علی محمد قدسی

این مقاله با اشاره به چهار رویکرد استرس روان شناختی، هزینه ی طلاق، شایستگی فردی و رویکرد تلفیقی ارتباط بین طلاق و بیکاری را بررسی می کند. با استفاده از داده های مربوط به طلاق و بیکاری در یک دوره ی 40 ساله (از سال 1345 تا 1385) برای ایران و با استفاده از برنامه ی Eviews ارتباط این دو در این دوره از طریق تحلیل سری های زمانی آزمون شده است. نتایج نشان می دهند که ارتباط بین طلاق و بیکاری برای کوتاه مدت غیرمعنادار ولی برای یک دوره ی بلندمدت معنادار است و این موافق با رویکرد استرس روان شناختی است که بر اثر تاخیری بیکاری بر طلاق تاکید می کند.

مطالعه دربارة چگونگی توزیع فعالیتهای اجتماعی در بستر مکان و زمان برای تحلیل برخوردهای متقابل انسانی و نیز برای درک جنبه­های اساسی زندگی اجتماعی دارای اهمیتی بنیادی است. هرکنش متقابل دارای موقعیت مشخصی است، یعنی درجای خاصی رخ می­دهد ودورة زمانی ویژه­ای دارد. رفتارها وفعالیت­های یک روز را می­توان براساس دو متغیر زمان و مکان دسته­بندی نمود. پراکنش این فعالیتها خود بیانگر تحرک وجابجایی­پذیری انسانها می­باشد. مقالة حاضـر با مد نظـر قرار دادن برداشت­ها و تفسیرهای جامعه­شناختی از مشکل ترافیک می­کوشد ابعاد اجتماعی این مسألة اجتماعی را مورد بازکاوی قرار دهد. دراین راستا ابتدا به جهات و سویه­های اجتماعی مسألة ترافیک توجه شده و پس از آن و از رهگذر یک مطالعة پیمایشی، دیدگاه مردم به مسألة ترافیک در یکی ازکلان­شهرهای ایران یعنی مشهد مورد بررسی قرار گرفته است. حجم نمونه براساس ضریب اطمینان ۹۵% و کران خطای d=./004 و ۶۰۰ نفر در نظر و نمونه گیری به روش تصادفی صورت گرفته است. نتایج نشان می دهد که افراد مورد مطالعه از مشکلات ترافیکی آگاهند، تبعات گستردة آن را به عنوان یک مسألة عام می­دانند و معتقدند که ترافیک به یک مسألة اجتماعی در شهر تبدیل شده است و از این رو حاضرند برای کاهش این خسارات، هزینه هایی را نیز بپردازند. افراد مورد مطالعه، از میان اجزای سه­گانة انسان، تکنولوژی و طبیعت در مسألة ترافیک، مهمترین مشکل را در بعد انسانی (رفتار رانندگان و عابرین) و اجزای محیط و تکنولوژی را در مراتب بعدی می­دانند.

پژوهش حاضر به بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر فرسودگی شغلی معلمان شهر قروه می پردازد. این پژوهش با استفاده از روش پیمایش انجام گرفته و ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه بوده است. جامعة آماری تحقیق شامل کلیة معلمان (۱۴۹۱) مقاطع سه گانة شهرستان قروه در سال ۱۳۸۹ است که تعداد 317 نفر از آنان به شیوة نمونه گیری طبقه ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. در این مطالعه فرسودگی دارای سه بعد خستگی عاطفی، مسخ شخصیت و عدم کارآیی (موفقیت) است. بر اساس نتایج، اندازة شبکة اجتماعی تأثیری در میزان فرسودگی شغلی ندارد، اما بین تنوع شبکة اجتماعی و فرسودگی شغلی (خستگی عاطفی و عدم کارآیی) رابطة معکوس و معنادار وجود دارد. مشارکت ذهنی با ابعاد خستگی عاطفی و مسخ شخصیت و مشارکت عینی با عدم موفقیت رابطه دارد. بین متغیر حمایت سازمانی و فرسودگی (خستگی عاطفی و مسخ شخصیت) همبستگی معنادار و معکوس وجود دارد. متغیرهای عدالت سازمانی و محرومیت نسبی با بعد خستگی عاطفی دارای همبستگی معنادار و معکوس هستند و متغیر پایگاه اجتماعی با هر سه بعد فرسودگی شغلی رابطة معکوس و معنادار دارد. همچنین در مورد متغیرهای زمینه ای نتایج این تحقیق حاکی است میزان فرسودگی (عدم موفقیت) معلمان ابتدایی از راهنمایی و دبیرستان کمتر است و نمرة مسخ شخصیت معلمان دارای مدرک سیکل از مدارک دیگر بیشتر است. سابقة خدمت با فرسودگی (عدم موفقیت) رابطة معکوس دارد.

در این مقاله، بر اساس رویکردهای نظری، برخی از بازدارنده ها و تسهیل کننده های اقتصادی- اجتماعی موثر بر کاهش یا افزایش احتمال وقوع طلاق مطالعه شده اند. در این نوشتار به نقش برخی عوامل زمینه ای همچون شهرنشینی، سن زوجین در هنگام ازدواج و زمینه قومی به عنوان عوامل اجتماعی اشاره شده است. از میان عوامل اقتصادی موثر بر طلاق نیز به نقش حمایت اقتصادی والدین، استقلال مالی زن و به تاثیر اشتغال از منظر دیدگاه اقتصادی بکر و از میان عوامل اجتماعی به نقش الگوگیری از دیگران و در بحث بازدارنده های طلاق به تعلقات دینی، تعلقات خانوادگی (تعداد فرزندان) و الزام به نقش های سنتی پرداخته شده است.

در این مقاله میزان مشارکت دانشجویان دختر در فعالیت های ورزشی و عوامل مؤثر بر آن بررسی شد. روش مورد استفاده در این پژوهش پیمایشی بود. جامعه آماری شامل دختران دانشجو دانشگاه بوعلی سینا همدان (5096 نفر) بوده اند که از این تعداد 385 نفر از طریق فرمول کوکران به عنوان حجم نمونه انتخاب شده و از طریق روش نمونه گیری خوشه ای، بین آن ها پرسشنامه توزیع شد.در چارچوب نظری از نظریاتی همچون نظریه فیش باین-آیزن، نظریه یادگیری اجتماعی، نظریه سرمایه فرهنگی، نظریات فمنیستی، نظریه چافتز،کلیشه های جنسیّتی سندرا بم و دیدگاه نظری چو بهره گرفته شد. نتایج نشان داد بین متغیر های حمایت اجتماعی، سرمایه فرهنگی، سودمندی ادراک شده، تمایل فردی و موانع اجتماعی مشارکت با میزان مشارکت ورزشی رابطه معناداری دیده می شود، اما بین متغیرهای رشته تحصیلی، قومیت و پایگاه اقتصادی-اجتماعی با میزان مشارکت ورزشی رابطه معناداری مشاهده نمی شود. همچنین بین باورهای قالبی و مشارکت ورزشی رابطه معنادار و معکوس وجود دارد.

مقوله زن و شهر، از حوزه های جدید مطالعات شهری است. سرزندگی فضای عمومی و ارتقای کیفیت محیط، در گرو حضور افراد و تعامل های اجتماعی فارغ از سن، جنسیت، نژاد، قومیت، گروه بندی اجتماعی و توانایی های فردی است. در شهرسازی انسان گرا، بر نیازهای گروه های خاص مانند زنان، کودکان، سالمندان، جانبازان و معلولان، و دسترسی آسان و استفاده آنان از فضاها تأکید می شود. یکی از پیش شرط های مناسب سازی فضای شهری، فراهم کردن امن ترین فضا برای حضور و فعالیت زنان، بدون تفاوت های جنسیتی غیرضروری است. تصویر ذهنی زنان از فضاهای شهری، حول دو مفهوم کلیدی احساس امنیت و ترس از فضا شکل می گیرد و این امر بر گرایش زنان به فعالیت تأثیرگذار است. تجربه ترس بر حضور زنان در حوزه عمومی اثر می گذارد. درواقع، در یک فضای جنسیتی شده، احساس امنیت و امنیت زنان کاهش می یابد و رابطه ای معکوس میان فضا و امنیت به وجود می آید. در این پژوهش، با استفاده از چارچوب نظری منتخب با تأکید بر مکتب کپنهاک، به ویژه دیدگاه بوزان و به روش پیمایشی، حجم نمونه ای شامل 205 زن شاغل مطالعه شدند. مطابق نتایج، بعد ذهنی بالاتر از بعد عینی است، اما بیش از 50 درصد از جامعه مورد مطالعه، تجاربی از ناامنی عینی را اعلام داشته اند. با توجه به یافته های تحقیق، مهم ترین عامل تأثیرگذار بر احساس امنیت را جنسیت تشکیل می دهد. به عبارت دیگر، صرف زن بودن، بیش از سن، تحصیلات و نوع فعالیت و پایگاه برای زنان ناامنی ایجاد می کند. شاید به همین دلیل است که براساس یافته های این مطالعه، نگرش زنان به فعالیت در پاساژ، پس از ورود منفی تر شده است. مهم ترین مشوقان زنان برای ورود به پاساژ، نه خانواده ها بلکه خود آنان و دوستانشان بوده اند. با توجه به این تغییرات و روند افزایش حضور و کار زنان در فضاهای شهری مانند فروشگاه ها، مراکز تجاری... لازم است نظام بیمه و حقوق صنفی این دسته از زنان که میانگین حقوق دریافتی آنان (در مطالعه حاضر) حدود 300 هزار تومان در ماه برای حدود ده ساعت کار در روز است، بررسی شود. الزام سازندگان ساختمان به درنظرگرفتن اتاق کودک و شیردهی و استراحت در همه پاساژها، تعبیه سرویس های بهداشتی مخصوص بانوان، صدور کارت مباشرت، پوشش حداقل دستمزد و... برخی از مواردی است که باید به آن توجه کافی صورت گیرد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی جامعه شناختی درماندگی آموخته شده در نهادهای پزشکی، به مطالعه ی موردی بیمارستان های شهر تهران پرداخته است. درماندگی آموخته شده؛ حالتی است که موجود درمانده، رویدادها را از کنترل خویش خارج می بیند و این باور در او ایجاد می شود که رویدادها از حوزه ی پاسخ دهی او بیرون است. جامعه آماری تحقیق بیمارانِ بیمارستان های شهر تهران است که به صورت نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند و به روش پیمایشی مورد بررسی قرار گرفته اند، ابزار گرد آوری اطلاعات پرسشنامه بوده است. همچنین تفاوت میزان درماندگی در دو جنس زن و مرد مورد بررسی قرار گرفت. یافته های تحقیق نشان می دهد که درماندگی آموخته شده در نمونه با آلفای83/0و سطح اطمینان (p ≤ 0 /05) وجود دارد. بر اساس نتایج تحقیق رابطه ی بین احساس درماندگی آموخته شده در بیماران و عوامل اجتماعی، می تواند به سطح نسبتاً پایین عدم کنترل بر شرایط، ناکامی و تزلزل و بی ثباتی بین فعالیت فرد و دریافت پاسخ، نسبت داده شود. همچنین بر اساس نتایج به دست آمده از این پژوهش میزان میانگین درماندگی آموخته شده در مردان برابر 051/3 و در زنان برابر 079/3 می باشد. که با سطح اطمینان (p≥ 0 /05 ) نشان می دهد بین درماندگی آموخته شده در زنان و مردان تفاوت معناداری وجود ندارد.

پوشش کنشی اجتماعی (همانند کنش های اجتماعی دیگر) است که از کم و کیف و محتوای جامعه تأثیر می گیرد. گونه شناسی پوشش طیفی است که گونه های مختلف پوشش را در بر می گیرد. این گونه ها طبق انگیزه های پوششی افراد در معرض تأثیر و در ارتباط با عوامل اجتماعی شکل می گیرد. در این پژوهش گونه های پوشش زنان شهر همدان و عوامل اجتماعی مؤثر و مرتبط با آنها بررسی شده اند. روش پژوهش پیمایشی و جامعه آماری شامل همه زنان 18 تا 50 ساله ساکن شهر همدان است. ابزار گردآوری اطلاعات در مرحله اکتشافی برای تعیین گونه های پوشش و انواع آن، مصاحبه با 40 زن بوده است. بعد از مشخص شدن این گونه ها پرسش نامه ای برای بررسی ارتباط متغیرها با این گونه ها ساخته شد. حجم نمونه شامل 335 زن است که با فرمول کوکران محاسبه و با روش نمونه گیری طبقه ای متناسب انتخاب شده است. یافته های پژوهش نشان می دهند گونه شناسی پوشش زنان شهر همدان دربرگیرنده چهار گونه پوششی راحت طلب، عفت طلب، نمایش طلب و همسرطلب است. یافته های آزمون فرضیه های پژوهش نشان می دهند بین هر چهار گونه پوششی زنان با تأثیرپذیری از گروه همالان، تأثیرپذیری از انتظارات دیگرانِ مهم، اشتهار و اعتباربخشی مالی، میزان اوقات فراغت، وضعیت تأهل، تمایل به جذب جنس مخالف برای ازدواج و پیروی از اعتقادات همسر روابط معنی داری وجود دارد.

در قرن بیست و یکم، بیشتر سنت های بزرگ دینی با چالش جنبش ها و فرقه های نوپدید دینی مواجه شده اند. در این میان، وضعیت روبه رشد این معنویت های جدید در ایران، که دارای حکومت سیاسی برگرفته از دین اسلام است، اهمیتی انکارناپذیر دارد. این عرفان ها و روح تعالیم آنها در بسیاری از زمینه ها، به لحاظ معنایی و محتوایی، با آنچه در جامعة ما و دین اسلام وجود دارد، در تعارض است. این تحقیق با بهره گیری از نظریات ملتون، بین بریج، ویلسون، شفرز و پل ویلم انجام گرفته که معتقدند: در جنبش های نوین دینی، معیارها دگرگون شده و به رفتارهای مذهبی نابهنجار و خارج از عرف می پردازند. روش انجام تحقیق به شکل «تحلیل محتوا» بود و آموزه های اجتماعی و فردی دو نمونه از عرفان های نوپدید، یعنی عرفان هندی (اوشو) و عرفان سرخ پوستی (پائولوکوئلیو)، مطالعه و بررسی است. نتایج حاکی از آن است که آموزه هایی که در این عرفان ها بیشتر بر آنها تأکید شده، عبارتند از: لذت پرستی، عشق، آزادی، فردگرایی، سنت گریزی، مسئولیت، رقص و شادی، خلاقیت، شجاعت و شهامت، نفی خشونت، و مراقبه. برخی از این آموزه ها همانند مسئولیت، خلاقیت، و نفی خشونت منافاتی با فرهنگ ایران و دین اسلام ندارند، اما برخی همچون تأکید بر لذت پرستی، فردگرایی، و سنت گریزی با آموزه های اسلام و فرهنگ کشور ما در تعارض آشکار است.

تعداد درخور توجهی از افراد جامعه به افسردگی مبتلا هستند. این ابتلا و میزان رو به افزیش آن بر این دلالت دارد که افسردگی به عنوان یک اختلال روانی مسئله ای اجتماعی و فراگیر است؛ بنابراین این مسئله به بررسی عوامل اجتماعی نیاز دارد که با افسردگی در ارتباط هستند و ابتلا به آن را توضیح می دهند. هدف این پژوهش بررسی این عوامل اجتماعی و توضیح رابطه آن ها با افسردگی است. روش استفاده شده در این پژوهش پیمایش است که با استفاده از پرسشنامه در شهر همدان انجام شده است. حجم نمونه شامل 385 نفر است که به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شده اند. داده ها با استفاده از آزمون T و تحلیل مسیر تجزیه و تحلیل شدند. نتیجه پژوهش نشان می دهد که نرخ شیوع افسردگی در جمعیت نمونه 4/30 درصد است. نتایج فرضیه های پژوهش نشان می دهد که دینداری هم به طور مستقیم با کاهش افسردگی رابطه دارد و هم با افزایش دادن سرمایه اجتماعی و به واسطه این افزایش با کاهش افسردگی رابطه دارد. انسجام خانوادگی هم به طور مستقیم با کاهش افسردگی رابطه دارد و هم با افزایش دادن سرمایه اجتماعی و به واسطه این افزایش با کاهش افسردگی رابطه دارد. دینداری هم به طور مستقیم با کاهش افسردگی رابطه دارد و هم با افزایش انسجام خانوادگی و به واسطه این افزایش با کاهش افسردگی رابطه دارد. نتایج این پژوهش نشان دهنده اهمیت سه عامل اجتماعی دینداری (از طریق معنی دادن به زندگی)، انسجام خانوادگی (از طریق جذب و تنظیم رفتار در اجتماع خانواده) و سرمایه اجتماعی (از طریق تأمین منابع برای افراد) در آسیب شناسی ایجاد، بروز و شیوع افسردگی است. این سه عامل هم بی واسطه و هم توسط روابط باهم مکانیزم های ابتلا به افسردگی را توضیح می دهند. بروز افسرگی و شیوع آن در سال های اخیر به نظر می رسد پیامد و حاصل وقوع تغییر و تحولات چشمگیر در چند دهه گذشته در حوزه هایی  از جامعه است که دینداری، انسجام خانوادگی و سرمایه اجتماعی را تحت تأثیر قرار داده است.

اهداف: هدف این تحقیق بررسی جامعه شناختی ارتباط انواع سرمایه با میزان گرایش زنان متأهل به طلاق است. روش مطالعه: جامعه آماری تحقیق را زنان متأهل 54-15 سال شهر همدان در سال 1398 تشکیل می دهند. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 300 نفر محاسبه گردید. روش نمونه گیری طبقه ای است. روش پژوهش پیمایشی است و به منظور گردآوری داده ها و اطلاعات از پرسشنامه استفاده شده است. جهت سنجش اعتبار پرسشنامه از اعتبار صوری و برای تعیین پایایی آن از آلفای کرونباخ استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS در دو بخش آمار توصیفی و آمار استنباطی صورت گرفته است. متغیرهای مستقل پژوهش شامل شش متغیر سرمایه اجتماعی، سرمایه اقتصادی، سرمایه فرهنگی تجسم یافته، سرمایه فرهنگی عینیت یافته، سرمایه فرهنگی نهادی و سرمایه جنسی زنان و متغیر وابسته پژوهش میزان گرایش زنان متأهل به طلاق است. یافته ها: نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان می دهد بین هر شش متغیر مستقل پژوهش با میزان گرایش زنان به طلاق رابطه ی معنادار و منفی وجود دارد. متغیرهای سرمایه جنسی، سرمایه اجتماعی، سرمایه فرهنگی تجسم یافته، سرمایه فرهنگی عینیت یافته، سرمایه فرهنگی نهادی و سرمایه اقتصادی به ترتیب رابطه قوی تری را با متغیر وابسته پژوهش دارا می باشند. نتیجه گیری: همچنین نتایج آزمون رگرسیون چند متغیره گام به گام نشان می دهد که سه متغیر سرمایه جنسی، سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی تجسم یافته توانسته اند درمجموع 0/51 درصد از واریانس متغیر وابسته (میزان گرایش زنان متأهل به طلاق) را برآورد کنند.

تحقیق حاضر با هدف تعیین ارتباط بین مؤلفه های سرمایه اجتماعی و نشانه های اختلال شخصیت نمایشی در دانش آموزان صورت گرفته است. پژوهش حاضر یک پژوهش توص یفی از شاخه پیمایشی است که جامعه ی آماری این پژوهش کلیه ی دانش آموزان مقطع پیش دانشگاهی در 5 ناحیه آموزش و پرورش شهرستان شهرکرد در سال 88 و ابزار تحقیق، آزمون بالینی چندمحوری میلیون 3 است که در ایران از پایایی و اعتبار بالایی برخوردار است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که شیوع نشانه های اختلال شخصیت نمایشی محرز شده در بین دانش آموزان 9/6 درصد و افراد در معرض خطر ابتدا به این اختلال 15 درصد می باشد؛ در حالی که شیوع این اختلال در جمعیت عمومی در حدود 2 تا 3 درصد است. با توجه به شیوع بالای افراد در معرض خطر ابتلا به اختلال شخصیت نمایشی در صورت فراهم شدن عوامل و شرایط زمینه ساز، احتمال ابتلاء جدی به اختلال شخصیت نمایشی وجود دارد. بر اساس نتایج این پژوهش و ارتباط معنی دار بین مؤلفه های سرمایه اجتماعی اعتماد اجتماعی، تعهد اجتماعی و تضاد خانواده و نشانه های اختلال شخصیت نمایشی(05/0 P )، چنین به نظر می رسد که هر چه اعتماد اجتماعی و تعهد اجتماعی در جامعه افزایش یابد و نیز تضاد خانواده کاهش یابد، افراد آن جامعه از سلامت روانی و شخصیتی مطلوب تری برخوردار خواهند شد.

اگرچه در قرون گذشته شاخص یک زن سالم، جذاب و نرمال، بدنی فربه و درشت بود، ارزش های شایع در زمان حال بنا به عوامل ترویج دهنده آن ها الگوی دیگری را ارائه می دهند. داشتن بدن لاغر، ظریف و کشیده ارزش هایی اند که زنان بنا به نسبت ممارستشان با این ارزش ها در پی آن اند. طلب این شکل خاص از بدن، بر اساس ارزش های اجتماعی منسوب به بدن نرمال و متوازن، باعث بروز نارضایتی از بدن و از این رو افزایش نرخ شیوع بی اشتهایی عصبی در نوجوانان می شود که جزء آسیب پذیرترین گروه های در معرض بی اشتهایی عصبی اند. این پژوهش با هدف بررسی برخی عوامل اجتماعی مرتبط با بی اشتهایی عصبی در دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهر همدان انجام شده است. پژوهش حاضر با استفاده از روش پیمایش و ابزار پرسش نامه و با انتخاب نمونه 300 نفری از 9 هزار و 742 دانش آموز دختر مقطع متوسطه شهر همدان به روش خوشه ای چند مرحله ای در سال 1391 1392 انجام شده است. مطابق یافته های پژوهش، 7 / 1 درصد پاسخ گویان به بی اشتهایی عصبی و 16 درصد به سایر اختلالات خوردن مبتلا بوده اند. همچنین، بی اشتهایی عصبی با متغیرهای مقایسه اجتماعی، فشار هنجاری والدین برای لاغر شدن، فشار هنجاری دوستان برای لاغر شدن، مصرف رسانه ها و شاخص توده بدنی رابطه مستقیم و مثبت و نیز بی اشتهایی عصبی با تصور از بدن رابطه معکوس و منفی داشته است. همچنین، متغیرهای فشار هنجاری دوستان برای لاغر شدن (با بتای 24 / 0 ) و شاخص توده بدنی (با بتای 13 / 0) عوامل مؤثر در توضیح بی اشتهایی عصبی دانش آموزان دختر مورد تحقیق بوده اند.