غریب فاضل نیا

هدف: به طور کلى هدف نهایى این مقاله بررسى و مطالعه زمین لغزش ها در راستای یافتن راه های کاهش خسارات ناشى از آن ها می باشد که همین امر لزوم تهیه نقشه پهنه بندی خطر زمین لغزش را ضرورت می بخشد. روش: روش تحقیق در این مقاله از نوع کاربردی و رویکرد حاکم بر آن تحلیلی و کمی است و به منظور آماده سازی لایه ها در سامانه اطلاعات جغرافیایی، از 10 لایه اطلاعاتی شامل: نقشه های شیب، جهات جغرافیایی شیب، بارش، زمین شناسی، فاصله از گسل، عامل انسانی، لایه خاک به همراه ویژگی های فیزیکی و شیمیایی آن شامل: غلظت آهک، نمک (هدایت الکتریکی) و ph استفاده گردید. همچنین جهت پهنه بندی خطر وقوع زمین لغزش از روش بینا و مدل ارزش اطلاعاتی در محیط GIS استفاده شده است. یافته ها: نتایج نشان می دهد 88/25 کیلومترمربع از کل دهستان موردمطالعه، دارای پتانسیل خطر خیلی کم، 09/54 کیلومترمربع، خطر کم،57/92 کیلومترمربع، خطر متوسط، 57/85 کیلومترمربع، خطر زیاد و 50/34 کیلومترمربع دارای پتانسیل خطر خیلی زیاد در دهستان دو هزار در شهرستان تنکابن می باشد که در این خصوص عامل انسانی به عنوان عامل اصلی در این رابطه محسوب می شود و با توجه به مطالعات انجام شده 13 روستا با جمعیت 7517 نفر در پهنه خطر خیلی کم، 15 روستا با جمعیت 5595 نفر در پهنه خطر کم، 33 روستا با جمعیت 15488 نفر در پهنه خطر متوسط، 26 روستا با جمعیت 9640 نفر در محدوده خطر زیاد و 16 روستا با جمعیت 5187 نفر در پهنه خطر خیلی زیاد قرار دارند. محدودیت ها/ راهبردها: زمین لغزش ها رخدادهاى طبیعى بوده که تحت تأثیر عوامل مختلف باعث ایجاد خسارت به مناظر طبیعى، انسان ها و تأسیسات می شود. ازآنجاکه پیش بینی زمان رخداد زمین لغزش ها از توان علم و دانش فعلى بشر خارج می باشد، لذا با شناسایى مناطق حساس به زمین لغزش و رتبه بندی آن می توان تا حدودى خطرات ناشى از وقوع زمین لغزش را جلوگیرى نمود، لذا پایش مداوم مناطق حساس به زمین لغزش و رتبه بندی آن ها به عنوان راهبردی کارآمد در فرآیند مدیریت بحران توصیه می گردد. راهکارهای عملی:انتظار می رود با شناسایی مناطق با پتانسیل بالای زمین لغزش از یک طرف مکان یابی روستاهای جدید با دقت بیشتر انجام شود و از طرف دیگر جهت بهسازی و بهبود کیفیت کالبدی روستاهای قرار گرفته در پهنه های پرخطر تصمیمات جدی اتخاذ گردد. اصالت و ارزش: انتظار می رود نتایج این تحقیق ضمن افزودن بر غنای ادبیات موضوع، مسئولین ذی ربط را نیز در اتخاذ تصمیمات بهینه مدیریت بحران در مناطق مستعد زمین لغزش رهنمون باشد.

زمینه و هدف: بررسی ها نشان  می دهد در جوامع مختلف همواره الگوها و روش های متفاوتی جهت حل و فصل دعاوی بین مردم مرسوم بوده است. مثلاً در جوامع اولیه که نظام قبیله ای حاکم بود، حل و فصل دعاوی و اختلافات توسط بزرگان و ریش سفیدان قبیله انجام می شد. در این شکل، عامه مردم با اعتماد و اطمینان در مقام صلح جویی و مسالمت، دعاوی خود را برای داوری نزد آنان می بردند که این رویه خود باعث انسجام و همبستگی جامعه نیز می شده است و جامعه را از بروز اختلافات حفظ می کرد. بر این اساس، مقاله حاضر درصدد است با رویکرد تحلیل جغرافیایی، الگوها و  روش های حل و فصل دعاوی در روستاهای منطقه سیستان را مورد مطالعه قرار دهد. روش شناسی: روش تحقیق حاضر  از نوع توصیفی –  تحلیلی است . در این تحقیق به منظور گردآوری داده ها و اطلاعات ازروش کتابخانه ای، اسنادی و میدانی استفاده شده است. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات از تحلیل ها و نرم افزار های آماری و نیز سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شده است. یافته ها: یافته های تحقیق حکایت از آن دارد که اولاً از دیدگاه روستاییان روش های حل و فصل دعاوی برون دادگاهی کارآمدتر از روش های درون دادگاهی است و نیز هر چه فاصله روستا از شهر کمتر باشد میزان مراجعه مردم به دادگاه و شوراهای حل اختلاف در شهرها بیشتر است. نتیجه گیری: در واقع ساکنین سکونتگاهای روستایی که در فاصله بالاتر از 25 کیلومتری از شهرها قرار دارند، با توجه به بعد مسافت، تمایل به روش برون دادگاهی بیشتری دارند.  با توجه به نتایج تحقیق ضرروری است در قالب یک طرح و برنامه ریزی مشخص در راستای  اعتماد سازی، تمایل و گرایش بیشتر روستاییان به روش برون دادگاهی گام های اساسی برداشته شود.

شایسته است که در انتخاب دهیاران صرفاً ملاک ها و معیار های قانونی مد نظر شوراهای اسلامی روستا به عنوان نهاد تصمیم گیر و انتخاب کننده دهیار باشد و ترجیحات محلی و جهت گیری های تعصب قومی – قبیله ای در انتخاب آنها دخالت داده نشود. بر این اساس موضوع کم و کیف انتخاب دهیار روستا و اینکه در منطقه مورد مطالعه در انتخاب دهیار چه معیارها و ملاک های ارجحیت داشته و در این خصوص تا چه میزان ترجیحات محلی و گرایشات قومی- قبیله ای دخیل بوده اند، اهمیت و موضوعیت یافته که در دستور کار این تحقیق علمی قرار گرفته است. لذا هدف این پژوهش، تببین و تحلیل تأثیر ترجیحات محلی و جهت گیری های تعصب قومی – قبیله ای  در انتخاب دهیاران در مناطق روستایی بخش مرکزی و بخش پشت آب شهرستان زابل است. جامعه آماری این تحقیق24 روستای دارای دهیاری و تعداد 302 نفر از اهالی روستاهای دارای دهیاری بوده، که براساس فرمول کوکران انتخاب شدند. روایی و پایایی گویه های تحقیق نیز با آمار آلبای کرونباخ سنجیده شده است که نتایج آن حاکی از قابلیت اعتماد بالای این گویه ها می باشد. برای تجزیه و تحلیل های آماری داده ها، رتبه بندی و اولویت بندی متغیرهای مؤثر در انتخاب دهیاران در بخش مرکزی و بخش پشت آب، شهرستان زابل، از آزمون Friedman Test و T تک نمونه ای در نرم افزار SPSS16، استفاده شد. بر اساس نتایج به دست آمده، مهمترین عواملی که بر انتخاب دهیار در منطقه مورد مطالعه تاثیر داشته است، رابطه فامیلی شورا و دهیار و رابطه فامیلی بین مردم روستا بوده است. در واقع عامل طایفه گرایی مهمترین تاثیر را در انتخاب دهیار در این بخش ها ایفا کرده است

پیدایش سکونتگاه های بشری همواره بر پایه ی عوامل طبیعی مانند آب و خاک مناسب استوار بوده است و روستاها به عنوان اولین شکل از حیات جمعی انسان در یک عرصه طبیعی از ویژگی های متعدد طبیعی، اقتصادی و ... تأثیر می پذیرند. عواملی همچون ارتفاع از سطح دریا، شیب، دما و بارش بسترهای طبیعی مؤثر در پراکنش و توزیع سکونتگاه های روستایی می باشند که برخی از آنها نقش موثرتری در این زمینه ایفا می کنند. این پژوهش با هدف بررسی وضعیت استقرار سکونتگاه های روستایی شهرستان سیرجان، بر حسب معیارهای طبیعی صورت گرفته است. به منظور دستیابی به اهداف پژوهش، 5 معیار طبیعی شامل ارتفاع، شیب، جهت شیب و عناصر اقلیمی (بارش و دما) به عنوان عوامل مؤثر در استقرار سکونتگاه ها انتخاب شده و با استفاده از روش های آماری در محیط GIS و شاخص موران مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج تحقیق نشان می دهد که 5/48 درصد روستاهای این شهرستان در طبقات ارتفاعی1800- 1581 متر قرار دارند که این امر زمینه ی لازم برای کشاورزی منطقه را فراهم و در تنوع فعالیت های اقتصادی و معیشت ساکنان تأثیر گذاشته است. همچنین با توجه به گرایش مکان گزینی روستاها در مناطق با شیب مناسب، 95 درصد روستاهای این شهرستان در طبقه شیب 10- 0 درصد استقرار یافته اند و به علت وجود شرایط محیطی مناسب بویژه خاک حاصلخیز، شاهد تولید پسته به عنوان کشت غالب در این منطقه می باشیم. در نتیجه با توجه به عدم همبستگی معنادار عوامل طبیعی در مکان گزینی مناطق روستایی، با استفاده از شاخص موران که از توابع خود همبستگی فضایی جهت استخراج الگوی توزیع می باشد، توزیع فضایی نقاط روستایی منطقه مورد مطالعه از نوع خوشه ای است که در این خصوص ضریب موران مثبت و برابر با 35/0 بوده که در سطح اطمینان 1 درصد معنادار می باشد.

در مطالعات جغرافیای روستایی، به دلیل تنوع پدیده های مکانی و فضایی امکان مطالعه به صورت مجرد و منفرد مقدور نیست. لذا اولین گام طبقه­بندی این پدیده­ ها در گروه­ های مشابه است، که در این خصوص تحلیل عاملی به عنوان ابزاری قدرتمند در مقابل این مشکل، راه حل تقلیل و تحلیل عوامل توسعه را به عهده دارد. در این مقاله از 38 شاخص جهت سطح­بندی روستا های شهرستان تنکابن استفاده گردید، که با استفاده از تحلیل عاملی به 4 عامل تقلیل یافت. امروزه استفاده از سامانه های اطلاعات جغرافیایی در تحلیل فضایی توسعه روستایی و به کارگیری مدل­ ها و آزمون­ های آماری گرافیک مبنا در جهت تهیه پایگاه داده مکانی، مرتب سازی، نمایش فضایی اطلاعات ،تلفیق اطلاعات و تحلیل فضایی آن متداول شده است. روش تحقیق در این پژوهش تحلیلی_ترکیبی بوده و تجزیه و تحلیل اطلاعات به صورت کمی و کیفی با بهره­گیری از روش­ های آمار استنباطی و با استفاده از نرم افزار های SPSSو ArcGIS10 انجام گرفته است. نتایج نشان می­دهد عامل اقتصادی-کالبدی با مقدار ویژه 305/17 ، به تن هایی قادر است، 769/33 درصد از واریانس را محاسبه کند، و دارای بیشترین تأثیر در بین عوامل چهارگانه می­باشد، به عنوان عامل اصلی در سطح­بندی روستا ها شناخته شده است. همچنین بهترین مدل جهت تخمین تراکم توسعه در منطقه، مدل کرنل بوده که با ضریب تعیین 71/0 بهترین مدل انتخاب گردید. با توجه به این مدل، تراکم توسعه در روستا های شمال غربی شهرستان می­باشد.

کیفیت زندگی مفهومی است برای ترسیم رفاه در جامعه. ازآنجاکه نوع و ساختار خانواده در کیفیت زندگی فرد تأثیر دارد، هدف اصلی این پژوهش، سنجش و مقایسة تطبیقی شاخص های کیفیت زندگی خانواده های گسترده و هسته ای در مناطق روستایی بخش پشت آب است. منطقة مورد مطالعه شامل 9 روستا از دهستان های ادیمی و قائم آباد بخش پشت آب زابل است. جامعة آماری شامل 296 خانوادة گسترده و هسته ای است، که از سال 1385 به بعد زندگی مشترک را آغاز کردند. این خانواده ها به صورت نمونه گیری تصادفی و با کمک دهیاران انتخاب شدند. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی است که داده های اولیه از منابع کتابخانه ای، اینترنتی و سایت های علمی جمع آوری شدند و پس از بررسی منابع، شاخص های کیفیت زندگی برای دو خانوادة گسترده و هسته ای در قالب پرسشنامه طراحی و در روستاهای نمونه توزیع شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار آماری SPSS و از روش های آماری ازجمله توزیع فراوانی داده ها برای تعیین درصد ویژگی پاسخگویان، و آزمون T-test برای سنجش تفاوت معناداری در میزان رضایت زوج های جوان در قالب شاخص های کیفیت زندگی در دو نوع ساختار خانواده استفاده شده است. نتایج حاصل از این تحقیق حاکی از آن است که دو نوع خانواده در میزان رضایت از شاخص های کیفیت محیطی و تسهیلاتی روستا، کیفیت کالبدی مسکن (درونی و بیرونی) و بهزیستی عاطفی تفاوت چندانی نداشتند؛ لیکن این دو نوع خانواده در میزان رضایتمندی و احساس رفاه در قالب شاخص خودمختاری و آزادی عمل و شاخص روحی و روانی، تفاوت معناداری داشتند.

امروزه مدیریت عامل اصلی و تعیین کننده موفقیت هر سازمان و تشکیلاتی شناخته می شود و هدف آن سیاست گذاری و اجرای برنامه ها است. شهرها نیز به عنوان یک سیستم و نظام اجتماعی پیچیده و متنوع نیازمند به مدیریت سازمان یافته ای (مدیریت شهری) برای تعیین و دستیابی به اهداف و هماهنگی فعالیت ها و... در ابعاد و عرصه های مختلف توسعه پایدار شهری هستند. در این مقاله ضمن شناخت و بررسی چگونگی، سیر تحولات سطوح مدیریتی شهری ایران در ادوار مختلف، و بیان وضعیت موجود، نقاط قوت و ضعف آن ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و با استفاده از روش های توصیفی (مطالعات کتابخانه ای)، تحلیل داده های ثانویه (اسنادی) و تکنیک تحلیل محتوا به بررسی و مقایسه تطبیقی میان رویکرد مدیریت سنتی و جدید شهری پرداخته شده است. در پایان پیشنهاد هایی برای کارآمد سازی مدیریت شهری در راستای توسعه و مدیریت شهری غیر متمرکز در ایران با توجه به چالش ها و چشم اندازهای مدیریت نوین شهری در شهرها (مدیریت الکترونیکی و هوشمند، دانش محور، درونزا و ...) مطرح گردیده است.

نواحی روستایی عرصه ای است که تقاضای زیادی برای کاربری اراضی آن وجود دارد، روستا منبعی شکننده و آسیب پذیر در برابر تغییرات محیطی و انسانی است و با توجه به محدودیت زمین و ارزش معیشتی آن در نواحی روستایی، در صورت بهره گیری از زمین های موجود و استفاده ی آن در ساخت و سازهای غیر اصولی و بی رویه، آنگاه برای احداث اماکن خدماتی و ضروری در نواحی روستایی با کمبود زمین مواجه خواهیم شد. در نواحی روستایی شهرستان تنکابن بسیاری از اراضی که معیشت روستاییان بر آن متکی است، با افزایش تقاضا برای ساخت و ساز از باغات و مزارع حاصل خیز به کاربری مسکونی و کاربری های وابسته به آن تبدیل شده است، اما محرک اصلی این فرایند مجموعه انگیزه هایی است که به صورت تقاضا از طرف بومیان روستا و غیر بومیان مطرح شده است. جاذبه های جغرافیایی از لحاظ طبیعی و انسانی در روستاها، باعث افزایش تقاضا برای زمین و تغییر کاربری اراضی و چشم اندازهای روستاها شده است. این تحقیق درصدد است، به تحلیل تأثیر تقاضای اجتماعی بر کاربری اراضی در روستاهای شهرستان تنکابن با روش توصیفی- تحلیلی بپردازد. جمع آوری اطلاعات و داده های مورد نیاز از طریق مطالعات کتابخانه ای، منابع اسنادی، پیمایشی و تکمیل پرسشنامه است. تجزیه و تحلیل اطلاعات از طریق نرم افزار spss انجام شده است. نتایج نشان داد با عنایت به میانگین پاسخ های به دست آمده، تأثیر عناصر طبیعی و انسانی بر تقاضای اجتماعی و کاربری اراضی به طور یکسان بوده است و تغییرات کاربری اراضی ناشی از تقاضای افراد غیر بومی، بیشتر از تقاضای افراد بومی در روستاهای شهرستان تنکابن مؤثر می باشد و با توجه به سطح معناداری محاسبه شده در ناحیه آلفای 0.05می توان ادعا نمود، توافق معناداری در این زمینه بین پاسخ گویان وجود دارد.

خدمات مراکز بهداشتی - درمانی در سطح شهرها با سلامت و پیشرفت جوامع شهری ارتباط مستقیم دارد. افراد جامعه در سنین مختلف احتیاجات بهداشتی متفاوتی دارند و تأمین این نیازها در چارچوب ارایه مطلوب خدمات مراکز بهداشتی- درمانی امکان­پذیر می­باشد. بنابراین ارزیابی خدمات بهداشتی و درمانی در ابعاد مختلف کمی و کیفی ضرورت پیدا می­نماید. در این جهت، تعیین اولویت­ها بر اساس روش­های علمی می­تواند راه گشایی حل مسائل خدمات بهداشتی - درمانی گردد. از این رو، هدف پژوهش حاضر، بررسی و ارزیابی خدمات مراکز بهداشتی- درمانی در سطح شهر زابل با استفاده از مدل TOPSIS است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه­ای، اسنادی و بررسی­های میدانی می­باشد. محدوده مورد مطالعه شامل مراکز بهداشتی- درمانی شهر زابل است، که به مراکز بهداشتی- درمانی روستایی و پایگاه­های بهداشت شهر نیز خدمات ارائه می­کند. داده­ها و اطلاعات مربوط به مراکز و همچنین ارزیابی معیارهای مختلف آن با مراجعه مستقیم به مراکز بهداشتی- درمانی و نظر­خواهی از مسئولین آن و شهروندان، در قالب پرسشنامه جمع­آوری و مورد استفاده قرار گرفتند. مراکز مورد نظر با توجه به 6 معیار کمی و کیفی (قابلیت توسعه در آینده، تعداد امکانات، تعداد کارکنان، سهولت دسترسی، شعاع خدمات­رسانی، نحوه توزیع مراکز بهداشتی در سطح شهر بر اساس جمعیت تحت پوشش) با مدل TOPSISمورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج به دست آمده از مدل TOPSIS، سلسله مراتب و اولویت­بندی مراکز بهداشتی - درمانی را در سطح شهر زابل به این صورت A1>A3>A2>A4 نشان می­دهد. بنابراینA1 (ولیعصر) در رتبه 1، A2 (امام رضا) در رتبه 3، A3 (حضرت رسول) در رتبه 2، و A4 (پایگاه المهدی) در رتبه 4 قرار می­گیرد.

در ادبیات توسعه و رویکردهای وابسته به آن مبحث کیفیت زندگی و تلاش در جهت ارتقاء این شاخص در سطوح جوامع شهری و روستایی از اهمیت بسزایی برخوردار است. چه بسا که بهبود وضعیت اقتصادی، اجتماعی، خدماتی و زیست محیطی سکونتگاه های انسانی در قالب افزایش کیفیت زندگی در این گونه نواحی؛ نقش تعیین کننده ای در پیشرفت و تعالی جامعه دارد. در این بین توجه به کیفیت «مکان» به ویژه در نقاط روستایی که برپایی و روند گسترش آن ها پیوندی مستحکم با طبیعت دارد، از توجه و اهمیت شایانی در برنامه ریزی ها برخوردار می باشد. پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از ابزار سنجش به مطالعه، شناخت و تحلیل کیفیت مکان در سکونتگاه های روستاییِ بخش دشمن زیاری از توابع شهرستان ممسنی بپردازد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی با انجام مطالعات وسیع میدانی با تأکید بر پرسشنامه است. جامعه مورد مطالعه شامل 21 روستای بالای 20 نفر جمعیت با موقعیت های طبیعیِ دشتی، کوهستانی و کوهپایه ای می باشد. از بین 10559 نفر جامعه آماریِ ساکنین روستاها تعداد 220 نفر سرپرستان خانوار به عنوان حجم نمونه پرسشگری انتخاب شدند. اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS مورد پردازش قرار گرفته است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که بین روستاهای کوهپایه ای، کوهستانی و دشتی از لحاظ مؤلفه های کیفیت مکانی برای زندگی روستانشینان تفاوت معناداری وجود دارد. به طوری که روستاهای کوهپایه ای با میانگین 46/40 در رتبه اول و روستاهای دشتی و کوهستانی به ترتیب با 29/17 و 23/15 درصد در مراتب بعدی قرار گرفته اند.

چندین قرن از واقعه عاشورا می گذرد؛ اما عاشورا و امام حسین(ع) به عنوان نمادهای هویت شیعه در متن زندگی مسلمانان و در باورهای پاک مردم جای دارد. مُحرم میراث عاشورا برای دوستداران و عاشقان اهل بیت و نقطه عطف انسانیت، آزادگی و مردانگی بوده و هر ساله میلیون ها انسان داغدار را برای عزاداری و ابراز احساسات گرد هم می آورد. کمرنگ شدن روزافزون نقش طبیعت و محیط طبیعی در مراسم سوگواری و هم چنین بی اطلاعاتی عزاداران از هویت و نماد این پدیده ها، این پژوهش را به سوی بررسی نمادهای سوگواری و ارتباط آنها با طبیعت در مناطق بوشهر و سیستان رهنمون ساخته است. این مطالعه با استفاده از متون ادبی، مقالات علمی، مطالعات میدانی و پرسش از محققان، مردم شناسان و افراد خبره در زمینه مذهبی، سعی دارد با استفاده از متغیرهای محیطی مؤثر در آیین سوگواری از قبیل آب و هوا، عارضه های طبیعی، پوشش منطقه، موقعیت منطقه و... با استفاده از روش تحلیلی توصیفی به بررسی درون مایه های جغرافیایی آیین های سوگواری در مناطق سیستان و بوشهر بپردازد. نتایج این پژوهش نشان می دهد ویژگی های خاص جغرافیایی و مکانی این دو منطقه منجر به پایداری در رفتارها و آیین های عاشورایی همراه با حفظ تمامیت سرزمینی و حراست از ارزش های مذهبی شده و این آمیختگی نیز سبب رشد ارزش های اسلامی و انسانی و هم چنین گسترش آن در پهنه های عقیدتی مجاور شده است.

پژوهش حاضر به بررسی و تطبیق شرایط آب¬وهوایی منطقه و استخراج سال های خشکسالی و ارتباط این سال ها با اقتصاد روستایی می پردازد و برای محاسبة خشکسالی، از شاخص¬های اقلیمی SPI، PNPI و DRبهره می گیرد. پژوهش از نوع کاربردی با رویکرد تحلیلی است و با بهره¬گیری از نرم¬افزار SPSS، به تحلیل و محاسبة ضریب همبستگی پیرسون¬ بین مقدار بارش و عملکرد تولید گندم، کاهش درآمد و حرکات جمعیتی می پردازد. نتایج نشان می دهد که به ازای یک میلی¬متر کاهش در میزان بارندگی، سه کیلوگرم کاهش عملکرد گندم در هکتار پدید آمده، به کاهش درآمد کشاورزان می¬انجامد؛ همچنین، به ازای هر سانتی¬متر کاهش بارندگی، چهار نفر به تعداد مهاجران افزوده می شود. افزون بر این، با توجه به سطح معنی-داری که کوچک¬تر از 01/0 است، آزمون مورد نظر در سطح فراتر از 01/0 معنی¬دار بوده، از وجود رابطة قوی بین دو متغیر مقدار بارش و تعداد مهاجرت حکایت می کند.

امروزه با وجود پیشرفت فن آوری های نوین، مخاطرات محیط طبیعی در بسیاری از شهرهای دنیا هنوز حادثه ساز و بحران زا است. چنانچه به طور علمی هدف و اولویت مدیریت امور اجرایی در جهت کاهش مخاطرات طبیعی تعیین و مشخص گردد، گام های موفق در برنامه ریزی مدیریت بحران نواحی شهری تحقق بیشتری خواهد یافت. بر این اساس، هدف تحقیق حاضر، شناخت، بررسی و الویت سنجی مخاطرات محیط طبیعی در شهر زابل می باشد. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی و بررسی های میدانی است. در تحقیق حاضر ضمن طرح مخاطرات طبیعی موجود در منطقه سیستان به طور جزئی تر اثرات مخاطرات طبیعی بر شهر زابل بررسی شده است. داده ها و اطلاعات مورد نیاز با توجه به تجربیات بومی از طریق پرسشنامه ها استخراج گردیده و بر اساس اولویت های شهروندان راهبردهای عمده تعیین و مشخص شدند. از مدل Topsis برای تعیین اولویت ها استفاده شده است، نتایج تحقیق نشان می دهد؛ در منطقه سیستان عمده ترین مخاطرات طبیعی به ترتیب اولویت خشکسالی، طوفان، سیل و ماسه های روان می باشند، مطابق محاسبات انجام شده در مدل Topsis، خشکسالی با 0.909 درصد به عنوان رایج ترین مخاطرات طبیعی برای شهر زابل است، همچنین تجربیات شهروندان بومی نشان می دهد در صورت وقوع خشکسالی، مخاطرات طوفان و ماسه های روان تشدید می گردد، در این راستا، راهکارها و پیشنهادهایی ارایه گردیده است.

فضای سبز شهری از مهم ترین کاربری های شهری است که از آن همانند شش های تنفسی شهرها یاد می کنند. این کاربری می تواند بیشترین نقش را در تغییر هوای شهر و شادابی مردم داشته باشد؛ پس این کاربری می بایست مؤلّفه هایی چون امکانات، زیبایی، امنیّت، دسترسی راحت، توزیع مناسب در سطح شهر و مساحت مناسب داشته باشد تا بتواند نقش خود را به درستی انجام دهد و مورد استقبال خانواده ها قرار گیرد. شهر الشتر ازجمله شهرهایی است که پارک های آن از لحاظ داشتن مؤلّفه های یاد شده در وضعیّت مناسبی نیست و همین مسئله باعث شده که برخی از پارک های آن نقش گذرگاهی به خود بگیرند و با استقبال خانواده ها روبه رو نشود. هدف مقاله ی حاضر، اولویّت بندی پارک های شهر با توجّه به مؤلّفه های داشتن امکانات، زیبایی، امنیّت، دسترسی راحت، توزیع مناسب در سطح شهر و میزان مساحت است. در این پژوهش از روش TOPSIS و سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS)) استفاده شده است؛ بر این اساس، هر کدام از پارک های شهر از لحاظ مؤلّفه های گفته شده، مورد مطالعه، بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. اولویّت بندی پارک در شش گام TOPSIS انجام گرفته است. در مرحله ی دوم، داده های اطلاعاتی مؤلّفه های یاد شده از هر پارک به GIS وارد شده تا اولویّت بندی پارک ها از این روش نیز انجام شود. در مرحله ی سوم، نتایج حاصل از مدل TOPSIS و GIS با هم ترکیب شده و نتایج نهایی بهترین پارک شهر و اولویّت بندی پارک ها به دست آمده است. نتایج نشان می دهد، که پارک شهید استویی با رتبه (CL) 783/0 بهترین و در اولویّت نخست قرار دارد، پارک صخره ای با رتبه ی 743/0 در اولویّت دوم، پارک شهید رجایی با رتبه ی 591/0 در اولویّت سوم و پارک شهید باهنر با رتبه ی 170/0 در اولویّت چهارم قرار گرفته است. با استفاده از GIS و از پیوند نقشه های وزن دهی شده با توجّه به میزان اهمّیّت معیارهای مورد نظر، نقشه ی نهایی حاصل شده که در آن پارک شهید استویی با 80 % شرایط، پارک صخره ای با 70 % شرایط، پارک شهید رجایی با 60 % شرایط و در آخر پارک شهید باهنر با40 % شرایط اولویّت بندی شان مشخّص شد. بنابراین استفاده از مدل های کاربردی و توانمند های GIS می تواند ما را در استفاده ی بهتر و مناسب تر از کاربری های زمین شهری و آماده کردن کاربری های دیگر بهره مند کند و از دوباره کاری ها که هزینه ی جاری شهرها را افزایش می دهد بی نیاز کند.

ساخت خانه های دوم به عنوان یکی از نمودهای توجه گردشگران به روستاها می باشد، که غالباً با هدف گذران اوقات فراغت در نواحی روستایی بنا می شوند. این مقاله در صدد است به  تحلیل اثرات خانه های دوم بر ساختار روستای توریستی برسه در شهرستان تنکابن از نظر جامعه میزبان در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی- محیطی بپردازد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و جمع آوری اطلاعات و داده های مورد نیاز از طریق مطالعات کتابخانه ای، منابع اسنادی، پیمایشی و تکمیل پرسش نامه بدست آمده  و از طریق نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج بررسی نشان داد میانگین پاسخ های بدست آمده از فاکتورهای مورد بررسی اقتصادی، اجتماعی و کالبدی- محیطی کمتر از میانه نظری است، که نشان می دهد رضایت جامعه میزبان از حد متوسط پایین تر است و با توجه به سطح معناداری محاسبه شده در ناحیه آلفای 0.05 که برابر با 0.000 می باشد می توان ادعا نمود توافق معناداری در این زمینه بین پاسخ گویان وجود دارد. مهم ترین پیامدهای مثبت خانه های دوم افزایش فرصت شغلی، افزایش فروش تولیدات محلی، بهبود وضع خیابان و خدمات روستایی، بازسازی خانه های قدیمی بوده است و پیامدهای منفی آن افزایش قیمت زمین و مسکن، تبدیل باغات کشاورزی به باغات خانگی، افزایش مالکیت افراد غیر بومی بر زمین و مسکن روستا، تخریب چشم انداز روستایی و افزایش ساخت و ساز است. 

نابرابری به عنوان معضل قرن حاضر، بیشترین نگاه ها را معطوف خود ساخته است. گسترش محرومیت، مهاجرت، حاشیه نشینی، افزایش جرم و مانند آنها همگی ناشی از فقر و نابرابری است و این موارد ادله ای محکم در باب ضرورت پرداختن به این مهم هستند. پرداختن به نابرابری توسعه در ابعاد محرومیت، آسیب پذیری و نیازهای اساسی به عنوان یک پدیده عینی در مناطق روستایی مرزی و مرکزی ایران با استفاده از متون علمی، کتب و اسناد مرتبط با حوزه های تحقیق با روشی توصیفی- تحلیلی دستور کار پژوهش است. پژوهش حاضر، با استفاده از روش تصادفی نظام مند، پس از انتخاب 224 دهستان به عنوان نمونه، با استفاده از مدل های ضریب پراکندگی و ضریب جینی، به بررسی روند تغییرات در مقطع 1365 تا 1385 پرداخته است. یافته-های پژوهش نشان می دهد بیشترین نابرابری در ابعاد اجتماعی است و افزایش دسترسی در مرکز خلق فرصت های بیشتر را موجب شده است.

"صنعت گردشگری درحال حاضر یکی از ارکان اصلی اقتصادتجاری جها ن است. بهره برداری ازاین موقعیت نیازمند ایجاد شرایط مساعدی است که در قالب برنامه ریزی جامع و فراگیر قابل بهره برداری است. ایجاد صنعت گردشگری پایدار نیازمند زیرساخت های مناسب سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است و مشارکت گسترده جوامع محلی در طرح های توسعه را طلب می کند. بنابراین در طرح های توسعه صنعت گردشگری توجه به معیارهای کیفی و اهداف اجتماعی ضروری است چراکه توسعه نامناسب و ناهماهنگ و حساب نشده می تواند تهدیدهای بسیار بزرگ و ویرانگری را برای طبیعت و محیط زیست به بار آورد. با وجود برنامه ریزی اصولی و مناسب و همچنین شناسایی مزیّت ها و محدودیت های دریاچه زریوار می توان به توسعه منطقه و در نتیجه توسعه ملی امیدوار بود، از این رو این سوال مطرح می شود که پتانسیل ها و محدودیت های توسعه گردشگری دریاچه کدامند؟ و برای توسعه صنعت توریسم در این منطقه چه راهبردها و راهکارهایی وجود دارد؟ این پژوهش با استفاده از روش پیمایش، مطالعات میدانی و تعیین نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها به شیوه SWOT به ارائه استراتژی و راهبرد در جهت توسعه گردشگری دریاچه زریوار پرداخته است. از تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده چنین نتیجه می گیریم که آستانه آسیب پذیری دریاچه به خاطر گردشگری بودن بالاست و نیازمند بازنگری و ارایه سیاست های مناسب و همچنین مدیریت واحد جهت رفع محدودیت ها و استفاده از قابلیت ها و توانمندی های آن می باشد"

مقولة فرهنگ از مهم ترین مسائل مؤثر بر توسعه در جوامع انسانی است. اصطلاح توسعة فرهنگی در سال های اخیر رایج شده و می تواند به تضادی که میان سنت و مدرنیته، میان مکان ها و سکونت گاه ها وجود دارد، پایان بخشد. هدف این پژوهش شناسایی و تحلیل فرایند توسعة مناطق روستایی در بُعد فرهنگی است. بخش مرکزی شهرستان رستم به لحاظ توانمندی های فراوان به خصوص در زمینة کشاورزی و موقعیت استراتژیکی و استعدادهای بالقوه موجود در خود می تواند شایان توجه باشد. جامعة آماری در این پژوهش 53 روستای بخش مرکزی شهرستان رستم را شامل می شود. روش انجام این پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی بوده است. برای گردآوری اطلاعات و داده ها از روش کتابخانه ای ـ اسنادی و همچنین مطالعات میدانی، و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای SPSS و Arc GIS و همچنین در تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیات از «شاخص ناموزون موریس» استفاده شده است. نتایج نشان داد بین سطح برخورداری روستاها از امکانات فرهنگی با شرایط جمعیتی، رابطة معناداری وجود دارد. همچنین بین برنامه ریزی فرهنگی با شرایط اجتماعی و جغرافیایی هیچ رابطه معناداری یافت نشد.

فناوری ارتباطات و اطلاعات (ICT) به عنوان یکی از رویکردهای نوین دنیای کنونی در عرصه های علمی و اجرایی، قابلیت ها و کاراییهای بسیار متنوع و زیادی ارائه میکند. نواحی شهری و روستایی عمده ترین کاربران این فناوری محسوب میشوند، بنابراین ضروری است وضعیت ICT در حوزه تعاملات بین نواحی شهری و روستایی به خوبی بررسی، تبیین و تحلیل شود. شرط تحقق وضعیت مطلوب بین نواحی شهری و روستایی «شناخت مدل های کاربردی» مرتبط با موضوع است. مدل هایی که مرتبط با شبکه میباشند، شیوه های مختلف (مبتنی بر گراف، ماتریسی، ژئومتری و ...) کاربردهای بسیار متنوعی دارند. در مقاله حاضر به سبب ویژگی ICT، از سیستم های مبتنی بر دنیای واقعی (به علت بُعد ژئومتریک) استفاده نشده است. برای همین منظور، شیوه مبتنی بر ماتریس « مدل فرایند تحلیل شبکه » (ANP) مد نظر قرار گرفته است. روش تحقیق ترکیبی از روش پیمایشی و توصیفی - تحلیلی است. در مدل ANP طراحی شده، معیارها و گزینه ها در قالب 6 خوشه (گروه) و 16 زیر گروه (گره یا نود) وزن دهی، محاسبه، پردازش و تحلیل شدند؛ خروجیهای مدل نیز به صورت های مختلف و بر حسب سناریوهای مورد نظر قابل ارائه هستند. نتایج نشان میدهد، نودهای « وجود ICT »، «آشنایی با کامپیوتر» و «دسترسی شهروندان» در تعاملات مراکز شهری و روستایی در اولویت قرار گرفتند. تطبیق خروجی مدل ANP با وضعیت ICT شهرستان نیز مؤید پوشش بیش از 90 درصدی است که در توسعه ICT و افزایش سطح عدالت مؤثر میباشد.