارهای کتب معتمد حتی نزد شیخ حر عاملی دارد و این مسأله گویای تساهل و تسامح مؤلف وسایل الشیعه در مواجهه با گزینش این منبع حدیثی است.
۱۰۷.

مبانی تاریخی جریان سلفی معاصردر حجیت و اعتبار روایات پیامبر و نقد آن ها با تأکید بر دیدگاه های عبدالماجد الغوری در کتاب المدخل الی دراسه علوم الحدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۲ 285-316

کلید واژه ها: قرآن سنت سلفی تکفیر ابن تیمیه الغوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۲ تعداد دانلود : ۳۲۹
قرآن و سنّت در زمان پیامبر 2 همدوش با یکدیگر بودند. با وفات پیامبر 2 ، سوزاندن مجموعه های حدیثی و یک قرن تاریخ شفاهی، حدیث ظنّی الصدور گشت و برابری آن با قرآن از بین رفت. مبانی فکری سلفیان در حجیت قرآن و سنّت بدون اجتهاد عقلی، اعتقاد به ظاهرگرایی و مقابله با نوآوری، پذیرفتن نقل الفاظ حدیث و حفظ کامل سنّت پیامبر 2 در میان صحابه و تابعین، انکار جعل حدیث در آن دوره و اعتقاد به حجیت حدیث مرسل، راه استدلال و اجتهاد عقلی را بر پیروان خود مسدود نمود و با غفلت از اقتضای زمانه، در پیِ همسانی کامل با صدر اسلام است. و با تکفیر دیگران ایمان و حقیقت را منحصر به خود می دانند. عبدالماجد الغوری پژوهشگر مطالعات حدیثی به پیروی از عقاید سلفیه، در یکی از تألیفات خود با عنوان المدخل الی دراسه علوم الحدیث به علوم مرتبط با حدیث می پردازد. این پژوهش به بررسی رویکرد سلفی در حجیت روایات با تأکید بر دیدگاه های وی در کتاب مذکور می پردازد.
۱۰۸.

معرفی جامع حدیثی«الفصول المهمة فی اصول الائمة»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال چهاردهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۵۷ «ویژه قرآن بسندگی»

کلید واژه ها: جوامع حدیثی وسائل الشیعة(کتاب) عاملی شیخ حر– ملاحظات علم الحدیثی الفصول المهمة فی اصول الائمة(کتاب) – ویژگیها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۱ تعداد دانلود : ۴۶۶
کتاب» الفصولالمهمة فی اصولالائمة «تألیف شیخ حر عاملی، از جمله جوامع حدیثی مطلقی است که در دوران متأخرین تألیف یافته و 9633 حدیث دارد که از دو مقدمه و پنج بخش تشکیل شده است. مقدمه اول به انگیزه و چگونگی تألیف اثر و مقدمه دوم به بحث حجیت دلالت لفظ عام بر مصادیق آن پرداخته است. روایات کتاب در بخشهای پنجگانه اصول اعتقادی، اصول فقه، احکام فقهی، روایات طبی و نوادر ترتیب یافتهاند. انگیزه مؤلف در تألیف این جامع آن بوده است که نشان دهد، تمام معارف دینی را میتوان با توجه به روایات امامان شیعه: و بدون رجوع به استنباطات به دست آورد. نوشتار حاضر با کاربست قریب به بیست اصل که در قالب چهار محور عمده سامان یافتهاند، به بررسی ویژگیهای ساختاری این جامع حدیثی و ملاحظات مؤلف در تدوین آن پرداخته است. ساختار غریب این جامع که ناشی از عدم ارائه دستهبندی موضوعی روایات از سوی مؤلف در هر کدام از بخشهای کتاب است، باعث گردیده تا این اثر با اقبال درخوری مواجه نشود. طبقهبندی موضوعی این جامع حدیثی ارزشمند میتواند گام مؤثری در رونق یافتن آن و رجوع طبقات مختلف به آن باشد. معرفی مختصر عاملی و فهرست آثارش همراه با تبیین ملاحظات فنی و علم الحدیثی او نیز در این مقاله آمده است.
۱۰۹.

بررسی تفسیری آیات به ظاهر منافی با کرامت انسان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال نهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۶ 7-28

کلید واژه ها: آیات انسان شناسی کرامت انسان آیات منافی کرامت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۹ تعداد دانلود : ۳۹۶
آیات قرآن بر کرامت ذاتی انسان تأکیدی ویژه دارند؛ برخی از آنها به صراحت بر این مقصود تأکید نموده و برخی دیگر نیز در فحوای خود پرده از این مقصود عالی برای انسان بر می دارد. در همین راستا نبی مکرم اسلام | نیز خود را مبعوث بر اکمال مکارمی می داند که ریشه آنها در نهاد انسان وجود دارد، اما در قرآن آیات دیگری نیز وجود دارد که به ویژگی های منفی انسان ها اشاره داشته و انسان ها را مورد توبیخ قرار داده است. در ابتدا چنین تصور می شود که این دسته از آیات، نافی کرامت انسان است؛ البته فهم دلالت های این دسته از آیات که در ظاهر رویکردی منفی به انسان ها دارند، بدون در نظر گرفتن آیات دسته نخست منجر به درک ناقص و نادرستی از شناخت انسان در قرآن می شود. این نوشتار بر آن است تا مقاصد آیاتی که بیانگر این صفات مذموم هستند را به دست آورد و در نهایت به فهم هرچه بهتر دلالت های این آیات که همگی در راستای ایجاد شناخت بیشتر و خودسازی کاملتر انسان ها نازل شده اند، دست یابد.
۱۱۰.

ارتباط لیله القدر و حجت معصوم الهی با رویکرد تاویلی و محوریت سوره دخان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۸ بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۸ 189-205

کلید واژه ها: لیله مبارکه شب قدر حجت الهی امر دخان رویکرد تاویلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۰ تعداد دانلود : ۳۴۷
وحی و نزول قرآن در شبی مبارک و تفریق همه امور در همان شب، از جمله مسائلی است که در آیات ابتدایی سوره دخان از سور حوامیم سبعه ذکر شده است. با قرینه سازی نزول قرآن در شبی مبارک و آیات ابتدایی سوره قدر مشخص می شود که « لیله مبارکه » همان « لیله القدر » است که شبی از شبهای ماه رمضان است که خود ظرف زمانی نزول قرآن است. (البقره، 185) فراتر از تفسیر آیات ابتدایی سوره های دخان و قدر، این آیات با رویکرد تاویلی نیز حامل حقایق مهمی است. از جمله آنکه بر طبق برخی از روایات « حم » بر رسول خدا (ص)، « کتاب مبین » بر حضرت امیر (ع) « لیله مبارکه » بر حضرت زهرا (ع) و « کل امر » در آیه: « فِیهَا یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ » بر حجج معصوم الهی انطباق یافته اند. در این تاویلات ارتباط قرآن با اهل بیت (ع) مورد تاکید قرار می گیرد که در بیانات صریح رسول خدا(ص)، حدیث ثقلین بازگو کننده آن است. چگونگی ارتباط « لیله مبارکه » و « حجت معصوم الهی » با رویکرد تاویلی موضوعی است که در مقاله حاضر و با استناد به اشارات آیات و روایات مورد بررسی قرار گرفته است.
۱۱۱.

شناخت رویکردهای تأویل قرآن در نهج البلاغه با تأکید بر شرح ابن ابی الحدید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 113 - 128

کلید واژه ها: قرآن رویکردهای تأویلی امام علی (ع) نهج البلاغه شرح ابن ابی الحدید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۵ تعداد دانلود : ۵۰۳
امام علی علیه السلام، تحت تربیت و آموزش نبی اکرم صلی الله علیه واله وسلم، از راسخان در علم و آگاه به علم تأویل گردید و نهج البلاغه، نازله روح مطهری است که وجودش با قرآن یکی بوده و از همین وجه این کتاب را «اخ القرآن» نامیده اند. در متن نهج البلاغه، گزاره های متعددی دلالت بر تأویلات امام علی علیه السلام، در حوزه های مختلف دارد. با توجه به اینکه تأویل عبارت از بیان حقیقت و نزدیک شدن به مراد گوینده و ارجاع بیانی کلام او به حقیقتی که به واقعیت عینی رسیده است، می باشد، امام علی علیه السلام، در نهج البلاغه با رویکردهای متعددی به تأویل امور پرداخته است. از جمله این رویکردها می توان به تأویل برخی از آیات قرآن کریم، تأویل حقیقت صفات الهی از طریق وصف و مقایسه با صفات انسانی و بیان مصداق خارجی و تجسم عینی وعد و وعیدهای قرآن در مورد روز قیامت اشاره نمود. در این مقاله با روش توصیفی، عوامل مذکور در کلام امام علیه السلام با تأکید بر شرح ابن ابی الحدید مورد بررسی قرار گرفته است.
۱۱۲.

مبانی نقد متنی حدیث نزد معتزله(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲۹ 27-52

کلید واژه ها: معتزله مبانی نقد متن حدیث قرآن سنت عقل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۴ تعداد دانلود : ۲۷۶
مبانی معتزله در نقد متون روایات در دو حوزه عقلی و نقلی قابل بررسی می باشد.این گروه ضمن اعتقاد به تعامل بین عقل و نقل، قرآن را به عنوان مرجع متقن، معیار نخست درتشخیص صحت روایاتبه شمار می آورند و به دنبال آن با اعتبار بخشی به سنت به عنوان یکی از ادله شرعی، از آن جهت تشخیص حدیث صحیح استفاده می نمایند. علاوه بر مبانی نقلی از نظر این گروه، عقل به عنوان منبع معتبر در دریافت های دینی، نقش مهمی در فهم و نقد روایات دارد و عملکرد آن را در قالب کارکرد عقل مستقل و عقل آلی در نقد متون روایات می توان مشاهده کرد.
۱۱۳.

نقد و ارزیابی کتاب تفسیر یازده سوره از قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال هجدهم مهر ۱۳۹۷ شماره ۷ (پیاپی ۵۹) 289-311
تعداد بازدید : ۳۸۵ تعداد دانلود : ۲۶۹
قرآن کریم کتابی معرفت بخش و واقع نماست که حسب آیات قرآن ، روایات، و عقل به شرح و تفسیر نیاز دارد. در طول تاریخ مفسران بسیاری براساس روش ها، گرایش ها، و مکاتب مختلف تفسیری به شرح و تفسیر این کتاب آسمانی روی آورده اند. بر همین اساس تفسیر قرآن سیر تکاملی به خود گرفته و تا عصر حاضر که تفاسیر کامل یا برخی از اجزای قرآن به نگارش درآمده است تفسیرنویسی ادامه یافته است. در این میان کتاب تفسیر یازده سوره از قرآن کریم اثر آقای قدرت الله مشایخی از سوی انتشارات سمت برای درس تفسیر ترتیبی گرایش علوم قرآن و حدیث رشتة الهیات به تألیف در آمده است. در این مقاله محاسن و معایب کتاب مذکور از جنبة شکلی و محتوایی نقد و ارزیابی می شود و با توجه به نواقص موجود پیش نهاد می شود پس از اعمال ویرایش علمی به عنوان منبع درس تفسیر ترتیبی در مقطع کارشناسی استفاده شود.
۱۱۴.

بررسی اعجاز محتوایی و شاخصه های آن در نگاه فریقین در سیر اعصار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۲ 111 - 138

کلید واژه ها: قرآن کریم اعجاز محتوایی مفسران فریقین بررسی تطبیقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۹ تعداد دانلود : ۵۰۸
بررسی اعجاز محتوایی و مولفه های آن در نگاه مفسران فریقین در سیر اعصار چکیده یکی از وجوه اعجاز قرآن که در کتابهای تفسیر و علوم قرآنی مورد بحث واقع شده، اعجاز محتوایی است که در نگاه عده ای از آنان به اعجاز معنوی نیز تعبیر شده است. اعجاز محتوایی مرتبط با درون مایه قرآن است و توجه به آن در اثبات حقانیت این کتاب الهی نقش بسزایی دارد. به عقیده برخی قرآن پژوهان، نقطه پیدایش این نوع اعجاز ، قرن اول هجری توسط امام علی(ع) بوده و سیر طرح مباحث گوناگون در باره ی آن تا به امروز به صورت صعودی ادامه داشته است؛ به بیان دیگر، نگاه دانشمندان در دوره متقدمان به اعجاز محتوایی کم دامنه تر نسبت به دوره متاخران بوده است. در دوران معاصر این توجه بیشتر شده و غالب نظریه پردازی ها از جانب مفسران شیعه در چند بخش بر مولفه هایی نظیر عدم وجود اختلاف در قرآن، اخبار غیبی که نسبت به برخی وقایع یا افراد به وقوع پیوسته ، معارف قرآنی، گزارش های علمی، جامعیت قرآن، معانی بلند عرفانی و بطون قرآن مطرح می شود. بنابراین این نوشتار میکوشد با رویکردی تحلیلی-توصیفی به بررسی اعجاز محتوایی و مولفه های آن در نگاه فریقین در سیر اعصار بپردازد. کلیدواژه ها: قرآن کریم، اعجاز محتوایی، مفسران، فریقین، بررسی تطبیقی، گزارش.
۱۱۵.

Constituting Geometry of the Title “Islamic Medicine”

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۱, Issue ۲, October ۲۰۲۱ 73 - 92

کلید واژه ها: Islam Hadith Islamic Medicine

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۳ تعداد دانلود : ۱۵۷
The Qur’anic and Hadith materials of medicine are crude propositions that without their systematization cannot be entitled as the science of “Islamic medicine”. Looking into the general position of medicine in the Qur’an, this article draws a thematic outline of medicine in the narrations through thematic classification. After identifying the materials, a process should be done in seven steps to reach the title of the Islamic medicine. According to these steps, after ensuring the authenticity of the hadiths, it is necessary to make sure that the narrations were recorded correctly by the authors of the narrative books. Then, through examining possible harms inflicted on the narrations, being in three stages of issuing, quoting, and understanding, it will be possible to know that the narrations have been protected or are amendable. Afterwards, we need to provide a proper translation, identify similar and conflicting hadiths, investigate the connected and separate evidence, and gather the opinions of scholars and commentators to have a fair understanding of hadiths. In the final step, the interdisciplinary interaction between the experts in the two fields of hadith and medicine should be established in a mutual, step-by-step and joint way.
۱۱۶.

عقلانیت و مقابله با خرافات با تاکید بر آثار سید مرتضی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۷ بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱۴ 7-34

کلید واژه ها: سید مرتضی عقلانیت حجیت خبر اخبار آحاد خرافه زادیی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۸ تعداد دانلود : ۲۰۴
سید مرتضی از عالمان به نام امامیه در قرن پنجم در زمره دانشمندانی است که جنبه ی عقلانیت در آثار آنان بسیار قوی بوده و همین قوت عقلانیت، نقش بسزایی در مخالفت جدی وی با خرافات داشته که آن هم ریشه در جهل و نادانی بشر دارد. باورهایی از قبیل اعتقاد به فال بد یا طیره و نیز شوم بودن برخی موجودات. عقلانیت نزد سید مرتضی تا بدان حد از اهمیت است که وی افرادی که از سر تقلید و بدون تعقل معتقد به حق بوده و مبانی اعتقادی خویش را بدون تدبر و تأمل پذیرفته اند را، چنانچه این شاکله ی ذهنی به تضییع حقایق اسلامی منجر شود، کافر و فاسق می داند و بر همین اساس سخن آنان را فاقد حجیت لازم دانسته و اخبار و روایات آنان را نیز مردود اعلام می کند. سید مرتضی درآثار خود بر اساس همین عقلانیت به شدت به نفی چنین باورهای خرافی پرداخته و حتی روایات سازگار با این باورها را یا مردود دانسته و یا در صدد تأویل و توجیه آن برمی آیدو در عین حال در قلمرو دینی خارج از عقلانیت حتی با وجود غرابت ذهنی برخی از روایات، ملتزم به تعبد در برابر آن است.
۱۱۸.

مبانی فتاوای تکفیری سلفیه؛ ارزیابی و نقد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۹ بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۸ 7-23

کلید واژه ها: بدعت فعل سلف سلفیه فتاوای تکفیری ابن تیمیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۹ تعداد دانلود : ۱۶۳
سلفیه تکفیری با تکیه بر مبانی استنباطی خود ، یعنی بدعت شماری هر آنچه سلف ترک کرده اند و نیز پرهیز افراطی از تأویل آیات قرآن ، به نتایجی دست یافته اند که به نوعی آنان را به صدور فتاوای تکفیری خاصی سوق داده است . ابن تیمیه در برخی از کتابهای خود، انجام ندادن یک کار از سوی سلف را به معنای بدعت و حرمت آن کار محسوب کرده و تخطی از این حریم را بدعت نامیده است. مثلا در مورد حکم شرعی برگزاری مراسم مولودی خوانی در ولادت پیامبر اکرم (ص) ، معتقد است که این مراسم از جمله کارهایی است که سلف وپیشینیان انجام نداده اند با آنکه مقتضی آن وجود داشته و مانعی نیز بر انجام آن نبوده است واگر این کار خیر محض یا راجح بود، سلف از ما به انجام آن سزاوارتر بودند؛ زیرا آنان بیشتر از ما به رسول خدا (ص) محبّت داشتند و از ما بیشتر به پیامبر (ص) احترام می گذاشتند و بر کارهای خیر حریص تر بودند . او فقهای مذاهب اسلامی را جاهل نامید و قرار دادن موسمی جدا از موسم های شرعی ، همچون برخی از شب های ماه ربیع الاول (شب مولد رسول الله) ، برخی از شب های ماه رجب(مبعث) و مانند اینها را بدعت دانست زیرا سلف آنها را مستحب ندانسته است. در دوران معاصر نیز برخی از علمی وهابی به تبعیت از ابن تیمیه ، برپایی مراسم برای ولادت پیامبر (ص) و غیر او را غیر مجاز برشمرد. و بر این باوراند که این عمل از جمله بدعت هایی است که در دین حادث شده است؛ زیرا رسول خدا (ص) وخلفای راشدین وغیر آنان از صحابه و تابعین ، این عمل را انجام نداده اند . مبانی متخذ از قرآن کریم و سنت قطعی معصومان (ع) نشان دهنده این حقیقت است که بسیاری از ادعاهای سلفیه در این زمینه، اصل و ریشه ای در دین ندارد و از این رو نمی توان به آنها اعتقاد یافت.
۱۱۹.

مبانی تأویل از منظر عاملی اصفهانی در کتاب مقدمه مرآت الانوار و مشکات الاسرار

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره اول پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ 9 - 31

کلید واژه ها: قرآن کریم تأویل مبانی ابوالحسن عاملی اصفهانی مقدّمه مرآت الانوار و مشکات الاسرار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۳ تعداد دانلود : ۱۷۰
یکی از مفسّران شیعی در قرن دوازدهم، «ابوالحسن شریف عاملی اصفهانی» صاحب کتاب «مقدّمه مرآت الانوار و مشکات الاسرار» است. وی این اثر را به عنوان مقدّمه ای بر تفسیر قرآن خود نوشته و البتّه تفسیر را به پایان نرسانده است. عاملی در این اثر، اهتمام خود را بر گرد آوری روایات باطنی و تأویلی قرار داده و در حجم عمده کتاب، برای حدود 1200 واژه ی قرآنی به ترتیب الفبا ، معنای تأویلی بر مبنای روایات ارائه داده است. انتخاب روایات توسّط او، بر یک سری مبانی علمی و اعتقادی استوار بوده که می توان به مواردی چون اعتقاد به تحریف ناپذیری قرآن، حجّیت ظواهر قرآن، حجّیت روایات، اجتهاد ضابطه مند و پرهیز از اجتهاد بی اساس اشاره کرد. کتاب مذکور در منظومه آثار شیعی و از لحاظ اثر گذاری بر تفاسیر بعد از خود، جایگاه متوسّط یا کمتری دارد و بنا به تصریح مؤلّف، برای پر کردن خلأ موجود در عصر وی نسبت به این روایات تألیف شده است. در عین حال، نظریّات قرآن پژوهان معاصر که درمورد تأویل صاحب نظر و اثر هستند، در ارزیابی مبانی عاملی اصفهانی اهمّیّت دارد
۱۲۰.

تبارشناسی روایات تفسیر العسکری و تأثیر آن بر اعتبارسنجی تفسیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۲ پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۳ 39-73

کلید واژه ها: تفسیر العسکری روایات کوتاه روایات متوسط روایات بلند و مفصل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۷ تعداد دانلود : ۲۷۹
تنها تفسیر مکتوب، چاپ شده و در دسترس، منسوب به امامان معصوم علیهم السلام، کتاب تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع) است. این تفسیر به املای امام بوده و دو نفر به نامهای ابوالحسن و ابویعقوب آن را نوشته اند و با وسایطی به ما رسیده است. شناخت تفسیر مذکور می تواند، در فهم کلام امام حسن عسکری (ع) و نیز به فرآیند انتساب آن کمک کند. تاکنون در معرفی این اثر منسوب به معصوم(ع)، تلاشهای جدی صورت نگرفته است. لذا شناخت ساختار و نحوه طراحی تفسیر العسکری، بر بهره مندی ما می افزاید. در تقسیم بندی روایات تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع) به روایات کوتاه، متوسط و بلند و طولانی، بررسی ها نشان می دهد که روایات کوتاه، بیشترین شواهد و متابعات، روایات متوسط به نسبت کمتر و روایات بلند و طولانی اکثراً فاقد مستندات قرآنی و شواهد و متابعات و غالباً جزو متفردات می باشند. شناخت روایات تفسیر العسکری و نوع طبقه بندی آن مانند: روایات کوتاه، روایات متوسط و روایات طولانی و مفصل، افزون بر آن که جهت انتساب تفسیر العسکری به امام (ع) یاری رسان است، از طرفی دیگر ما را به وجود مطالبی نادرست که بتوان بر اشتباه راویان و نسّاخ یا نفوذ جعل جاعلان حمل کرد واقف می سازد. در نهایت پژوهش حاضر، می تواند تأثیر مناسبی بر اعتبار سنجی تفسیر العسکری داشته باشد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان